1 ΕΝΟΤΗΤΑ
Ερμηνευτικά σχόλια
1. Από τα δεδομένα της εμπειρίας
♦ Ο Αριστοτέλης χωρίς περιστροφές και περιττές εισαγωγές αρχίζει την εξέταση των
θεμάτων του κάνοντας λόγο για τις πιο βασικές έννοιες σχετικά με τα «πολιτικά».
- πᾶσαν πόλιν· ο Αριστοτέλης, όταν πραγματεύεται ένα θέμα σχετικό με την
έρευνα των φυσικών φαινομένων, συνηθίζει να διατυπώνει μια γενική πρόταση,
στη συνέχεια προχωρεί στις επιμέρους περιπτώσεις (από τα γενικά στα μερικά)·
με αυτή τη μέθοδο ξεκινάει και αυτό το κείμενο, που όμως πραγματεύεται
διαφορετικά θέματα (πολιτικά).
- ὁρῶμεν· ο Αριστοτέλης αντλεί παραδείγματα από την πραγματικότητα (όπως
κάνει στην πρώτη ενότητα με την πέτρα και τη φωτιά) και έτσι τα επιχειρήματά
του στηρίζονται στην παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, στα
θετικά στοιχεία της εμπειρίας (και όχι στην αφηρημένη σκέψη)· αυτά τα
επιχειρήματα τα χρησιμοποιεί για την προώθηση της σκέψης του στη συναγωγή
συμπερασμάτων ακολουθώντας μια συλλογιστική πορεία από τα μερικά και ειδικά
στα συνολικά και γενικά· έτσι, ο φιλόσοφος είναι ε μ π ε ι ρ ι κ ό ς (θετικός) και
όχι θ ε ω ρ η τ ι κ ό ς.
2. Ο όρος ‘’κοινωνία’’ – η ανώτερη κοινωνία
�� κοινωνία· η λέξη κοινωνία παράγεται από το ρήμα κοινωνῶ, που σημαίνει στην
αρχαία ελληνική έχω ή κάνω κάτι μαζί με άλλον (ή με άλλους), συμμετέχω
(παίρνω μέρος) σε κάτι μαζί με κάποιον άλλον (ἠ με κάποιους άλλους). Έχοντας
υπόψη τη σημασία του ρήματος καταλαβαίνουμε καλύτερα και τη σημασία της
λέξης κοινωνία, η οποία είναι μια ομάδα ανθρώπων που συνυπάρχουν,
συνεργάζονται σε κάποιες ενέργειες ή συμμετέχουν σε κάποιες διαδικασίες
έχοντας έναν κοινό σκοπό, ένα επιμέρους η καθεμιά συμφέρον (εξάλλου, γι’
αυτόν το σκοπό έχει συγκροτηθεί η κάθε κοινότητα: ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν
συνεστηκυῖαν). Για παράδειγμα, οι ναυτικοί (η κοινότητα των ναυτικών)
επιδιώκουν την απόκτηση χρημάτων ή κάτι ανάλογο, όσοι πολεμούν μαζί
επιδιώκουν την απόκτηση χρημάτων ή τη νίκη ή την κατάκτηση μιας πόλης κ.ο.κ.
�� ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας· οι επιμέρους αυτές
κοινότητες περιέχονται στην πολιτική κοινωνία, είναι μόριά της και υποδεέστερες
από αυτήν· αυτή με τη σειρά της είναι η υπέρτατη μορφή κοινότητας και, αφού
οι επιμέρους κοινότητες στοχεύουν σε κάποιο αγαθό, στοχεύει και αυτή στο
σπουδαιότερο αγαθό, στην εὐδαιμονία όλων των μελών της, στο αγαθό που
αφορά όχι το παρόν αλλά ἅπαντα τὸν βίον.
3. Το υπέρτατο αγαθό: η εὐδαιμονία
- Με τη φράση τοῦ κυριωτάτου πάντων ο Αριστοτέλης εννοεί το υπέρτατο αγαθό
που επιδιώκουν με τις πράξεις τους οι άνθρωποι (τὸ ἀκρότατον πάντων τῶν
πρακτῶν ἀγαθῶν), δηλαδή την εὐδαιμονίαν, για την οποία γίνεται λόγος
διεξοδικά στο πρώτο βιβλίο των Ἠθικῶν Νικομαχείων, όπου ο φιλόσοφος
προσπαθεί να καθορίσει τη φύση και το περιεχόμενο του όρου.
