Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΛΟΓΟΣ

(κριτήρια αξιολόγησης)

Κείμενο: Διάλογος και νεοέλληνες

(1) Ο Νεοέλληνας είναι συζητητικός. Έχει την τάση να εκφράζεται, να παρατηρεί και να σχολιάζει, να ρωτά και να ερευνά τα κάθε μορφής και λογής γεγονότα και συμβαίνοντα. Η τάση του αυτή δεν είναι καθόλου κακή. Τουναντίον, δείχνει την κοινωνικότητά του, τα ενδιαφέροντά του για ζητήματα και προβλήματα της ατομικής και συνολικής προκοπής. Ωστόσο, παρά τις τάσεις του αυτές, σκοντάφτει στη συζήτηση, στο διάλογο. Αποδείχνεται πως δεν ξέρει να συζητεί. Και τούτο γιατί δεν τηρεί ή αγνοεί τις προϋποθέσεις του σωστού και καρποφόρου διαλόγου. Όταν απλώς τις γνωρίζει ή τις υιοθετεί, υποκύπτει στις αδυναμίες του και στα ελαττώματά του και δεν καταλήγει σε συμπέρασμα, δε συζητεί, δε διαλέγεται, παρά νομίζει πως συζητεί ή πως διαλέγεται, ενώ ουσιαστικά μονολογεί.

(2) Για να γίνεται όμως καρποφόρος ο διάλογος, πρέπει να τηρούνται κατά την εξέλιξή του και την πορεία του από τους συζητούντες ορισμένες προϋποθέσεις, που χωρίς την τήρησή τους δεν μπορούμε να φτάσουμε σε καρποφόρο αποτέλεσμα. Ας δούμε μερικές απ’ αυτές.

(3) Μια βασική προϋπόθεση για την καλή πορεία και την πετυχημένη έκβαση μιας συζήτησης, ενός διαλόγου, είναι η αυτοπειθαρχία των συζητούντων, κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να υπερηφανευόμαστε. Την έλλειψη αυτοπειθαρχίας μας την αποδίδουμε, συνήθως, δικαιολογώντας τον εαυτό μας στο μεσογειακό μας κλίμα. Ωστόσο, δε φταίει το ήρεμο, ήπιο, γλυκό και θαλπερό κλίμα μας, παρά φταίει η ελλιπής διαπαιδαγώγησή μας. Αφηνόμαστε στις στιγμιαίες αψιθυμικές καταστάσεις, χαρακτηριστικό γνώρισμα του ότι μας λείπει ο αυτοέλεγχος.

(4) Η υπομονή επίσης είναι μια σπουδαία αρετή. Δυστυχώς, δεν μας διακρίνει αυτή η σπουδαία κοινωνική αρετή, που μπορεί να προωθήσει και να εξελίξει το διάλογο προς καρποφόρο και παραγωγικό αποτέλεσμα. Ο Νεοέλληνας, κατά κανόνα σχεδόν, μπαίνει μέσα στη συζήτηση προτού ολοκληρώσει εκείνος που μιλά τον κύκλο των σκέψεών του. Επίσης, θέλουμε συχνά να αποδώσουμε στο συνομιλητή μας έννοιες και απόψεις που αυτός ο ίδιος δε διατύπωσε.

(5) Μια άλλη προϋπόθεση της πετυχημένης συζήτησης είναι να κρατά στάση αξιοπρεπή απέναντι στη γνώμη ή στις γνώμες των άλλων. Να προσέχει τα λεγόμενα του συνομιλητή του, να σέβεται τις απόψεις των άλλων και ακόμα περισσότερο να τις ανέχεται. Πράγμα που δυστυχώς δε το συναντούμε συχνά στο νεοελληνικό διάλογο. Κι αυτή η στάση κατά τη συζήτηση προϋποθέτει αυτοέλεγχο και αυτοπειθαρχία, που δεν είναι ανάγκη να κοπιάσει κανείς και πολύ για να διαπιστώσει το πόσο αυτή η αρετή μας λείπει.

(6) Δε συζητούμε σωστά, γιατί δε μάθαμε ποτέ να ακούει ο ένας τον άλλον με προσοχή και υπομονή. Σπάνια κρατούμε τη συζήτηση σε επίπεδο σοβαρότητας και ευπρέπειας. Συνήθως η συζήτηση εκφυλίζεται σε λογομαχία κακού και θλιβερού είδους. Η διαλεκτική όμως δεν είναι όπλο φιλονικίας και έριδας αλλά μέθοδος, τρόπος, δρόμος να βρεθεί το σωστό με την ανταλλαγή απόψεων.

Θέματα

Α.1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων ποιοι είναι οι παράγοντες για έναν υγιή διάλογο και κατά πόσο τηρούνται από τους σύγχρονους Έλληνες, σύμφωνα με το κείμενο. Να απαντήσετε με δικά σας λόγια.

Μονάδες 10

2. Να σχολιάστε σε παράγραφο 50-70 λέξεων την περίοδο Η διαλεκτική όμως δεν είναι όπλο φιλονικίας και έριδας αλλά μέθοδος, τρόπος, δρόμος να βρεθεί το σωστό με την ανταλλαγή απόψεων.

Μονάδες 10

Β. 1. Να δηλώσετε ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις:

όταν, ή, επίσης, γιατί, όμως

Μονάδες 5

2. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου.

Μονάδες 5

3. α) Συνώνυμα των: ορισμένες ,καρποφόρο, βασική, διατύπωσε, σωστό

Μονάδες 5

β) Αντώνυμα των: ατομικής, υποκύπτει, πετυχημένη, υπομονή, ευπρέπειας

Μονάδες 5

Γ. Ομιλία 300-400 λέξεων καθηγητή προς μαθητές: Παράγοντες που εκφυλίζουν τον διάλογο και αξία του διαλόγου.

Μονάδες 60

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Ένας παράγοντας για επιτυχή διάλογο είναι οι συνομιλητές να διαθέτουν αυτοπειθαρχία. Αυτό όμως δεν χαρακτηρίζει έντονα τους Έλληνες, διότι δεν έχουν την κατάλληλη παιδεία. Έτσι, συχνά εκνευρίζονται όταν συζητούν. Επίσης, παράγοντας είναι η υπομονή. Οι Έλληνες όμως δεν τον σέβονται ούτε αυτόν τον παράγοντα, αφού συχνά διακόπτουν τον συνομιλητή τους αλλά και του αποδίδουν απόψεις που δεν εξέφρασε. Επιπλέον, παράγοντας είναι η αξιοπρέπεια, δηλαδή η εξέταση, ο σεβασμός και η ανοχή στις διαφορετικές απόψεις, αλλά και αυτόν οι νεοέλληνες δεν τον τηρούν, αφού δεν έχουν αυτοπειθαρχία.

2. Ορθά υποστηρίζεται στο κείμενο ότι ο διάλογος δεν προκαλεί διαμάχες, αλλά είναι τρόπος για να καταλήξουν οι άνθρωποι σε ορθά συμπεράσματα. Ο διάλογος, εφόσον πραγματοποιείται με σεβασμό και υπομονή, είναι ωφέλιμος για τους ανθρώπους. Πιο συγκεκριμένα, ανταλλάσσονται απόψεις και οι άνθρωποι τις κρίνουν με αντικειμενικότητα. Έτσι, επιλέγουν αυτές που είναι πιο σωστές και αποκαλύπτουν την αλήθεια.

Β.1. όταν: χρόνος

ή: διάζευξη

επίσης: προσθήκη

γιατί: αιτιολόγηση

όμως: αντίθεση

2. Η παράγραφος αναπτύσσεται με:

α) Σύγκριση-Αντίθεση (Ο Νεοέλληνας είναι συζητητικός. Έχει την τάση να εκφράζεται, να παρατηρεί και να σχολιάζει, να ρωτά και να ερευνά τα κάθε μορφής και λογής γεγονότα και συμβαίνοντα. Ωστόσο, παρά τις τάσεις του αυτές, σκοντάφτει στη συζήτηση, στο διάλογο. Αποδείχνεται πως δεν ξέρει να συζητεί.)

β) Αιτιολόγηση: (Και τούτο γιατί δεν τηρεί ή αγνοεί τις προϋποθέσεις του σωστού και καρποφόρου

διαλόγου)

3. α) Συνώνυμα των: ορισμένες: συγκεκριμένες / καρποφόρο: γόνιμο, θετικό, εποικοδομητικό,

επιτυχές, επιτυχημένο, παραγωγικό / βασική: κύρια / διατύπωσε: εξέφρασε, ανέφερε, είπε /

σωστό: ορθό

β) Αντώνυμα των: ατομικής: συλλογικής / υποκύπτει: αντιστέκεται / πετυχημένη: ανεπιτυχής,

αποτυχημένη, ατελέσφορη, αναποτελεσματική, άγονη / υπομονή: ανυπομονησία / ευπρέπειας:

απρέπειας

Γ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αγαπητά μου παιδιά,

(1) Όπως όλοι γνωρίζουμε, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον στον πλανήτη το οποίο διαθέτει την ικανότητα του λόγου. Επομένως, ο άνθρωπος μπορεί να πραγματοποιεί διάλογο με τους συνανθρώπους του. Ωστόσο, αν και ο διάλογος χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που τον υποβαθμίζουν.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ- Α΄ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: (2) Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η έλλειψη παιδείας. Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι από νεαρή ηλικία δεν έχουν διδαχτεί ότι ο διάλογος είναι σημαντικός για να αντιμετωπίζονται διάφορα ζητήματα.

(3) Ακόμα, ο διάλογος υποβαθμίζεται και από τον εγωκεντρισμό. Πιο συγκεκριμένα, πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι μόνο η δική τους άποψη είναι η ορθή και οι υπόλοιπες είναι λανθασμένες.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: (4) Παρόλα αυτά, αγαπητά μου παιδιά, ο διάλογος έχει αξία που

αφορά σε πολλά επίπεδα.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ- Β΄ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ (6) Ένα από αυτά τα επίπεδα σχετίζεται με την εκπαίδευση. Με τον διάλογο, αυτοί που διδάσκουν και αυτοί που διδάσκονται, ανταλλάσσουν απόψεις για ζητήματα τα οποία αφορούν στην μόρφωση. Βελτίωση της κριτικής ικανότητας των μαθητών.

(7) Επιπροσθέτως, με την ομαλή συζήτηση, ακόμα και αν υπάρχει διαφωνία, οι συνομιλητές έρχονται

σε γόνιμη επαφή μεταξύ τους. Έτσι, βασίζουν οι άνθρωποι τις σχέσεις τους στην αγάπη και τον αλληλοσεβασμό.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: (8) Κλείνοντας, αγαπητά μου παιδιά, ο διάλογος εκφυλίζεται/αλλοιώνεται από πολλούς

παράγοντες, αλλά η σημασία του διαλόγου είναι πολύ σημαντική σε πολλά επίπεδα της ζωής του ανθρώπου, όπως ανέφερα προηγουμένως. Επομένως, είναι απαραίτητο να γίνονται προσπάθειες για την βελτίωσή του ,διότι έτσι ο πολιτισμός μας θα προοδεύσει.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

«... Πλαστήκαμε για να μην είμαστε μονάχοι. Για τούτο η καρδιά μας ασταμάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεών μας η ζωή φαίνεται αδειανή, ερημωμένη ,αδικαιολόγητη. Ζούμε και πλησιάζουμε τους άλλους χρησιμοποιώντας αυτό το μέγιστο δώρημα που αποθέωσαν οι αρχαίοι Έλληνες: το διάλογο. Αν δεν είχαμε φωνή, αν δεν ξέραμε να μιλάμε, και μάλιστα την ίδια γλώσσα, αν δεν χρησιμοποιούσαμε τις λέξεις με την ίδια έννοια, τότε δεν θα μπορούσαμε τελικά να κερδίσουμε τους άλλους και ν’ αναπτύξουμε δεσμούς φιλίας και αγάπης.

Ο άλλος λοιπόν μας είναι απαραίτητος ,γιατί ολοκληρώνει τον εαυτό μας, ολοκληρώνει το βίο μας και κάνει να βλαστήσει στον κόσμο μας ο διάλογος. Ο διάλογος δεν είναι μονάχα ανταλλαγή σκέψεων. Είναι και η ανταλλαγή καρδιών. Αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της ανθρώπινης ζωής.

Μας χρειάζεται ο άλλος προκειμένου ν’ αναπτυχθεί στη ζωή μας ο διάλογος. Αλλά μας χρειάζεται ελεύθερος, αδέσμευτος, άνθρωπος αυτεξούσιος και ακέραιος, που θα’ ρθει να συναντήσει εμάς, αν είμαστε αληθινά αυτεξούσιοι και ακέραιοι στην ανθρωπιά μας. Διάλογος ανάμεσα σε σκλάβους δεν είναι δυνατό ν’ αναπτυχθεί ,παρά μονάχα για να θρέψει τον καημό της ελευθερίας.

Ο διάλογος ο αληθινός είναι έργο της ελευθερίας, έργο γενναίο, ειλικρινέστατο και μέσα από αυτό το θαυμαστό ηθικό κλίμα ξεπήδησε στον ευλογημένο αυτόν τόπο που ζούμε ένα παράδοξο , σπανιότατο γλωσσικό φαινόμενο: ο δυϊκός αριθμός έχει και βαθιά ηθική αξία : φανερώνει το ελεύθερο και αρμονικό συνταίριασμα δύο ανθρώπινων υπάρξεων : τη λαχτάρα τους ν’ αλληλογνωριστούν, ν’ αλληλοφωτιστούν,να γεμίσουν τη μοναξιά τους ,να ευρύνουν την καρδιά και τη ζωή τους ολόκληρη, να δημιουργήσουν πολιτισμό.

Ο πολιτισμός αρχίζει από τη βεβαίωση του Εγώ και του Συ, από τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε εμείς ,αλλά υπάρχει και ο άλλος , ο πλαϊνός μας. Χωρίς αυτόν τον άλλο ,και η ζωή μας και η πλάση ολόκληρη θα ήταν μια τρομερή ερημιά.»

Α. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :

1.Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψή του

2.Στις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να δοθούν τα συνώνυμα και τα αντώνυμά τους.

3.Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις συνώνυμές τους της στήλης Β
Α                                 Β
1.διαβουκόληση        εγωκεντρισμός
2.ατομικισμός           αναλυτής
3.συμβολή                ανηθικότητα
4.ανατόμος               χειραγώγηση
5.αμοραλισμός         πλεονεξία
6.κερδομανία            συνεισφορά
7.επινόηση               εξακρίβωση
8.διάγνωση              εφεύρεση

4.Να συμπληρώσετε το κάθε κενό με την κατάλληλη από τις φράσεις που ακολουθούν:

τα πολλά λόγια είναι φτώχεια-(εμένα ) δε μου πέφτει λόγος –θα δώσεις λόγο-ό,τι είχαμε το λόγο σου-ο λόγος του είναι συμβόλαιο- πες κανένα λόγο –έδωσα λόγο.

-Τα παράπονα σου στον πατέρα σου, όχι σε μένα ......................... ...................... γιατί δεν έχω καμιά σχέση με ό,τι έγινε.
-Είναι αξιόπιστος άνδρας σ’ ό,τι λέει. .................................... .Γι’ αυτό και τον εμπιστεύομαι απεριόριστα
-Νομίζεις πως για ό,τι έκανες θα μείνεις χωρίς συνέπειες; Κάποια μέρα ……………….. , γιατί δεν μένει τίποτα ατιμώρητο.
-Επειδή ………………….. ,ας αφήσουμε τις ατέλειωτες συζητήσεις και ας δούμε τι θα κάνουμε
-Τώρα που θα δεις το διευθυντή μου, ………………….. ………………….. και για μένα .Για να μ’έχει υπόψη του στις προαγωγές.
-Μη μου ζητάς να φανώ ασυνεπής …………….. ……………….και θα τον κρατήσω
-Καλώς τον ! ………………………… .

Β. ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
Διάλογος ανάμεσα σε σκλάβους δεν είναι δυνατό ν’ αναπτυχθεί , παρά μονάχα για να θρέψει τον καημό της ελευθερίας .
α. Ποιες είναι οι ωφέλειες ενός γόνιμου διαλόγου ;
β. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή του ;