Ενότητα 13η (519D-520A)
Μετάφραση
Και λοιπόν, είπε, θα τους αδικήσουμε και θα τους κάνουμε να ζουν
χειρότερα, ενώ είναι δυνατόν να ζουν καλύτερα;
Λησμόνησες πάλι, είπα εγώ, φίλε μου, ότι αυτό δεν ενδιαφέρει τον
νόμο, πώς δηλαδή μια κοινωνική τάξη στην πόλη θα ευτυχήσει
υπερβολικά, αλλά αναζητά τρόπο να συμβεί το παρακάτω σε ολόκληρη
την πόλη, ενώνοντας τους πολίτες με την πειθώ και τον εξαναγκασμό·
τους κάνει να μοιράζονται μεταξύ τους την ωφέλεια που ο καθένας τους
μπορεί να προσφέρει στο κοινό και ο ίδιος δημιουργεί τέτοιους πολίτες
στην πόλη, όχι για να αφήνει να τραβά ο καθένας όπου θέλει, αλλά για
να τους χρησιμοποιεί ο ίδιος και να δένει σε μια ενότητα την πόλη.
Πραγματικά, είπε· το είχα ξεχάσει.
Σκέψου λοιπόν, Γλαύκωνα, είπα, ότι δεν θα αδικήσουμε αυτούς
που στην πόλη μας θα γίνονται φιλόσοφοι, αλλά με το δίκαιο μας θα
ισχυρισθούμε ότι τους αναγκάζουμε και να φροντίζουν και να φυλάνε
τους άλλους.
Ερωτήσεις
1. Στην ενότητα αυτή εχέγγυο και ασφαλιστική δικλίδα για να
ευτυχήσει η πολιτεία είναι ο νόμος. Περιγράψτε τον τρόπο με τον
οποίο αυτός οδηγεί τους πολίτες προς την ευδαιμονία του συνόλου.
2. Γιατί τελικά είναι δίκαιο οι φιλόσοφοι να αναλάβουν το καθήκον της
επιμέλειας και της εκπαίδευσης των λοιπών μελών της πολιτείας;


Ενότητα 13η
Ο φιλόσοφος οφείλει να επιδοθεί στο έργο της αγωγής και της μύησης
των δεσμωτών στην αληθινή παιδεία χωρίς να αισθάνεται αδικημένος,
διότι τάχα στερείται τον ανώτερο φιλοσοφικό βίο. Η πρόσκαιρη ένσταση
του Γλαύκωνα φαίνεται ότι δεν έχει ισχύ. Ο Σωκράτης υπενθυμίζει στον
συνομιλητή του κάτι που ήδη έχει συμφωνηθεί, έναν βασικό άξονα της
νεότευκτης πολιτείας. Ο νόμος προνοεί για την ευημερία όλων των
κοινωνικών τάξεων, όχι μιας συγκεκριμένης. Οι φιλόσοφοι επομένως δεν
έχουν κάτι το ξεχωριστό σε σχέση με τις άλλες κοινωνικές τάξεις, βέβαια
όσον αφορά την ευπείθεια και την υπακοή στον νόμο. Στο χωρίο
μάλιστα εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι στον νομοθέτη (λανθάνει
πίσω από τη λέξη νόμος) επιτρέπεται η χρήση της πειθούς και του
εξαναγκασμού (πρβλ. και το χωρίο των Νόμων, 722b), ώστε να
επιτευχθεί η μεγίστη δυνατή κοινωνική ωφέλεια.
Η ωφέλεια αυτή έγκειται στην προσφορά της μιας κοινωνικής
τάξης στην άλλη. Η παρουσία και το έργο του κάθε πολίτη στο σώμα της
πολιτείας δικαιώνεται όταν το ατομικό όφελος τεθεί κάτω από το
συλλογικό. Ο Σωκράτης τονίζει ιδιαίτερα τη συμβολή του νόμου στη
δημιουργία της κοινής ωφέλειας και τονίζει ότι «(ο νόμος) δεν αφήνει να
τραβά ο καθένας όπου θέλει, αλλά χρησιμοποιεί ο ίδιος (τους πολίτες)
και δένει σε μια ενότητα την πόλη». Η παρατήρησή του βέβαια αφορά
πρωτίστως την κυρίαρχη τάξη της πολιτείας, τους φιλοσόφους. Η
συνεισφορά τους προς τις άλλες τάξεις όχι μόνον δεν συνιστά αδικία,
αλλά προβάλλει ως υποχρέωση. Στα καθήκοντά τους περιλαμβάνονται
πλέον η εκπαίδευση και η διασφάλιση της ζωής των υπολοίπων.