- Η λέξη εὐδαιμονία (εὖ + δαίμων) σημαίνει αρχικά την εύνοια του θείου, επομένως
είναι κάτι που δεν το πετυχαίνει ο άνθρωπος μόνος του, αλλά του το δίνει ο θεός
(κάτι ανάλογο σημαίνει και η λέξη εὐτυχία, όπου πρόκειται για κάτι που το δίνει η
τύχη). Πριν από τον Αριστοτέλη, ασχολήθηκαν και άλλοι φιλόσοφοι (ο
Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος) με το περιεχόμενο του όρου διατυπώνοντας την
άποψη ότι η εὐδαιμονία δεν προέρχεται από το θείο, αλλά την έχει ο άνθρωπος
μέσα του και μόνο από τις δικές του πράξεις θα την κατακτήσει ή όχι.
- Ο Αριστοτέλης με τη σειρά του ορίζει την εὐδαιμονίαν του ανθρώπου όχι ως
κατάσταση αλλά ως ενέργεια της ψυχής με τους κανόνες της τέλειας αρετής (ἡ
εὐδαιμονία ἐστὶ ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν). –Βλ. σχολ. βιβλίο, σελ.
151 – 152.
- Τα παραπάνω αφορούν την εὐδαιμονίαν ως υπέρτατο αγαθό στον ηθικό βίο του
ανθρώπου. Ωστόσο, για τον Αριστοτέλη η εὐδαιμονία είναι και ο προορισμός της
πόλεως (το υπέρτατο τέλος της) και αυτό σημαίνει ότι ο φιλόσοφος ταυτίζει το
υπέρτατο για το άτομο με το υπέρτατο για την πόλη αγαθό (στο έβδομο βιβλίο
των Πολιτικών ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η εὐδαιμονία του καθενός ανθρώπου
ξεχωριστά συμπίπτει με την ευδαιμονία της πόλεως): η ατομική εὐδαιμονία
εξαρτάται από τις πράξεις των ανθρώπων ως ατόμων, και η εὐδαιμονία της
πόλεως εξαρτάται πάλι από τις πράξεις των ανθρώπων αλλά ως πολιτών. Όλα
αυτά βέβαια οδηγούν στην άποψη του Αριστοτέλη για την ηθική φιλοσοφία, που
τη θεωρεί μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ. 178).
4. Τα κύρια σημεία της ενότητας
1. Κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινωνικής συμβίωσης.
2. Όλες οι κοινότητες αποβλέπουν σε κάποιο αγαθό.
3. Η πόλη είναι η ανώτερη μορφή κοινωνικής συμβίωσης και αποβλέπει στο
ανώτερο από όλα τα αγαθά (στην ευδαιμονία).
Ερμηνευτικά σχόλια
1. Από τα δεδομένα της εμπειρίας
♦ Ο Αριστοτέλης χωρίς περιστροφές και περιττές εισαγωγές αρχίζει την εξέταση των
θεμάτων του κάνοντας λόγο για τις πιο βασικές έννοιες σχετικά με τα «πολιτικά».
- πᾶσαν πόλιν· ο Αριστοτέλης, όταν πραγματεύεται ένα θέμα σχετικό με την
έρευνα των φυσικών φαινομένων, συνηθίζει να διατυπώνει μια γενική πρόταση,
στη συνέχεια προχωρεί στις επιμέρους περιπτώσεις (από τα γενικά στα μερικά)·
με αυτή τη μέθοδο ξεκινάει και αυτό το κείμενο, που όμως πραγματεύεται
διαφορετικά θέματα (πολιτικά).
- ὁρῶμεν· ο Αριστοτέλης αντλεί παραδείγματα από την πραγματικότητα (όπως
κάνει στην πρώτη ενότητα με την πέτρα και τη φωτιά) και έτσι τα επιχειρήματά
του στηρίζονται στην παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, στα
θετικά στοιχεία της εμπειρίας (και όχι στην αφηρημένη σκέψη)· αυτά τα
επιχειρήματα τα χρησιμοποιεί για την προώθηση της σκέψης του στη συναγωγή
συμπερασμάτων ακολουθώντας μια συλλογιστική πορεία από τα μερικά και ειδικά
στα συνολικά και γενικά· έτσι, ο φιλόσοφος είναι ε μ π ε ι ρ ι κ ό ς (θετικός) και
όχι θ ε ω ρ η τ ι κ ό ς.
