22.12.10

Αριστοτέλης Ηθικά: Ενότητα 7

Ερμηνευτικά σχόλια
Παρατηρήσεις
􀀹 ν παντί· ο Αριστοτέλης, για να κάνει κατανοητή την έννοια της μεσότητας
στην αρετή (που είναι αφηρημένη έννοια), φέρνει παραδείγματα από
"συνεχή και διαιρετά", από υλικά πράγματα που υπόκεινται στις
αριθμητικές μετρήσεις (το φαγητό, που μπορεί να μετρηθεί με μνες).
􀀹 κατ’ α τ τ πρ γμα· ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην αντικειμενική
θεώρηση της μεσότητας, αυτήν που έχει ως μέτρο τα πράγματα και
απορρέει από αυτά, από παρατηρήσεις και μετρήσεις (ανάγεται στη
σφαίρα της επιστημονικής γνώσης, η οποία καταλήγει σε πορίσματα κατ’
ανάγκην αποδεκτά, που δεν επιδέχονται παρεκκλίσεις ή παρερμηνείες και
ισχύουν παντού και πάντα). Αντίθετα, με το πρ ς μ ς θεωρείται η
υποκειμενική μεσότητα, αυτή που έχει ως μέτρο τον εαυτό μας, τα
υποκειμενικά κριτήρια: τις ανάγκες μας, τις απόψεις μας, την ιδιότητά μας,
την κατάστασή μας, τον τόπο, το χρόνο κ.ά.
- Οι όροι α) ”αντικειμενικός” (< γαλλ. objectif < λατ. objetivus) και β)
“υποκειμενικός” (< γαλλ. subjectif < λατ. subjectivus) δεν υπήρχαν στην
αρχαία ελληνική και ο Αριστοτέλης για να αποδώσει αυτές τις έννοιες,
χρησιμοποιεί αντίστοιχα τις λέξεις και τα λεκτικά σύνολα α) κατ’ α τ τ
πρ γμα – το πράγματος – κατ τ πρ γμα και β) πρ ς μ ς. Ο
αρχαίος φιλόσοφος, στο πλαίσιο των επιστημονικών του ενασχολήσεων
βρίσκεται συχνά στην ανάγκη να χρησιμοποιήσει νέους όρους, κάτι που
είναι δύσκολο και επίπονο. Το ίδιο συμβαίνει με τους επιστήμονες και
ερευνητές όλων των εποχών, που βρίσκονται στην ίδια ανάγκη: να
χρησιμοποιήσουν νέους όρους για όσα ανακαλύπτουν ή επινοούν. Έτσι,
είτε χρησιμοποιούν με νέα σημασία λέξεις που ήδη υπάρχουν είτε
δημιουργούν νέες λέξεις.
􀂃 Εδώ ο Αριστοτέλης με τη φράση πρ ς μ ς δίνει την εντύπωση ότι δεν
απέχει από τη σχετικοκρατική σοφιστική στάση, που εκφράζεται με την
περίφημη φράση του Πρωταγόρα Πάντων χρημάτων μέτρον στ ν
νθρωπος, τ ν μ ν ντων ς στιν, τ ν δ ο κ ντων ς ο κ στιν
(=Μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος, αυτών που υπάρχουν
πως υπάρχουν, και αυτών που δεν υπάρχουν πως δεν υπάρχουν). Αυτή
όμως η υποκειμενικότητα είναι φαινομενική, γιατί, όπως θα δούμε στη
διδακτική ενότητα 10, ο Αριστοτέλης προσθέτει στο καθ’ μ ς ένα νέο
στοιχείο, τον ρθ ν λόγον, ο οποίος διασφαλίζει την αντικειμενικότητα για
τον προσδιορισμό του μέσου.
􀀹 π σιν· η αντωνυμία είναι αρσενικού γένους και λειτουργεί ως δοτική του
κρίνοντος προσώπου (π σιν μ ν ή π σι το ς νθρώποις).
􀀹 μνα · η μνα ήταν και νομισματική μονάδα (ισοδύναμη με 100 δραχμ ς)
και μονάδα βάρους, που ισοδυναμούσε με σημερινά 435 γραμμάρια (από
εποχή σε εποχή και από πόλη σε πόλη η μνα είχε διαφορετικό βάρος· εδώ
πρόκειται για την αττική μνα της εποχής του Αριστοτέλη).
􀀹 Μίλωνι· ο Μίλωνας (Μίλων) ήταν διάσημος αθλητής από τον Κρότωνα,
την ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας· έζησε τον 6-5ο αι. π.Χ. και οι
εξαιρετικές επιδόσεις του στους αθλητικούς αγώνες αλλά και στην
πολυφαγία πήραν θρυλικές διαστάσεις. π δρόμου κα πάλης· αναφέρονται συνεκδοχικά οι δρομείς και οι
παλαιστές
􀀹 π ς επιστήμων· με τον όρο αυτό (< πίσταμαι) δε νοείται αυτός που
ασχολείται με κάποια επιστήμη εξετάζοντας τα αντικειμενικά δεδομένα των
πραγμάτων, επομένως και το αντικειμενικό μέσο, αλλά αυτό ο οποίος,
έχοντας βέβαια και κάποιο λογικό κριτήριο, επιδιώκει το υποκειμενικό μέσο
(παρόμοια σημασία έχει ο όρος τεχν ται της επόμενης διδακτικής
ενότητας)
4. Τα κύρια σημεία της ενότητας
1. Σε καθετί υπάρχει το μέσο.
2. Με κριτήρια αντικειμενικά το μέσο είναι ένα και το ίδιο για όλους.
3. Με κριτήρια υποκειμενικά το μέσο είναι διαφορετικό, ανάλογα με
την περίπτωση.
4. Κάθε ειδικός επιδιώκει το μέσο αποφεύγοντας την υπερβολή και την
έλλειψη.
5. Η δομή της ενότητας
Α. Το πολύ και το λίγο
Β. Το μέσο με αντικειμενικά και με υποκειμενικά κριτήρια
Γ. Το παράδειγμα με τους αθλητές
Δ. Το υποκειμενικό μέσο ως επιδίωξη κάθε ειδικού

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου