Περιεχόμενα
1. Αναγκαίες οι αλλαγές στο εκπ/κό σύστημα 4
2. Πολυπλόκαμη η παιδική πορνογραφία 5
3. Όταν οι Έλληνες ήταν μαύροι 6
4. Μετανάστες 7
5. Επίσκεψη στα στρατόπεδα Άουσβιτς και Νταχάου 8
6. Το ζήτημα των γλωσσών στην Ευρώπη των 25 9
* Δύο διαφορετικές απόψεις 9
ΤΟ ΒΗΜΑ , 28-03-2004 10
7. Το πρόβλημα του πολέμου 10
8. Δημοκρατία 11
9. Προϋπόθεση της βιοηθικής, η γνώση 11
Του Θεόδωρου Κρητικού, φυσικού, ιστορικού των επιστημών καθημερινή, 10/12/2000 11
10. Βιοτεχνολογία, βιοϊατρική, βιοηθική και βιοθεολογία 13
Διασκευασμένο κείμενο του Αντώνη Καρκαγιαννη, Κυριακή, 4 Δεκεμβρίου 2005 13
11. Ευγονική 14
12. Ανοησίες περί ευφυΐας 15
14. «Μόνο εμείς οι Ελληνες. Αλλος κανείς...» 17
Του Παντελη Μπουκαλα, καθημερινή, 04/02/2001 17
15. Οπαδοί: «ζωντανό» ντεκόρ των γηπέδων. 19
Της Πόπης Διαμαντάκου. (κείμενο δημοσιευμένο το 19
16. Η βία κατά των παιδιών 20
17. Όταν η βία εισβάλλει στην οικογένεια 21
Της Έλενας Καρανάτση. Δημοσίευμα στην εφημερίδα Καθημερινή, 28 Νοεμβρίου 2004 21
1. Πίσω από τις ανάγκες παιδείας του πληθυσμού 21
Του Αθανασίου Γκότοβου καθηγητή Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Καθημερινή, 25 Ιουλίου 2004 21
2. Τι προκαλεί στα παιδιά η εντατικοποιημένη εκπαίδευση 22
(δημοσίευμα στον ημερήσιο τύπο, 14-01-01) 22
Μ. Π. 24
3. ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΡΕΚΛΑ 24
4. Τα όρια της μετανάστευσης. 25
5. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ 25
6. Σε αναζήτηση του λαϊκού 26
7. Τα μέρη του (πολιτικού) λόγου 28
10. Επιστήμονες και μεταλλαγμένα. 29
11. Ορόσημο στη θεραπευτική κλωνοποίηση 29
12. Κινητό άγχος αμετακίνητες φαντασιώσεις 30
15. Το πορτρέτο του βασανιστή 32
17. Κυριακή απόγευμα, μάθημα: γήπεδο... 33
18. Οι μητέρες αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο στα παιδιά από τους πατέρες^ 35
Ι.Επιστήμονες από κούνια 36
3. Αυτή η Ρόδος... 38
9. Η δημαγωγία της αφασίας 39
ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ 41
12. Απειλούμε τον άνθρωπο με εξαφάνιση... 42
13. Πυρηνική ενέργεια 43
14. Ο φόβος. 45
17. Το ντόπινγκ... ντοπάρεται! Νέες ουσίες αναπτύσσονται σε μυστικά εργαστήρια. 46
19. Να σπάσει η σιωπή 48
20. Η γυναίκα στη σύγχρονη εποχή 49
21. Περιπέτειες του γάμου 50






















1. Αναγκαίες οι αλλαγές στο εκπ/κό σύστημα
Απαραίτητη η αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος Την ανάγκη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων επισημαίνει μελέτη της Alpha Bank
Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Την ανάγκη δραστικών μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, επισημαίνει σε μελέτη της η Alpha Bank. Στν μελέτη με τίτλο «Η Ελλειψη Ανταγωνισμού στην Εκπαίδευση: προς τί η Προστασία» υπογραμμίζεται η ανάγκη ανασχεδιασμού και αναδιάρθρωσης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στα νέα δεδομένα, ώστε να μπορέσει να συμβάλει αποφασιστικά στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου της κοινωνίας, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Σύμφωνα με την Αίρΐια ΒαηΚ οι βασικές αρχές λειτουργίας του, ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, συνίστανται στην αρχή της «προστασίας» από κάθε ανταγωνισμό και στην παροχή του εκπαιδευτικού έργου αποκλειστικά από το κράτος. Το υπουργείο Παιδείας λειτουργεί ως η κεντρική αρχή σε ένα Σύστημα Κεντρικού Προγραμματισμού για το τι θα παραχθεί, από ποιον θα παραχθεί και για ποιον θα παραχθεί. Προσδιορίζει τις επενδύσεις σε κτιριακές εγκαταστάσεις και τον τόπο εγκατάστασης των εκπαιδευτικών μονάδων, τον αριθμό και την κατανομή των εκπαιδευτικών, τον αριθμό και την κατανομή των εισακτέων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, τον αριθμό και το είδος των πανεπιστημιακών σχολών και τον τόπο εγκατάστασής τους, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τον αριθμό και το είδος των συγγραμμάτων, την κατανομή των λειτουργικών δαπανών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, την κατανομή των δαπανών των ίδιων των σπουδαστών κ.ά. Κύριο αίτημα των παραγόντων του τομέα της εκπαίδευσης είναι συνήθως η αύξηση των κρατικών δαπανών για την παιδεία. Γενικά, το σύστημα έχει οδηγηθεί σε σημαντικά αδιέξοδα επισημαίνει η Αίρΐια ΒαηΚ.
Οι χρήστες του συστήματος εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να επιλέξουν το πανεπιστήμιο στο οποίο επιθυμούν να σπουδάσουν και την επιστήμη που τους ενδιαφέρει, χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να καταφεύγουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Θα αναλαμβάνουν ένα σημαντικό μέρος του κόστους των υπηρεσιών που τους προσφέρονται και της επιλογής που κάνουν, ενώ το κράτος μέσω επιχορηγήσεων και χρηματοδοτικών διευκολύνσεων θα τους προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στην επιδίωξή τους για μόρφωση. Η επιχορήγηση των σπουδών από το κράτος θα χορηγείται σε σπουδαστές που συμμετέχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία και τελειώνουν τις σπουδές τους σε ένα συγκεκριμένο εύλογο χρονικό διάστημα ανάλογα με το είδος των σπουδών. Το πρόβλημα των αιώνιων φοιτητών θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί από την πλευρά τους θα είναι ελεύθεροι να προσδιορίσουν το εκπαιδευτικό έργο που θα προσφέρουν (προγράμματα σπουδών), τον αριθμό και τις κατηγορίες των σπουδαστών που θα δεχθούν σε κάθε περίοδο, τους γενικότερους κανόνες λειτουργίας τους, τους τρόπους πρόσθετης χρηματοδότησής τους, τις συνεργασίες που επιθυμούν να έχουν με άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς (εγχώριους και ξένους), τα ερευνητικά προγράμματα που θα αναπτύξουν κ.ά. Η κατάργηση των εμποδίων για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και η προσέλκυση ξένων πανεπιστημίων θα πρέπει να αποτελούν πολιτικές υψηλής προτεραιότητας για τη χώρα.
Η δωρεάν παιδεία μπορεί να αποτελεί κεντρική επιλογή της κυβέρνησης μιας χώρας. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να σημαίνει την άκρατη και άκριτη προστασία των εγχώριων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των στελεχών τους από οποιασδήποτε μορφής ανταγωνισμό ή αξιολόγηση και την απουσία αυτονομίας τους. Δεν μπορεί να σημαίνει αδυναμία επιλογής του επιθυμητού γνωστικού αντικειμένου για μεγάλο μερίδιο χρηστών ή του τόπου φοίτησης. Δωρεάν παιδεία σημαίνει να δίνεται η δυνατότητα στον κάθε πολίτη της χώρας να πραγματοποιήσει τις βασικές σπουδές που επιθυμεί σε Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ακόμα και αν δεν διαθέτει το σύνολο των πόρων που απαιτούνται για τον σκοπό αυτό. Απαιτεί επίσης περισσότερες υποτροφίες και χρηματοδότηση για μεταπτυχιακές σπουδές.






2. Πολυπλόκαμη η παιδική πορνογραφία
Κατά 150% αυξάνονται κάθε χρόνο οι παράνομες ιστοσελίδες στην Ελλάδα
Της Δωρας Αντωνιου, Κυριακή, 10 Απριλίου 2005

Ενας δικηγόρος στη Λάρισα, ένας φοιτητής στην Κρήτη, ένας μπάρμαν στη Μύκονο, ένας πανεπιστημιακός στη Θεσσαλονίκη, αλλά και ο επιστάτης του Τμήματος στο οποίο εργαζόταν, ένας συνταξιούχος στα βόρεια προάστια της Αθήνας, ένας επισμηνίας του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ένας καθηγητής ξένων γλωσσών στα Γιαννιτσά, ένας φωτογράφος στην Αθήνα, ένας ιδιωτικός υπάλληλος στη Ρόδο, ένας μαθητής και πάλι στην Αθήνα και άλλοι πολλοί. Κοινό χαρακτηριστικό όλων τους και άλλων πολλών που συνελήφθησαν τα τελευταία χρόνια, η διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας μέσω του Διαδικτύου.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Τμήματος Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής, από τις αρχές του 2004 μέχρι τώρα έχουν εξιχνιασθεί 48 υποθέσεις διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας, έχουν συλληφθεί 68 άτομα, ενώ έχουν κατηγορηθεί συνολικά 90. Και, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο διευθυντής του Τμήματος Μανώλης Σφακιανάκης, «η συγκεκριμένη μορφή εγκληματικότητας συνεχώς φουντώνει, παρουσιάζονται συνεχώς νέες υποθέσεις, ιστοσελίδες ξεφυτρώνουν από παντού. Πριν από δύο χρόνια θα θεωρούσαμε πολύ σημαντικό να βγάλουμε δύο - τρεις τέτοιες υποθέσεις μέσα σε μια χρονιά και τώρα απαριθμούμε δεκάδες». Επιχειρώντας μια προσέγγιση σε επίπεδο στατιστικής, ο κ. Σφακιανάκης αναφέρει ότι σύμφωνα με μια καταγραφή που έχει γίνει, οι ιστοσελίδες με ανάλογο περιεχόμενο αυξάνονται από το 2001 και έπειτα κατά 150% ετησίως.
Βεβαίως, το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό. Η διακίνηση παιδικής πορνογραφίας γίνεται μέσω εκατομμυρίων ιστοσελίδων διεθνώς. Το χρήμα που διακινείται μέσω αυτών των ιστοσελίδων ανέρχεται σε δισεκατομμύρια ευρώ, σε έναν τζίρο που διεθνώς πλέον θεωρείται αντίστοιχος με τον τζίρο που γίνεται από τη διακίνηση ναρκωτικών. Μάλιστα, σε πολλές χώρες και κυρίως στις ΗΠΑ, υπάρχουν οργανωμένα δίκτυα που προωθούν υλικό παιδικής πορνογραφίας, δίκτυα που δραστηριοποιούνται και στη σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων και βλέπουν στη συγκεκριμένη δραστηριότητα ένα ακόμη πεδίο «επαγγελματικής δράσης», με υψηλότατα κέρδη.

Μεμονωμένοι οι δράστες
Όπως επισημαίνει ο κ. Σφακιανάκης, στη χώρα μας η διακίνηση παιδικής πορνογραφίας μέσω του Διαδικτύου δεν έχει λάβει ακόμη τα χαρακτηριστικά οργανωμένου εγκλήματος, καθώς οι δράστες λειτουργούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία μεμονωμένα. Προσθέτει επιπλέον ότι σχεδόν σε όλες τις υποθέσεις που έχουν μέχρι τώρα απασχολήσει την υπηρεσία, οι συλληφθέντες είναι οι ίδιοι παιδόφιλοι. «Πρόκειται για διεστραμμένους ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους μάς μιλάνε για το πάθος τους για γυμνή παιδική σάρκα. Βεβαίως, στην πορεία αποκομίζουν σημαντικά οικονομικά οφέλη από τη δραστηριότητά τους αυτή», τονίζει ο κ. Σφακιανάκης. Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι δράστες έχουν ως πρωταρχικό κίνητρο τη διαστροφή τους, δεν καταγράφεται συγκεκριμένη κοινωνική διαστρωμάτωσή τους: «Προέρχονται από όλες τις κοινωνικές ομάδες και από όλα τα μορφωτικά επίπεδα. Είναι άνθρωποι που πιστεύουν ότι το Διαδίκτυο μπορεί να τους εξασφαλίσει ανωνυμία», αναφέρει ο ίδιος.
Το Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει οδηγηθεί στην εξιχνίαση ανάλογων υποθέσεων με διάφορες αφορμές. Είτε από καταγγελίες πολιτών, είτε από πληροφορίες που φθάνουν από διωκτικές αρχές άλλων χωρών είτε από ιστοσελίδες που εντοπίζουν οι αστυνομικοί με αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Συχνά χρειάζεται έρευνα αρκετών εβδομάδων μέχρι να φθάσουν στον δράστη. Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση ενός ιδιωτικού υπαλλήλου στον Βόλο, ο οποίος φωτογράφιζε μικρά παιδιά γυμνά και καταχωρούσε τις φωτογραφίες σε ιστοσελίδα. Οι αστυνομικοί που είδαν τις φωτογραφίες κατάφεραν να απομονώσουν τους αριθμούς πάνω σε κολόνες της ΔΕΗ, που υπήρχαν στο φόντο. Στη συνέχεια εντόπισαν πού βρίσκονταν οι συγκεκριμένες κολόνες και έφθασαν στον δράστη.
Παρά τις επιτυχίες της υπηρεσίας, ο κ. Σφακιανάκης διατυπώνει την ανησυχία του. «Το ότι εξιχνιάζουμε περισσότερες υποθέσεις, σημαίνει ότι αυξάνεται συνεχώς και ο αριθμός των εμπλεκομένων», καταλήγει. Παράλληλα, εκφράζει την ανησυχία του, διότι μέσω το Διαδικτύου πολλοί παιδόφιλοι καταφέρνουν πλέον να προσεγγίζουν παιδιά, να συνομιλούν μαζί τους, ακόμη και να τα πείθουν να φωτογραφηθούν γυμνά.
3. Όταν οι Έλληνες ήταν μαύροι
(ιός, Ελευθεροτυπία, 2/7/2000)
Πάει σχεδόν ένας αιώνας από τότε που οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ αντιμετωπίζονταν ως ένα επίφοβο κύμα "εισβολέων" που απειλούσαν τη δουλειά, την τιμή, την περιουσία και τα χρηστά ήθη των "γνήσιων Αμερικανών". Η εξωτερίκευση αυτής της εχθρότητας πήρε διαφορετικές μορφές, από τη δαιμονοποίηση διά του Τύπου μέχρι μαζικές αστυνομικές "επιχειρήσεις σκούπα" και βίαια πογκρόμ από "αγανακτισμένους πολίτες" (Νιου Χαμσάιρ 1906, Ραναόκε 1907, Σικάγο 1907, Γουάιτ Πάιν 1908, Σάουθ Ομαχα 1909, Ντέιτον 1909, κλπ). Κύριο επιχείρημα αυτών των επιθέσεων υπήρξε η επίκληση της "αυξημένης εγκληματικότητας" των Ελλήνων μεταναστών, σε συνδυασμό με άλλα στερεότυπα (βρώμα, αντικοινωνικότητα, κοινωνική ή και "διανοητική" καθυστέρηση). Παραμένει σχετικά άγνωστο πως αυτή η ρατσιστική αντιμετώπιση συμπυκνώθηκε στην κατηγοριοποίηση των μεταναστών συμπατριωτών μας ως "εγχρώμων", που δεν νομιμοποιούνταν να απολαμβάνουν τα προνόμια της λευκής φυλής!
Η " υποτιμητική" αυτή ταξινόμηση είναι παρούσα στα κείμενα της εποχής και στις σχετικές μελέτες της νέας γενιάς των ελληνοαμερικανών ιστορικών. "Οι Έλληνες συνήθως αποκλείονταν από τα στρατόπεδα εργατών που προορίζονταν για 'λευκούς' κι ήταν υποχρεωμένοι να κατασκηνώνουν μαζί με άλλες ανεπιθύμητες μειονότητες", διαβάζουμε σε μελέτη του Όαη ΟοοΓ§αΚα8 για τις συνθήκες εργασίας των ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ. "Σε πολλές εξορυκτικές επιχειρήσεις οι Έλληνες κατασκήνωναν δίπλα στους γιαπωνέζους εργάτες, μια ομάδα με την οποία μοιράζονταν επίσης τις επικίνδυνες δυναμιτιστικές αποστολές. Σε άλλες περιπτώσεις, οι Έλληνες συνηθιζόταν να δουλεύουν μαζί με Ιταλούς, Σέρβους και Μεξικάνους. (...) Συνηθισμένες ήταν οι αποφάσεις δημοτικών αρχών, οι οποίες επέβαλλαν διακρίσεις εις βάρος Ελλήνων, Μεξικανών, Ασιατών και Αφρό-Αμερικανών. Στο Ποκατέλο του Αϊντάχο, π.χ., οι Έλληνες ήταν υποχρεωμένοι να περιορίζονται σε ειδικά τμήματα των θεάτρων και τους απαγορευόταν να ζήσουν στις περισσότερες από τις γειτονιές. Οι αντιδράσεις πολλών Αμερικανών εκφράζονταν με την ταμπέλα που έβλεπε κανείς το 1913 σε ένα καλιφορνέζικο εστιατόριο: 'Αμιγές αμερικανικό. Όχι ποντίκια. Όχι Έλληνες'" ("ΟΓΟΟΚ Απιοποα αΐ \νοΓΚ", σ.16-17).
Επιβεβαιώνοντας αυτές τις διακρίσεις, τρεις από τους σημαντικότερους ελληνοαμερικανούς δικηγόρους της πρώτης μεταναστευτικής γενιάς θα τις εντάξουν στο ευρύτερο φαινόμενο της κατασκευής της λευκής φυλής. "Κατά τη διάρκεια του μεσοδιαστήματος ανάμεσα στην πρώτη εκδήλωση φυλετικής μισαλλοδοξίας και την έναρξη της ομαδικής μετανάστευσης των Ελλήνων το 1882, οι πάλαι ποτέ μισητοί 'νεοφερμένοι' έγιναν οι 'μισούντες' τους καινούριους 'νεοφερμένους' από τις χώρες της νότιας Ευρώπης, και οι Έλληνες αντιμετωπίστηκαν σαν μια ανεπιθύμητη φουρνιά. Ως εκ τούτου, το φάσμα των ρατσιστικών διακρίσεων έριξε μια βαριά σκιά πάνω στη ζωή των ελλήνων μεταναστών. (... ) Η ονομασία 'Έλληνας' εκστομιζόταν σαν ένα ατιμωτικό υπονοούμενο. Σε πολλές περιπτώσεις τα δικαστήρια αρνήθηκαν να δώσουν την αμερικανική υπηκοότητα σε Έλληνες, αποφαινόμενα ότι αυτοί ανήκαν στην κίτρινη φυλή" (Ρ. ΚοΚΚοη, ΤΗ. Οοη$ΐαηΐ & 8. Οοηοιιΐα8 "Α Ηΐ8ΐ0Γγ οί ΐΐιο ΟΓΟΟΚ8 ίη ΐΐιο ΑΠΚΓΪΟΕ8" [1938], σ.150).
Πρόσθετες πληροφορίες για τη μεταχείριση αυτή συναντάμε και σε άλλους συγγραφείς. Σε κάποιο σημείο της μονογραφίας του για την αιματηρή απεργία του Λάντλοου, ο Ζήσης Παπανικόλας επισημαίνει ότι το 1902 "οι εργολάβοι των μεταλλωρυχείων της Σάλιδα απέλυσαν 'λευκούς' εργάτες για να τους αντικαταστήσουν με Έλληνες" ("Βιιποά ιιη8ΐιη§", σ.17). Αλλά και ο Θύμιος Καραμπέτσος, σε άρθρο του για το ρατσισμό κατά των συμπατριωτών μας στη Νεβάδα των αρχών του εικοστού αιώνα, επισημαίνει πως "αν μια 'λευκή' γυναίκα παντρευόταν με Έλληνα, μπορούσε να μετακομίσει μαζί του στην ΟΓΟΟΚ Το\νη, όμως το ζευγάρι δεν μπορούσε να μετακινηθεί στο 'λευκό' τμήμα της πόλης" (.ΓοιίΓηαΙ οί ΐΗο Ηοΐΐοηίο Όία8ροΓα, 1998, σ.87). Οι Έλληνες θεωρούνταν φυλετικά ανάμικτοι, μιγάδες γενετικά κατώτεροι. Στο βαθμό που αυτοί οι συγγραφείς έβλεπαν τους Έλληνες σαν κατώτερους και μη λευκούς, και τους περιφρονούσαν γι' αυτό, η συμπεριφορά τους ήταν καθαρά ρατσιστική" (ό.π., σ.64). Τα σχετικά παραδείγματα από δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής είναι κάτι παραπάνω από εύγλωττα. Εξηγώντας λ.χ. ότι "ο μέσος Έλληνας εργάτης είναι μειωμένης αντίληψης", και ως εκ τούτου ακατάλληλος για μελλοντική πολιτογράφηση, η \¥1ιίΐ6 Ρίηο Νο\ν8 της 7/6/1907 ερμηνεύει το ανθελληνικό πογκρόμ της Βιρτζίνια με το επιχείρημα πως "οι Έλληνες διαφέρουν από εμάς σε τέτοιο βαθμό, ώστε να προκαλούν την οργή των νεαρών αλητών σε κάθε αμερικανική πόλη", για να καταλήξει στο διά ταύτα: "Οι έξυπνοι,

σελίδα 3 από 19
δουλευταράδες ξένοι είναι και θα είναι πάντοτε ευπρόσδεκτοι. Όμως οι πύλες μας πρέπει να είναι κλειστές για τους βαρβάρους".

4. Μετανάστες
Ε.Ε.: συζήτηση για δικαίωμα ψήφου
Κυριακή, 21 Νοεμβρίου 2004

Με την ιδέα της χορήγησης στους μετανάστες του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε τοπικές εκλογές «φλερτάρει» η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς σχετική πρόβλεψη υιοθετήθηκε κατά τη Διάσκεψη των υπουργών Εσωτερικών στο Γκρόνιγκεν της Ολλανδίας. Το κείμενο περιέχει 11 σημεία, μεταξύ των οποίων η συμμετοχή των μεταναστών στις τοπικές εκλογές στο πλαίσιο της προσπάθειας ένταξής τους στις τοπικές κοινωνίες. Το κείμενο υιοθέτησε, βεβαίως, και ο Ελληνας υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος υποστήριξε το τεκμήριο αρμοδιότητας για κάθε κράτος-μέλος, δηλαδή τη δυνατότητα να αποφασίζει τις πολιτικές ένταξης μεταναστών για τη χώρα του, με βάση τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Σύμφωνα με τις αρχές της Ε.Ε., δικαίωμα ψήφου κατ' αρχήν σε δημοτικές, νομαρχιακές και περιφερειακές εκλογές θα μπορούν να αποκτήσουν οι μετανάστες, οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στις χώρες-μέλη της Ε.Ε., έπειτα από νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προωθούνται επιμέρους από τα κράτη.
Ηδη, πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν νομοθετήσει σχετικά, με πρώτη τη Σουηδία που έχει παραχωρήσει το σχετικό δικαίωμα από το 1975, ενώ από φέτος ισχύει και στο Βέλγιο. Παρόμοιο καθεστώς υπάρχει σε Ολλανδία, Δανία, Ισπανία, Αυστρία και Πορτογαλία, η οποία παρέχει το δικαίωμα ψήφου σε μετανάστες και στις εθνικές εκλογές.
Στην τελευταία του έκθεση για τη μετανάστευση στην Ελλάδα, το Συμβούλιο της Ευρώπης «συνιστά στις ελληνικές αρχές να λάβουν μέτρα για να προωθήσουν -για αλλοδαπούς που είναι εγκατεστημένοι επί μακρόν στη χώρα- τη δυνατότητα να συμμετέχουν στον δημόσιο βίο, για παράδειγμα παρέχοντάς τους το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση».

Επιχείρηση νομιμοποίησης μελετά το υπ. Εσωτερικών

Δώδεκα νομοθετικά οργανωμένες προσπάθειες νομιμοποίησης μεταναστών έχει επιχειρήσει η γειτονική μας Ιταλία, ενώ τρεις αντίστοιχες προσπάθειες έχουν οργανωθεί από την Ισπανία, προκειμένου να καταγράψουν τον μεταναστευτικό πληθυσμό που βρίσκεται στις χώρες τους. Και σ' αυτές τις χώρες, όπως και στο σύνολο των χωρών που έχουν δεχθεί μεταναστευτικά ρεύματα, το 90% της αρχικής μετανάστευσης ήταν παράνομο.
Με δεδομένη την εμπειρία αυτή, αλλά κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι η χώρα μας, 15 χρόνια μετά το πρώτο κύμα μεταναστών και έπειτα από δύο προσπάθειες νομιμοποίησής τους, εξακολουθεί να διαθέτει περίπου 400.000 παράνομους μετανάστες, όλα δείχνουν ότι οι αρμόδιοι οδηγούνται σε μια τρίτη επιχείρηση νομιμοποίησης μεταναστών στη χώρα μας.

Συνολικός επανασχεδιασμός

Η προσπάθεια αυτή θα γίνει στο πλαίσιο επανασχεδιασμού της μεταναστευτικής πολιτικής της χώρας. Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως διευκρίνιζαν κύκλοι του υπουργείου Εσωτερικών, μια ακόμη προσπάθεια νομιμοποίησης θα γίνει πολύ προσεκτικά και μπορεί να έχει πολλές μορφές και κατηγορίες. Για παράδειγμα, μπορεί να νομιμοποιεί -πλήρως ελεγχόμενα- μια κατηγορία μεταναστών που θα έρχονται στη χώρα μας για εποχική απασχόληση συγκεκριμένης διάρκειας και με το τέλος της θα επιστρέφουν στη χώρα τους.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

Την επανεξέταση μιας νέας προσπάθειας νομιμοποίησης των παράνομων μεταναστών υποστηρίζει και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής κ. Α. Ζαβός, ωστόσο, όπως διευκρινίζει, μια τέτοια απόφαση έχει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Η μία παράμετρος, διευκρινίζει, είναι ότι όσο υπάρχουν παράνομοι μετανάστες, βοηθούν στη μαύρη οικονομία με σοβαρές συνέπειες σε πολλούς τομείς ανάπτυξης της χώρας. Από την άλλη, όμως, μια νέα νομιμοποίηση είναι πιθανόν να σημάνει ένα νέο κύμα οικονομικών μεταναστών.
Πάντως, υπέρ αυτής της προοπτικής συνηγορεί και το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε έκθεση που έχει συντάξει για τη μετανάστευση στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού, στην τρίτη της έκθεση για τη χώρα μας, «συνιστά να διευρυνθούν οι δυνατότητες για τους αλλοδαπούς που ευρίσκονται στην Ελλάδα, να νομιμοποιήσουν την κατάστασή τους», καθώς -όπως διαπιστώνει- πολλοί αλλοδαποί «βρέθηκαν σε ασαφή, αν όχι επισφαλή θέση ως προς τη δυνατότητά τους να παραμείνουν στη χώρα».


5. Επίσκεψη στα στρατόπεδα Άουσβιτς και Νταχάου
Σημερινή, Κυριακή 02 Νοεμβρίου 2003. Του Τάκη Χ. Ευδόκα

[...] Παρόλο που διάβασα ένα σωρό βιβλία και έχω μέσα μου ένα σωρό εικόνες, εντούτοις όταν είδα τις γραμμές των τρένων που οδηγούσαν στο Άουσβιτζ έπαθα σοκ. Το επισκέφθηκα τον περασμένο Αύγουστο. Από τη Βαρσοβία πήγαμε στην Κρακοβία με τρένο. Και από εκεί πήγαμε με οργανωμένη περιοδεία στο Άουσβιτζ. Μόλις φτάσεις βλέπεις πολλές σιδηροδρομικές γραμμές να συγκλίνουν προς το φρικιαστικό στρατόπεδο θανάτου. Μου είχε μείνει ανεξίτηλα στη μνήμη η πορεία των μελλοθανάτων με τα τρένα. Μάζευαν Εβραίους από δεκάδες χώρες της Ευρώπης. Τους έβαζαν στα βαγόνια όρθιους, τον έναν κολλητό στον άλλο και άρχιζε η πορεία τους. Σ' ένα βαγόνι μπορούσε να βάλουνε, να στοιβάξουν μάλλον, και πεντακόσια άτομα. Χωρίς νερό, χωρίς φαγητό, χωρίς να ' χει χώρο να μετακινηθούν και χωρίς να γνωρίζουν πού τους πάνε. Το τρένο έκανε μέχρι και δεκαεφτά μέρες να φτάσει. Και όσοι ζούσαν, δεν τους ενδιέφερε τους Γερμανούς αν πέθαιναν. Και πέθαναν αρκετοί κατά τη διαδρομή. Τα βαγόνια ήταν σκοτεινά, δεν μπορούσαν οι κρατούμενοι να δουν γιατί δεν είχαν παράθυρα. Και μερόνυκτα άκουγες το θόρυβο του τρένου που τρέχει, χωρίς να γνωρίζεις τον προορισμό σου.
Η τρομακτική εμπειρία της επίσκεψης κράτησε πέντε ώρες. Έγινε πλήρης αναστήλωση του στρατοπέδου όπως ήταν. Χιλιάδες επισκεπτών. Δεν βλέπεις χαμόγελα σε κανέναν επισκέπτη. Όλοι έχουν τεντωμένα τα αφτιά τους για να μη χάσουν λέξη από όσα τους λέγει ο επικεφαλής της ομάδας. Κάπου -κάπου βλέπεις και ορισμένους που δεν αντέχουν και μένουν πίσω, ζαλισμένοι ή κάνουν εμετό. Δεν αντέχουν στα όσα ακούνε. Πρέπει να τονίσω ότι όσοι κάνουν τον ξεναγό των επισκεπτόμενων είναι Πολωνοί, και κανένας δεν είναι Εβραίος. Βλέπεις ένα κελί ενός τετραγωνικού μέτρου, στο οποίο ανάγκαζαν τον κρατούμενο να στέκεται όρθιος (δεν υπήρχε η δυνατότητα να καθίσει) για έντεκα ώρες τη νύκτα. Αυτό ήταν τιμωρία. Την επομένη ήταν υποχρεωμένος να εργαστεί χειρωνακτικά και με σιτηρέσιο με πολύ λιγότερες θερμίδες από όσες χρειάζεται ο οργανισμός για να ζήσει. Και κάθε μέρα λιγόστευαν. Ήξεραν με μαθηματική ακρίβεια πότε θα πεθάνεις. Άλλη μέθοδος θανάτωσης ήταν το μαστίγωμα. Ή, αν βγήκες από τη γραμμή σου όταν τους πήγαιναν το πρωί ή επέστρεφαν το βράδυ από την εργασία, σε πυροβολούσαν ή σε κλοτσοκοπούσαν. Μπορεί από την εξάντληση να έγειρες λιγάκι προς τα έξω. Δεν έχει σημασία, αυτό αποτελούσε αφορμή να ταπεινωθείς με κλοτσιές ή να πυροβοληθείς. Είδαμε τα κτίρια όπου ο διαβόητος γιατρός Μέγκελε έκανε τα πειράματά του σε ανθρώπους. Π.χ. στείρωνε τις γυναίκες, προσπαθούσε να ανακαλύψει τρόπους για να επιταχύνει την παραγωγή του γερμανικού πληθυσμού, ώστε να αυξηθεί για να κατακτήσει τον κόσμο.
Στο Νταχάου εφάρμοζαν πολλές μεθόδους θανάτωσης. Μου έκανε φρικιαστική εντύπωση ο θάνατος από μεγάλο ύψος. Έβαζαν κρατούμενους σε αεροπλάνο και όσο κατέβαινε λιγόστευε το οξυγόνο, και μέχρι να προσγειωθεί πέθαναν. Και μετά κτυπούσαν το κρανίο στη μέση και άνοιγε, για να δουν τις αλλοιώσεις του εγκεφάλου. Είδαμε φωτογραφίες ανοικτών κρανίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι το Νταχάου βρίσκεται κοντά στο Μόναχο της Γερμανίας και οι ξεναγοί Γερμανοί. Βέβαια δυσκολεύονται όταν απαντούν τις ερωτήσεις των επισκεπτών. Στο Νταχάου ξεναγός ήταν μια Γερμανίδα, που έζησε και 25 χρόνια στη Φλώριδα της Αμερικής. Όταν επέμενα στις ερωτήσεις μου, στο τέλος μου είπε ότι είναι η κακή, η καταστροφική πλευρά μέσα στον άνθρωπο που λειτουργούσε τη στιγμή εκείνη. Και γιατί έφτασε στο κατάντημα αυτό ο γερμανικός λαός; Γιατί συστηματικά εξολόθρευε τον άλλον άνθρωπο; Υπάκουε σε ιδανικά που του ενέπνευσε ο Χίτλερ, ότι είναι η αριανή φυλή, η ανώτερη του κόσμου και ότι αυτή έπρεπε να επικρατήσει; Και δεν ήταν σε κάποια στιγμή έκρηξης που τα διέπραττε αυτά. Ήταν συστηματικά και μεθοδευμένα.


6. Το ζήτημα των γλωσσών στην Ευρώπη των 25
* Μαθαίνοντας ευρωπαϊκές γλώσσες και ταξιδεύοντας, συμμετέχουμε στους εθνικούς πολιτισμούς που συνθέτουν ό,τι ονομάζουμε ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αυτή η πλούσια παράδοση που χαρακτηρίζει τις χώρες της Ε.Ε. δεν θα πρέπει να αφεθεί στο ρεύμα των παγκοσμιοποιημένων αγγλικών
Ο. ΌΕ ΒΟΕΕ - Η. ΤΣΙΑΜΑΛΟΥ Διδασκαλία του μαθήματος των αγγλικών σε σχολείο. Η κυριαρχία των αγγλικών εις βάρος των άλλων γλωσσών πλήττει το ουσιαστικότερο ίσως γνώρισμα της ΕΕ: την πολυπολιτισμικότητα.

«Οι Μαλτέζοι ζητούν για τη γλώσσα τους ό,τι ισχύει και για τις άλλες γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση» έλεγε πρόσφατα Έλληνας, στέλεχος της Επιτροπής μιλώντας σε ελληνικό κοινό στις Βρυξέλλες για το μέλλον και τις προοπτικές της Ε.Ε.
Οι συνδηλώσεις αυτής της φράσης νομίζουμε ότι γίνονται εύκολα αντιληπτές.
Πρώτον, η Ελλάδα δεν θα ανήκει πλέον στις μικρές χώρες για τον απλούστατο λόγο ότι μέλη, όπως η Μάλτα, η Λιθουανία, η Σλοβακία, έχουν μικρότερο πληθυσμό και επιπλέον χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα. Δεύτερον, αφήνεται να εννοηθεί ότι θα υπάρξει πρόβλημα με την πολυγλωσσία, όταν ακόμη και η Μάλτα έχει απαιτήσεις. Τα νέα μέλη ήδη ζητούν να αντιμετωπίζεται η γλώσσα τους με τρόπο ισότιμο. Τρίτον, υπάρχει μια αίσθηση υπεροψίας έναντι της Μάλτας. Γρήγορα ορισμένοι ξέχασαν πόσο πλήγωναν την υπερηφάνεια της Ελλάδας παρόμοια σχόλια στο παρελθόν.
Αυτός που παρακολουθεί για πρώτη φορά συνεδρίαση στο Ευρωκοινοβούλιο, στην αρχή τουλάχιστον, καταλαμβάνεται από δέος. Καθώς φοράει τα ακουστικά του ανακαλύπτει ότι χάρη σε έναν διακόπτη έχει τόσες επιλογές όσες είναι και οι γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στις χώρες της Ε.Ε. Οι ευρωβουλευτές κάθε χώρας αγορεύουν στη μητρική τους γλώσσα ενώ οι διερμηνείς μέσα σε γυάλινα κουβούκλια, ένα για κάθε γλώσσα, μεταφράζουν.
Ο αρχικός θαυμασμός γρήγορα μετατρέπεται σε σκεπτικισμό. Τι θα γίνει στην Ευρώπη των 25; Θα δημιουργηθούν νέες τεράστιες αίθουσες συνεδριάσεων του Ευρωκοινοβουλίου, με περισσότερα και μεγαλύτερα γυάλινα κουβούκλια; Αν σήμερα ο αριθμός των διερμηνέων και των μεταφραστών που εργάζονται σε υπηρεσίες της Ε.Ε ξεπερνάει τους 1.000 (Βρυξέλλες, Λουξεμβούργο, Στρασβούργο), πόσοι θα χρειαστούν στο μέλλον; Μιλάμε βέβαια για υπαλλήλους αυξημένων προσόντων που αμείβονται με μισθούς της τάξης των 4.000-5.000 ευρώ τον μήνα.
* Δύο διαφορετικές απόψεις
Σχετικά με το σημαντικό για το μέλλον της Ε.Ε ζήτημα υπάρχουν αυτή τη στιγμή δύο απόψεις.
Σύμφωνα με την πρώτη, πρέπει να απλοποιήσουμε την όλη διαδικασία και να κάνουμε τα αγγλικά, την ίαοΐο κοινή γλώσσα της Ε.Ε, ]ιιτα Οι κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών, λένε όσοι υπερασπίζονται αυτή την άποψη, δεν είχαν την ίδια μητρική γλώσσα. Συμφώνησαν όμως σε μια κοινή γλώσσα εργασίας, λύνοντας με απλό και πρακτικό τρόπο ένα σύνθετο πρόβλημα. Η καθιέρωση . μιας κοινής γλώσσας σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία της συλλογικής εθνικής συνείδησης που ακολούθησε. Αν δεν κάνουμε το ίδιο, συνεχίζουν, θα καταλήξουμε σε μια σύγχρονη Βαβέλ ασυνεννοησίας, όπου οι μόνοι ευτυχισμένοι θα είναι οι μεταφραστές και οι διερμηνείς.
Η δεύτερη άποψη, η οποία είναι και δικιά μας, δέχεται την πολυγλωσσία ως δομικό στοιχείο της Ε.Ε. Σύμφωνα με αυτή τη συλλογιστική, η εκμάθηση ευρωπαϊκών γλωσσών αποτελεί μονόδρομο στην πορεία προς την ενοποίηση. Τα αγγλικά δεν είναι απλώς ένα ουδέτερο εργαλείο επικοινωνίας, όπως πολλοί πιστεύουν. Είναι επίσης φορέας ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, του αγγλοαμερικανικού. Ενισχύοντας λοιπόν περαιτέρω τα αγγλικά εις βάρος των άλλων γλωσσών πλήττουμε το ουσιαστικότερο ίσως γνώρισμα της Ε.Ε, την πολυπολιτισμικότητα.
«Και ο ρόλος των αγγλικών, ποιος θα είναι μέσα στη διευρυμένη Ε.Ε;» θα ρωτούσε κάποιος.
* Η κυριαρχία των αγγλικών
Αν προσπαθούσαμε να αποτυπώσουμε σήμερα το γλωσσικό ευρωπαϊκό τοπίο, θα παρατηρούσαμε εύκολα ότι τα αγγλικά είναι η δεύτερη γλώσσα των περισσοτέρων Ευρωπαίων.
Στη συνέχεια θα τοποθετούσαμε σε μια ομάδα τις γλώσσες που έχουν μια σταθερή ζήτηση και μαθαίνονται από ένα σημαντικό ποσοστό των ευρωπαίων πολιτών. Εννοούμε τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ιταλικά και τα ισπανικά. Εδώ θα διαπιστώναμε μια αύξηση της ζήτησης για τα γερμανικά, γεγονός που οφείλεται, κατά τη γνώμη μας, στη δυναμική πορεία των γερμανικών εταιρειών στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Ανοδική τάση χαρακτηρίζει και τα ισπανικά, απόρροια πιστεύουμε της πανίσχυρης τουριστικής εικόνας που παρουσιάζει η Ισπανία.
Σε μια δεύτερη ομάδα θα βάζαμε τις λεγόμενες «μικρές» γλώσσες. Οι φυσικοί ομιλητές τους είναι σχετικά λίγοι και η εκμάθησή τους, πέρα από τα όρια των χωρών όπου μιλιούνται, είναι περιορισμένη. Πόσοι Ελληνες μαθαίνουν φινλανδικά ή σουηδικά; Πόσοι Πορτογάλοι ή Δανοί μαθαίνουν ελληνικά; Και σε αυτή την ομάδα παρατηρούνται έντονες διαφοροποιήσεις. Τα ολλανδικά, για παράδειγμα, έχουν 21 εκατ. φυσικούς ομιλητές ενώ τα φινλανδικά μόλις 5 εκατομμύρια.
Τα αγγλικά είναι βέβαιο ότι θα ενισχυθούν στην Ε.Ε των 25. Θα εξυπηρετούν την ανάγκη για επικοινωνία σε οποιοδήποτε σημείο της Ενωσης αλλά και έξω από αυτή. Αν όμως ζητούμενό μας είναι και η ποιότητα στην επικοινωνία θα πρέπει να μάθουμε και γλώσσες άλλων ευρωπαίων πολιτών, ειδικά όταν αυτοί είναι γείτονες, επαγγελματικοί εταίροι ή κάτοικοι σε τόπους όπου πηγαίνουμε συχνά διακοπές.
* Η τύχη της ελληνικής
Κατά τη γνώμη μας, η Ε.Ε θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες που καταβάλλει για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών γλωσσών. Μαθαίνοντας ευρωπαϊκές γλώσσες και ταξιδεύοντας, παρακολουθώντας ξένα κανάλια και διαβάζοντας εφημερίδες άλλων χωρών, συμμετέχουμε στους εθνικούς πολιτισμούς που συνθέτουν ό,τι ονομάζουμε ευρωπαϊκό πολιτισμό. Αυτή η πλούσια παράδοση που χαρακτηρίζει τις χώρες της Ε.Ε δεν θα πρέπει να αφεθεί στο ρεύμα των παγκοσμιοποιημένων αγγλικών. Διεθνώς αναγνωρίσιμες εκφράσεις όπως «οοοα-οοία», «1ιαιηυιΐΓ§0Γ», «υίιιο ]οαη», «οοιηριιΐΟΓ», «\νίηάο\ν8» είναι μεν απαραίτητες στη ζωή μας αλλά δεν αρκούν πάντα, προκειμένου να εκφραστούν λεπτότερες εννοιολογικές αποχρώσεις.
Οσο για την τύχη της ελληνικής γλώσσας στη διευρυμένη ΕΕ, πιστεύουμε ότι θα εξαρτηθεί από τη γενικότερη πορεία της Ελλάδας. Αν συνεχιστεί η καλή εικόνα που παρουσιάζει διεθνώς η χώρα και παράλληλα στηριχθούν τα νεοελληνικά τμήματα των ξένων πανεπιστημίων (προσπάθεια που ήδη έχει ξεκινήσει από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας), τότε ίσως δούμε τα ελληνικά να διασπούν τον κύκλο των «μικρών» γλωσσών.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πριν από 20 χρόνια η Ελλάδα έπαιζε τον ρόλο που σήμερα έχει η Μάλτα. Δεν ήταν λίγοι οι ευρωπαίοι πολιτικοί που μειδιούσαν τότε συγκαταβατικά όταν ακούγονταν τα ελληνικά στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.

Ο κ. Ο. Όε Βοεί είναι καθηγητής των Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο. Ο κ. Η. Τσιάμαλος είναι φιλόλογος, επιστημονικός συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο.
ΤΟ ΒΗΜΑ , 28-03-2004

7. Το πρόβλημα του πολέμου

Το πρόβλημα του πολέμου, η πραγματική αυτή μάστιγα της ανθρωπότητας, δεν οφείλεται σε ένα και μοναδικό αίτιο. Έχουμε πολλές μορφές πολέμου. Οι μεγάλες αυτοκρατορίες της Ανατολής στην αρχαιότητα έκαναν πολέμους για να επεκτείνονται όσο το δυνατό περισσότερο, από μια καθαρά ιμπεριαλιστική τάση. Άλλοι λαοί, νομαδικοί και πολεμικοί, έκαναν πολέμους ληστρικούς εναντίον πλούσιων χωρών, για να λεηλατούν και να διαρπάζουν τα αγαθά τους. Σε πολέμους οδήγησε επίσης ο ανταγωνισμός των βιομηχανικών χωρών γύρω από την απόκτηση αποικιών ή τον έλεγχο πετρελαιοπηγών. Τέλος ο υπερβολικός εθνικισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός είναι άλλες αιτίες πολεμικών συγκρούσεων.
Διαφωτίζοντας τα αίτια των πολέμων δεν βοηθάμε βέβαια στον περιορισμό ή την κατάργηση του πολέμου. Τα αίτια του πολέμου δεν αίρονται με μια θεωρητική ανάλυσή τους. Υπάρχουν άλλωστε θεωρίες που βλέπουν ότι τα αίτια του πολέμου βρίσκονται μέσα στην ανθρώπινη φύση. Ο Θουκυδίδης απέδιδε τον πόλεμο στην τάση των πόλεων-κρατών για δύναμη και επέκταση. Η τάση αυτή είναι ριζωμένη μέσα στην ανθρώπινη φύση. Μπορεί να περιοριστεί, όχι όμως να ξεριζωθεί. Άλλοι ονομάζουν την τάση για δύναμη επιθετική ορμή. Και γι' αυτούς η ορμή αυτή είναι έμφυτη. Άρα δεν μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τίποτα για την αποσόβηση των πολεμικών συγκρούσεων.
Όμως ο πόλεμος φαίνεται σαν μια πράξη παραφροσύνης. Ο πόλεμος έρχεται γα καταστρέψει ό,τι δημιουργούν οι άνθρωποι στην περίοδο της ειρήνης, ολόκληρο πολιτισμό που δημιουργείται με κόπους, δαπάνες και θυσίες. Ο πόλεμος γίνεται «βίαιος διδάσκαλος», όπως λέει ο Θουκυδίδης, ανατρέπει τις αξίες, δημιουργεί κρίση αξιών, καλλιεργεί μηδενιστικές τάσεις, αποκτηνώνει και εξαγριώνει τους ανθρώπους, τους κάνει επιθετικά και εγκληματικά όντα, τους κάνει χειρότερους και από τα ζώα, αφού τα τελευταία σκοτώνουν μόνο για να χορτάσουν την πείνα τους. Ο πόλεμος τινάζει στον αέρα ολόκληρες οικονομίες. Αυτό το κατανόησαν οι χώρες της δυτικής Ευρώπης μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο. Γι' αυτό, αντί να αποσπά η μια εδάφη από την άλλη, προτίμησαν να αναπτύξουν τις οικονομίες τους με πνεύμα ανταγωνισμού αλλά και συνεργασίας.
Ο πόλεμος δεν είναι κάτι που ξεσπά ξαφνικά, αλλά έχει ένα μακροχρόνιο και βαθύ υπόστρωμα. Ο πόλεμος βρίσκεται πολλές φορές στην ψυχή και στο υποσυνείδητο των λαών, που τρέφονται συνέχεια με εχθρικά συναισθήματα ο ένας κατά του άλλου. Οι λαοί συνηθίζουν να αλληλομισούνται, χωρίς να γνωρίζουν μάλιστα ο ένας τον άλλον. Το εθνικό μίσος παρουσιάζεται σαν κάτι που το απαιτεί η ιστορία των λαών, με άλλα λόγια το άσχημο παρελθόν τους. Η ιστορία προχωρεί, κι εμείς μένουμε με το μίσος μας, με τις εθνικές μας προκαταλήψεις και τα συμπλέγματά μας. Προσφέρουν πολύ κακή υπηρεσία εκείνοι που με οποιονδήποτε τρόπο υπενθυμίζουν και αναμοχλεύουν τα μίση αυτά.

8. Δημοκρατία

Γενικά η δημοκρατία είναι ανάγκη και να προστατεύεται από τους εχθρούς της και να καλλιεργείται σε βάθος. Θεμέλιο της δημοκρατίας είναι η δημοκρατική αγωγή των πολιτών. Και δημοκρατική αγωγή δεν είναι η θεωρητική πολιτική διαπαιδαγώγηση, αλλά ο δημοκρατικός τρόπος ζωής και σκέψης που πρέπει να εφαρμόζεταί στην οικογένεια και το σχολείο. Η δημοκρατική συνείδηση πρέπει να γίνει βαθύ βίωμα του καθενός. Περιλαμβάνει τον σεβασμό του άλλου, της γνώμης, της ελευθερίας και της προσωπικότητάς του. Η δημοκρατία είναι πίστη στην ισοτιμία όλων των ατόμων.

'Όπου επικρατεί αυταρχικότητα, όπου τονίζεται η έννοια της αυθεντίας και οι άρχοντες μεταβάλλονται σε ταμπού, εκεί δεν υπάρχει δημοκρατία. Όπου γίνεται λόγος για «επισήμους», «ανωτέρους» κ.λπ., καταλύεται η έννοια της ισότητας όλων των πολιτών και υπονομεύεται το ψυχολογικό υπόβαθρο της δημοκρατίας. Η δημοκρατία πιστεύει βέβαια στην έννοια της προσωπικότητας, αλλά και ο πιο άξιος πολιτικός πρέπει να είναι διατεθειμένος να μεταβληθεί σε απλό πολίτη, όταν χρειαστεί. Όλα αυτά δεν σημαίνουν ισοπέδωση και κοινωνικά επιβλαβή εξισωτισμό...

9. Προϋπόθεση της βιοηθικής, η γνώση

Του Θεόδωρου Κρητικού, φυσικού, ιστορικού των επιστημών καθημερινή, 10/12/2000

Από την πρώτη κιόλας δεκαετία του εικοστού αιώνα, του «αιώνα των άκρων», η παρουσία των επιστημονικών επιτευγμάτων στα δημοφιλή έντυπα ευρείας κυκλοφορίας διαμόρφωνε μια συναινετική σχέση ανάμεσα στον αναγνώστη, το συγγραφέα και τον εκδότη τους: Ο αναγνώστης αποκόμιζε από το έντυπο ό,τι ήδη επιθυμούσε και, βεβαίως, συνέχιζε να επιθυμεί ό,τι ακριβώς αποκόμιζε.
Ως άκρως «λειτουργική» η σχέση αυτή, διαιώνιζε τις προδιαμορφωμένες εικόνες για τον επιστήμονα και το επάγγελμά του, για την επιστημονική έρευνα, για την προϊούσα εν τέλει γνώση καθαυτή. Καθώς, επομένως, η επιστήμη προόδευε, το ευρύ κοινό συντηρούσε σχεδόν αλώβητες τις δικές του απόψεις, αδυνατώντας να κατανοήσει τι ακριβώς προοιωνίζονταν οι «σκοτεινές» θεωρίες, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο άρχισαν να δέχονται τους προβολείς της δημοσιότητας. Έτσι, όταν οι Νο\ν Υογκ Τίΐϊΐ08 προειδοποιούσαν, σε ένα εκδοτικό τους σημείωμα το 1919, ότι η αδυναμία των πολιτών να παρακολουθήσουν τις τρέχουσες εξελίξεις των φυσικών επιστημών συνιστά έναν διαφαινόμενο κίνδυνο για την ίδια τη δημοκρατία, κανείς, ή σχεδόν κανείς, δεν ανησύχησε.
Το πρώιμο, αλλά και διορατικό σημείωμα των Νονν Υογκ Τίΐϊΐ08 μπορεί, βεβαίως, να μην προκάλεσε κάποια ιδιαίτερη αίσθηση. Ωστόσο, μια εντελώς καινούργια δημοσιογραφική ειδικότητα, ακριβώς κατά την περίοδο αυτή, άρχιζε ήδη να διαμορφώνεται: πρόκειται για το επιστημονικό ρεπορτάζ. Το αν και κατά πόσο ανταποκρίθηκε το επιστημονικό ρεπορτάζ κατά τα μεσοπολεμικά χρόνια στην αρχική φιλοδοξία των εμπνευστών του, που δεν ήταν άλλη από την επαρκή ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τις κατευθύνσεις της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας, είναι συζητήσιμο και συνιστά ήδη αντικείμενο έρευνας των ιστορικών της επιστήμης. Εκείνο, πάντως, που μπορούμε να επισημάνουμε, είναι ότι η τάση να προβάλλεται το παράδοξο («τα παράξενα της φύσης»), επισκιάζοντας κατά κάποιο τρόπο τη γνωστική προσέγγιση του κανονικού, έλκει την καταγωγή της στις δημοσιογραφικές επιλογές εκείνης της περιόδου.
Κατά τις πέντε μεταπολεμικές δεκαετίες, παρόλη τη θεαματική ανάπτυξη των φυσικών επιστημών, η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί προπολεμικά δεν φαίνεται να βελτιώθηκε. Αντιθέτως, με δεδομένη ακριβώς την εν λόγω επιστημονική ανάπτυξη και τη σχετική στασιμότητα του ευρύτερου ενδιαφέροντος γι' αυτήν, το χάσμα ανάμεσα στους ειδικούς και στους ενεργούς πολίτες διευρύνθηκε. Εκπνέοντας μάλιστα ο εικοστός αιώνας, δεν μας κληροδότησε απλώς την αδυναμία των πολλών να προσεγγίσουν τα υψηλά διανοητικά επιτεύγματα των ολίγων. Κατά τα τελευταία δεκαπέντε του χρόνια, βρεθήκαμε όλοι για πρώτη φορά αντιμέτωποι με ηθικά διλήμματα και συναισθηματικά αδιέξοδα, που οφείλονταν στην αδυναμία μας να αξιοποιήσουμε πολιτισμικά τα γνωστικά μας επιτεύγματα. Η αμηχανία μας εντοπίστηκε κυρίως σε θέματα τεκνοποίησης, θεραπευτικής πρακτικής και, πιο πρόσφατα, στην ενδεχόμενη παρέμβασή μας στο υλικό της γενετικής μας κληρονομιάς. Με μια λέξη, η ηθική μας δυσχέρεια εντοπίστηκε (τουλάχιστον μέχρι στιγμής) στην ομολογημένη ή ανομολόγητη ανεπάρκειά μας να εντάξουμε πολιτισμικά τα γνωστικά μας επιτεύγματα στον τομέα της έμβιας ύλης. Έτσι, συνοψίσαμε, ή καλύτερα εγκλωβίσαμε, την αδυναμία μας αυτή σε έναν όρο, τη βιοηθική, και καλούμαστε με την ανάπτυξη ενός καινοφανούς γνωστικού τομέα να άρουμε το γενικότερο ηθικό μας αδιέξοδο.
Αναμφίβολα επείγει η συγκρότηση ενός νομικού πλαισίου από το κράτος, το οποίο θα θέτει τις αρχές που οφείλουν να ρυθμίζουν τις εφαρμογές των αποτελεσμάτων της βιολογικής και ιατρικής έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, οι πολίτες πρέπει να αισθάνονται ότι το κράτος έχει ρυθμίσει νομοθετικά την άρνηση της κερδοσκοπίας, την ευθύνη των ερευνητών, το σεβασμό της ατομικής αξιοπρέπειας και, βεβαίως, το απρόσκοπτο της επιστημονικής έρευνας.
Δεν πρέπει, ωστόσο, να μας διαφεύγει το ουσιώδες, ότι δηλαδή η βιοηθική, ως ηθική, αφορά το σύνολο της πολιτισμικής μας συμπεριφοράς, χάριν ακριβώς της οποίας αποκτά το υψηλό της νόημα και η σχετική νομοθεσία. Το γενικότερο αυτό χαρακτηριστικό της ηθικής είναι γνωστό. Αν κομίζει κάτι νέο η βιοηθική, ως όρος που συμβατικά προσδιορίζει ένα σύνολο ιδιαίτερων προβλημάτων, με τα οποία καλούμαστε επειγόντως να ασχοληθούμε, αφορά τον κατηγορηματικό τρόπο με τον οποίο αναδεικνύεται η αλληλεξάρτηση ηθικής και γνώσης. Για πρώτη φορά καθίσταται πρόδηλο αυτό που ο Πρρπιαηη διείδε με θαυμαστή ενάργεια: «Στον πυρήνα κάθε ηθικού κώδικα υπάρχει μια εικόνα της ανθρώπινης φύσης, ένας χάρτης του σύμπαντος και μια εκδοχή της ιστορίας».
Καθώς λοιπόν η βιοηθική προβάλλει δημοσίως την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην ηθική και τη γνώση, η διάδοση της επιστημονικής γνώσης καθίσταται καίρια. Η ανάγκη συγκρότησης (βιο)ηθικού υποκειμένου, μέσω νοημάτων και αξιών που δεν αναπτύσσονται με υπερβατικό τρόπο ως προς τη φύση και την κοινωνία, μοιραία διέρχεται μέσα από τα καθημερινά μας αναγνώσματα. Μέσα λοιπόν από αυτά, οι πολίτες πρέπει να προσεγγίσουν τη σφαιρικότητα της βιοηθικής, ώστε να μην εγκλωβίζονται στην άγονη αποσπασματικότητα, που οδηγεί η δήθεν «απόλυτη εξουσία της αλαζονικής πεποίθησης των ειδικών».
Αυτή καθαυτή η δυνατότητα μιας επιστημονικής εκλαΐκευσης ίσως είναι και παραμείνει συζητήσιμη. Οι πολίτες, ωστόσο, των σύγχρονων κοινωνιών που εκ των πραγμάτων αντιλαμβάνονται την ανάγκη για την πολιτισμική εξοικείωση με τα μυστικά του έμβιου και άβιου κόσμου, οι πολίτες που δεν αποδέχονται τη δήθεν ταύτιση εξουσίας και γνώσης, οι πολίτες, εντέλει, που εξακολουθούν να αναγνωρίζουν το χειραφετικό ρόλο της επιστήμης, θα διεκδικήσουν το δικαίωμά τους να ενημερώνονται για τα επιτεύγματά της. Η γνώση προϋποτίθεται πάντα της κριτικής.


10. Βιοτεχνολογία, βιοϊατρική, βιοηθική και βιοθεολογία
Διασκευασμένο κείμενο του Αντώνη Καρκαγιαννη, Κυριακή, 4 Δεκεμβρίου 2005

Στην εφημεριδούλα «παρέμβαση» που εκδίδει η Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου διάβασα προ καιρού εκτενές και εμπεριστατωμένο άρθρο του μητροπολίτη Ιεροθέου για τη συντελούμενη επί των ημερών μας βιοτεχνολογική επανάσταση, η οποία ήδη επηρεάζει τη ζωή μας και τη σκέψη μας, θέτοντας ταυτόχρονα ηθικά διλήμματα και επαναθέτοντας, με νέα ένταση, τα παμπάλαια ερωτήματα για τη ζωή και τον θάνατο.
Μου έκανε εντύπωση η ενημέρωση του σεβασμιωτάτου στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία για θέματα που δεν είναι από τα πιο εύκολα και ταυτόχρονα είναι πολύ καινούργια, πολύ πρόσφατα και δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί ευρύτερη εξοικείωση με αυτά. Πράγματι, η εκρηκτική, όπως φαίνεται, συνάντηση της βιολογίας με την τεχνολογία έχει ιστορία μερικών μόνο δεκαετιών και ήδη τα αποτελέσματά της είναι από εντυπωσιακά έως ανατρεπτικά προηγουμένων πεποιθήσεων και βεβαιοτήτων.
Ακόμη πιο μεγάλη ήταν η εντύπωσή μου από την ήρεμη και θετική αποδοχή αυτών των νέων φαινομένων από τον μητροπολίτη Ιερόθεο. Η επιστήμη και η τεχνολογία ούτε είναι ούτε μπορεί να είναι έργο του σατανά, είναι έργο του ανθρώπου για τον άνθρωπο, το «σύνδρομο του Γαλιλαίου» έχει οριστικά ξεπεραστεί στη συνείδηση των φωτισμένων κληρικών.
Το στερεότυπο σχήμα αυτής της ήρεμης και αισιόδοξης αποδοχής της επιστήμης και της τεχνολογίας είναι αρχέγονο και το περίμενα, γνωρίζοντας κάπως το πλουσιότατο συγγραφικό έργο του μητροπολίτη. Η επιστήμη και η τεχνολογία αφορά στα «κτιστά πράγματα», από τον μικρόκοσμο του ατόμου ως τον μεγαλόκοσμο του σύμπαντος. Η ορθόδοξη θεολογία αφορά στο άκτιστο νόημα της ζωής και του θανάτου κάθε «κτιστού πράγματος». Δύο θεωρήσεις εντελώς διαφορετικές, που η μια δεν αποκλείει την άλλη.
Λίγες μέρες μετά την ανάγνωση εκείνου του άρθρου, ο μητροπολίτης Ιερόθεος είχε την καλοσύνη και μου έστειλε το καινούργιο του βιβλίο, το «Βιοηθική και Βιοθεολογία», έναν ογκώδη τόμο 400 σελίδων. Από το βιβλίο αυτό έμαθα ότι ο μητροπολίτης Ιερόθεος έχει δεκαετή και πλέον ενασχόληση και μελέτη της Βιοτεχνολογίας, της Βιοηθικής και της Βιοθεολογίας.
Τα θέματα που τον απασχολούν είναι πολλά και αιχμηρά: τι σημαίνει βιολογική ζωή και τι βιολογικός θάνατος, είναι το «ενθάδε», το αντικείμενο της βιοτεχνολογίας. Τι σημαίνει νόημα ζωής και νόημα θανάτου. Είναι το «επέκεινα» της ορθόδοξης πίστης. Είναι δύο περιοχές διαφορετικές, όπου ούτε ο επιστήμονας μπορεί να θεολογήσει με τις επιστημονικές του γνώσεις, ούτε ο θεολόγος να ασκήσει επιστήμη με την πίστη και τη θεολογία.
Με βάση αυτό το δυαδικό σχήμα πραγματεύεται την κλωνοποίηση γενικά, του ανθρώπου ειδικότερα, τη μετάλλαξη, τη μεταμόσχευση οργάνων από άνθρωπο σε άνθρωπο και ενδεχομένως από ζώο σε άνθρωπο, την ευθανασία και το «βιοτεχνολογικό έγκλημα». Το «βιοτεχνολογικό έγκλημα» όμως, μπορεί να διαφέρει από τα άλλα εγκλήματα, τα οποία ο άνθρωπος είναι «ελεύθερος» να διαπράξει ή να μην διαπράξει, στις επιπτώσεις: να καταστρέψει ή να διαστρέψει τη ζωή στον πλανήτη...
Αναγκαστικά και αναπότρεπτα τίθεται το πολυσυζητημένο θέμα των ορίων της επιστημονικής μελέτης και έρευνας, σαν απαίτηση κάποιας «επιστημονικής δεοντολογίας». Τα όρια αυτά δεν μπόρεσαν να τα χαράξουν ούτε η Επιστήμη, ούτε η Πολιτεία, ούτε η Ηθική και, φυσικά, ούτε η Θεολογία. Φοβάμαι ότι οποιαδήποτε όρια θα σήμαιναν τον θάνατο της Επιστήμης.
Τότε ποιο είναι το αντικείμενο της Βιοηθικής, αν όχι να θέσει όρια στη βιοτεχνολογία γενικότερα και ειδικότερα στη βιοϊατρική, η οποία κάθε μέρα αποκτά και περισσότερες επιστημονικές δυνατότητες να επεμβαίνει όχι απλώς στη ζωή αλλά και στο πρόσωπο και την προσωπικότητα του ανθρώπου και άρα σε βασικά και καίρια δικαιώματά του;
Ο μητροπολίτης Ιερόθεος αναφέρεται εκτεταμένα σε απόψεις που διατύπωσαν επιστήμονες (όχι μόνο θετικών αλλά και ανθρωπιστικών επιστημών) από τις οποίες δεν προκύπτει ένα συμπαγές και αρμονικό σύστημα κανόνων που να διέπουν τη συμπεριφορά των επιστημόνων. Στην κοσμική βιοηθική, χωρίς να την αρνείται, ο μητροπολίτης Ιερόθεος αντιπαραθέτει την «ορθόδοξη βιοηθική», που δεν διαφέρει από την «ορθόδοξη ηθική» γενικά: Είναι «η υπακοή στις εντολές του Θεού... που αναφέρονται στη φυσική ζωή του ανθρώπου, όταν ο άνθρωπος κοινωνεί με τον Θεό» και με τον συνάνθρωπό του.
11. Ευγονική

[...] Ωστόσο και σήμερα εφαρμόζονται πρακτικές με στόχο «τον εξευγενισμό του αν-θρώπινου είδους». Πρόσφατα, στην πρώτη σελίδα της ισπανικής εφημερίδας «Ελ Μούντο» ένας τίτλος ανέφερε: «Ένα ίδρυμα στις ΗΠΑ προσφέρει 200 δολάρια σε τοξικομανείς που υποβάλλο-νται σε στείρωση». Το άρθρο του Κάρλος Φρεσνέδα εξηγεί ότι, σε σταθμούς του μετρό στη Νέα Υόρκη, μπορεί να βρει κανείς φυλλάδια με τηλέφωνα επικοινωνίας και μία φράση: «Υποβλήσου στον έλεγχο των γεννήσεων και κέρδισε λεφτά».
Το φυλλάδιο συνεχίζει: «Αν είσαι εθισμένος στα ναρκωτικά ή στο αλκοόλ, αυτή είναι μία προσφορά που δεν μπορείς να αρνηθείς... Διακόσια δολάρια αμοιβής, εφόσον υποβληθείς σε στείρωση. Εσύ συμπληρώνεις το έγγραφο, πηγαίνεις στην κλινική, υποβάλλεσαι σε βασεκτομή ή περίδεση σαλπίγγων. Και εμείς θα σου στείλουμε αμέσως την επιταγή αποζημίωσης».
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο, ο οργανισμός που δημιούργησε αυτήν την πρωτοβουλία, Ργο]οοϊ Ρτονοηΐίοη, «σχέδιο πρόληψης», είναι ένα συντηρητικό ίδρυμα, που χρηματοδοτείται από τα μέλη του ή από ιδιώτες σπόνσορες, και που στόχο έχει «να απαλύνει το πρόβλημα, απο-φεύγοντας τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες», σύμφωνα με τα λεγόμενα της ιδρύτριάς του, Μπάρ-μπαρα Χάρις.
Το Ργο]οοϊ Ρτονοηΐίοη είναι επίσης γνωστό με τα αρχικά (^ΚΑ(^Κ και εδώ και δέκα χρό-νια απλώνει σιωπηρά τα δίκτυα του στη δυτική ακτή των ΗΠΑ. Τους τελευταίους μήνες προχώ-ρησε σε ένα φιλόδοξο σχέδιο επέκτασης και έχει ήδη ανοίξει γραφεία στο εσωτερικό της χώρας (Αλμπουκέρκ, Ρένο...) και στην ατλαντική ακτή (Νέα Υόρκη, προς το παρόν).
Η Μπάρμπαρα Χάρις εξηγεί ότι «κατανοεί την πολεμική» που προκαλεί το σχέδιο, αλλά το υπερασπίζεται λέγοντας ότι «δεν υποβάλλουμε τους ναρκομανείς με το ζόρι σε στείρωση. Η τελική απόφαση είναι εθελοντική και με αντάλλαγμα ένα μικρό οικονομικό κίνητρο».
Η Χάρις, προχωράει ακόμα παραπέρα, δηλώνοντας ότι το εν λόγω σχέδιο «εκτελεί ένα κοινωνικό λειτούργημα: προλαμβάνει τα προβλήματα που προκαλούν τα 739.000 παιδιά που γεννιούνται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ από γονείς αλκοολικούς ή ναρκομανείς. Τα μισά από αυτά θα υποφέρουν από σοβαρά προβλήματα υγείας, και μεγάλο μέρος από αυτά θα ζουν υπό την επο-πτεία του κράτους λόγω ανικανότητας των γονιών τους να τα φροντίσουν».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, βέβαια, είναι ήδη μία πολύ προχωρημένη χώρα σε αυτόν τον τομέα «προόδου». Τελευταία, όπως αναφέρει ο Φρεσνέδα στο άρθρο του, προωθείται η επι-στροφή «στην ευγονική* που εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ για δεκαετίες, όταν υποβλήθηκαν σε στείρωση χιλιάδες άτομα με διανοητικά προβλήματα, με σωματικές αναπηρίες, άτομα που "εί-χαν παρεκτραπεί σεξουαλικά", κρατούμενοι, και γενικότερα "προβληματικά" άτομα». Μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί στο Ρτο]θθΐ ΡΓονοπΐίοπ 833 γυναίκες και 21 άνδρες, όπως αναφέρει η «ΕΛ Μούντο». Από αυτά ένα σύνολο 369 υποβλήθηκαν άμεσα σε στείρωση. Οι υπόλοιποι συμ-φώνησαν να τους εφαρμοστούν άλλες μέθοδοι ελέγχου των γεννήσεων μακροπρόθεσμα, για πα-ράδειγμα χορήγηση κάποιων φαρμάκων σε εναίσιμη μορφή, όπως το «Όορο ΡπονοΓα».
Όλα αυτά τα παραπάνω προκάλεσαν αντιδράσεις και μέσα στη βορειοαμερικανική κοι-νωνία. Η Ένωση Ελευθεριών του Πολίτη της Νέας Υόρκης κατήγγειλε την έλλειψη ηθικής της πρωτοβουλίας και ζήτησε από τις αρμόδιες αρχές να παρέμβουν ώστε να σταματήσει η εφαρμο-γή του εν λόγω σχεδίου. Από την πλευρά της, η διευθύντρια του «Συλλόγου Δικηγόρων για Έ-γκυες Γυναίκες» κατήγγειλε στις «Νο\ν Υογκ Τίιηο8» την προφανέστατη ομοιότητα ανάμεσα σε αυτές τις πρακτικές και τα φυλετικά πειράματα της ναζιστικής Γερμανίας, όταν ο Χίτλερ υπέβα-λε σε στείρωση ασθενείς και Εβραίους για να «βελτιώσει την οικονομία».
Φαίνεται ότι στην καρδιά των ΗΠΑ, που εμφανίζονται όλο και πιο προχωρημένες, κά-ποιοι κάνουν ήδη μεγάλα ποιοτικά άλματα καταφέρνοντας να ξαναζωντανέψουν τις πρακτικές του δρ. Μέγκελε. Μένει να δούμε αν αυτή η μάστιγα μάς οδηγήσει, στην πραγματικότητα, σε μία παγκόσμια φασιστικοποίηση...

* Η ευγονική είναι κλάδος της βιολογίας που μελετά τη δυνατότητα εξευγενισμού του
ανθρώπινου είδους.

12. Ανοησίες περί ευφυΐας

Πρόσφατα είχαμε μια καινούργια απόδειξη ότι η ρατσιστική ψευδοεπιστήμη δεν έχει πεθάνει μαζί με τη ναζιστική Γερμανία και τη Ν. Αφρική του απαρτχάιντ. Ο ισχυρισμός «κυβερνάμε γιατί είμαστε εξυπνότεροι από σας», που στήριξε τη λογική της αποικιοκρατίας, έκανε πάλι την εμφάνισή του. Και μάλιστα συμπληρωμένος από τη θέση «ο πλούτος οφείλεται στην ευφυΐα, η φτώχεια στο χαμηλό διανοητικό πηλίκο».
Εκφραστής της γελοίας αυτής άποψης είναι ο Ρίτσαρντ Λιν, επίτιμος καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ολστερ (ο οποίος έχει επίσης «ανακαλύψει» ότι οι άνδρες είναι ευφυέστεροι από τις γυναίκες). Ισχυρίζεται ότι μάζεψε δείγματα από 50 χώρες που αποκαλύπτουν ότι το μέσο Ιζ στην Αφρική είναι 70. Κι επειδή θεωρεί το «διανοητικό πηλίκο» ακριβές μέτρο της ανθρώπινης ευφυΐας, βγάζει το συμπέρασμα ότι οι Αφρικανοί είναι πιο χαζοί από μας και άρα δικαιολογημένα είναι φτωχότεροι αφού, κατά τη γνώμη του, «η ευφυΐα είναι συνιστώσα του εισοδήματος».
Το εντυπωσιακό σε όλα αυτά δεν είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που τα πιστεύουν -άλλωστε κάποιοι πιστεύουν ακόμα ότι η γη είναι επίπεδη- αλλά η μεγάλη προσοχή που δόθηκε από τα μέσα ενημέρωσης στις δηλώσεις του Λιν. Οι ανοησίες του βρήκαν χώρο προβολής στην τηλεόραση και σε σοβαρές εφημερίδες της Βρετανίας και του εξωτερικού.
Ξεχνώντας προς στιγμήν τους παλαιότερους προκατόχους του -όπως οι ναζί θιασώτες της Ευγονικής- θα λέγαμε ότι ο Λιν στηρίζεται σε μια παράδοση που ξεκίνησε το 1969 από τον Καλιφορνέζο ψυχολόγο Αρθουρ Τζένσεν, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η ευφυΐα καθορίζεται γενετικά, ότι οι διαφορές στο Ιζ αντανακλούν γενετικές διαφορές και ότι οι προσπάθειες να αυξηθεί η ευφυΐα με εκπαιδευτικές μεθόδους είναι μάταιη. Οι απόψεις του αυτές ξετινάχτηκαν επιστημονικά την επόμενη δεκαετία, ώσπου τελικά αποδείχθηκε ότι τα «δεδομένα» στα οποία είχε στηριχθεί ήταν κατασκευασμένα.

Το είδος αυτό της σκέψης εξοστρακίστηκε επιστημονικά, μέχρις ότου, το 1994, οι Αμερικανοί «δημοσιολόγοι» Τσαρλς Μάρεϊ και Ρίτσαρντ Χέρνστιν δημοσίευσαν το βιβλίο τους ΤΥί& Βοΐΐ (ΟιίΓνο («Η καμπύλη της καμπάνας») όπου ισχυρίστηκαν ότι οι μαύροι είναι γενετικώς κατώτεροι από τους λευκούς διότι έχουν χαμηλότερο Ιζ και ότι η φτώχεια τους είναι αποτέλεσμα της χαμηλής νοημοσύνης τους. Το βιβλίο γνώρισε τεράστια δημοσιότητα και χρειάστηκε πάλι λίγος καιρός για να αποδειχθεί η αναξιοπιστία του, καθώς οι επικριτές του εξέθεσαν μαθηματικά λάθη, λογικές ανακολουθίες και σφάλματα των ίδιων των τεστ Ιζ (περιείχαν, π.χ., ερωτήσεις τριγωνομετρίας που αντανακλούν γνώση και όχι ευφυΐα).
Ωστόσο, η πιο σημαντική πλάνη αυτής της ψευδοεπιστήμης αφορά στη γνώση για την εξέλιξη μας. Οπως πλέον γνωρίζουμε πέρα από κάθε σοβαρή αμφιβολία, όλοι προερχόμαστε από την Αφρική, ενώ, σε επιστημονικούς όρους, το ζήτημα της φυλής έχει ελάχιστη σημασία. Ο δρ Ρίτσαρντ Λέγουοντιν, γενετιστής στο Χάρβαρντ, υπογραμμίζει ότι τα άτομα, και όχι τόσο οι φυλές, αποτελούν τις δεξαμενές της γενετικής ποικιλίας και ότι οι φυλετικές κατατάξεις είναι προϊόν της κοινωνίας μάλλον παρά της Βιολογίας. Μπορεί να επιλέγουμε να ξεχωρίζουμε τις φυλές ανάλογα με το χρώμα του δέρματος, αλλά σε γενετικούς όρους ένας συγκεκριμένος Αφρικανός μπορεί να έχει περισσότερα κοινά με έναν Αγγλοσάξονα παρά με έναν άλλο Αφρικανό.
Η γενετική μας συγκρότηση είναι εξαιρετικά δυναμική και ρευστή και επηρεάζεται πολύ από τη διατροφή, τη ρύπανση, την αρρώστια, την οικογενειακή ζωή και την εκπαίδευση. Οσο για τα τεστ Ιζ, που επινοήθηκαν στη Γαλλία πριν από 99 χρόνια, στόχο είχαν να μετρούν την «εγγενή» γενική ευφυΐα, με το βαθμό 100 να αποτελεί τον γενικό μέσο όρο. Η έννοια της εγγενούς γενικής ευφυΐας έχει ήδη αμφισβητηθεί, αλλά ακόμη κι αν τη δεχθούμε, είναι εύκολο να αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να μετρηθεί με ένα τεστ. Για να μην ανέβει ο μέσος όρος πολύ πάνω από το 100, οι συντάκτες των τεστ στις ανεπτυγμένες χώρες τα κάνουν όλο και πιο δύσκολα, λόγω της ανόδου του γενικού μορφωτικού επιπέδου. Οι περισσότεροι σύγχρονοι παλαιοντολόγοι υποψιάζονται ότι η ανθρώπινη ευφυΐα δεν έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 70-80.000 χρόνια (από τον καιρό που όλοι ήμαστε Αφρικανοί).
Και γεννάται, λοιπόν, το ερώτημα: γιατί κάτι τύποι σαν τον Λιν και τους άλλους προσελκύουν τόση προσοχή όταν λένε ότι οι Αφρικανοί ή οι φτωχοί ταλαιπωρούνται επειδή είναι εγγενώς χαζοί; Ισως όμως να μην είναι τόσο δύσκολη η απάντηση.



13. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας:

Αιολική Ενέργεια: Η αιολική ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας η οποία παρέχει δυναμικό για μεγάλης κλίμακας παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση ανεμογεννητριών χωρίς σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι ανεμογεννήτριες (οριζόντιου ή κατακόρυφου άξονα) χρησιμοποιούνται τόσο μαζί με μπαταρία σε μικρές εγκαταστάσεις όσο και συμπληρωματικά μαζί με φωτοβολταϊκά στοιχεία, και είναι τις περισσότερες φορές συνδεδεμένες με το δίκτυο. Η επερχόμενη απελευθέρωση της ηλεκτρικής ενέργειας το 2001 έχει οδηγήσει στην κατασκευή πολλών αιολικών πάρκων ανά την Ελλάδα.
Βιομάζα: Βιομάζα ονομάζονται τα κατάλοιπα διαφόρων διεργασιών που άμεσα ή έμμεσα προέρχονται από το φυτικό κόσμο τα οποία χρησιμοποιούνται για θέρμανση, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και κίνηση. Τα κατάλοιπα αυτά μπορεί να είναι από αστικά σκουπίδια, από την αγροτική παραγωγή (υπολείμματα ξυλείας, σοδειάς, ζωικά απόβλητα) καθώς επίσης και υποπροϊόντα της βιομηχανίας (από επεξεργασία τροφίμων ή οργανικών υλών). Με κατάλληλη επεξεργασία, η βιομάζα μετατρέπεται σε καύσιμο αέριο (υίοίιιοί). Με την καύση του αερίου αυτού παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, με μεγάλη απόδοση αλλά και μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις παράλληλα. Η τεχνολογία αυτή παρέχει το μέγιστο δυναμικό για παραγωγή ενέργειας σε Πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η καύση όμως τελικά δεν μπορεί να την χαρακτηρίσει σαν καθαρή για το περιβάλλον.
Γεωθερμική Ενέργεια: Η γεωθερμική ενέργεια παράγεται με τη μετατροπή ζεστού νερού ή υδρατμού που βρίσκεται σε αρκετό βάθος από την επιφάνεια της γης σε ηλεκτρική ενέργεια. Η θερμοκρασία του γεωθερμικού ρευστού ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή και μπορεί να έχει τιμές από 25 οΟ μέχρι 350 ο(Ο. Όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη, η γεωθερμική ενέργεια αξιοποιείται για τηθέρμανση κατοικιών και άλλων κτιρίων ή κτιριακών εγκαταστάσεων, θερμοκηπίων, κτηνοτροφικών μονάδων, ιχθυοκαλλιεργειών κ.λ.π. Στις περιπτώσεις που τα γεωθερμικά ρευστά έχουν υψηλή θερμοκρασία (πάνω από 150 οΟ), η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η χώρα μας λόγω της διαμόρφωσης του υπεδάφους της, είναι πλούσια σε γεωθερμική ενέργεια. Η ενέργεια αυτή αξιοποιείται σήμερα με αυξανόμενους ρυθμούς. Στην περιοχή του Νότιου Αιγαίου οι θερμοκρασίες των γεωθερμικών ρευστών είναι πολύ ψηλές, ενώ περιοχές πλούσιες σε γεωθερμία, με ρευστά χαμηλότερων θερμοκρασιών, είναι διάσπαρτες σε ολόκληρη τη χώρα
Ηλιακή Ενέργεια: Η ηλιακή ακτινοβολία χρησιμοποιείται τόσο για την θέρμανση των κτιρίων με άμεσο ή έμμεσο τρόπο και με τη χρήση ενεργητικών ή και παθητικών συστημάτων, όσο και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται με δύο τρόπους: α) με τη χρησιμοποίηση Φωτοβολταϊκών συστημάτων τα οποία μετατρέπουν απευθείας την ηλιακή ενέργεια σε ηλεκτρική και β) τα ηλιακά θερμικά συστήματα που χρησιμοποιούν την ηλιακή ενέργεια για να θερμάνουν ένα υγρό το οποίο παράγει ατμό ο οποίος τροφοδοτεί μία τουρμπίνα και μία γεννήτρια.
Κυματική Ενέργεια: Είναι η μορφή ενέργειας που προκύπτει από την κινητική ενέργεια των κυμάτων. Το φαινόμενο των ανέμων έχει ως συνέπεια το σχηματισμό κυμάτων τα οποία είναι εκμεταλλεύσιμα σε περιοχές με υψηλό δείκτη ανέμων και σε ακτές ωκεανών.
Παλιρροϊκή ενέργεια: Είναι η μορφή ενέργειας που προκύπτει από την βαρυτικη έλξη της σελήνης και του γης και η οποία είναι εκμεταλλεύσιμη κατά την διαφορά του ύψους της επιφάνειας της στάθμης των νερών-άμπωτη και πλημμυρίδα.
Υδροηλεκτρική Ενέργεια: Στα υδροηλεκτρικά έργα η ενέργεια από την πτώση του νερού μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια, με τη βοήθεια μιας τουρμπίνας. Παρόλο που στα υδροηλεκτρικά έργα δεν παράγονται επιβλαβή αέρια, στα μεγάλα φράγματα λαμβάνονται υπόψη και άλλες περιβαλλοντικές παράμετροι, όπως αντιπλημμυρικά έργα, η ποιότητα του ύδατος, καθώς επίσης και η επιρροή στην ζωή των ψαριών του ποταμού αλλά και των υπόλοιπων ζώων της περιοχής. Κατά συνέπεια, μόνο τα μικρής κλίμακας υδροηλεκτρικά (με δυναμικό λιγότερο των 30ΜΛΥ) θεωρούνται "πράσινα", ενώ τα μεγάλης κλίμακας θεωρούνται απλώς "καθαρά".
Συμβατικές Πηγές Ενέργειας:
Άνθρακας: Ο άνθρακας παράγεται από την αποσύνθεση φυτών και έχει τη μορφή μαύρης ή καφέ πέτρας. Η συλλογή του άνθρακα γίνεται στα ανθρακωρυχεία τα οποία ευθύνονται για σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθώς τοξικές χημικές ουσίες ελευθερώνονται στο γύρω περιβάλλον και διηθούνται σε κοντινές πηγές. Το 65% των εκπομπών διοξειδίων του θείου, το 33% των εκπομπών διοξειδίων του άνθρακα, και το 25% των εκπομπών οξειδίων του αζώτου στις Ηνωμένες Πολιτείες παράγονται από την καύση του άνθρακα. Οι ποσότητες αυτές συνεισφέρουν σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας της γης, στην όξινη βροχή, καθώς επίσης και στη δημιουργία πολλών ασθενειών.
Πετρέλαιο: Η καύση του πετρελαίου προκαλεί λιγότερη μόλυνση σε σχέση με την καύση του άνθρακα, αλλά εν τούτοις αρκετά σημαντική. Ο λεγόμενος "Μαύρος χρυσός" χρησιμοποιείται σε ευρέως σε παγκόσμιο επίπεδο κυρίως για την κίνηση οχημάτων αλλά και για θέρμανση. Η επερχόμενη εξάντληση των αποθεμάτων του καθιστά ολοένα και πιο σημαντική την εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος παγκοσμίως.
Πυρηνική ενέργεια: Η πυρηνική ενέργεια παράγεται από τη διάσπαση ατόμων ουρανίου και πλουτώνιου. Παρόλο που στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχουν εκπομπές επιβλαβών αερίων, εγκυμονούν σοβαροί κίνδυνοι για την υγεία αλλά και για το περιβάλλον. Ένα ενδεχόμενο ατύχημα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις θα ελευθερώσει ραδιενεργό υλικό στην ατμόσφαιρα με καταστροφικά αποτελέσματα, αντίστοιχα με αυτά του Τσερνομπίλ. Ένα επίσης σοβαρό πρόβλημα είναι η ασφαλής αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων. Η πυρηνική διάσπαση δημιουργεί προϊόντα τα οποία παραμένουν επικίνδυνα ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια ενώ καθίσταται αδύνατο να εγγυηθεί κανείς την ασφαλή αποθήκευση των αποβλήτων αυτών για μια τόσο μεγάλη χρονική περίοδο.
Φυσικό Αέριο: Πρόκειται για μια φτηνή και φιλική προς το περιβάλλον λύση, αλλά όχι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Παρόλο που υπάρχουν αρκετά αποθέματα φυσικού αερίου για δεκαετίες, δεν παύουν να είναι πεπερασμένα, οπότε η τιμή τους πρόκειται να ανέβει, δεδομένης μάλιστα της σπανιότητάς τους. Η χρησιμοποίησή του παράγει βέβαια επιβλαβή αέρια, αλλά πολύ λιγότερα σε σχέση με άλλα συμβατικά καύσιμα.


14. «Μόνο εμείς οι Ελληνες. Αλλος κανείς...»
Του Παντελη Μπουκαλα, καθημερινή, 04/02/2001

Αντιγράφω τη φράση από πολιτικοαθλητικό ρεπορτάζ των ημερών που πέρασαν: «Μόνο εμείς οι Έλληνες μπορούμε να κάνουμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του μέτρου και της αρμονίας». Ποιος θα μπορούσε τάχα να είναι ο πατέρας του λόγου ετούτου, που μάλλον δεν δικαιούται να καυχηθεί πως είναι μετρημένος; Την πατρότητά του θα μπορούσαν αναμφίβολα να τη διεκδικήσουν οι επιτελείς του οργανισμού που έχει αναλάβει να ετοιμάσει τους Ολυμπιακούς, μιας κι είναι υποχρεωμένοι να παινέψουν το σπίτι τους (όταν τέλος πάντων το βρουν, έτσι όπως μετακομίζουν από παλάτι σε παλάτι, ώσπου να εντοπίσουν ένα ικανό να χωρέσει τη μεγαλειότητά τους). Σαν γονιός της ίδιας αγρίως λαϊκιστικής ρήσεως θα μπορούσε φυσικά να αυτοπροταθεί και ο υπουργός Πολιτισμού, υπεύθυνος άλλωστε της δεύτερης Ολυμπιάδας, της Πολιτιστικής. Μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο ότι με τους «Αγώνες του Πνεύματος» ο κ. Βενιζέλος θα προσπαθήσει να αποδείξει πως αληθεύει το παλαιότερο δόγμα του, απόσταγμα μετριοφροσύνης κι εκείνο, σύμφωνα με το οποίο«ο πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας», ενώ, προφανώς, οι άλλες χώρες δεν έχουν υπερβεί ακόμη το στάδιο της μικροβιοτεχνίας, ακόμη κι εκείνες από τις οποίες δανειζόμαστε τα οχτώ δέκατα του (ποικίλης μορφής και στάθμης) πολιτισμού που καταναλώνουμε ημερησίως.
Σοβαρή υποψηφιότητα θέτει βεβαίως και ο υπουργός Περιβάλλοντος (όσο μας απόμεινε) και Δημοσίων Εργων ο οποίος, αυτοεξαιρεθείς πλέον από την κατηγορία των αιθεροβαμόνων που δεσμεύονταν με συμβόλαια και μανιφέστα ότι «θα τ' αλλάξουν όλα και θα τ' αλλάξουν τώρα» και από καιρό προσγειωμένος στο αεροδρόμιο του «εφικτού» (έτσι αποκαλείται στη διάλεκτο της εξουσίας το μίζερο και το ανέμπνευστο), διατράνωσε πρόσφατα την πεποίθησή του ότι η Ολυμπιάδα αποτελεί το «νέο εθνικό μας όραμα», τη «νέα μεγάλη ιδέα» της φυλής - κι ας ελπίσουμε ότι δεν θα αποδειχθεί εξίσου καταστροφική με την προγενέστερή της. Συνυποψήφιός του ο πρωθυπουργός, ο οποίος, μετριοπαθέστερος ή περισσότερο εξοικειωμένος με τα οικονομικά, αρκέστηκε να αποκαλέσει «εθνικό στοίχημα» την Ολυμπιάδα, ενώ ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας την τίμησε με το χαρακτηρισμό «εθνική υπόθεση».
Αλλά ας λήξει εδώ το κουίζ. Ποια η «σωστή» απάντηση ;Πατέρας της υπερφίαλης διακήρυξης είναι ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων. Μιλούσε στα σεμινάρια «Ολυμπιακής Παιδείας» ο κ. Πέτρος Ευθυμίου, στη Θεσσαλονίκη, και, υπουργός πια, «υπεύθυνος άνθρωπος», κι όχι ανένταχτος της κριτικής αριστεράς όπως μια φορά κι έναν καιρό, έκρινε πως οφείλει να ασπαστεί και να αναπαραγάγει ακόμη και τα πιο ακραία στερεότυπα της δημοκοπίας και της ελληνοκολακείας, εκείνα που νομιμοποιούν και διαιωνίζουν έναν εθνικιστικό εγωκεντρισμό που έχει όλα τα γνωρίσματα του συνδρόμου μεγαλείου. Ακάθεκτος λοιπόν, προσέδωσε υπουργικό κύρος σ' αυτό το αφόρητα αυτάρεσκο και προφανώς ανιστόρητο μοτίβο «μόνο εμείς οι Ελληνες...», τα αποσιωπητικά του οποίου μπορεί κανείς να τα αντικαταστήσει με οτιδήποτε, χωρίς να χρειαστεί να καταπονήσει τη μνήμη του. Εξ απαλών ονύχων μάς περιλαβαίνει το αγέρωχο αξίωμα που κηρύσσει τη μοιραία, θεϊκή ανωτερότητα της Ελλάδας και των Ελλήνων, μας βαυκαλίζει, μας βουλιάζει στα στεκάμενα νερά ενός αγιάτρευτου, παραλυτικού ναρκισσισμού, δεν μας επιτρέπει να δούμε και ν' αγαπήσουμε τον ενικό και τον πληθυντικό εαυτό μας στην πραγματικότητά του κι όχι σε μια εξιδανικευμένη εκδοχή του που απιστεί στην ιστορία για να εγκλωβιστεί ευχαρίστως στα μυθεύματα.
«Μόνο εμείς οι Ελληνες...» Ναι, στο δόγμα της αυτονόητης και αυτοδίκαιης φυλετικής υπεροχής συμφωνούν οι εννιά στους δέκα πολιτικούς άρχοντές μας, με όποια σημαία (ευκαιρίας ή ιδεολογίας) κι αν πολιτεύονται. Συμφωνούν επίσης οι εννιά στους δέκα, μπορεί και οι δέκα τους δέκα εκκλησιαστικούς μας ταγούς, με πρώτον και τηλερητορικότερο τον προκαθήμενο κ. Χριστόδουλο, που μια φορά την εβδομάδα χοροστατεί στην τελετή του «περιούσιου ελληνικού λαού», αδικώντας την οικουμενικότητα της θρησκείας την οποία ανέλαβε να υπηρετήσει και προωθώντας ένα χωριστικό πνεύμα εντελώς ανοίκειο προς τις καταστατικές αρχές της. Συμφωνούν επίσης οι πέντε στους δέκα, μπορεί και παραπάνω, από τους πνευματικούς μας καθοδηγητές, οι οποίοι είτε ανακαλύπτουν παντού ξενοκίνητες ανθελληνικές συνωμοσίες (που στόχο έχουν να υπονομεύσουν τον κληρονομημένο οικουμενικό σκήπτρο μας) είτε συνεχίζουν να διακινούν (σε λόγια ή ωμή εκδοχή) την άποψη ότι δίχως τους Ελληνες η ανθρωπότητα θα ήταν ακόμη πάνω στα δέντρα ή στο σκοτάδι των σπηλαίων της. Συμφωνούν οι νέου τύπου «οργανικοί διανοούμενοι», οι παραθυρόβιοι της τηλεόρασης, που αναχαράζουν τα κλισέ της φανατικής εθνικοφροσύνης με τη βεβαιότητα ότι λένε πράγματα που δεν θα ενοχλήσουν παρά ελάχιστους, πράγματα που στη μαζική ακοή, έτσι όπως έχει παιδαγωγηθεί, ηχούν τόσο φυσικά όσο το ότι η μέρα αρχίζει με την ανατολή του ήλιου. Κι αν υποθέσουμε (αν και φοβάμαι ότι πρόκειται για υπόθεση ιδιαιτέρως επισφαλή) ότι καγχάζουμε μόλις διαβάζουμε ή ακούμε τους πλέον φανατισμένους υπερασπιστές του «μονοελληνισμού» (λόγου χάρη όσους έχουν συμπήξει την «Ομάδα Ε», των Ελληνοτάτων), να διακηρύσσουν σε βιβλία, σε «περιθωριακά» κανάλια αλλά και σε εκπομπές στο Τρίτο Πρόγραμμα του κρατικού ραδιοφώνου, ότι η ιστορία των Ελλήνων άρχισε περί το 100.000 π.Χ., ότι η χάρη τους αποίκισε όλο τον πλανήτη, εξού και «οι Ινδιάνοι που μιλούν ελληνικά», κι ύστερα μπήκε στα διαστημόπλοιά της και μεταφύτευσε τη δόξα της στα αστέρια (με πρώτο σταθμό τον Σείριο) κι ότι τη γλώσσα τους την πήραν απευθείας από τα χέρια των θεών), όταν ακούμε το ίδιο σλόγκαν τής ελληνικής μοναδικότητας από θορυβοποιά χείλη που έχουμε μάθει να τα θεωρούμε σοβαρά, τότε μάλλον πιστεύουμε και συμφωνούμε και παραδιδόμαστε στη φυλετική εγωπάθεια.
«Μόνο εμείς οι Ελληνες», λοιπόν -για να δούμε πώς εξειδικεύεται το δόγμα- έχουμε τρισχιλιετή (τουλάχιστον) ιστορική παρουσία, και μόνο το δικό μας αίμα δεν έσμιξε ποτέ με αλλότριο. «Μόνοι εμείς οι Ελληνες» είμαστε προικισμένοι με αντιρατσιστικά γονίδια. «Μόνο εμείς οι Ελληνες» φωτίσαμε την ανθρωπότητα, η οποία και μας χρωστάει την υπόστασή της. «Μόνο εμείς οι Ελληνες» έχουμε γλώσσα αμύθητου πλούτου και αμέτρητης σοφίας (και, ταυτόχρονα, μόνο εμείς οι Ελληνες κλαιγόμαστε ότι η γλώσσα μας έχει πεθάνει προ πολλού, κι ας τη μιλάμε, κι ας θητεύουμε στη γραφή της). «Μόνο εμείς οι Ελληνες» έχουμε τόση ομορφιά γύρω μας, κι ίσως γι' αυτό τη διασπαθίζουμε και τη μαγαρίζουμε. Και βέβαια, «μόνο εμείς οι Ελληνες μπορούμε να οργανώσουμε Ολυμπιακούς Αγώνες μέτρου και αρμονίας», παρότι επί του παρόντος δεν μπορούμε να οργανώσουμε ούτε καν ένα στοιχειωδώς δίκαιο και μετρημένο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου...
15. Οπαδοί: «ζωντανό» ντεκόρ των γηπέδων.
Της Πόπης Διαμαντάκου. (κείμενο δημοσιευμένο το φθινόπωρο 1997)

Τους έχουμε δει να πανηγυρίζουν σε «απευθείας» μεταδόσεις, στην πλατεία Ομονοίας, σκαρφαλωμένους σε στύλους, σκεπασμένους με τις σημαίες των ομάδων τους. Νέα παιδιά, έφηβοι με πρόσωπα αλλοιωμένα από έναν άγριο ενθουσιασμό, που μεγεθύνεται καθώς «ζουμάρει» ο τηλεοπτικός φακός στα χαρακτηριστικά τους και δεν ξέρεις αν πρόκειται για στρατό που αλαλάζει από χαρά για τη νίκη, έτοιμος μετά το μακελειό να επιδοθεί σε πλιάτσικο, ή για παιδιά, που μιμούνται τον πόλεμο. Τους βλέπουμε χάρη στον τηλεοπτικό φακό, που είναι παρών να καταγράψει τις αντιδράσεις τους, στα γήπεδα και έξω από αυτά.
Είναι το «ζωντανό ντεκόρ των γηπέδων στις καλές στιγμές, που μετατρέπονται σε «ανεγκέφαλους οπαδούς» στις κακές, όταν από «ντεκόρ» επιχειρούν να γίνουν «πρωταγωνιστές» και τότε παρεμβαίνουν στην «εικόνα» του αγώνα και της χαλούν τα ροδαλά χρώματα του «υγιούς αθλητικού πνεύματος», που υποτίθεται ότι τη διαπνέει. Τότε, στην καλύτερη περίπτωση γίνονται αντικείμενο «ανάλυσης» θεωρητικών του ποδοσφαίρου, που μιλούν για τη διάβρωση του αθλήματος, από εκμεταλλευτές του πάθους των νέων, οι οποίοι δεν έχουν που να διοχετεύσουν τον δυναμισμό τους, καθώς μαστίζονται από την ανεργία, την έλλειψη πίστης σε αξίες και σε ιδανικά.
Στη χειρότερη περίπτωση γίνονται ο στόχος των σοβαροφανών και δέχονται επιθέσεις από εκείνους που κλείνουν τα μάτια στην άγρια πραγματικότητα του σύγχρονου αθλητισμού και που δυστυχώς ορισμένες φορές είναι και επαγγελματίες δημοσιογράφοι -όπως ο ρεπόρτερ της κρατικής ΝΕΤ, που μιλούσε πριν δέκα ημέρες για «ανεγκέφαλους οπαδούς», οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν «ότι το ποδόσφαιρο είναι απλά ένα παιχνίδι». Κι όμως δεν είναι πια μυστικό ότι το ποδόσφαιρο, όπως σιγά-σιγά όλα τα «αθλήματα», έχει «αναχθεί» σε σπουδαία κερδοφόρα επιχείρηση και είναι τόσα τα συμφέροντα και τα κεφάλαια, τα οποία επενδύονται, ώστε καθίσταται σχεδόν αδύνατον να αφεθεί στο ρίσκο της «ευγενούς άμιλλας», η υπόθεση της νίκης.
Έτσι, δίπλα ακριβώς στα μεγάλα ποσά που διατίθενται για τις ομάδες και τις συναντήσεις τους, βρίσκονται και οι «οπαδοί» τους, αναπόσπαστοι κρίκοι της αλυσίδας του θεάματος, απαραίτητο «οπτικό συμπλήρωμα» για τις κάμερες που μεταφέρουν τον «παλμό της μάχης». Και αυτές είναι οι μόνες κερδισμένες από οποιαδήποτε έκβαση του αγώνα, ακόμη περισσότερο δε -παρά τον άγριο κυνισμό της διαπίστωσης- όταν το θέαμα συμπληρώνεται και με επεισόδια. Τότε η εικόνα της «μάχης» είναι απόλυτη, πλήρης και όσες δακρύβρεχτες και σπαραξικάρδιες αναλύσεις κι αν γίνονται για την «κατάντια» του ποδοσφαίρου και του αθλητισμού η μικρή, γυάλινη οθόνη έχει ζήσει τον θρίαμβό της ως μέσον τη στιγμή της «ζωντανής» αναμετάδοσης της μάχης. Το γνωρίζει δε τόσο καλά αυτό, που δεν είναι τυχαίο ότι διοργανώνονται στην ουσία για δική της χάρη, από τις ίδιες τις ομάδες, οι «αυθόρμητοι» πανηγυρισμοί των οπαδών σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης, εκεί όπου μπορούν να στηθούν τηλεοπτικές κάμερες για να καταγραφεί και ο θρίαμβος της νίκης με εικόνες. Είναι και αυτό ένας από τους όρόυς του «γαμήλιου» συμβολαίου μεταξύ αθλητισμού και τηλεόρασης.
Όσο ο ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων απομακρύνεται από τα ιδεώδη του αθλητισμού για να υποταχθεί σ' εκείνα του οικονομικού κέρδους και μόνο, τόσο η τηλεόραση γίνεται απαραίτητη, όχι μόνο για τα κεφάλαια που προσφέρει για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα αναμετάδοσης, αλλά και για να σκηνοθετήσει τη «μάχη», το θέαμα, την «άμιλλα». Η τηλεοπτική κάμερα επιφορτίζεται με το χρέος να συντηρήσει την εικόνα του «φυσιολογικού» αθλητικού ανταγωνισμού. Και γι' αυτή την εικόνα η τηλεόραση έχει ανάγκη από οπαδούς, που κραυγάζουν και μάχονται, την ίδια ώρα που η έκβαση του αγώνα αφήνεται όλο και λιγότερο στη τύχη, όλο και περισσότερο σε επιχειρηματικές στρατηγικές.
Η συζήτηση που έγινε στο δελτίο ειδήσεων του Σκάι τις προάλλες με αφορμή τα επεισόδια στον αγώνα Ιωνικού-Ολυμπιακού, αποκάλυψε πολλά «μυστικά» για την «επιχειρηματική» στρατηγική της νίκης που ακολουθούν οι ομάδες -σε ένα ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον, όπου φυσικά αποκλειστικός στόχος είναι η νίκη και όχι η ωραία εικόνα της αθλητικής άμιλλας- προκαλώντας την αυθόρμητης αφέλειας απορία του κ. Ευαγγελάτου «Ε, τότε τι πάμε να κάνουμε στα γήπεδα;». Χαμογέλασε ο κ. Γαβαλάς, που βρισκόταν σε ένα εκ των «παραθύρων» ο οποίος με άρθρο του την ίδια ημέρα στην «Κ» καλούσε τους φιλάθλους σε «αποχή από τα γήπεδα», ώστε να εξυγιανθεί το ποδοσφαιρικό περιβάλλον.
Κάτι τέτοιο όμως, θα θρυμμάτιζε το συμπαγές οικοδόμημα επιχειρηματικός αθλητισμός-τηλεόραση, γιατί χωρίς οπαδούς, που να υποδύονται τη «μάχη» τότε και τα τεράστια ποσά που διαθέτουν τα κανάλια για την εξασφάλιση δικαιωμάτων αναμετάδοσης των αγώνων δεν θα είχαν νόημα. Οι καμπύλες τηλεθέασης δύσκολα θα πάρουν ανηφορική πορεία, χωρίς το «πάθος» και την ένταση ενός σκληρού ανταγωνισμού. Δεν επενδύονται δισεκατομμύρια για εικόνες, που θα αποπνέουν την ήρεμη ατμόσφαιρα μιας παρτίδας μπριτζ.
Έτσι, πίσω από τον ανταγωνισμό των ομάδων, κρύβεται ένας άλλος βάναυσος και αδυσώπητος πόλεμος μεταξύ καναλιών για την εξασφάλιση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων αναμετάδοσης, ο οποίος τροφοδοτεί τις ομάδες με κεφάλαια και επομένως έχει απαιτήσεις από αυτές για θέαμα. Στη χώρα μας το Είΐιιιηοΐ μόνο, έχει δώσει 16 δισ. δραχμές για τα τηλεοπτικά δικαιώματα των αγώνων του Πρωταθλήμάτος επί πέντε χρόνια. Στη μάχη έχει μπει και η κρατική τηλεόραση. Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις εξελιγμένες τηλεοπτικώς χώρες του δυτικού κόσμόυ, καθώς το ποδόσφαιρο και τα ομαδικά σπορ γενικότερα είναι τα μόνα που μπορούν να εξασφαλίσουν μαζικούς τηλεθεατές και κυρίως συνδρομητές για τα συνδρομητικά κανάλια.
Για να εδραιώσουν τη θέση τους οι ευρωπαϊκοί όμιλοι πολυμέσων, συσσωρεύουν διαρκώς δικαιώματα αναμετάδοσης αγώνων. Η μάχη που δίνουν είναι τόσο άγρια, ώστε πιέζουν για την ανατροπή παραδοσιακών κανόνων του υγιούς τηλεοπτικού ανταγωνισμού: Στη Γερμανία για παράδειγμα ο Κιρς, μεγαλοεπιχειρηματίας των μέσων, ο οποίος έχει τα δικαιώματα αναμετάδοσης όλων των αγώνων, προσέφυγε στη δικαιοσύνη για να ακυρώσει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στη χώρα αυτή να μεταδίδουν ολιγόλεπτα στιγμιότυπα από τις αθλητικές συναντήσεις όλα τα κανάλια. Το επιχείρημά του είναι ότι πλήττεται οικονομικώς.
Το ποδόσφαιρο και όλα τα μαζικά αθλήματα έχουν γίνει ένα προϊόν της αγοράς των εικόνων, το οποίο στηρίζεται από πολυπληθές κοινό.. Αυτό το «κοινό» πωλούν ακριβά οι ομοσπονδίες και οι σύλλογοι στα ανταγωνιζόμενα κανάλια. Και όπως στη σκληρή μάχη των ρεκόρ, το «ντόπινγκ» των αθλητών έχει γίνει σχεδόν θεμιτό μέσο, αρκεί να μη «φαίνεται», την ίδια θέση δείχνει να παίρνει και το «ομαδοντόπινγκ» των οπαδών, που γίνεται σταδιακά, μέσα από γραμμές κειμένων, από «φίλαθλες» τοποθετήσεις διασημοτήτων της πολιτικής ή της δημοσιογραφίας -οι οποίοι εξασφαλίζουν έτσι και το δικό τους κοινό- από μια «έξυπνη» αλυσίδα των μίντια που ενσταλάζει γλυκόπιοτες αμφεταμίνες στις ευάλωτες συνειδήσεις των πιο αδικημένων της ζωής νεαρών, των οποίων η ύπαρξη βρίσκει έτσι νόημα στα «χρώματα της ομάδας». Υπάρχουν όμως οι στιγμές που το «σύστημα» του ομαδοντόπινγκ χάνει τον έλεγχο και τότε φτάνουμε στην εκτροπή, στα επεισόδια, για να μας απασχολήσει όμως και πάλι η εικόνα τους πιο πολύ και από την ουσία τους: Αυτή ποιος μπορεί να την αγγίξει;


16. Η βία κατά των παιδιών
4.500 τραυματισμένα - 46 δολοφονημένα. Τραγική η ετήσια στατιστική και η ενοχή γονέων για το φαινόμενο στην Ελλάδα

Χιλιάδες είναι τα παιδιά στην Ελλάδα που κακοποιούνται βάναυσα από τους γονείς τους. Μόνο από τα επείγοντα περιστατικά και τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων περνούν ετησίως 4.500... Άγριοι ξυλοδαρμοί, σοβαροί τραυματισμοί, βασανισμοί. Και ακόμη, από τις 46 δολοφονίες παιδιών που διαπράττονται κάθε χρόνο στη χώρα μας, οι 36 είναι από γονείς ή συγγενείς.
Η αθέατη, η πιο σκοτεινή όψη της πραγματικότητας. Κάτω από το αρραγές κέλυφος της ευημερίας και της ενδοοικογενειακής αρμονίας κρύβεται μια κοινωνία σε βαθιά κρίση. Διότι ο γονιός που κακοποιεί σήμερα το παιδί του δεν είναι κατά κανόνα, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, άνεργος, αλκοολικός ή ψυχασθενής. Μόλις το 10% των θυτών είναι ψυχικά άρρωστοι ή διεστραμμένες προσωπικότητες. Οι υπόλοιποι είναι υγιείς και ασκούν βία σε κάποια έκρηξη θυμού. Ενας άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Κι όσο πιο μορφωμένος και οικονομικά ισχυρός είναι, τόσο πιο καλά γνωρίζει πώς μπορεί να καλύπτει τη δράση του.
Η κατά συρροήν κακοποίηση παιδιών, αγοριών κυρίως, είναι ο καθρέφτης μιας κοινωνίας βάρβαρης, διάτρητης, στενής, παλινδρομούσας ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ακατοίκητης από όραμα.

17. Όταν η βία εισβάλλει στην οικογένεια
Της Έλενας Καρανάτση. Δημοσίευμα στην εφημερίδα Καθημερινή, 28 Νοεμβρίου 2004

Θύματα κακοποίησης οι σωματικά πιο αδύναμοι κρίκοι της, τα παιδιά -περισσότερο τα αγόρια-
και οι γυναίκες

«Πριν από μερικά χρόνια ήρθε στα εξωτερικά ιατρεία ένα κοριτσάκι τριών ετών πιασμένο από τη φούστα της μητέρας του. Έδειχνε τρομαγμένο. Του έλειπαν πολλές τούφες μαλλιών από το κεφάλι. Δεν ήταν αλωπεκίαση. Ο πατέρας της μικρής είχε βάλει το κεφαλάκι της ανάμεσα στα πόδια του κατά τη διάρκεια έκρηξης θυμού με τη μητέρα του. Τότε αναρωτήθηκα. Μπορώ να τα καταφέρω μ' αυτόν τον άνεργο αλκοολικό κακοποιητή»;
Τα λόγια ανήκουν στον ψυχίατρο Αντώνη Κασιμάτη, διευθυντή του Ψυχιατρικού Τμήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, ο οποίος διαθέτει τεράστια εμπειρία στο θέμα της ενδοοικογενειακής βίας.
Η συνέχεια της ιστορίας που αφηγήθηκε ήταν ακόμα πιο δραματική. Ο πατέρας φυλακίστηκε 2,5 μήνες και του αφαιρέθηκε η κηδεμονία του παιδιού. Τρία χρόνια αργότερα, το ίδιο κοριτσάκι εμφανίστηκε συνοδευόμενο και πάλι στα επείγοντα. Του έλειπε ένα μάτι. Το είχε αφαιρέσει η μητέρα του με πιρούνι...
Περίπου 4.500 είναι τα κακοποιημένα παιδιά που δηλώνονται στη χώρα μας σε ετήσια βάση, ενώ από τις κακώσεις που καταγράφονται στα εξωτερικά ιατρεία, το 85% προέρχονται από σωματική κακοποίηση, το 10% από σεξουαλική κακοποίηση και το 5% από αυτοτραυματισμό λόγω διανοητικής καθυστέρησης που προήλθε από ξυλοδαρμό.

Δολοφονίες και θάνατοι

Σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας, από τις 46 δολοφονίες παιδιών που καταγράφηκαν σε ετήσια βάση, οι 36 ήταν από μητέρα, πατέρα, παππούδες ή άλλους συγγενείς. «Στην Ελλάδα κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 150 παιδιά. Οι αιτίες, που αναγράφονται στα ιατρικά ανακοινωθέντα είναι: ασφυξία, αιφνίδιος θάνατος, ατύχημα, άγνωστοι λόγοι. Αναρωτηθήκαμε πόσα από τα θανατηφόρα περιστατικά προήλθαν από σωματική κακοποίηση;», λέει ο κ. Κασιμάτης.
Από τα στατιστικά στοιχεία, προκύπτει ότι τα αγόρια κακοποιούνται σε διπλάσια συχνότητα από τα κορίτσια, ενώ από τους θύτες, μόλις το 10% είναι ψυχικά άρρωστοι ή διεστραμμένες προσωπικότητες. Οι υπόλοιποι είναι υγιείς και ασκούν βία σε κάποια έκρηξη θυμού...


1. Πίσω από τις ανάγκες παιδείας του πληθυσμού
Του Αθανασίου Γκότοβου καθηγητή Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Καθημερινή, 25 Ιουλίου 2004

Η σχέση ενός πληθυσμού με την εκπαίδευση -δηλαδή με τον οργανισμό που διαθέτει, διαχειρίζεται και διαχέει τα παραπάνω κοινωνικά αγαθά- μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους. Η κατανομή των εκπαιδευτικών τίτλων στον πληθυσμό είναι ίσως ο πιο γνωστός και καθιερωμένος τρόπος ανίχνευσης αυτής της σχέσης, αλλά και μέτρο σύγκρισης των εκπαιδευτικών συστημάτων διαφορετικών χωρών ή διαχρονικής σύγκρισης του εκπαιδευτικού συστήματος της ίδιας χώρας. Η σχέση των Ελλήνων με την εκπαίδευση τα τελευταία πενήντα χρόνια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αργή βελτίωση, υπό την έννοια ότι συγκριτικά με το κάθε φορά παρελθόν όλο και περισσότεροι Ελληνες συμμετέχουν στους εκπαιδευτικούς θεσμούς. Ομως ταυτόχρονα λειτουργούν συγκεκριμένοι παράγοντες αναστολής μιας διευρυμένης συμμετοχής των πολιτών στην εκπαίδευση και περιορισμού τους στις χαμηλές και μεσαίες εκπαιδευτικές βαθμίδες, κρατώντας το ποσοστό των Ελλήνων με ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση ακόμη χαμηλό σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά και διεθνή μέτρα.
Αν ήθελε να ερμηνεύσει κανείς αυτήν την πορεία αργής βελτίωσης των δεικτών εκπαίδευσης τα τελευταία πενήντα χρόνια, θα έπρεπε να πάρει υπόψη παράγοντες όπως:*.
α) Την ελληνική οικονομία, όπως αυτή διαμορφώνεται μετά τη λήξη του εμφυλίου.
β) Την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση (αστικοποίηση) στις τρεις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες.
γ) Τον έντονα επιλεκτικό χαρακτήρα του σχολείου σε όλη αυτήν την περίοδο και μέχρι σήμερα. δ) Τον υλοκεντρικό και φρονηματιστικό προσανατολισμό του σχολείου
ε) Τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και την εκπαίδευση καθώς επίσης και τις αντιλήψεις που την συνοδεύουν. 0
στ) η δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος άτυπης εκπαίδευσης (φροντιστήρια, οικοδιδασκαλία) με τις οικονομικές του συνιστώσες, και
ζ) Τη συνεχιζόμενη αποξένωση ορισμένων οικονομικά ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από τους εκπαιδευτικούς θεσμούς. Γ_ ^
Ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η ελληνική οικονομία στη δεκαετία του '50, αλλά και αργότερα, δεν δημιουργεί εκείνες τις πιέσεις προς το εκπαιδευτικό σύστημα και τα συναφή κίνητρα για τον πληθυσμό ώστε να συμμετάσχει με διευρυμένο τρόπο στην εκπαίδευση. Ούτε ο ιδιωτικός τομέας ούτε ο δημόσιος ενθαρρύνουν τέτοια επίπεδα εξειδίκευσης ή γενικής παιδείας που θα έδιναν ώθηση στη ζήτηση εκπαίδευσης.
Η μετακίνηση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα και η μετανάστευση εξασθενίζουν τις εκπαιδευτικές δομές της περιφέρειας, όπου η διαρροή από την πρωτοβάθμια προς τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ υψηλή. Ούτως ή άλλως, για μεγάλο διάστημα, η μετάβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ελέγχεται, αντί να ενθαρρύνεται.
Η αποξένωση του σχολείου -ιδιαίτερα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης- από την πραγματικότητα και τα αιτήματά της, και η κατά κάποιον τρόπο αυτόματη σύνδεση των σχολικών τίτλων με τα επαγγέλματα του κρατικού τομέα, σε συνδυασμό με την παραδοχή ότι μόνον η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να είναι «γειωμένη» στην πραγματικότητα, ενώ η γενική μπορεί να είναι απαλλαγμένη από την υποχρέωση αυτή, δεν ενίσχυσαν το προφίλ μιας κοινωνικά λειτουργικής εκπαίδευσης.
Η καθυστερημένη είσοδος των γυναικών στο εκπαιδευτικό προσκήνιο δημιούργησε αποκλεισμούς, κάτι που φαίνεται καθαρά και από τη σημερινή σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας. Η ασύμμετρη σχέση ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση ανώτατης εκπαίδευσης και ο τεχνητός περιορισμός της πρόσβασης αποφοίτων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην τριτοβάθμια, δημιούργησε και μια πρόσθετη «εκπαιδευτική αγορά», τα φροντιστήρια, αποδυναμώνοντας κατ' ουσίαν το κεκτημένο της εκπαίδευσης ως δημόσιου αγαθού.
Τέλος, οι σημαντικές προσπάθειες της πολιτείας να καταπολεμηθεί η εκπαιδευτική περιθωριοποίηση ομάδων του πληθυσμού που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ενώ απέδωσαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, παραμένουν ατελέσφορες στη μεταγυμνασιακή.
Θα ήταν περιττό να προσθέσει κανείς ότι και για εθνικούς λόγους η περαιτέρω βελτίωση της σχέσης των Ελλήνων με την εκπαίδευση πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της πολιτείας. Τα ελληνικά συμφέροντα στο νέο διεθνές περιβάλλον υπηρετούνται καλύτερα με ένα υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης της νέας γενιάς.

2. Τι προκαλεί στα παιδιά η εντατικοποιημένη εκπαίδευση
(δημοσίευμα στον ημερήσιο τύπο, 14-01-01)

«Το παιχνίδι δημιουργεί στο παιδί ένα "μεταβατικό χώρο" ανάμεσα στο μέσα και στο έξω, ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα», υποστηρίζει ο κ. Χρήστος Ζερβής, παιδοψυχίατρος, ψυχαναλυτής και επιστημονικός συνεργάτης του Παντείου Πανεπιστημίου. #
«Καθώς μεγαλώνουν οι ηλικίες, ο χώρος της διασκέδασης, του παιχνιδιού, παραμένει πάντα ένας ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στις υποχρεώσεις της εξωτερικής ζωής και σε κάποια εσωτερική φαντασίωση.
Αν αυτά τα πράγματα συναντηθούν έχουμε ένα αρμονικό άτομο, στην αντίθετη περίπτωση το άτομο δεν είναι ισορροπημένο.

Εξωτερική πίεση
Πρέπει να τονίσουμε ότι το παιχνίδι δεν είναι μόνο χρόνος, είναι και χώρος, ένας χώρος μέσα στον οποίο μπορεί να υπάρξει το παιδί.
Οταν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, το παιδί αναγκάζεται να προσαρμοστεί σε μια εξωτερική πραγματικότητα, μια εξωτερική πίεση.
Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι διάφορες: Βλέπουμε παιδιά που ενώ έχουν προσαρμοστεί καλά στο σχολείο, όταν τους συμπιέσουμε τον ελεύθερο χώρο και χρόνο μπορεί να γίνουν ψυχρά συναισθηματικά, είναι σαν να έχουν εξορίσει από την ψυχική τους ζωή κάτι πιο ανθρώπινο, κάτι πιο αυθόρμητο.
Βλέπουμε παιδιά που ενώ φαίνεται να είναι πολύ καλοί μαθητές, σε μια δεδομένη στιγμή τα παρατούν όλα, καταρρέουν και μπορεί να παρουσιάσουν κατάθλιψη ή ένα άλλο ψυχοπαθολογικό επεισόδιο. Αλλα παιδιά παρουσιάζουν υψηλές επιδόσεις στο σχολείο και ταυτόχρονα είναι σαν να ζουν μια παράλληλη ζωή, στρέφονται, για παράδειγμα, στα ναρκωτικά...».


Η δύσκολη εφηβεία
Στην εφηβεία ο ελεύθερος χρόνος είναι για έναν ακόμη λόγο απαραίτητος, επισημαίνει ο κ. Ζερβής. «Σε αυτή την ηλικία ενεργοποιείται η σεξουαλικότητα και πραγματοποιούνται αλλαγές σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη ανατροπή για το παιδί και ανατροπή σημαίνει αναδιοργάνωση. Ο έφηβος επαναδιαπραγματεύεται τον εαυτό του και όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί πολλή ενέργεια. Για να μπορέσει να συγκροτήσει την αναταραχή της εφηβείας χρειάζεται να αφήσει τον χρόνο να κυλήσει, ώστε τα πράγματα να μπουν σε κάποια τάξη. Εδώ η εκπαιδευτική απαίτηση φαίνεται να ξεχνά ότι ο έφηβος είναι ψυχή, είναι σκέψη και είναι και σώμα που αλλάζει, κι έρχεται να βιάσει αυτή την εσωτερική αναζήτηση».


Ο κ. Ζερβής εξηγεί πώς η γνώση μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά την ψυχική υγεία του εφήβου: «Η εκπαιδευτική διαδικασία αναγκάζει το παιδί να προσανατολιστεί απέναντι σε κάποια γνώση. Η γνώση, όμως, αποτελεί κομμάτι της φυσιολογικής του ανάπτυξης. Είναι ένα στοιχείο στο οποίο, μέσα από κάποιες εσωτερικές μετατροπές, οδηγείται το παιδί αναζητώντας την ευχαρίστηση. Η γνώση λοιπόν διαπλέκεται με τη συγκρότηση της προσωπικότητας.
Ο έφηβος στρέφεται σε κάποιο πνευματικό ενδιαφέρον, γιατί αυτό έχει σημασία για εκείνον. Οπότε όταν η γνώση δεν είναι κατευθυνόμενη οδηγεί τον έφηβο σε μεγαλύτερη ψυχική υγεία, με την έννοια ότι του δίνει τη δυνατότητα να πει «αυτός είμαι, αυτό διαλέγω να κάνω». Οταν έρχεται μια γνώση που είναι συγκεκριμένη και απόλυτα κατευθυνόμενη ο έφηβος θα πρέπει αναγκαστικά να μπει σε αυτό το καλούπι και να συμπιεστεί πάρα πολύ. Εκείνη τη στιγμη είναι σαν να του συμπιέζουμε και τις προσωπικές του επιλογές, την υπαρξιακή διάσταση της αναζήτησής του».

Θα πετύχουν;
Η εντατικοποιημένη εκπαίδευση στερεί από τους μαθητές το χρόνο και τη δυνατότητα να αναπτύξουν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Αυτοί οι άνθρωποι πόσο εύκολα μπορούν να πετύχουν επαγγελματικά;
«Υπάρχουν άνθρωποι που συμπιέζουν πάρα πολύ τον ψυχικό τους κόσμο προς όφελος της επαγγελματικής τους απόδοσης και τους βλέπουμε να λειτουργούν για ένα διάστημα καλά επαγγελματικά, αλλά στην προσωπική τους ζωή είναι μάλλον δυστυχισμένοι. Εδώ δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: όσο περισσότερο ασχολείται κάποιος με την εργασία του τόσο λιγότερο χρόνο έχει για τα υπόλοιπα πράγματα και όσο άσχημα πάνε τα υπόλοιπα πράγματα τόσο σπρώχνεται στην εργασία. Επιπλέον, όποιος διοχετεύει όλη την ενέργειά του για να αποδώσει επαγγελματικά, αυτό μπορεί να μην είναι τόσο αποδοτικό και για την ίδια την εργασία. Για να υπάρχει απόδοση θα πρέπει να υπάρχει και ισορροπία.
Τώρα βλέπει κανείς παιδιά με πολύ άγχος, παιδιά που βρίσκονται σε μεγάλη ένταση με τους γονείς, παιδιά που δεν μπορούν να ζήσουν μερικά πράγματα από τη ζωή τους. Η πίεση σε αυτήν τη φάση της ζωής αυξάνει την πιθανότητα να παρουσιάσουν ένα ψυχοπαθολογικό επεισόδιο. Ενα άλλο στοιχείο που προέρχεται από την πίεση είναι ότι έχουμε παιδιά που σε σχέση με παλιότερα είναι πιο κομφορμιστικά, που μοιάζουν πιο πολύ μεταξύ τους. Αυτό που λέμε η νεολαία δεν έχει επαναστατικότητα, δεν έχει ιδανικά. Εχουν μπει όλοι σε ένα μύλο και αλέθονται. Τους έχει περάσει το μήνυμα ότι «αν δεν τα καταφέρετε, την έχετε άσχημα». \

Η σχολική αποτυχία
Σε αυτή την ηλικία επηρεάζει πολύ η αποτυχία και ο ανταγωνισμός. Η κοινωνία είναι δομημένη
πάνω σε κάποιες συγκεκριμένες αξίες. Ενα παιδί που παίρνει από παντού μηνύματα ότι πρέπει να είναι
καλό αξιολογεί τον εαυτό του με βάση την απόδοση. ^ ^
Για την αξιολόγηση ενός ανθρώπου, όμως, δεν μετρούν μόνο οι γνώσεις. Η σχολική αποτυχία
αγγίζει την προσωπικότητά τους και μπορεί να τους συνοδεύει για χρόνια μετά. Δεν είναι ώριμα τα
παιδιά ώστε να μπουν στη διαδικασία του άγχους στα 13. Οδηγούμαστε να κάνουμε τα παιδιά πιο
αποδοτικά και πιο ώριμα πνευματικά χωρίς να είναι αρκετά ώριμα συναισθηματικά, κι εκεί βιάζεται η
φύση».
Μ. Π.
3. ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΡΕΚΛΑ
Μια από τις πιο συγκλονιστικές περιπτώσεις αθώων που τα τελευταία χρόνια βρέθηκαν μπροστά στην ηλεκτρική καρέκλα.

Σ' ένα αγρόκτημα στο Ρίτσμοντ, το "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" συνάντησε τον Γκάρι Γκόγκερ. Μέχρι τα μέσα του '90 ο Γκόγκερ έμενε στο αγρόκτημα με τους γονείς του. Κάποια μέρα βρήκε τους γονείς του δολοφονη ένους και α έσως κάλεσε την αστυνο ία.
Χωρίς κανένα στοιχείο, οι τοπικές αρχές κατηγόρησαν τον Γκόκερ και άρχισαν να τον πιέζουν για να ομολογήσει. Μετά από 24 ώρες εξαντλητικής ανάκρισης, ο Γκόγκερ τους ρώτησε αν μπορεί να είχε διαπράξει το έγκλημα και να μην το θυμάται. "Αυτό ήταν, ομολόγησες", είπαν οι αστυνομικοί.
Παρ' ότι αρνήθηκε να υπογράψει ο ολογία, ο Γκόγκερ παραπέ φθηκε ε την κατηγορία της ανθρωποκτονίας. Δεν υπήρχαν στοιχεία ή κίνητρο, έτσι, ο εισαγγελέας και οι αστυνομικοί κατασκεύασαν έναν μάρτυρα. Έβαλαν ένα καρφί, έναν κατάδικο, στο ίδιο κελί με τον Γκόγκερ που εξομολογήθηκε ότι πράγ ατι είχε διαπράξει το έγκλη α.
Η υπεράσπιση του Γκόγκερ ήταν ανεπαρκής γιατί δεν πορούσε να πληρώσει ένα καλό δικηγόρο. Με βάση την ομολογία του καρφιού, ο Γκόγκερ καταδικάσθηκε σε θάνατο. Τον "έσωσε" μια ο άδα δη οσιογράφων και δικηγόρων που είναι αντίθετοι ε τη θανατική ποινή. Η ο άδα κατάφερε να πετύχει αναψηλάφηση της δίκης και ο Γκόγκερ αθωώθηκε. Λίγο μετά το ΡΒΙ ανακάλυψε τους πραγ ματικούς δολοφόνους οι οποίοι εν τω μεταξύ είχαν κάνει και άλλα εγκλήματα...

Ένας λόγος για την αύξηση του αριθμού των φυλακισμένων στις Η.Π.Α. είναι οι ιδιωτικές φυλακές. Η μεγαλύτερη εταιρεία ιδιωτικών φυλακών είναι η Γουώκενχατ η μετοχή της οποίας ήταν, πριν δυο χρόνια, η τρίτη πιο κερδοφόρα μετοχή στη Γούωλ Στρήτ.
Οι ιδιωτικές φυλακές πληρώνονται από το κράτος με το κεφάλι και γι' αυτό κρατάνε περισσότερο χρόνο τους φυλακισμένους. Εταιρίες όπως η Γουώκενχατ πιέζουν για επί το αυστηρότερο αλλαγή της νομοθεσίας καθώς και για το κτίσιμο νέων φυλακών. Επί πλέον, ένα μέρος των κρατουμένων δουλεύει. Είναι ένα φθηνό εργατικό δυναμικό χωρίς δικαιώματα.
Πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο στις Η.Π.Α.-το "φύλακο-βιομηχανικό σύμπλεγμα".



4. Τα όρια της μετανάστευσης.
Κύριο άρθρο στην Καθημερινή, Κυριακή, 21 Νοεμβρίου 2004

Η εικόνα της Ελλάδας ως χώρας υποδοχής μεταναστών, όπως προβάλλει απόΐα στοιχεία που έχει μέχρι στιγμής καταγράψει το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, δείχνει περισσότερο απ' όλα ασάφεια και σύγχυση. Παρά το γεγονός ότι οι Ελληνες είμαστε μέχρι πρόσφατα οι ίδιοι μετανάστες και είχαμε ζήσει από πρώτο χέρι πώς οργάνωναν την υποδοχή μεταναστών οι ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και ποια προβλήματα παρουσιάζονταν στην πορεία, όταν βρεθήκαμε μπροστά στο κύμα της μετανάστευσης προς τη χώρα μας απλώς αφήσαμε τα πράγματα στην τύχη τους.
Το αποτέλεσμα είναι να ζουν στη χώρα πάνω από 900.000 μετανάστες, από τους οποίους οι μισοί παραμένουν παράνομοι παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών να αποκατασταθεί κάποια τάξη. Ακόμη και όσοι έρχονται βάσει διακρατικών συμφωνιών για εποχική εργασία, κατά μεγάλο μέρος δεν επιστρέφουν στους τόπους τους, αλλά μετακινούνται αναζητώντας δουλειά, με αποτέλεσμα σε μικρές τοπικές κοινωνίες οι μετανάστες να φθάνουν μέχρι και το 25% του πληθυσμού. Η αναντιστοιχία του αριθμού τους με τη ζήτηση εργασίας προκαλεί τριγμούς, η δε διαβίωση στο περιθώριο του νόμου απλώνει μια «γκρίζα ζώνη» μέσα στην οποία οι μετανάστες εναλλάσσουν τον ρόλο του κοινωνικού θύματος με εκείνον του κοινωνικού προβλήματος. Ολα αυτά τρέφουν την εκμετάλλευση, αλλά και την ξενοφοβία των γηγενών. Η δε βραδύτητα και η πολυπλοκότητα των διαδικασιών νομιμοποίησης, πέραν του ότι αποτελεί απαράδεκτη ταλαιπωρία, πολλαπλασιάζει τις τάξεις των «παρανόμων» - έστω κι αν η παρανομία τους έγκειται μονάχα σε μια διαδικαστική παράλειψη.
Προ ημερών μόλις, με αφορμή τη σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της Ε.Ε. στο Γκρόνινγκεν της Ολλανδίας, η «Κ» είχε ταχθεί υπέρ της ανάγκης να απλουστευθούν οι διαδικασίες νομιμοποίησης. Η εκλογίκευσή τους είναι αναγκαίο βήμα για να μπει μια τάξη. Μαζί μ' αυτό, όμως, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμ\τα βασικότατα ερωτήματα που αντιμετωπίζει κάθε μεταναστευτική πολιτική: Πόσοι και με ποιες προϋποθέσεις θα νομιμοποιούνται; Για πόσον καιρό; Με τι υποχρεώσεις ως προς την εγκατάσταση και την εργασία τους;
Επί μακρό χρόνο μετανάστες οι ίδιοι, ξέρουμε καλά ότι τα κράτη που μας υποδέχθηκαν το έκαναν με όρους. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι εμείς μπορούμε να το αποφύγουμε. Η «δεξαμενή» των ανθρώπων που χειμάζονται στις χώρες τους είναι, δυστυχώς, απέραντη - και η Ελλάδα δεν μπορεί να υποδεχθεί παρά ελάχιστους. Δεν μπορεί, λοιπόν, να νομιμοποιεί οποιονδήποτε κατορθώνει να εισέλθει παράνομα και να βρει δουλειά. Είμαστε υποχρεωμένοι να θέσουμε όρια, χρονικά και ποσοτικά - και να τα εφαρμόσουμε. Αλλιώς, και αν σήμερα αποκατασταθεί κάποια ευταξία με όσους είναι ήδη εγκατεστημένοι στη χώρα μας, αύριο θα υπάρξει πρόβλημα με το επόμενο κύμα κ.ο.κ. Κι αυτό θα είναι τραυματικό και για την ελληνική κοινωνία και για το επίπεδο ζωής και αξιοπρέπειας των ίδιων των μεταναστών.

5. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
Η σύνδεση μας με την ΕΟΚ θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. Δεν εννοώ φυσικά τη στρατιωτική και πολιτική κυριαρχία των Τούρκων. Αυτή τέλειωσε το 1828. Εννοώ την ψυχολογική επίδραση της παρουσίας και της γειτονίας τους. Μπορεί να διώξαμε τους Τούρκους από τη χώρα μας, αλλά κάναμε πολλά χρόνια να τους διώξουμε από μέσα μας. Ήταν μόνιμα μέτρο σύγκρισης και άλλοθι. Μια ατμόσφαιρα μοιρολατρίας και αλλοτρίωσης είχε μείνει σ' αυτή τη χώρα. Μια περίεργη σχέση με το κράτος, με το μέλλον, με τον εαυτό μας. Κακομοιριά και ευθυνοφοβία. Ραγιαδισμός και ωχαδερφισμός. Μικροπρόθεσμη σκέψη και μικρόψυχο αίσθημα. Μοναδικά μέσα επιβίωσης: το σκύψιμο του Χατζηαβάτη, ή η πονηριά του Καραγκιόζη. Αυτός ήταν ο Τούρκος μέσα μας.
Μίζερες και οι σχέσεις με τους άλλους λαούς. Με την καχυποψία του φουκαρά, βλέπαμε κάθε κίνησή τους σαν συνωμοσία εναντίον μας. Η πίστη στην παντοδυναμία του "ξένου δάκτυλου" (το εθνικό πλέγμα παράνοιας) μας αφαιρούσε κάθε ευθύνη για τις πράξεις μας — κι έτσι διευκόλυνε τελικά τις, οποίες, ξένες επεμβάσεις. Έλλειψη εθνικής αυτοπεποίθησης: Υφέσεις κατωτερότητας και εξάρσεις πατριδοκαπηλίας. Υστερίες δυσπιστίας και εκρήξεις δουλικότητας και μιμητισμού. Αυτός ήταν ο Τούρκος μέσα μας.
Ποιος φοβάται την Ευρώπη; Όλοι μας. Την αποζητάμε και την τρομάζουμε. Την απαιτούμε και την τρέμουμε. Τη θεωρούμε δικαιωματικά δική μας και ολοκληρωτικά ξένη. Είναι και τα δύο.
Η Ευρώπη γεννήθηκε από την Ελλάδα — μια Ελλάδα όμως που δεν υπάρχει πια. Προχώρησε, διαμορφώθηκε, οριστικοποιήθηκε, χωρίς την Ελλάδα. Και σήμερα υποδέχεται τη μακρινή της πρόγονο ψάχνοντας πεισματικά να ανακαλύψει στα χαρακτηριστικά του προσώπου της κρυφές ομοιότητες. Είναι δύσκολο να τις βρει. Η Ελλάδα έχει αρκετό δρόμο να κάνει για να ξαναγυρίσει στην Ευρώπη. Όμως πρέπει να ξέρει πως οδεύοντας προς την Ευρώπη οδεύει προς τον πραγματικό εαυτό της. Γιατί η Ευρώπη έσωσε από το ελληνικό πνεύμα τα καλύτερα στοιχεία και τα συνέχισε, τον καιρό που εμείς τα είχαμε χάσει. Αυτά που λέμε σήμερα δικά μας, από την Ευρώπη τα ξαναπήραμε πίσω.
Πορεία προς την Ευρώπη δεν σημαίνει αλλοτρίωση, αλλά ουσιαστική συνειδητοποίηση της μοναδικότητας μας. Δεν σημαίνει ν' απαρνηθούμε τη βυζαντινή ή τη λαϊκή μας παράδοση, ούτε τις ασιατικές μας επιδράσεις. Ίσα-ίσα που, αν πρέπει κάτι κι εμείς να κομίσουμε στην Ευρώπη, είναι το δικό μας ιδιαίτερο στοιχείο. Γιατί ακριβώς αυτή είναι η ουσία της Ευρώπης — η πολυμέρεια, η πολυμορφία. Εξευρωπαΐζω δεν σημαίνει κάνω τα πράγματα πιο ομοιογενή, αλλά πιο ανόμοια. Η Ευρώπη είναι το σύνολο των διαφορών των Ευρωπαίων. Και, είμαι Ευρωπαίος, σημαίνει πρώτα είμαι Άγγλος, Γερμανός, Γάλλος — και ίσως ακόμη περισσότερο είμαι Ουαλλός, Βαυαρός ή Προβηγκιανός. Μόνο στα πλαίσια της Ευρώπης θα μπορέσουμε να βρούμε τη χαμένη εθνική μας ταυτότητα.
Η Ευρώπη θα μας βοηθήσει, όπως μας βοήθησε ήδη να συνειδητοποιήσουμε το καθαρά ελληνικό μας στοιχείο. Ευρωπαίοι πρωτομάζεψαν τα δημοτικά μας τραγούδια, αξιολόγησαν τα βυζαντινά μας, δίδαξαν τους λαογράφους μας, ανακάλυψαν τους λαϊκούς μας καλλιτέχνες. Η Ευρώπη πρωτοξέθαψε τα αρχαία μας. Ο Ρήγας, ο Κοραής, ο Σολωμός, από κει μας έφεραν την ελευθερία, τα γράμματα και την ποίηση. Και οι πιο "φανατικοί" Έλληνες: ο Γιαννόπουλος, ο Δραγούμης, ο Ψυχάρης, ο Αποστολάκης, έγιναν Έλληνες χάρη στην ευρωπαϊκή παιδεία. Η Ευρώπη τους οδήγησε στην Ελλάδα.
Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την Ευρώπη γιατί απλούστατα δεν υπάρχει άλλος χώρος, όπου να μπορεί κανείς σήμερα να ζήσει με ηθική, πολιτιστική και εθνική αξιοπρέπεια. Η Ευρώπη είναι η ελπίδα του ανθρώπινου γένους να σωθεί ο ακέραιος, ελεύθερος και συνειδητός άνθρωπος.


6. Σε αναζήτηση του λαϊκού
Της Μαριαννας Τζιαντζη

Κατά κάποιον τρόπο, ο Σεφέρης ανακάλυψε τον «Ερωτόκριτο», τον οποίο, όπως αναφέρει στις «Δοκιμές», κάποτε τον θεωρούσαν ανάγνωσμα κατάλληλο μόνο για υπηρετριούλες.
Σήμερα, οι «υπηρετριούλες» δεν διαβάζουν «Ερωτόκριτο». Για την ακρίβεια, δεν διαβάζουν καθόλου, όμως χάρη στην τηλεόραση μπορούν να βλέπουν τα ίδια θεάματα και να ακούνε τα ίδια τραγούδια με τις κυρίες τους. Ο κ. Ρουβάς είναι ένας ποπ (εκ του ροριιίατ, δημοφιλής, λαϊκός) τραγουδιστής, που ανήκει σε όλους τους Ελληνες. Και από το κασετόφωνο του ντάτσουν που πουλάει καρπούζια δεν ξεχύνονται μελωδίες με τσιγγάνικα βιολιά ή το «Γαρίφαλο στ' αφτί», αλλά το «δΐιακο Ιΐ» ή το «Είσαι στις φλέβες, στο αίμα, στα κύτταρά μου...» που πρόσφατα αντήχησε και στο Ολυμπιακό Στάδιο.
Ο Σεφέρης είχε τη σοφία, αλλά και την ευκαιρία, να ανακαλύψει ή μάλλον να αποκαταστήσει τον «Ερωτόκριτο», όπως ο Μάνος Χατζιδάκις είχε την ευφυΐα και την ευκαιρία να «ανακαλύψει» το ρεμπέτικο, όπως και πολλοί φωτισμένοι σύγχρονοί τους διέσωσαν και διέδωσαν περιφρονημένες μορφές της νεότερης λαϊκής τέχνης. Σήμερα τι λαϊκό έχει απομείνει για να το ανακαλύψουμε και να το τιμήσουμε; Ο κ. Καρβέλας και γενικότερα η καρβελική αισθητική είναι αποκατεστημένοι, δικαιωμένοι.
Είναι κατανοητή, σχεδόν συγκινητική αλλά και αδιέξοδη η προσπάθεια ενός νέου δημιουργού, του Δημήτρη Παπαϊωάννου, να αναζητήσει την επαφή με το «λαϊκό», το ποπ, με τις σύγχρονες μορφές λαϊκής έκφρασης, όχι μόνο τις καλλιτεχνικές αλλά και εκείνες της καθημερινότητας, του τρόπου ζωής. Ομως πού να τις βρει; Και εννοούμε τις ζωντανές, όχι αυτές που απλώς νοσταλγούν ή συντηρούν μια παράδοση, έστω και λαμπρή.
Να υποθέσουμε ότι σε μερικές δεκάδες χρόνια ο Νίκος Φώσκολος θα έχει γίνει «καλτ»; Οτι η Αννα Βίσση ή η Καλομοίρα θα έχουν το ανάστημα μιας Μαρίκας Νίνου και ο κ. Μαζωνάκης ενός Τζον Λένον; Οτι τα «Βραβεία Αρίων» θα θεωρούνται το ισοδύναμο των αρχαίων δραματικών αγώνων; Μάλλον αβέβαιη υπόθεση. Δεν μπορούμε να ταυτίζουμε το λαϊκό με «αυτό που πουλάει» - και πουλάει επειδή ένας περίτεχνος και ισχυρός μηχανισμός, με κύριο μοχλό την τηλεόραση και τη βιομηχανία της νυχτερινής ψυχαγωγίας, το σπρώχνει να πουλήσει. Κυρίως δεν μπορούμε να καθαγιάζουμε το αγοραίο, το «γιουροβιζιονικό», τοποθετώντας το στην ίδια μοίρα, στο ίδιο πάλκο με μια τέχνη που γράφτηκε για να εκφράσει κάτι βαθύτερο, κάτι πέρα από το «ολέ, ολέ, ολά...» (τον θερινό διαφημιστικό ύμνο του ΟΠΑΠ). Έτσι, δεν τείνουμε το χέρι στην τέχνη, αλλά στην Αγορά, στην πιο ανέμπνευστη και αρπακτική μορφή της. Δεν συμφιλιώνουμε τα είδη, δεν καταργούμε την υπεροψία ή την ερμητικότητα της τάχα υψηλής τέχνης, αλλά προσφέρουμε την πνοή της αληθινής τέχνης στο προϊόν, το οποίο κατά κανόνα είναι πληκτικό, οπισθοδρομικό, αποστεωμένο και προσφέρεται για ξεσάλωμα μιας χρήσεως.
Όμως «η αγωνία αυτού του τόπου για ζωή», η αγωνία πολλών τόπων και πολλών ανθρώπων για ζωή δεν μπορεί παρά να εμπνεύσει μια σύγχρονη τέχνη που θα μιλήσει για την εκπληκτική εποχή μας με νέους τρόπους, μακριά από την εικονογράφηση, τις αυταπάτες και τις ρητορείες τόσο του χθες όσο και του ήδη γερασμένου σήμερα.




7. Τα μέρη του (πολιτικού) λόγου
Της Τασουλας Καραϊσκακη, Παρασκευή, 6 Φεβρουαρίου 2004


Ο πολιτικός λόγος, που ξεδιπλώνεται τούτες τις μέρες πληθωρικά σ' όλες του τις εκφάνσεις, είναι ένα όλως διόλου ιδιαίτερο ιδίωμα. Είναι μια γλώσσα τόσο κωδικοποιημένη που οι λέξεις έχουν πλέον μηδαμινή σχέση με το περιεχόμενό τους, ή κι ολότελα αντίστροφη• ένας λόγος τόσο «ομογενοποιημένος» που τα νοήματα φτωχαίνουν, παραμορφώνονται, μετατρέπονται σε μια αφηρημένη ουσία με άστατη, νεφελώδη συνοχή. Πρόκειται, εν τέλει, για μια γλώσσα που αυτοακυρώνεται, γιατί αντιστρατεύεται αυτό που είναι• ένα μέσον επικοινωνίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο πολιτικός λόγος είναι ένας λόγος καθαρά κοσμητικός, αφού αποσκοπεί στο να σκεπάσει τα γεγονότα μ' ένα γλωσσικό θόρυβο. Είναι ένας ακινητοποιημένος λόγος. Μόλις αγγίξει ένα μεγάλο θέμα, σταματάει, κάνει μεταβολή και ξαναπιάνει μια γενικότητα.
Μοιάζει άλλος στα τηλεοπτικά στούντιο κι άλλος όταν εκφέρεται στο μπαλκόνι. Διαφορετικός στους τόνους, το ύφος, τη βαρύτητα, το μήκος και το πλάτος των υποσχέσεων, το πλήθος των βεβαιοτήτων, αλλά τόσο ανυπόφορα ίδιος στα γλωσσικά του τεχνάσματα. Για παράδειγμα, ο πολιτικός λόγος συρρικνώνει τα ρήματα και διογκώνει τα ουσιαστικά - «δημοκρατία», «εποχή», «συναίνεση», «προτεραιότητα», «παράδοση»... Η όγκωση δεν αφορά γεγονότα και πράξεις, αλλά ιδέες και έννοιες. Οι οποίες συνοδεύονται από επίθετα («συμμετοχική», «νέα», «αληθινή», «καινούργια», «καθαρή», «βασική») σε έναν πολύ θολό ρόλο. Τα χρησιμοποιούμενα ουσιαστικά, παρά την πολύφημη σημασία τους, κουβαλούν μια φθορά που δεν μπορεί να κρυφτεί. Τα επίθετα αναλαμβάνουν να τα ενδυναμώσουν. Η εποχή, λοιπόν, δεν μπορεί παρά να είναι «νέα», το ίδιο και η συναίνεση, η δημοκρατία γίνεται «συμμετοχική», η προτεραιότητα είναι «βασική», οι κανόνες είναι «καθαροί», η αλληλεγγύη είναι «αληθινή», η ανάπτυξη είναι «τοπική». Σκοπός του επιθέτου είναι να απαλλάξει το ουσιαστικό από τις παλιές πλάνες, να το παρουσιάσει ως μια καινούργια κατάσταση, εξαγνισμένο, πειστικό. Τα επίθετα δίνουν στα ουσιαστικά -στις μεγάλες αναλλοίωτες και αυταπόδεικτες έννοιες, που συνδέονται με το παρελθόν και το παρόν- νέες συντεταγμένες. Δίνουν στον πολιτικό λόγο μια μελλοντική αξία.
Όμως, όσο πιο πολύ χρησιμοποιούνται αυτά τα επίθετα, τόσο πιο φανερή γίνεται η τεχνητή διόγκωση της ιδέας, τόσο αποκαλύπτεται η κουφότητα της ρητορείας. Ο πολιτικός λόγος γίνεται ένας λόγος τετριμμένος και ξύλινος, που μάταια στοιβάζει καλύμματα πάνω στη γνώριμη αμετάλλακτη πραγματικότητα. Έρχεται κάποια στιγμή που οι λέξεις τον υποχρεώνουν να αποκαλύψει το δίλημμα του ψεύδους ή της αλήθειας. Η δημοκρατία ή υπάρχει ή δεν υπάρχει. Το επίθετο «συμμετοχική», που πασχίζει να δώσει στο μη υπάρχον τις ιδιότητες του υπάρχοντος, καταλήγει να ηχεί σαν ατελεύτητο άλλοθι, σαν κενό σλόγκαν.


8. Πολιτική αυτοκριτική: είδος ανύπαρκτο

Το θάρρος της δημόσιας αυτοκριτικής είναι η «λυδία λίθος» που ξεχωρίζει τη σοβαρότητα από τη φτήνεια, την ανθρώπινη ποιότητα από την ιδιοτέλεια και τη ναρκισσική ευτέλεια. Και λόγος τίμιας πολιτικής αυτοκριτικής έχει πολλά, πάρα πολλά χρόνια να ακουστεί στην Ελλάδα. Διερωτώμαι αν αρθρώθηκε ποτέ τέτοιος λόγος.
Σήμερα τον απαγορεύουν οι «επικοινωνιολόγοι». Ο δημόσιος πολιτικός λόγος είναι ή μια φορμαλιστική ρητορεία δραματικά αναξιόπιστη ή το καραγκιοζιλίκι των τηλεοπτικών «παραθύρων» με τη μικρονοϊκή καυχησιολογία, τη χυδαία επιθετικότητα, την κρετινική προεξόφληση των επόμενων (πάντοτε των επόμενων) εκλογικών προτιμήσεων του «λαού».
Το θάρρος της δημόσιας αυτοκριτικής ξεχωρίζει την ειλικρίνεια από την προσποίηση του ενδιαφέροντος για τα κοινά, τους ανθρώπους με πίστη και όραμα κοινωνικής προόδου από τους απλώς επαγγελματίες της πολιτικής, εγωκεντρικούς αριβίστες και καιροσκόπους. Ή από τα θλιβερά θύματα της ποικιλόμορφης ιδεολογικής θρησκοληψίας, περιπτώσεις ψυχολογικής παθολογίας μάλλον παρά πολιτικής στράτευσης.
Η αυτοκριτική προϋποθέτει αυτεπίγνωση ταυτότητας: να ξέρεις ποιος είσαι και πού σκοπεύεις, ώστε να μπορείς να κρίνεις αν αλλοτριώθηκες, αν παρέκαμψες ή αρνήθηκες τις σκοπεύσεις σου. Από τα σημερινά πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα ποιο διασώζει ειδοποιό ταυτότητα και ιδιαιτερότητα στόχων; Αν εξαιρέσουμε την ιδιάζουσα περίπτωση του ΚΚΕ (περίπτωση ιδεολογικής θρησκοληψίας), τα υπόλοιπα κόμματα ανταγωνίζονται αποκλειστικά σε επίπεδο «επικοινωνιακών» τεχνασμάτων. Οι ανάγκες στρατηγικού εντυπωσιασμού για την υποκλοπή της ψήφου των αφελών καθορίζουν την οικονομική, την κοινωνική, την αμυντική και την εξωτερική πολιτική των κομμάτων. Μαζί με την κοινή πειθάρχηση στις ντιρεχτίβες της Ε.Ε. (ευτυχώς) και με τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει (δυστυχώς) κάθε υποψήφιος ή εν ενεργεία πρωθυπουργός σε επίσημη επίσκεψή του στο οβάλ γραφείο της Ουάσιγκτον ή απλώς μέσω της αστερόεσσας πρεσβείας στην Αθήνα.


10. Επιστήμονες και μεταλλαγμένα.
Σοβαρά ερωτήματα από τις γνωμοδοτήσεις της αρμόδιας επιστημονικής επιτροπής της Ε.Ε.

Πώς γίνεται αλήθεια η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών να είναι αντίθετη στα μεταλλαγμένα, η επιστημονική κοινότητα να είναι τουλάχιστον διχασμένη (αν όχι κατά πλειοψηφία αρνητική), οι απόψεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης διιστάμενες και, παρ' όλα αυτά, η αρμόδια επιτροπή της Ε.Ε. να ανάβει μονίμως το πράσινο φως στην προώθηση των προϊόντων «φρανκενστάιν», δίνοντας έτσι το ελεύθερο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να γνωμοδοτεί θετικά υπέρ της εμπορικής καλλιέργειας των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών;
Μια τεκμηριωμένη έκθεση του ευρωπαϊκού τμήματος της οικολογικής οργάνωσης «Φίλοι της Γης», που δόθηκε στη δημοσιότητα στα τέλη Νοεμβρίου, αναδεικνύει ένα σοβαρότατο σκάνδαλο κατά της υγείας και του περιβάλλοντος, με σαφέστατα, όπως τονίζεται, ίχνη διαπλοκής θεσμικών παραγόντων και εταιρειών!
Όπως σημειώνει η έκθεση, από τον Μάιο του 2003 έως τον Νοέμβριο του 2004, η αρμόδια επιστημονική επιτροπή για τα μεταλλαγμένα εξέτασε δώδεκα υποθέσεις. Εκτός από μία φορά, που ζητήθηκε περαιτέρω μελέτη, όλες οι γνωμοδοτήσεις ήταν θετικές για τις εταιρείες βιοτεχνολογίας. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι συχνά αρκετές αντίστοιχες εθνικές επιτροπές (η Ελλάδα δεν διαθέτει ανάλογη επιτροπή) είχαν ισχυρότατες επιφυλάξεις και αντιρρήσεις για την εισαγωγή στην αγορά μεταλλαγμένων προϊόντων. Έτσι, απορρίφθηκαν ακόμα και τα αιτήματα των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Αυστρίας, που ζητούσαν την απαγόρευση καλλιέργειας μεταλλαγμένων φυτών στη χώρα τους, τον Ιούλιο του 2004, με την αιτιολογία ότι δεν έφεραν «νέα επιστημονικά στοιχεία»!
Όπως σημειώνει η έκθεση των «Φίλων της Γης», οι γνωμοδοτήσεις της επιστημονικής επιτροπής δείχνουν καθαρά ότι υποβαθμίζει μέχρις εξαφανίσεως τη θεσπισμένη από τον ΟΗΕ Αρχή της Προφύλαξης, αγνοεί τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία και στο περιβάλλον, ενώ αξιοποιεί την αβεβαιότητα υπέρ των εταιρειών.
Ό"

11. Ορόσημο στη θεραπευτική κλωνοποίηση
Νοτιοκορεάτες έφτιαξαν 30 ανθρώπινα έμβρυα μεγέθους περίπου 100 κυττάρων που περιέχουν
τα υπερπολύτιμα βλαστοκύτταρα
^Τ^^Γ^νη^ φρού, Καθημερινή, Κυριακή 15/02/2004.
Νέες ελπίδες για αποφασιστικά βήματα στην αποτελεσματικότητα των ιατρικών μεταμοσχεύσεων, νέες προσδοκίες για τη θεραπεία ανίκητων -μέχρι τώρα- ασθενειών, αλλά και νέες ανησυχίες για την απειλή της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης γέννησε η εντυπωσιακή ανακοίνωση Νοτιοκορεατών ερευνητών, σύμφωνα με την οποία πέτυχαν την κλωνοποίηση 30 ανθρώπινων εμβρύων. Τα έμβρυα αυτά, μεγέθους μόλις 100 κυττάρων, παρέχουν τα υπερπολύτιμα βλαστοκύτταρα, τα ευπροσάρμοστα κύτταρα που μπορούν να συμβάλουν σε μια ιατρική επανάσταση. Την προηγούμενη Πέμπτη, ο καθηγητής Γου Σουκ Χουάνγκ δήλωνε περήφανος ότι «η προσέγγιση που δοκιμάζουμε ανοίγει τις πύλες στη χρήση κυττάρων ή και οργάνων κατά παραγγελίαν για μεταμοσχεύσεις και την εξεύρεση νέων θεραπειών. Τα βλαστοκύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν και να εξειδικευθούν σε μυϊκά κύτταρα, νευρώνες ή ό,τι άλλο».
Πρόκειται αναμφίβολα για ένα ορόσημο στην Ιατρική, ένα σημαντικό σταθμό στην πορεία για την καταπολέμηση των ασθενειών. Θα χρειαστεί, βέβαια, πολλή δουλειά για να υπάρξουν συγκεκριμένες εφαρμογές.
Τα πράγματα όμως είναι πιο σύνθετα. Η σύγχρονη επιστήμη (και η Ιατρική) είναι καταδικασμένη να εμφανίζεται με το πρόσωπο του Ιανού, και ως μίστερ Τζέκιλ και ως δόκτωρ Χάιντ. Πίσω από τις εντυπωσιακές προσδοκίες της θεραπευτικής κλωνοποίησης, δηλαδή της κλωνοποίησης που δημιουργεί έμβρυα ορισμένων κυττάρων για αποκλειστικά θεραπευτικούς σκοπούς και δεν επιχειρεί να τα εμφυτεύσει σε μήτρα για να αναπτυχθούν σε βρέφη, καιροφυλακτούν οι τυχοδιώκτες των «παιδιών κατά παραγγελίαν». Υπάρχει διάχυτος ο φόβος ότι με τα βήματα της έρευνας ανοίγει ο δρόμος για τη
δημιουργία και κλωνο-παιδιών. «Ο κάθε Ζαβός έχει τώρα τη συνταγή έτοιμη», προειδοποιεί ο δρ Λάνζα, από τους πρωτεργάτες της θεραπευτικής κλωνοποίησης. Η προοπτική των προσπαθειών για τη δημιουργία παιδιών-κλώνων αντιμετωπίζεται από τους σοβαρούς επιστήμονες είτε ως «φρικαλέα» είτε ως ένα «κακόγουστο παραμύθι». Η συζήτηση για τη χρησιμότητα ή την αναγκαιότητα της θεραπευτικής κλωνοποίησης θα συνεχιστεί. Αλλά το κοινωνικό αίτημα της θέσπισης σαφέστατων και αυστηρών κανόνων που θα απαγορεύουν κάθε ενέργεια για την αναπαραγωγή μέσω κλωνοποίησης, σε παγκόσμιο επίπεδο μάλιστα, επανέρχεται με δραματική επικαιρότητα.