2. Ο όρος ‘’κοινωνία’’ – η ανώτερη κοινωνία
�� κοινωνία· η λέξη κοινωνία παράγεται από το ρήμα κοινωνῶ, που σημαίνει στην
αρχαία ελληνική έχω ή κάνω κάτι μαζί με άλλον (ή με άλλους), συμμετέχω
(παίρνω μέρος) σε κάτι μαζί με κάποιον άλλον (ἠ με κάποιους άλλους). Έχοντας
υπόψη τη σημασία του ρήματος καταλαβαίνουμε καλύτερα και τη σημασία της
λέξης κοινωνία, η οποία είναι μια ομάδα ανθρώπων που συνυπάρχουν,
συνεργάζονται σε κάποιες ενέργειες ή συμμετέχουν σε κάποιες διαδικασίες
έχοντας έναν κοινό σκοπό, ένα επιμέρους η καθεμιά συμφέρον (εξάλλου, γι’
αυτόν το σκοπό έχει συγκροτηθεί η κάθε κοινότητα: ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν
συνεστηκυῖαν). Για παράδειγμα, οι ναυτικοί (η κοινότητα των ναυτικών)
επιδιώκουν την απόκτηση χρημάτων ή κάτι ανάλογο, όσοι πολεμούν μαζί
επιδιώκουν την απόκτηση χρημάτων ή τη νίκη ή την κατάκτηση μιας πόλης κ.ο.κ.
�� ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας· οι επιμέρους αυτές
κοινότητες περιέχονται στην πολιτική κοινωνία, είναι μόριά της και υποδεέστερες
από αυτήν· αυτή με τη σειρά της είναι η υπέρτατη μορφή κοινότητας και, αφού
οι επιμέρους κοινότητες στοχεύουν σε κάποιο αγαθό, στοχεύει και αυτή στο
σπουδαιότερο αγαθό, στην εὐδαιμονία όλων των μελών της, στο αγαθό που
αφορά όχι το παρόν αλλά ἅπαντα τὸν βίον.
3. Το υπέρτατο αγαθό: η εὐδαιμονία
- Με τη φράση τοῦ κυριωτάτου πάντων ο Αριστοτέλης εννοεί το υπέρτατο αγαθό
που επιδιώκουν με τις πράξεις τους οι άνθρωποι (τὸ ἀκρότατον πάντων τῶν
πρακτῶν ἀγαθῶν), δηλαδή την εὐδαιμονίαν, για την οποία γίνεται λόγος
διεξοδικά στο πρώτο βιβλίο των Ἠθικῶν Νικομαχείων, όπου ο φιλόσοφος
προσπαθεί να καθορίσει τη φύση και το περιεχόμενο του όρου.
- Η λέξη εὐδαιμονία (εὖ + δαίμων) σημαίνει αρχικά την εύνοια του θείου, επομένως
είναι κάτι που δεν το πετυχαίνει ο άνθρωπος μόνος του, αλλά του το δίνει ο θεός
(κάτι ανάλογο σημαίνει και η λέξη εὐτυχία, όπου πρόκειται για κάτι που το δίνει η
τύχη). Πριν από τον Αριστοτέλη, ασχολήθηκαν και άλλοι φιλόσοφοι (ο
Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος) με το περιεχόμενο του όρου διατυπώνοντας την
άποψη ότι η εὐδαιμονία δεν προέρχεται από το θείο, αλλά την έχει ο άνθρωπος
μέσα του και μόνο από τις δικές του πράξεις θα την κατακτήσει ή όχι.
- Ο Αριστοτέλης με τη σειρά του ορίζει την εὐδαιμονίαν του ανθρώπου όχι ως
κατάσταση αλλά ως ενέργεια της ψυχής με τους κανόνες της τέλειας αρετής (ἡ
εὐδαιμονία ἐστὶ ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν). –Βλ. σχολ. βιβλίο, σελ.
151 – 152.
- Τα παραπάνω αφορούν την εὐδαιμονίαν ως υπέρτατο αγαθό στον ηθικό βίο του
ανθρώπου. Ωστόσο, για τον Αριστοτέλη η εὐδαιμονία είναι και ο προορισμός της
πόλεως (το υπέρτατο τέλος της) και αυτό σημαίνει ότι ο φιλόσοφος ταυτίζει το
υπέρτατο για το άτομο με το υπέρτατο για την πόλη αγαθό (στο έβδομο βιβλίο
των Πολιτικών ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η εὐδαιμονία του καθενός ανθρώπου
ξεχωριστά συμπίπτει με την ευδαιμονία της πόλεως): η ατομική εὐδαιμονία
εξαρτάται από τις πράξεις των ανθρώπων ως ατόμων, και η εὐδαιμονία της
πόλεως εξαρτάται πάλι από τις πράξεις των ανθρώπων αλλά ως πολιτών. Όλα
αυτά βέβαια οδηγούν στην άποψη του Αριστοτέλη για την ηθική φιλοσοφία, που
τη θεωρεί μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ. 178).
4. Τα κύρια σημεία της ενότητας
1. Κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινωνικής συμβίωσης.
2. Όλες οι κοινότητες αποβλέπουν σε κάποιο αγαθό.
3. Η πόλη είναι η ανώτερη μορφή κοινωνικής συμβίωσης και αποβλέπει στο
ανώτερο από όλα τα αγαθά (στην ευδαιμονία).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου