Λ α ϊ κ ι σ μ ό ς


Ορισμός
Λαϊκισμός είναι η υποτιθέμενη λαϊκότητα, οτιδήποτε δηλ. προσπαθεί να μοιάσει στο λαϊκό, αλλά τελικά δεν το προσεγγίζει. Αποτελεί εξαπάτηση του λαού, παραπλάνηση του με στόχο το όφελος κάποιων.


Μορφές λαϊκισμού
^ Ο λαϊκισμός βλάπτει την πολιτική, αφού κάποιοι πολιτικοί παράγοντες κατευθύνουν το πλήθος, ανάλογα με τα συμφέροντά τους, ακόμη κι αν χρειαστεί να φανούν ρατσιστές, υπερβολικά πατριώτες (εθνικιστές) κτλ.
^ Ο λαϊκισμός προσβάλλει την τέχνη ενός τόπου με την υιοθέτηση της κακής ποιότητας, του χυδαίου και την προβολή του εμπορικού. Τα σκανδαλοθηρικά περιοδικά, τα ανούσια τηλεοπτικά προϊόντα και θεάματα τονώνουν την παρακμή του σύγχρονου ανθρώπου.
^ Η γλώσσα μας βιάζεται καθημερινά. Όπως υποστηρίζει ο Γ. Μπαμπινιώτης: «για να φανούμε λαϊκοί, αντικαταστήσαμε τη δημοτική μ' ένα πλήθος λέξεων που προέρχονται από μια ψεύτικη αργκό ή από ξενόγλωσσους όρους». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι χρησιμοποιούν μιας χαμηλής ποιότητας γλώσσα, προσπαθώντας να πείσουν για την υποτιθέμενη λαϊκότητά τους.
^ Ο τρόπος ζωής μας, όταν χαρακτηρίζεται από βωμολοχία κι αγένεια, μπορεί να θεωρηθεί λαϊκίστικος.
^ Στην εκπαίδευση η κολακεία του μαθητή, η υψηλή βαθμολογία χωρίς αντίκρισμα και το κυνήγι του βαθμού φανερώνουν την επικράτηση του λαϊκισμού.


Αίτια λαϊκισμού
^ Σοβαρή ευθύνη φέρει το χαμηλό πνευματικό επίπεδο του λαού, που εσκεμμένα καλλιεργούν κι εκμεταλλεύονται οι λαϊκιστές. Το πλήθος, χωρίς την ευφυΐα που η γενική παιδεία προσφέρει, γίνεται παιχνίδι στα χέρια κάποιων ισχυρών (πολιτική παραπλάνηση) .
^ Παρατηρείται έλλειψη κριτικής ικανότητας, που εμποδίζει το λαό να διακρίνει το δημαγωγό απ' το σωστό πολιτικό.
^ Η απουσία πνευματικών ανθρώπων δεν αποτρέπει το λαό απ' το λα ϊ κ ισμό.
®° Η ανάγκη ενός λαού για κάποιον ηγέτη τον κάνει να πείθεται εύκολα.
^ Είναι σύνηθες φαινόμενο η γοητεία που ασκεί ο λόγος των δημαγωγών, οι οποίοι συχνά χρησιμοποιούν το ιστορικό
παρελθόν ενός έθνους για να πετύχουν τους στόχους τους. ^ Οι πολιτικοί, έχοντας υπερβολικές φιλοδοξίες και
κομματικά συμφέροντα, κυνηγούν τις ψήφους κι αδιαφορούν
για το συλλογικό καλό. Ο λαός διαθέτει πολιτική δύναμη,
γι' αυτό κάποιοι σπεύδουν να την εκμεταλλευθούν. ^ Η ίδια η μάζα χαρακτηρίζεται από αδυναμίες και πολλές
φορές επιδιώκει την κολακεία. ^ Λόγω της απογοήτευσης και της έλλειψης χρόνου, ο
σύγχρονος άνθρωπος μένει ανενημέρωτος και γίνεται έτσι
εύκολο θύμα των λαϊκιστών. ^ Συχνά εντοπίζει πλέον κανείς την ελλιπή λαϊκή συμμετοχή
στη δημόσια ζωή, την παθητικότητα των πολιτών και την
καλλιέργεια του ατομικισμού. ^ Η αποκοπή του μέσου ανθρώπου σήμερα απ' τη λαϊκή
παράδοση, τη σωστή γνώση της γλώσσας και τη λαϊκή τέχνη
τον οδήγησε στην αποξένωση και την ξενομανία. ^ Η κρίση των αξιών, η εύκολη αποδοχή νέων τρόπων ζωής
και διασκέδασης αλλοιώνουν την έννοια της ψυχαγωγίας. ^ Τα αυξημένα κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, βία,
ανασφάλεια) δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη
του λαϊκισμού και κατ' επέκταση την εξαπάτηση. ^ Τα ΜΜΕ, προβάλλοντας συνεχώς λαϊκίστικα πρότυπα ηγετών
ή άλλων, τα καθιερώνουν και τα ενδυναμώνουν για λόγους
εμπορικούς.
^ Τα διάφορα κέντρα προβάλλουν τη μόδα σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής (ομιλία, ρουχισμός, συμπεριφορά).


Συνέπειες λαϊκισμού
^ Επικίνδυνες είναι οι συνέπειες του λαϊκισμού στο χώρο του πνεύματος, αφού δεν οξύνεται η κριτική ικανότητα και διαμορφώνονται άτομα που κατευθύνονται εύκολα. Αναπτύσσεται δηλ. ένα είδος πολιτικού ελέγχου, μ' αποτέλεσμα οι λαϊκές αντιδράσεις να μην είναι ισχυρές. Παραμερίζεται κάθε μορφή αντίστασης και κάθε φωνή αφύπνισης της λαϊκής συνείδησης. Ο λαός παραπλανάται, υποβιβάζεται, γιατί δεν του δίνονται ερεθίσματα προόδου.
^ Χάνεται η ατομικότητα κι η ολοκληρωμένη προσωπικότητα του ανθρώπου, που εξαναγκάζεται να λειτουργεί ως απρόσωπο ον εξισωμένο με τη μάζα. Καλλιεργείται μια ισοπεδωτική νοοτροπία.
^ Αλλάζει ο τρόπος ζωής του ανθρώπου, αφού απουσιάζουν ο αυτοσεβασμός κι η αξιοπρέπεια.
^ Επιβάλλονται είδωλα και πρότυπα ζωής απ' τον καλλιτεχνικό κι αθλητικό χώρο, για να εκπροσωπήσουν τον προδομένο λαό.

^ Σοβαρό είναι το πλήγμα που δέχεται η δημοκρατία. Συχνά προωθείται μια αντιλαϊκή πολιτική και προβάλλονται αυταρχικά καθεστώτα ή κυβερνήσεις.
^ Ο λαϊκισμός στην τέχνη, στη δημοκρατία ή στη γλώσσα ισοπεδώνει τον πολιτισμό μας. Η παράδοσή μας γίνεται έτοιμη προς κατανάλωση, η γνήσια λαϊκή τέχνη νοθεύεται, η γλώσσα φθείρεται, η πολιτική κακοποιείται, ο πολιτισμός κι οι αξίες αλλοιώνονται, το πνευματικό και πολιτισμικό επίπεδο της κοινωνίας σταδιακά μειώνεται. Η υποκουλτούρα, συνεπώς, εμφανίζεται ως λαϊκή κουλτούρα κι εμπορευματοποιείται κάθε λαϊκό στοιχείο.
®° Η λαϊκίστικη πολιτική δε βλάπτει μόνο το λαό αλλά και τον πολιτικό, αφού χρησιμοποιεί τρόπους που τον εξευτελίζουν ή τον γελοιοποιούν.


Προτάσεις για την άμβλσνση τοσ προβλήματος
^ Ουσιαστική και γενική παιδεία, που θα κάνει τον
άνθρωπο ικανό να εναντιωθεί στο λαϊκισμό. ^ Ηθικοπνευματική καλλιέργεια και αγωγή γύρω απ' τις
τέχνες.
^ Αντιμετώπιση του μιμητισμού και της ξενομανίας .
^ Σωστή γνώση και χρήση της γλώσσας μας, που θα μας
βοηθήσει να την προστατεύσουμε. ^ Γόνιμη και δημιουργική επαφή με την παράδοση,
προστασία της εθνικής φυσιογνωμίας, καλλιέργεια της
πραγματικής λαϊκής συνείδησης. ^ Συμμετοχή στα κοινά, πολιτική συνείδηση, έλεγχος των
εξουσιών, παραμερισμός των λαϊκιστών ηγετών. ^ Ουσιαστική δράση των πνευματικών ηγετών, ώστε να
καυτηριάσουν το λαϊκισμό και να καθοδηγήσουν το
πλήθος.
®° Τα ΜΜΕ θα πρέπει να μην προβάλλουν την κακή ποιότητα και τη μαζικότητα, αλλά την αντικειμενικότητα. Τότε μόνο η δύναμη που διαθέτουν θ' αποβεί καρποφόρα.
^ Σωστή λειτουργία της δημοκρατίας, ώστε να μην προωθούνται όσοι δεν έχουν πραγματική αξία κι ενδιαφέρον για το λαό.

ΛΑΪΚΙΣΜΟΙ & ΔΙΑΦΘΟΡΑ


Χώροι στους οποίους παρατηρούνται φαινόμενα λαϊκισμού και διαφθοράς

Πολιτική ζωή
Εκδήλωση φαινομένων αναξιοκρατίας, πελατειακές σχέσεις, κυνήγι ψήφων, πολιτικός λόγος που διακρίνεται από υποσχέσεις, κολακεία και προπαγάνδα, προσπάθεια των πολιτικών για εξασφάλιση της εύνοιας του λαού μέσω τυπικής κι επιφανειακής μίμησης του τρόπου ζωής και της γλώσσας του.

Δημόσια διοίκηση
Αναξιοκρατία, λήψη χρημάτων, καταπάτηση θεσμών, έλλειψη οργάνωσης.

Σύστημα δικαιοσύνης
Κρούσματα δωροδοκίας κι έλλειψης ισονομίας.

Εκπαίδευση
Τάση κολακείας των νέων από εκπαιδευτικούς, κυνήγι του βαθμού, υποσχέσεις για ίσες ευκαιρίες και δωρεάν παιδεία, για κατάργηση εξετάσεων και πιο εύκολη πρόσβαση στα πανεπιστήμια.

ΜΜΕ
Κολακεία του καταναλωτή από διαφημιστικά μηνύματα, υπερπροβολή κι ωραιοποίηση εκπομπών τύπου «ριάλιτι», εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, αποπροσανατολισμός απ' τα ατομικά και κοινωνικά προβλήματα, προβολή κακών προτύπων ζωής.

Πολιτισμός
Διαστρέβλωση της λαϊκής τέχνης, υποκουλτούρα, μιμητισμός και προβολή ξενόφερτων πολιτιστικών στοιχείων, εμπορευματοποίηση της τέχνης.

Αθλητισμός
Ηρωοποίηση των αθλητών, υπέρμετρη προβολή αθλημάτων που συγκεντρώνουν την προτίμηση της πλειοψηφίας, διοργάνωση ολυμπιακών αγώνων με τη μορφή συγχρόνου υπερθεάματος στο όνομα της αναβίωσης του πανάρχαιου αθλητικού ιδεώδους.

Θρησκεία
Τάσεις εξαπάτησης της ελπίδας των πιστών, οικονομικά και διοικητικά σκάνδαλα.
Καθημερινή κοινωνική ζωή
Αγένεια, βωμολοχία, βάρβαρη - βάναυση συμπεριφορά, που συχνά ωραιοποιείται, διασκέδαση και ψυχαγωγία μέσω δραστηριοτήτων που υποβαθμίζουν την καλλιέργεια και τη μόρφωση.


Αιτίες που δημιουργούν αυτά τα φαινόμενα

Πολιτικές
Κρίση του δημοκρατικού πολιτεύματος: παραπλάνηση του λαού, εξυπηρέτηση πολιτικών - κομματικών συμφερόντων, κομματικοποίηση.

Οικονομικές
Άνεση που οδηγεί στην αδράνεια, εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων με κάθε τίμημα, στροφή του ενδιαφέροντος στην ύλη.

Πνευματικές
Υποκουλτούρα, έλλειψη ουσιαστικής παιδείας, απουσία κριτικής ικανότητας και πνευματικών αντιστάσεων, δημιουργία μονόπλευρων προσωπικοτήτων.

Κοινωνικές
Συγκέντρωση στα αστικά κέντρα, μαζοποίηση, αποξένωση λόγω του βιομηχανικού τρόπου ζωής, κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, υποαπασχόληση, βία, φανατισμός, κρίση της οικογένειας).

ΜΜΕ
Εξυπηρέτηση πολιτικών κι οικονομικών συμφερόντων, ανεπάρκεια αληθινών δημοσιογράφων, μη τήρηση δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Ηθικές
Κρίση αξιών, ηθική χαλάρωση, στείρος ατομισμός, αποξένωση του πολίτη απ' το κράτος, κυριαρχία καταναλωτικού πνεύματος. Απογοήτευση απ' την κατάρρευση των ιδεολογιών και την επικράτηση του πνεύματος της αδιαφορίας, έμφυτη τάση του ατόμου ν' αρέσκεται στην κολακεία.


ΛΑΪΚΙΣΜΟΙ- ΛΑΪΚΟΤΗΤΑ


"Ο λαϊκισμός αποτελεί κακοήθη όγκο στο σώμα της δημοκρατίας και δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το πνεύμα του λαού"
Ν. Μακρής

' Ό λαϊκισμός αποτελεί εξαπάτηση του λαού, πολιτιστική υποβάθμιση του, υποκατάστασή του στον ιστορικό του ρόλου και διατήρησή του στο περιθώριο των εξελίξεων"
Ι. Ε. Μανωλεδάκης
Ορισμός:

Λαϊκισμός:
Α) η ιδέα σύμφωνα με την οποία οι επιθυμίες και οι πεποιθήσεις των λαϊκών μαζών αποτελούν βάσιμο οδηγό πολιτικής δράσης.
Β) ο έπαινος και η κολακεία των αδυναμιών και των ελαττωμάτων του λαού, καθώς και η υιοθέτηση επιχειρημάτων ή θέσεων που ευχαριστούν το λαό, χωρίς όμως και να τον ωφελούν, με σκοπό την εξασφάλιση της εύνοιάς του. Η κακόσημη πλευρά της λαϊκότητας

Λαϊκότητα:
Το γνήσιο λαϊκό στοιχείο με χαρακτηριστικά την απλότητα και τη λιτότητα

Χώροι στους οποίους κάνει την εμφάνισή του ο λαϊκισμός:

Πολιτικός χώρος:
Έντονος είναι ο λαϊκισμός των πολιτικών προσώπων. Η δημαγωγία, η αβάσιμη υποσχεσιολογία προς το λαό είναι χαρακτηριστικά των λαϊκιστών πολιτικών. Οι λόγοι των τελευταίων διανθίζονται με λέξεις, όπως: " για το μέλλον του τόπου μας....", "... .για το καλό του λαού ", " να χτίσουμε μαζί έναν καλύτερο κόσμο " κλπ. Επίσης, η ψεύτικη υπεράσπιση των δικαιωμάτων του απλού λαού ορισμένες φορές μόνο και μόνο για την ικανοποίηση προσωπικών ή κομματικών οφελών είναι συχνή. Ειδικότερα, η παραπάνω τακτική των πολιτικών γίνεται εμφανής από τα " παράθυρα" των τηλεοπτικών καναλιών

Πολιτική και Εκπαίδευση:
Χωρίς αμφιβολία, οι εξαγγελίες των κομματικών παρατάξεων για την παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης στο σύνολο του λαού ανωτάτης βαθμίδας αποτελεί ένδειξη
λαϊκισμού. Εκτός από αυτό, οι σπουδές χωρίς εμπόδια τετραετούς φοίτησης στο πανεπιστήμιο περιλαμβάνονται σε όλες τις προγραμματικές δηλώσεις των πολιτικών που σχετίζονται με την εκπαίδευση.

Επιπλέον, η κολακεία των καθηγητών προς τους μαθητές/ ο λεκτικός έπαινος, οι πολύ υψηλές βαθμολογίες των πρώτων σε παιδιά που δεν είναι άξια αυτών είναι ένα είδος λαϊκισμού στο χώρο της εκπαίδευσης.

Τέχνη:
Η δημιουργία εύπεπτων τραγουδιών που ερμηνεύουν οι σύγχρονοι "λαϊκοί" τραγουδιστές, τα χυδαία θεατρικά έργα που ανεβάζουν οι θίασοι επειδή "αυτά θέλει ο κόσμος", η παραγωγή τέχνης μέσω τηλεθεαμάτων χορού, τραγουδιού κλπ που προβάλλονται κυρίως για λόγους τηλεθέασης αποτυπώνουν την χαμηλή αισθητική και καλλιτεχνική παιδεία των καιρών μας.


Αίτια λαϊκισμού:

Κοινωνικός τομέας:

Ανενδοίαστα, η επίδραση των ΜΜΕ στην επιβολή του λαϊκισμού είναι σημαντική. Λαϊκίστικα πρότυπα ζωής, πολιτικάντηδες που παρουσιάζονται ως προστάτες του λαού πλημμυρίζουν καθημερινά τα προγράμματα της τηλεόρασης. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η τηλεόραση, ο τύπος με μεθοδευμένες, καλοστημένες κινήσεις εξυπηρετούν τα ιδιωτικά συμφέροντα των πολιτικών

Πνευματικός τομέας:
Δυστυχώς, το γενικά χαμηλό πνευματικό επίπεδου του λαού διευκολύνει τη δράση των λαϊκιστών. Για περισσότερη ευκρίνεια αναφέρουμε την ευκολία με την οποία αποδέχονται ό,τι είδους μηνύματα βλέπει, ό, τι ακούει χωρίς ίχνος επεκεργασίας και επομένως κρίσης. Η έλλειψη προβληματισμού χαρακτηρίζει το σύγχρονο άνθρωπο ο οποίος δεν μπορεί πολλές φορές να συνειδητοποιήσει πότε καταπατούνται τα δικαιώματά του, πως μπορεί να ενεργήσει ώστε να συμβάλλει έστω και σε μικρό βαθμό στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας του. Έτσι, οι πολιτικοί ηγέτες εκμεταλλεύονται την πνευματική νωθρότητα και με την επιτηδευμένη χρήση του λόγου παραπλανούν τους πολίτες αντί να τους διαφωτίζουν.

Πολιτικός τομέας:

Οι τακτικές των πολιτικών διαπνέονται από πατερναλισμό. Αν και οι ίδιοι είναι στυγνοί ψηφοθήρες, θέλουν να πείσουν τους πολίτες ότι μοχθούν με τους ίδιους, ότι τους νοιάζονται και ότι θωρακίζουν τα δικαιώματά τους.

Το πλαίσιο της σύγχρονης ζωής:
Στην εκδήλωση της κατ' επίφαση λαϊκότητας κάποια γενικά χαρακτηριστικά της εποχής, όπως τα ακόλουθα: η γρήγορη εκτύλιξη της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η μαζοποίηση, τα σοβαρά και δυσεπίλυτα κοινωνικά προβλήματα, ανεργία, φτώχια κλπ

Ηθικός τομέας:
Η αλλαγή που έχει επέλθει στην τοποθέτηση των αξιών (πχ: η δημοκρατία είναι υποδεέστερη της δημοκοπίας, τα χρήματα θεωρούνται η ύψιστη αξία). Η μετατροπή αυτή των απαξιών σε αξίες επιτρέπει την ανάδειξη ανθρώπων αδίστακτων που "μαγεύουν" τον κόσμο με τους κενούς τους λόγους και τα ανούσια μηνύματά τους.
Συνέπειες του λαϊκισμού:



Πολιτικός τομέας:
Η υποβάθμιση της δημοκρατίας και η υπερίσχυση τακτικών που χαρακτηρίζουν
ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι ο απότοκος της υιοθέτησης του λαϊκισμού. Αν και ο
λαός πρέπει να εξουσιάζει μέσω των αντιπροσώπων του, ωστόσο ο ίδιος γίνεται άθυρμα των πολιτικών πατρώνων. Δεν είναι υπερβολικό να υποστηριχθεί, δηλαδή, ότι οι πολίτες ταυτίζονται με τα πρόσωπα της πολιτικής στο βαθμό που θεωρούν τα κηρύγματά του μεσσιανικά. Εκτός από αυτά, τα κόμματα αντί να λειτουργούν ως πυρήνες αναπαραγωγής δημοκρατικών ηθών γίνονται κέντρα χαριστικών παροχών εκ μέρους υπουργών ή βουλευτών σε κομματικούς οπαδούς. Είναι, επομένως, εμφανές ότι όλο το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα υπολειτουργεί και οι φορείς του ευτελίζονται

Πολιτισμικός τομέας

Ο λαϊκισμός ισοπεδώνει το λαϊκό μας πολιτισμό και διαβρώνει την πολιτιστική κληρονομιά μας. Η αυθεντικότητα της γνήσιας τέχνης βιομηχανοποιείται για να καταναλωθεί πιο γρήγορα και πιο εύκολο από το σύνολο των ατόμων (πχ: τα φθηνά τουριστικά αντικείμενα είναι εντελώς άσχετα με τα λαϊκά κομψοτεχνήματα). Επίσης, η απόδοση τιμών σε δημιουργούς κακόγουστων απομιμήσεων λαϊκών τραγουδιών, η αναγόρευση των αθλητών σε λαϊκούς ήρωες είναι λαϊκίστικα φαινόμενα.


Κοινωνικός τομέας:

Η επιβολή ειδώλων (πχ: πολιτικοί ηγέτες, τραγουδιστές, αθλητές) είναι μια άλλη τραγική απόληξη του φαινομένου που εξετάζουμε. Οι ίδιοι προβάλλονται ως αντιπροσωπευτικοί τύποι με γνήσια λαϊκή ψυχή και συνείδηση τους οποίους το κοινό αξίζει να θαυμάζει και να μιμηθεί. Υπό αυτό το πρίσμα, οι άνθρωποι σαν "κοπάδι" άκριτα ευθυγραμμίζονται με αυτά τα μοντέρνα είδωλα αψηφώντας ότι αυτά προωθούνται για εμπορικούς λόγους.

Τρόποι αντιμετώπισης:

Πνευματικός τομέας:
Πνευματική αντίσταση στην αρνητική επίδραση του λαϊκισμού.
Μόνο τα πνευματικώς ώριμα άτομα μπορούν να μην ετεροκατευθύνονται από την προπαγάνδα των πολιτικών.
Η σωστή γνώση της ελληνικής γλώσσας μπορεί να αποτρέψει τη χειραγώγηση του κοινού από τους πολιτικούς εκπροσώπους του

Πνευματικοί άνθρωποι:
Οι ίδιοι μπορούν με τη διεισδυτική ικανότητά τους να διακρίνουν τις παραπλανητικές μεθόδους των πολιτικών, τα δήθεν λαϊκά καλλιτεχνικά δημιουργήματα κλπ. Έτσι, έχουν χρέος να αποκαλύπτουν την αλήθεια στο κοινό προκειμένου το ίδιο να μην παγιδεύεται
Πολιτικός τομέας:
Πολιτικός τομέας:
Ορθή λειτουργία της δημοκρατίας
Σφυρηλάτηση των δημοκρατικών αξιών
Ελάττωση της δημοκοπίας εκ μέρους των κομμάτων

Λεξιλόγιο:

Πατερναλισμός: η τάση να προσπαθεί κανείς( ηγέτης, συνδικαλιστής, αρχηγός ομάδας κλπ) να προστατεύσει και να κηδεμονεύσει όσους εκπροσωπεί