12. Κινητό άγχος αμετακίνητες φαντασιώσεις
διασκευασμένο άρθρο του Παντελή Μπουκάλα στην Καθημερινή 14 Μαρτίου 1999
Θα 'χουν περάσει τρία - τέσσερα χρόνια αφότου η νέα θεότητα εισέβαλε στη ζωή μας κι έγινε δεκτή μετά βαΐων και κλάδων. Κι όμως, φαίνεται σαν να έχουν περάσει αιώνες, σαν η «προ Κ.» εποχή να μην υπήρξε καθόλου, και να 'ναι απλώς μια φήμη, μια δοξασία. Για το κινητό λέω, που πολύ γρήγορα πιστέψαμε πως μας είναι απολύτως αναγκαίο, πολύ πιο απαραίτητο και από το σταθερό, το αδερφάκι του.
Τα καταφέρναμε βέβαια και ζούσαμε και προ κινητού, όπως τα καταφέρναμε και δίχως Ιντερνετ, δίχως σι-ντι, δίχως υπολογιστές, δίχως κλιματισμό στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο. Κι ακόμη τα καταφέρνουν αρκετοί και επιβιώνουν, κι ας νιώθουν ότι τρεις-τέσσερις φορές το χρόνο ίσως και να τους ήταν χρήσιμο το κινητό, για να τηλεφωνήσουν ας πούμε στο γιατρό ή στην εταιρεία οδικής βοήθειας. Να μιμηθούμε τους λουδιστές, τους Άγγλους εργαζόμενους £ω>ν αρχών του 19ου αιώνα που κατέστρεφαν τα μηχανήματα παρακινημένοι από το φόβο ότι θα μείνουν χωρίς δουλειά, δεν συντρέχει λόγος. Ακόμη κι αν ο οδηγός του γιωταχί πέσει πάνω στο μηχανάκι σου επειδή ήταν απορροφημένος, αιχμάλωτος του κινητού του, και δεν έδινε σημασία στα φανάρια και στους άλλους εποχούμενους, και πάλι κανείς δεν σου δίνει το δικαίωμα να αυτοδικήσεις, πολύ δε περισσότερο να του τσαλαπατήσεις (με μανία ή με τελετουργικά και απολαυστικά αργό ρυθμό) το κινητό του, αυτήν τη συνέχεια του χεριού του, και μάλλον και του μυαλού του. «Ήταν κάτι επείγον» θα σου πει - και πρέπει να τον πιστέψεις. Διότι τα πάντα είναι εύκολο να χαρακτηριστούν επείγοντα: η οικογένεια, ο έρωτας, το αποτέλεσμα ενός κρίσιμου ποδοσφαιρικού αγώνα, μια εγχείρηση, μια γέννα, ένα ραντεβού που εκτάκτως δεν ισχύει, ένας φίλος που σε χρειάζεται, το χρηματιστήριο βέβαια.
Ακριβώς αυτήν την αίσθηση της ανασφάλειας επιδεινώνει και εκμεταλλεύεται η προπαγάνδα των κινητών για να προσελκύσει νέους καταναλωτές, νέους πιστούς καλύτερα. Το βλέπουμε αυτό και στη νέα διαφήμιση, οι προαγωγοί της οποίας, μη αρκούμενοι πλέον στην ενήλικη αγορά, επιτίθενται και στην παιδική, προωθώντας χρωματιστά κινητά. Πώς να μη νιώσει άκαρδος ο γονιός που θα δυστροπήσει, που δεν θα πειστεί να εξοπλίσει και αυτός το βλαστάρι του με ένα κινητό, ώστε και σύμπλεγμα κατωτερότητας να μην προκαλέσει στον πιτσιρικά και να μπορεί αυτός τον ειδοποιήσει, αν του συμβεί κάτι; Και παλαιότερα βέβαια θα μπορούσε να του συμβεί κάτι, θ' ακουστεί ο αντίλογος. Ναι. Αλλά παλαιότερα εμπιστευόμασταν και το παιδί μας και το περιβάλλον (το σχολικό, ας πούμε, ή το αθλητικό) όπου το παραδίδαμε για μερικές ώρες, και τον κοινωνικό περίγυρο γενικά. Τον εμπιστευόμασταν, γιατί θέλαμε να μας εμπιστεύονται κι εμάς. Τώρα, όχι. Τώρα, καταπώς λέει το κυρίαρχο δόγμα, είμαστε κυκλωμένοι από εχθρούς και κινδύνους' τώρα η πανάρχαιη αρχή της εμπιστοσύνης δεν ισχύει' τώρα ένα παιδί δέκα-δώδεκα χρονών δεν μπορεί να περιμένει δέκα λεπτά σε χώρο δημόσιο (άρα, τυπικά και ουσιαστικά προστατευόμενο), δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μ' αυτό το ουρανοκατέβατο ελεύθερο δεκάλεπτο, θα τρομοκρατηθεί, θα πληγωθεί, θα προσθέσει ένα ακόμη παιδικό τραύμα. Λοιπόν, κι αν δεν ήταν άξενη η κοινωνία μας, κι αν δεν ήταν βίαιη και εχθρική και φιλοπόλεμη και επιθετική και αρπακτική και ιδιωτεύουσα και εγωπαθής και αδιάφορη, θα γίνει σε λίγο, εφόσον εμείς, ο καθένας χωριστά κι όλοι μαζί, εισερχόμαστε σε αυτήν με τη βεβαιότητα πως είναι όντως κακή, γεμάτη κινδύνους, από την οποία το μοναδικό αποτελεσματικό όπλο για να σωθούμε, είναι το κινητό, α, και η καθήλωση στις κατοικίδιες μικρές οθόνες μας (της τηλεόρασης, του υπολογιστή, του βίντεο γκέιμ), η ύπαρξη των οποίων μας «επιτρέπει» να γλιτώσουμε από τον κόσμο και την κακία του.
Θα ήταν αφελές να ισχυριστεί κανείς ότι το κινητό δεν είναι χρήσιμο. Επίσης αφελής θα ήταν ο ισχυρισμός ότι μπορούμε να διακρίνουμε σαφώς την ανάγκη από την επιθυμία προσαρμογής στα
κοινωνικώς ισχύοντα. Ίσως ο όρος «εξαναγκασμένη επιθυμία» να απέδιδε πιστότερα τα πράγματα. Το κινητό διαφημίστηκε σαν σύνεργο που θα απελευθέρωνε χρόνο, που θα σου προσέφερε την ευχάριστη αίσθηση ότι είσαι επιτέλους κάτοχος του χρόνου σου' και ιδού που μειώνει την ελευθερία του προσωπικού χρόνου: όλο και περισσότεροι το «κλείνουν», όλο και περισσότερο «ξεχνούν» να το βάλουν στην πρίζα, ίσως επειδή δεν αντέχουν έναν ακόμη επιταχυντή της ήδη ψυχοφθόρας καθημερινότητάς τους. Επιπλέον, το κινητό προτάθηκε σαν έξοχο αγχολυτικό. Όσο βλέπω, έγινε γρήγορα ένας ακόμη παράγοντας άγχους. Και μόνο η υποχρέωση που νιώθουν οι κινητούχοι να παρακολουθούν την ακάθεκτη σχετική μόδα, να προμηθεύονται δηλαδή την όλο και πιο μικρή, όλο και πιο αποτελεσματική, όλο και πιο ντιζάιν συσκευή, αρκεί για να τους πείσει πόσο αφελώς φέρθηκαν όταν αγόρασαν το τάδε μοντέλο επειδή τους βεβαίωναν ότι αποκτούν το πιο μικρό, το πιο αποτελεσματικό, το πιο ντιζάιν δημιούργημα...


14. Πρόσωπα που απασχόλησαν την παγκόσμια κοινή γνώμη 2004

Ισραηλινός πυρηνικός επιστήμων, ο οποίος αποφυλακίστηκε έπειτα από 18 χρόνια. Κατηγορείτο για προδοσία. Χρειάστηκαν χρόνια για να αποφασίσει ο Βανούνου να αποκαλύψει τα μυστικά του πυρηνικού προγράμματος του Ισραήλ στο οποίο εργαζόταν και ο ίδιος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Βανούνου, που εργαζόταν στον τομέα παραγωγής πλουτωνίου, διερωτήθηκε γιατί η χώρα του παράγει και αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες πλουτωνίου και πυρηνικές κεφαλές. Το 1986, αποχώρησε από την υπηρεσία και άρχισε να μιλά δημόσια για την πρώην δουλειά του. Συνελήφθη στη Ρώμη από πράκτορες της Μοσάντ και καταδικάστηκε σε 18ετή φυλάκιση για προδοσία. Μετά την αποφυλάκισή
του, τον περασμένο Απρίλιο, δήλωσε ότι δεν μετάνιωσε για ό,τι έκανε. Είναι ελεύθερος, αλλά δεν μπορεί
να φύγει από το Ισραήλ.

Μάργκαρετ Χασάν

Βρετανή, μέλος ανθρωπιστικής οργάνωσης, η οποία απήχθη και δολοφονήθηκε από τους απαγωγείς της. Η Μάργκαρετ Χασάν ήταν ξεχωριστή προσωπικότητα στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας. Ήταν διευθύντρια της οργάνωσης (^ατο στο Ιράκ, ζούσε τα τελευταία 30 χρόνια στη χώρα και ήταν παντρεμένη με Ιρακινό. Επί 12 χρόνια, όταν ο ΟΗΕ είχε επιβάλει κυρώσεις στο Ιράκ, η Χασάν εργάστηκε βοηθώντας τους Ιρακινούς να αποκτήσουν πρόσβαση στο πόσιμο νερό και στην ιατρική περίθαλψη. Μετά το υποτιθέμενο τέλος του πολέμου στο Ιράκ, η Μάργκαρετ διερωτάτο πού και ποια ήταν για τα σχέδια της προσωρινής διοίκησης του Ιράκ για την ανοικοδόμηση της χώρας. Στις 19 Οκτωβρίου η Χασάν απήχθη από ισλαμιστές και λίγες εβδομάδες αργότερα δολοφονήθηκε. Η δολοφονία της αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας για το οποίο δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία.


15. Το πορτρέτο του βασανιστή
Διασκευασμένο κείμενο του Αντώνη Καρκαγιαννη (Καθημερινή 16/05/2004)


Οι κοινωνίες της Δύσης συγκλονίζονται από οδυνηρά ερωτήματα: Πώς ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας μεταμορφώνεται σε βασανιστή, για να προκαλέσει πόνο, τρόμο και εξευτελισμό στους άλλους, τους οποίους δεν γνωρίζει και δεν έχει λόγο να τους μισεί; Άλλα ερωτήματα: Γιατί το σωματικό και ψυχικό μαρτύριο ρίζωσε τόσο βαθιά ώστε να επαναλαμβάνεται σταθερά, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν ή το επιβάλλουν, ως παρακολούθημα της κρατικής ή άλλης εξουσίας (εκκλησιαστικής ή κομματικής); Και, τέλος: ο βασανιστής ενεργεί με δική του πρωτοβουλία ή υπακούει σε διαταγές; Αυτά και άλλα ερωτήματα κλονίζουν ολόκληρο το σύστημα των δυτικών αξιών.
Η Ελλάδα διεκδικεί δυστυχώς σημαντικό μερίδιο από την παγκόσμια κληρονομιά των βασανιστηρίων. Βασανιστήρια δεν εφαρμόστηκαν μόνο στη σχετικά πρόσφατη δικτατορία των συνταγματαρχών, αλλά και παλαιότερα, ιδίως την περίοδο του εμφυλίου πολέμου και αμέσως μετά. Θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι η δικτατορία παρέλαβε και συνέχισε το βασανιστήριο ως τρόπο άσκησης πολιτικής, με στόχο να τρομοκρατήσει τους αντιπάλους της και να κλονίσει το ηθικό τους, όχι μόνο για να κάνει την ανάκριση περισσότερο «αποδοτική».
Λίγο πριν από την αποκάλυψη των βασανιστηρίων στο Ιράκ, κυκλοφόρησε από τα «Ελληνικά Γράμματα» το βιβλίο της Μίκας Χαρίτου - Φατούρου, που προηγουμένως είχε εκδοθεί στα αγγλικά. Ο τίτλος του «Ο Βασανιστής Όργανο της Κρατικής Εξουσίας». Η Μίκα Χαρίτου - Φατούρου είναι κλινική ψυχολόγος, ομότιμη καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Στο βιβλίο της προσπαθεί να αναλύσει την προσωπικότητα του βασανιστή, να σκιαγραφήσει το πορτρέτο του. Η έρευνα έχει αφετηρία τη «Δίκη των Βασανιστών». Η πρώτη διαπίστωση εντοπίζεται στον τίτλο του βιβλίου, όπου ο βασανιστής καταγράφεται ως όργανο της κρατικής εξουσίας. Πάντοτε η κρατική εξουσία έχει μέσα της
τον καταναγκασμό, αλλά εδώ δεν πρόκειται για οποιαδήποτε εξουσία, αλλά για εκείνη που χρησιμοποιεί τη βία ως πολιτικό μέσο και ταυτόχρονα ως σκοπό, για να επιβληθεί ως «εξουσία της βίας».
Στην «εξουσία της βίας» ως κύριο πολιτικό μέσο αναδεικνύεται η Αστυνομία γενικά και ειδικότερα ειδικές μονάδες του Στρατού και της Αστυνομίας και αυτό παρατηρήθηκε σε όλες τις «εξουσίες της βίας», που γνώρισε ο περασμένος αλλά και ο τωρινός αιώνας. Είναι το πολιτικό περιβάλλον, όπου εκκολάπτονται το βασανιστήριο και ο βασανιστής. Όλοι οι βασανιστές απολογούμενοι δηλώνουν ότι «εκτελούσαν διαταγές των ανωτέρων». Αυτό δεν απαλλάσσει βέβαια τον βασανιστή από τις ευθύνες του, ακόμη και όταν διαπιστώνονται ρητές εντολές των ανωτέρων. Δεν υπάρχουν όμως πάντοτε ρητές εντολές, αλλά ούτε και χρειάζεται να υπάρχουν. Αρκεί που υπάρχει και λειτουργεί ο μηχανισμός της βίας, η «εξουσία της βίας» εναντίον εκείνων που συλλογικά έχουν χαρακτηρισθεί ως «εχθροί» που συνήθως «απειλούν» τη «δημόσια ασφάλεια» ή την «εθνική ακεραιότητα». Στην αυθαίρετη «εξουσία της βίας» δεν χρειάζεται να δοθούν εντολές βασανισμού ή, όταν δίδονται, δεν είναι ποτέ γραπτές. Το μαρτυρούν όλοι οι βασανιστές του ΕΑΤ-ΕΣΑ, αλλά αυτή είναι και η διεθνής πρακτική. Οι βασανιστές επιλέγονται και διαμορφώνονται μέσα και από την «εξουσία της βίας».
Η έρευνα στο ΕΑΤ-ΕΣΑ δεν περιορίζεται στις συνεντεύξεις με βασανιστές και στη διασταύρωσή τους με άλλες μαρτυρίες. Ερευνά τη ζωή και την οικογενειακή κατάσταση των βασανιστών, πριν και μετά την περίοδο των βασανισμών. Δεν προκύπτει τίποτε το ασυνήθιστο που θα μπορούσε να διαμορφώσει τον χαρακτήρα του βασανιστού. Ο βασανιστής δεν είναι προϊόν κάποιας διαστροφής, δεν βασανίζει από ψυχική διαστροφή, αλλά σύμφωνα με την άτεγκτη λογική ενός συστήματος αυθαιρεσίας και βίας, της «εξουσίας της βίας», μέσα στην οποία κατολισθαίνει χωρίς αντιστάσεις, εθίζεται και βολεύεται. Κατά τα άλλα, είναι συνηθισμένος άνθρωπος σαν και μας, το «παιδί του γείτονα», μέσος
άνθρωπος.
Η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση στα κέντρα της ΕΣΑ, αλλά και των άλλων «ειδικών δυνάμεων» του Στρατού και της Αστυνομίας. Βασικό στοιχείο της εκπαίδευσης είναι η βία και ο παραλογισμός, ειδικότερα η άσκηση παράλογης βίας. Στο κέντρο εκπαίδευσης «εχθρός» είναι η ανεξάρτητη προσωπικότητα, η ηθική της συγκρότηση και η πιθανή λογική αμφισβήτηση και αντίσταση. Στόχος είναι να συντριβούν και να αντικατασταθούν από τον φόβο και την τυφλή υποταγή στον ανώτερο και στο «πνεύμα» της μονάδας, της ειδικής μονάδας, επιφορτισμένης με «ανώτερη αποστολή». Παλαιότερα η εκπαιδευτική αυτή «φιλοσοφία», με τον σκοπό να συντρίψει ό,τι μια ελεύθερη κοινωνία θεωρεί αρετή, σε ελαφρώς ηπιότερη μορφή, κυριαρχούσε σε όλα τα κέντρα εκπαίδευσης του Στρατού και της Αστυνομίας. Ενδεχομένως και σήμερα η «φιλοσοφία» αυτή εξακολουθεί να θεωρείται η «αλάνθαστη τεχνική» της στρατιωτικής πειθαρχίας.
Οι αφηγήσεις που συγκεντρώνει στις 400 σελίδες του βιβλίου της η Μίκα Χαρίτου - Φατούρου
είναι συγκλονιστικές και αφήνουν μια πικρή γεύση συνενοχής: Όλοι τα γνωρίζαμε, τα ανεχθήκαμε και
στο τέλος τα αποδεχθήκαμε. Ο βασανιστής «κατασκευάζεται» από ολόκληρο το σύστημα της αυθαίρετης «εξουσίας της βίας» τα σημεία της επικράτειάς της.

16. Στο έλεος της ηχορύπανσης
δημοσίευμα στην Καθημερινή 21/11/2004. Του Γιαννη Ελαφρού

Ο δήμος της Αρτέμιδος, η παραλιακή Λούτσα, ζει κυριολεκτικά στη σκιά των αεροσκαφών. Ο βόμβος είναι ανυπόφορος, η ηχορρύπανση ανεξέλεγκτη, ενώ η κηροζίνη ραντίζει την πόλη! Ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί, καθώς σύμφωνα με τις καταγγελίες τους, παραβιάζονται οι θεσπισμένοι κανόνες για τις πορείες των αεροπλάνων, με ευθύνη της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας.
«Τα αεροπλάνα περνούν μερικές φορές 50 μέτρα πάνω από τα σπίτια. Βλέπουμε ακόμα και τους επιβάτες μέσα από τα παράθυρα. Δεν μπορούμε να κοιμηθούμε και να ηρεμήσουμε», μας λέει ο κ. Νίκος Μάρκου, κάτοικος της Αρτέμιδας. «Μην ξεχνάμε ότι τα περισσότερα αεροπορικά δυστυχήματα διεθνώς έχουν γίνει σε απόσταση έξι μιλίων από το αεροδρόμιο», σημειώνει ο Ν. Μάρκου. Πράγματι, στις 12 Αυγούστου, παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, αεροπλάνο της ΙταΑίΓ, που μόλις είχε απογειωθεί και πετούσε πάνω από την Αρτέμιδα, άρχισε να ξερνά φωτιά και να συγκλονίζεται από εκρήξεις. Το αεροσκάφος υποχρεώθηκε σε άμεση προσγείωση. Σύμφωνα με πληροφορίες του δήμου Αρτέμιδος, αποφεύχθηκε η πτώση του επειδή ήταν σχεδόν άδειο. Λόγω των Αγώνων, το γεγονός κρατήθηκε κρυφό... ^\
Ο Κωστής Αποστολάκης, δημοτικός σύμβουλος, τονίζει ότι ο θόρυβος και η ρύπανση είναι ανυπόφορη. «Οταν υπάρχει κίνηση περνάει ένα αεροπλάνο κάθε δέκα λεπτά, ακόμα και κάθε λεπτό σε ώρες αιχμής». Την Τρίτη το μεσημέρι, σύμφωνα με τον κ. Αποστολάκη, ένα τεράστιο τετρακινητήριο αεροσκάφος 370 τόννων της Ολυμπιακής πέρασε ξυστά πάνω από τα σπίτια. «Σερνόταν, σκεπάζοντας τον ουρανό». Και δεν είναι μόνο το πρόβλημα του θορύβου. «Εχω μια ευαισθησία στους πνεύμονες. Οταν φυσάει νοτιάς δεν μπορώ να αναπνεύσω. Ο ουρανός "βρέχει" κηροζίνη»!



17. Κυριακή απόγευμα, μάθημα: γήπεδο...
Στο γήπεδο δεν πάω τόσο συχνά όσο θα 'θελα. Και βέβαια πάω πολύ λιγότερες φορές απ' όσες απαιτεί ο γιος μου, ετών ένδεκα, γαύρος το θρήσκευμα, που ακόμα δεν λέει να χωνέψει την προδοσία του Ζάχοβιτς, και κρατάει τη φανέλα του για να θυμάται τι δεν πρέπει να κάνει όταν μεγαλώσει. Πάνω που, με διάφορα κουτοπόνηρα σοφίσματα, έχεις καταλήξει ότι δεν φταις εσύ για το ποιοι άλλοι είναι με την ομάδα σου (κάποιοι από τους οποίους εμπορεύονται το δικό σου Ψώνιο), όπως δεν φταις για το ποιοι άλλοι είναι με το κόμμα σου ή με τη θρησκεία σου ή για το ποιοι άλλοι μοιράζονται την υπηκοότητά σου, σου κόβει την όρεξη η σκέψη πως χρειάζεται να δαπανήσεις ολόκληρο εξάωρο για να παρακολουθήσεις το καθαυτό ποδοσφαιρικό δίωρο και πως ο ηλεκτρικός δεν είναι και τόσο ασφαλής λύση' τα Δερβενάκια έχουν μετακομίσει από καιρό στους σταθμούς του τρένου.
Κι ύστερα είναι οι βρισιές, αφόρητες μέσα στην ακατάσχετη και συχνά απολαυστική ευρηματικότητά τους, γι' αυτό και τα ντέρμπι προτιμώ να τα ακούω στο ραδιόφωνο, αφού αρνούμαι να καλωδιώσω το κόλλημά μου με την μπάλα. Πόλεμος είναι βέβαια το ποδόσφαιρο και στον πόλεμο οι λεκτικές προκλήσεις ήταν αυτονόητες, από την πολιορκία της Τροίας ως την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Κι είμαστε λαός βωμολόχος, δεν λέω, κι αυτό δεν το ξεχνάμε ούτε καν μέσα στην εκκλησία, έτσι και διανοηθεί κανείς αντίχριστος να μας πιάσει το στασίδι. Άλλο όμως να εκστομίζεις τα άρρητα και τα αθέμιτα πάνω στον στιγμιαίο βρασμό της ψυχής σου κι άλλο να καταντάς σάρκινο μαγνητόφωνο που παίζει μία και μόνο κασέτα, ν' αρχίζεις δηλαδή να τραγουδάς τα αγιοβαλεντίνικα μία (τουλάχιστον) ώρα πριν αρχίσει ο αγώνας, «προληπτικά», και να τα συνεχίζεις ερήμην του καθαυτό παιγνιδιού, σχεδόν αδιάφορος για ό,τι συμβαίνει πάνω στον χλοοτάπητα.
Μπορεί να σπανίζουν πια οι κομματικοί συνθηματοδότες που διαβάζουν από το μπλοκάκι τα εγκεκριμένα συνθήματα και τα επιβάλλουν διά της ντουντούκας στους διαδηλωτές συντρόφους τους, στα στάδια πάντως οι καθοδηγητές ζουν και βασιλεύουν, συχνά δε αποκτούν και τηλεοπτική εκπομπή, δίκην αποζημιώσεως, αυτοί επιλέγουν τα συνθήματα, αυτοί γράφουν τα τραγούδια, αυτοί εξαντλούν το λεξιλόγιο τους στα γενετήσια, αυτοί, με τις ασκήσεις φραστικής βίας, προπονούνται και για την αυθεντική βία, την ποδοχειρωνακτική. Και στο γήπεδο δεν γίνεται να πας μόνο με τα μάτια σου, αφήνοντας τ' αυτιά σου στο σπίτι (άλλωστε, αν πας δίχως αυτιά, θα χάσεις τις έξοχες αναλύσεις των διπλανών σου για το 4-3-3, τις αναμνήσεις των παλαιοτέρων από τον Μπούκοβι και τον Δεληκάρη, και βέβαια λέξεις-μνημεία όπως «άμπαλος»). Δεν γίνεται επίσης να πας δηλώνοντας «ουδέτερος», «αμερόληπτος», «αντικειμενικός». Η δήλωσή σου θα γίνει αποδεκτή σαν εξίσου ειλικρινής με τ£ί βουλευτικά «πόθεν έσχες».
Όταν λοιπόν ο πιτσιρικάς πρωτάρχιζε να παρακολουθεί τα αθλήματα -σαν λογική συνέχεια των μπασκετικών προπονήσεών του στην ομάδα της συνοικίας, προπάντων δε της μάλλον κληρονομημένης μανίας του με το τόπι, που τον κρατάει με τις ώρες στο αδιεξοδάκι, να παίζει, να τσακώνεται, να ηττάται, να νικάει, να μεγαλώνει-, του είπα, κι ας μην το πίστευα κατά βάθος, πως όταν οποιαδήποτε ελληνική ομάδα παίζει με οποιαδήποτε ξένη, είμαστε με την ελληνική. «Ε βέβαια» συμφώνησε - κι ας μην το πίστευε κατά βάθος. Εκείνη την αθώα εποχή πάντως, κι ενώ αποσύραμε τα κουρέλια μας ύστερα από ένα αλγεινό 1-1 με τον Πανελευσινακό στην Καλογρέζα, τόλμησε να μου πει «δεν πειράζει, κι αυτοί Έλληνες είναι». Χάιδεψα το κεφαλάκι του με το αριστερό μου χέρι, το ουμανιστικό, και έκρυψα στην τσέπη το δεξί, το αυταρχικό, για να μην του δώσει καμιά αυθόρμητη ξανάστροφη.
Δεν άργησε βέβαια να ενηλικιωθεί, να ωριμάσει Δεν άργησε δηλαδή να μην κρύβει τη χαρά του όταν έχανε από ξένους οποιαδήποτε ελληνική ομάδα εκτός από τη δική του, την κόκκινη. «Μα, ρε μπαμπά αφού στο σχολείο οι παναθηναϊκάκηδες και οι αεκτζήδες μας πειράζουν και όταν κερδίζουν αυτοί και όταν χάνουμε εμείς, εγώ τι να κάνω;». Τι να του αντιγυρίσω, και προς τι; Το γήπεδο, λοιπόν, αρχίζει μισό χιλιόμετρο πριν από τον αγωνιστικό χώρο, έξω, σαν πανήγυρις που τελείται εις μνήμην του θρύλου ότι ο βίος εν Ελλάδι υπήρξε υπαίθριος. Κι αρχίζει με τσίκνες (τίποτε πιο νόστιμο από τα μέχρι θανάτου αρμυρισμένα σουβλάκια και τα σάντουιτς τα εμβαπτισμένα σε ένα καυστικό και σίγουρα μικροβιοκτόνο μείγμα μουστάρδας και κέτσαπ, που οπουδήποτε αλλού θα τα αποστρεφόσουν), με νευράκια στο εκδοτήριο των εισιτηρίων και διαπληκτισμούς μεταξύ ανησυχούντων ομοϊδεατών, με πολύχρωμα καπέλα που συμπυκνώνουν δύο -σε-ένα τους αποκριάτικους κουδουνάτους και τους κλόουν, με κασκόλ, σημαίες, φανέλες («αυθεντικές» βέβαια, δηλαδή του πρώην πεντοχίλιαρου και, του νυν δεκαπεντάευρου), και μπόλικο «τσάκα-τσούκα», πασατέμπο επί το ιταλικώς ελληνικότερον.
Στον αστυνομικό έλεγχο, η εθιμική αποψίλωση σε αφήνει με δύο ερωτήματα: πρώτον, πώς στα κομμάτια τα καταφέρνουν κάποιοι άλλοι και περνούν με μια ντουζίνα βαρελότα, και δεύτερον, πόσοι τάχα έχουν φροντίσει να αποταμιεύσουν χάλκινα κατοστάρικα, μιας και το δίευρο και πολύ κοστίζει και τη φίλαθλη δουλειά του δεν την κάνει εκτοξευόμενο; Το πιο όμορφο πάντως το άκουσα κάποτε στο Ειρήνης και Φιλίας, όσο περιμέναμε στην ουρά να καταθέσουμε τον οβολό μας. «Θείο, θα σ' τα πάρουνε που θα σ' τα πάρουνε, δε μου τα δίνεις εμένα;», πέταξε ο καιρολακτών τσιγγανάκος. Τα πήρε όλα, κι έμεινε - για να μαζέψει κι άλλα με την αξία του.
Προδοτική η ηλικία μου, με οδηγεί αυτόματα στα αριθμημένα, με τον καφέ, το τσιγάρο (τον αναπτήρα τον δίνω στον Σπύρο, για να μην παρακρατηθεί, την κάποια άνεση, έστω κι αν ένα στα τρία καθίσματα του Καλλιπλάστικου είναι σπασμένο και αναμένει την ευλογημένη στιγμή που θα αναλάβει να το «βελτιώσει αισθητικώς» ο κ. Καλατράβα, που ελπίζουμε ότι θα συμβάλει να γίνουν και οι τουαλέτες του «εθνικού μας κοσμήματος» λίγο πιο καθαρές από τα ανά την επικράτεια στρουθοκαμηλοστάσια, Η ηλικία του υιού, κυρίως δε η ανάγκη του να βρίσκεται μαζί με τους άλλους της παρέας του, τους κάπως μεγαλύτερους (τον Αλέξη, τον Θοδωρή, τον Κώστα - καθένας με τη φανέλα του δικού του ήρωα), τον οδηγεί, επίσης αυτόματα, στη θύρα των γαυρεπίγαυρων. Από τους δύο αυτοματισμούς, φυσικό είναι να χάνει ο ενήλικος. Και επειδή οι αμαρτίες των γονιών ενδέχεται να εκπαιδεύουν τα τέκνα τους, είναι πάντως παιδεμός για τους ίδιους τους γονείς, βρίσκομαι να υπομένω τη δίωρη ορθοστασία, με ελάχιστα ολιγόλεπτα διαλείμματα καθιστής χαλάρωσης, αφού οι πιτσιρικάδες και οι συν αυτοίς παλίμπαιδες βλέπουν όρθιοι το παιγνίδι, ανεβασμένοι μάλιστα στα καθίσματα, ώστε να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Και δεν είναι σπάνιο να μη δουν και το γκολ μέσα στη γιορτή τους, οπότε περιμένουν το βραδινό ριπλέι για να δικαιολογήσουν αναδρομικά τον ενθουσιασμό τους.
Στο γυρισμό, με τα κασκόλ να φτερουγίζουν θριαμβευτικά στα μισάνοιχτα παράθυρα, την κόρνα να ανταποδίδει τους χαιρετισμούς, το ραδιόφωνο στα αθλητικά, να δούμε πώς πήγαν και οι αντίπαλοι, το συμβάν και οι γεύσεις του αρχίζουν να γίνονται ανάμνηση, δηλαδή αφήγηση. Από φανάρι σε φανάρι, προλαβαίνω να τον κανοναρχήσω να μην πει στη γειτονιά ή στο σχολείο τα συνθήματα που άκουσε. «Ε, βέβαια» λέει - κάθε φορά...


18. Οι μητέρες αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο στα παιδιά από τους πατέρες^
Δημοσίευμα στην Καθημερινή, 21 Νοεμβρίου 2004.

Ο χρόνος που οι μητέρες και οι πατέρες αφιερώνουν στη φροντίδα των παιδιών τους διαφοροποιείται από κράτος σε κράτος. Έτσι, στη Γερμανία, στην Ιταλία και στην Ελλάδα οι γονείς αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα παιδιά τους, ενώ στην Πορτογαλία και στη Γαλλία αφιερώνουν τον λιγότερο. Σε ό,τι αφορά τη σχέση μητρικής / πατρικής φροντίδας η μεγαλύτερη ισορροπία παρατηρείται στη Γερμανία. Από περισσότερο αναλυτικά στοιχεία διαπιστώνεται ότι οι μητέρες ασχολούνται με το πιο «παραδοσιακό» κομμάτι της παιδικής φροντίδας -όπως πλύσιμο, λούσιμο και τάισμα των παιδιών- και οι άνδρες με τις περισσότερο «ανδρικές» δραστηριότητες, όπως διδασκαλία και παιχνίδι.
Στο ερώτημα εάν θεωρούν τη φροντίδα του σπιτιού εξίσου σημαντική με την πληρωμένη εργασία, άνδρες και γυναίκες εμφανίζονται να τη θεωρούν εξίσου σημαντική. Στη Φινλανδία η μη πληρωμένη εργασία στο σπίτι χαίρει πολύ μεγάλης εκτίμησης. Στην έρευνα σχολιάζεται ότι αυτό οφείλεται στην απαξίωση της μισθωτής εργασίας στις σύγχρονες κοινωνίες. Ένα μεγάλο ποσοστό νέων, σημειώνεται, αναγκάζεται να απασχοληθεί σε εργασίες άσχετες με τις σπουδές του εξαιτίας των υψηλών ποσοστών ανεργίας.
Όμως, παρ' όλη την εκτίμηση που επιδεικνύουν Φιλανδοί και άλλοι στη φροντίδα παιδιών και σπιτιού, οι μητέρες είναι αυτές που κυρίως επωμίζονται την ευθύνη. Την ώρα που οι γυναίκες της Ευρώπης αφιερώνουν κατά μέσο όρο 37 ώρες εβδομαδιαίως σε παιδιά και σπίτι, οι άνδρες ξοδεύουν μόλις 12 ώρες... Όπως σημειώνεται, το νέο μοντέλο της «σούπερ γυναίκας» μπορεί να αποτελεί πραγματικότητα στην Ευρώπη, όμως το μοντέλο του «νέου πατέρα» δεν έχει ακόμη αντικαταστήσει το παραδοσιακό. Όλα δείχνουν ότι ο «νέος πατέρας» αποτελεί μάλλον μια θεωρητική κατασκευή και όχι πραγματικότητα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη συγκριτική έρευνα μεταξύ 10 ευρωπαϊκών κρατών διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό συμμετοχής των ανέργων ανδρών στη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού είναι ιδιαιτέρως χαμηλό, ασχέτως εάν εργάζεται η γυναίκα τους. Οι άνδρες σε ανεργία αισθάνονται να απειλείται σοβαρά η ανδρική τους ταυτότητα, καθώς τους έχει αποστερηθεί ο παραδοσιακός ρόλος του «κουβαλητή». Οπότε η άρνηση ενασχόλησης με τη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού συνιστά την προάσπιση του έσχατου «οχυρού» του ανδρισμού τους.




19. Στου Μανόλη την ταβέρνα
Της Αμαντας Μιχαλοπουλου, Καθημερινή, Κυριακή, 2 Οκτωβρίου 2005


Κυριακή μεσημέρι σε ταβέρνα των Αθηνών. Πλαστικό προστατευτικό κάλυμμα, τσιμέντο στην αυλή, βαρέλια στο βάθος - μια προσομοίωση γειτονιάς. Και στα τραπέζια οι κυριακάτικες οικογένειες διάφανες, πιο διάφανες από ποτέ. Σαν ακτινογραφίες προθέσεων: ποιος βαριέται, ποιος αρπάζεται με το παραμικρό, ποιος αλλάζει θέμα. Μέσα στη μέση τα παιδιά: στριφογυρνούν στο κάθισμα, τα μακαρόνια τους παγώνουν στο πιάτο, πιρούνια πέφτουν, πορτοκαλάδες χύνονται. Μερικοί μπαμπάδες δίνουν διαταγές, χειρονομούν νωθρά και καπνίζουν κοιτάζοντας αλλού. Μερικές μαμάδες κρατάνε απίστευτα ακριβές τσάντες, αλλά φοράνε μπλουζάκια με χαλκομανίες σκύλων Δαλματίας• παλιμπαιδίζουν μεγαλώνοντας. Παρατηρώ τον τρόπο που οργανώνουν τη ζωή του τραπεζιού, πολυάσχολες και λιγομίλητες: τοποθετούν τα παιδιά στις καρέκλες σαν να είναι κούκλες, γεμίζουν πιάτα, μπουκώνουν στόματα. Μια τους μάλιστα αρπάζει το παιδί από το λαιμό για να πετύχει το στόχο της. Το κοριτσάκι της τρώει σαν να μην υπάρχει διαφυγή: με μια μικρή μοιρολατρία στο βλέμμα.
Ύστερα είναι και οι παππούδες. Χαίρονται σαν παιδιά με τα εγγόνια τους, ή βιώνουν την προχωρημένη τους κατάθλιψη, μιλάνε για προβλήματα υγείας καπνίζοντας στη ζούλα ένα τσιγαράκι. Μόλις φύγουν, τα τραπέζια μοιάζουν με τοπίο πολεμικής σύρραξης, ή με τραπεζαρία νηπιαγωγείου -αντί για πλαστελίνες λιωμένες πατάτες τηγανητές. Δύσκολα το παίρνουν απόφαση να σηκωθούν, ξέρουν ότι μετά το μεσημέρι της Κυριακής η ζωή δεν θα ' ναι πια η ίδια. Τουλάχιστον ώς την επόμενη Κυριακή που θα μαζευτούν πάλι και θα δώσουν μια μικρή περίληψη της εβδομάδας.
Η ταβέρνα, τα κυριακάτικα μεσημέρια, προσφέρει μια νέα εκδοχή οικογενειακής ζωής: δημόσια, ανοιχτή στα βλέμματα και φαινομενικά πιο εύκολη. Δεν χρειάζεται μαγειρική και πλύσιμο πιάτων αυτή η έκφανση οικογενειακής ζωής. Ούτε διαχείριση κρίσεων - ό,τι είναι δημόσιο είναι κατ' ανάγκην^^^ ωραιοποιημένο. Οι κρίσεις δεν θα εκτονωθούν γύρω από το τραπέζι της ταβέρνας, δεν υπάρχει χρόνος για κρίσεις. Υπάρχει μόνο χρόνος για φαγητό και γι' αυτήν την ευλογημένη σιωπή που απλώνεται όταν οι άνθρωποι στα διπλανά τραπέζια λένε «φάε», «πρόσεχε», «τι κάνατε τελικά με αυτό το θέμα;», «πώς πάει η δουλειά;», «σε ποιο σχολείο/πανεπιστήμιο/ εταιρεία θα πάει;».
Τα παιδιά, σαν συνεννοημένα, τρέχουν στην πίσω αυλή με τα βαρέλια, μερικές γυναίκες που δεν νοιάζονται καθόλου για τη δημόσια εικόνα τους τ' ακολουθούν με μια πιρουνιά κεφτέ, οι ρυθμοί ατονούν, μαζί με το λογαριασμό έρχεται στο τραπέζι και ο κερασμένος χαλβάς ή το καρπούζι. Οσα δεν ειπώθηκαν λιώνουν στο στόμα μαζί με τα καβουρντισμένα αμύγδαλα, η γλώσσα παγώνει απ' το καρπούζι και μαζί παγώνει η στιγμή.
Είναι η ώρα που θυμάσαι πως ήταν όταν έτρεχες^ε μια ταβέρνα και μάζευες καπάκια μπουκαλιών απ' τα χαλίκια ή έλεγες τρομακτικές ιστορίες για τις μάγισ<^ς που ζουν πίσω από τον κισσό. Αυτομάτως έρχεται στο νου και το τραγούδι για του Μανόλη την ταβέρνα και την εκκωφαντική τουφεκιά. Πολύ ωραίο τραγούδι επειδή φανερώνει την υπόγεια έλξη μας προς την καταστροφή: το άνοιγμα των βαρελιών, το χύσιμο των κρασιών. Ευτυχώς όμως στην πραγματικότητα δεν άνοιξε μύτη, τα πράγματα δεν ειπώθηκαν με τ' όνομά τους• φαίνεται στο κουρασμένο και ανακουφισμένο βλέμμα όσων φεύγουν. Θα δοκιμάσουν ξανά την επόμενη Κυριακή. Οταν φύγουν πια οι πολυμελείς οικογένειες προσέχω τα ζευγάρια. Νέα ζευγάρια, στην ηλικία «οικογένεια παρά κάτι». Τσιμπολογούν τη σαλάτα τους και αναρωτιούνται πώς είναι το πέρασμα σε μια νέα κατάσταση. Δείχνουν να αποθαρρύνονται από το θέαμα ανυπότακτων παιδιών, αλλά και να το προσδοκούν ταυτόχρονα. Υπάρχουν και πιο ώριμα ζευγάρια που έχουν περάσει απ' όλα τα στάδια και ξέρουν - ακούς διάσπαρτα σχόλια για τα παιδιά τους που σπουδάζουν ή ζουν μακριά και διαισθάνεσαι τη χειραφέτηση των γονιών, την αναπάντεχη επιστροφή τους σε μια παλιότερη κατάσταση, τον επαναπροσδιορισμό των ρόλων. Είναι η «Δύσκολη Κυριακή» όπως ακριβώς την προέβλεψε ο Μίλτος Σαχτούρης. «Σπασμένα φλυτζάνια στα χαλιά/πορφυρά λουλούδια τα μάγουλα της μάγισσας». Είναι η εύκολη Κυριακή που μας προσφέρεται σαν παράξενο δώρο. Η γλύκα της, η νωθρότητά της ακόμη κι η μελαγχολία της προκαλούν μια μικρή, σχεδόν καλοδεχούμενη συντριβή της καρδιάς. Ι.Επιστήμονες από κούνια ΤΗΣ ΑΜΑΝΤΑΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΤΡΙΤΗ, 16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2003 Ποιος είναι ο κοινός υποσυνείδητος στόχος των σημερινών σπουδαστών και των γονιών τους; Αν πιστέψουμε τις διαφημίσεις (που είναι μια έγκυρη, λαϊκή δημοσκόπηση επιθυμιών) ο νέος με τα τζιν που κοιτάζεται σ' έναν καθρέφτη ονειρεύεται την κοστουμαρισμένη του αντανάκλαση - κομμένο μαλλί και κοστούμι και εταιρικό αυτοκίνητο, αντί να κόβει δρόμο ποδαράτο, με το μαλλί στον άνεμο, με το καταφρονημένο του μπλουτζίν. Αντίθετα από τον μελλοντικό σπουδαστή της συγκεκριμένης διαφήμισης, η ευπρεπής του αντανάκλαση εγγυάται ότι τίποτα δεν θα ξεφεύγει από το περίγραμμα: ούτε μαλλιά ούτε αεράτα πουκάμισα ούτε τρελές επιθυμίες. Γιατί όπως υπαινίσσεται ένας συνομήλικός του, σε άλληΟΛ διαφήμιση του ίδιου είδους, φορώντας το χαμόγελο της επιτυχίας ο δρόμος είναι μονόδρομος και ευτυχώς: «από την πληροφορική στην πολυεθνική». ' Δεν ξέρω καθόλου τους σημερινούς δεκαοχτάρηδες, οπότε δεν γνωρίζω αν πίσω από την πλούσια χαίτη των μαλλιών και τα πολύχρωμα έθνικ χαϊμαλιά κρύβεται τέτοια ομοιογένεια στόχων. Μου αρέσει να πιστεύω ότι οι διαφημίσεις αυτού του είδους απευθύνονται σε γονείς, ότι τα παιδιά σε καμιά εποχή δεν ονειρεύονται να καταλήξουν, κουρεμένα και κοστουμαρισμένα, στο μαντρί της πολυεθνικής. Θέλω επίσης να ελπίζω ότι η ανάγκη για δουλειά και η φιλοδοξία δεν θα δημιουργήσουν μια ακόμη γενιά εργαζομένων που θα φεύγουν από το σπίτι τους αξημέρωτα και θα επιστρέφουν με τη δύση του ήλιου για να δώσουν σταυρωτά φιλιά στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και να αποχαυνωθούν μπροστά στην τηλεόραση. ^^^>•*^
Έχετε παρατηρήσει ότι οι διαφημίσεις που πουλάνε τίτλους σπουδών δεν δείχνουν πια στην πλειοψηφία τους σπουδαστές που χαμογελούν όλοι μαζί, επαγγελματίες που βαδίζουν πλάι πλάι στη συμβολική τους καταξίωση; Όχι, ο δρόμος είναι πλέον απολύτως μοναχικός και ναρκισσιστικός (όπως το είδωλο στον καθρέφτη), ο καθένας δείχνει να δουλεύει για τον εαυτό του και η ηθική στον εργασιακό στίβο είναι σχεδόν μπανάλ. Στις διαφημίσεις υπάρχουν οι χαραμοφάηδες τύποι «άραξον» και τα χρυσά μωρά που μαθαίνουν κομπιούτερ και ξένες γλώσσες από την κούνια (η χαριτωμένη οπτικοποίηση των χρυσών μωρών είναι βρέφη με πάνες που μπουσουλάνε ανέμελα ανάμεσα σε καλώδια υπολογιστών).
Και δεν πρόκειται μόνο για χιούμορ: έλαβα τις προάλλες φυλλάδια βρεφονηπιακών σταθμών που ειδικεύονται στην προπαίδευση νηπιαγωγείου. Η έννοια του φροντιστηρίου αλλοίωσε κάθε δραστηριότητα, ακόμη και το παιχνίδι με τις κουδουνίστρες. Πώς θα μπορούσε άραγε το εν λόγω παιχνίδι να εγγυηθεί κάτι χειροπιαστό; Τη ρυθμική αγωγή του νηπίου ενδεχομένως; Επιστήμονες από κούνια, φοιτητές που ονειρεύονται το Ιϊίε 8ΐγ1ο της εργασιομανίας - μάλλον άλλαξε δραματικά το υλικό


Ε.Ε. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΨΗΦΟΥ
Με την ιδέα της χορήγησης στους μετανάστες του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε τοπικές εκλογές «φλερτάρει» η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς σχετική πρόβλεψη υιοθετήθηκε κατά τη Διάσκεψη των υπουργών Εσωτερικών στο Γκρόνιγκεν της Ολλανδίας. Το κείμενο περιέχει 11 σημεία, μεταξύ των οποίων η συμμετοχή των μεταναστών στις τοπικές εκλογές στο πλαίσιο της προσπάθειας ένταξης τους στις τοπικές κοινωνίες. Το κείμενο υιοθέτησε, βεβαίως, και ο Έλληνας υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος υποστήριξε το τεκμήριο αρμοδιότητας για κάθε κράτος-μέλος, δηλαδή τη δυνατότητα να αποφασίζει τις πολιτικές ένταξης μεταναστών για τη χώρα του, με βάση τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με τις αρχές της Ε.Ε., δικαίωμα ψήφου κατ' αρχήν σε δημοτικές, νομαρχιακές και περιφερειακές εκλογές θα μπορούν να αποκτήσουν οι μετανάστες, οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στις χώρες-μέλη της Ε.Ε., έπειτα από νομοθετικές ρυθμίσεις που θα προωθούνται επιμέρους από τα κράτη.
Ήδη, πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν νομοθετήσει σχετικά, με πρώτη τη Σουηδία που έχει παραχωρήσει το σχετικό δικαίωμα από το 1975, ενώ από φέτος ισχύει και στο Βέλγιο. Παρόμοιο καθεστώς υπάρχει σε Ολλανδία, Δανία, Ισπανία, Αυστρία και Πορτογαλία, η οποία παρέχει το δικαίωμα ψήφου σε μετανάστες και στις εθνικές εκλογές.
Στην τελευταία του έκθεση για τη μετανάστευση στην Ελλάδα, το Συμβούλιο της Ευρώπης «συνιστά στις ελληνικές αρχές να λάβουν μέτρα για να προωθήσουν -για αλλοδαπούς που είναι εγκατεστημένοι επί μακρόν στη χώρα- τη δυνατότητα να συμμετέχουν στον δημόσιο βίο, για παράδειγμα παρέχοντάς τους το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση».

Επιχείρηση νομιμοποίησης μελετά το υπ. Εσωτερικών

Δώδεκα νομοθετικά οργανωμένες προσπάθειες νομιμοποίησης μεταναστών έχει επιχειρήσει η γειτονική μας Ιταλία, ενώ τρεις αντίστοιχες προσπάθειες έχουν οργανωθεί από την Ισπανία, προκειμένου να καταγράψουν τον μεταναστευτικό πληθυσμό που βρίσκεται στις χώρες τους. Και σ' αυτές τις χώρες, όπως και στο σύνολο των χωρών που έχουν δεχθεί μεταναστευτικά ρεύματα, το 90% της αρχικής μετανάστευσης ήταν παράνομο.
Με δεδομένη την εμπειρία αυτή, αλλά κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι η χώρα μας, 15 χρόνια μετά το πρώτο κύμα μεταναστών και έπειτα από δύο προσπάθειες νομιμοποίησής τους, εξακολουθεί να διαθέτει περίπου 400.000 παράνομους μετανάστες, όλα δείχνουν ότι οι αρμόδιοι οδηγούνται σε μια τρίτη επιχείρηση νομιμοποίησης μεταναστών στη χώρα μας.

Συνολικός επανασχεδιασμός

Η προσπάθεια αυτή θα γίνει στο πλαίσιο επανασχεδιασμού της μεταναστευτικής πολιτικής της
χώρας. Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως διευκρίνιζαν κύκλοι του υπουργείου Εσωτερικών, μια ακόμη
προσπάθεια νομιμοποίησης θα γίνει πολύ προσεκτικά και μπορεί να έχει πολλές μορφές και κατηγορίες.
Για παράδειγμα, μπορεί να νομιμοποιεί -πλήρως ελεγχόμενα- μια κατηγορία μεταναστών που θα
έρχονται στη χώρα μας για εποχική απασχόληση συγκεκριμένης διάρκειας και με το τέλος της θα
επιστρέφουν στη χώρα τους. % \ \
Την επανεξέταση μιας νέας προσπάθειας νομιμοποίησης των παράνομων μεταναστών υποστηρίζει και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής κ. Α. Ζαβός, ωστόσο, όπως διευκρινίζει, μια τέτοια απόφαση έχει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Η μία παράμετρος, διευκρινίζει, είναι ότι όσο υπάρχουν παράνομοι μετανάστες, βοηθούν στη μαύρη οικονομία με σοβαρές συνέπειες σε πολλούς τομείς ανάπτυξης της χώρας. Από την άλλη, όμως, μια νέα νομιμοποίηση είναι πιθανόν να σημάνει ένα νέο κύμα οικονομικών μεταναστών.
Πάντως, υπέρ αυτής της προοπτικής συνηγορεί και το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε έκθεση που έχει συντάξει για τη μετανάστευση στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού, στην τρίτη της έκθεση για τη χώρα μας, «συνιστά να διευρυνθούν οι δυνατότητες για τους αλλοδαπούς που ευρίσκονται στην Ελλάδα, να νομιμοποιήσουν την κατάστασή τους», καθώς -όπως διαπιστώνει- πολλοί αλλοδαποί «βρέθηκαν σε ασαφή, αν όχι επισφαλή θέση ως προς τη δυνατότητά τους να παραμείνουν στη χώρα».


3. Αυτή η Ρόδος...

(ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ Δ. ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Κ. ΣΕΠ. 2003)

«Ελάτε κύριε Γ.», είπε στον κατηγορούμενο ο εισαγγελέας, πιέζοντάς τον να εξεταστεί -ήδη πριν φθάσει η ώρα της δικής του απολογίας- κατ' αντιπαράσταση με τον Τ.: «Δεν θέλετε να αποδείξετε την αθωότητά σας; Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα».
Δεν είναι 1αρ8ΐΐ8 1ίη§ιιαο, όπως θα νόμιζε κανείς. Στα ποινικά δικαστήρια όλης της χώρας, ουκ ολίγοι δικαστές και εισαγγελείς σχολιάζουν ότι ο κατηγορούμενος «δεν απέδειξε», σαν να έχουν λησμονήσει αυτό με το οποίο τους βομβάρδιζαν στο Πανεπιστήμιο. Ότι, δηλαδή, ο κατηγορούμενος δεν έχει να αποδείξει τίποτε.
Αυτός τεκμαίρεται αθώος. Το βάρος της απόδειξης πέφτει στους κατηγόρους. Για τον εισαγγελέα και τον δικαστή είναι και το πήδημα και η Ρόδος. Όχι για τον κατηγορούμενο.
Άλλωστε, ας μη το ξεχνάμε, ειδικά στα νομικά, υποχρέωση αρνητικής απόδειξης δεν νοείται. Και
στα αστικά δικαστήρια, όταν κάποιος ενάγει λέγοντας «δεν χρωστάω», καλείται ο εναγόμενος να
αποδείξει το αντίθετο. Το «εξόφλησα» αποδεικνύεται. Το «δεν χρωστάω» όχι. «Να αποδείξετε την
αθωότητά σας». Ο Σωκράτης μάλλον θα απαντούσε: «Εγώ νόμιζα πως εσείς έχετε κάτι να αποδείξετε,
κύριε εισαγγελέα» . ^ ~






9. Η δημαγωγία της αφασίας
Διασκευασμένο κείμενο του Γιώργου Κουμάντου, Καθημερινή, Κυριακή, 16 Δεκεμβρίου 2001.

Ο πολιτικός λόγος είναι, από τη φύση του, καταδικασμένος να είναι πάντα «αμφίσημος», με διπλό νόημα, γιατί έχει να επιτελέσει διπλή λειτουργία. Από τη μια μεριά, οφείλει να εκφράζει την πολιτική ταυτότητα του ομιλητή, τις προθέσεις του, τα σχέδιά του, την τοποθέτησή του στο πολιτικό φάσμα - κοντολογίς το πρόγραμμά του. Από την άλλη μεριά, ο πολιτικός λόγος οφείλει να προσελκύσει τους αποδέκτες του, τον «λαό», επιδιώκοντας να τους κάνει οπαδούς και ψηφοφόρους. Προπάντων οφείλει να προσελκύσει εκείνους που δεν είναι από τα πριν έτοιμοι να συμφωνήσουν μαζί του, τους ταλαντευόμενους, τους αναποφάσιστους, εκείνη την πολύτιμη ομάδα των πολιτών που χωρίς φανατισμό είναι πρόθυμοι να μετακινηθούν και να χαρίσουν την ποθητή πλειοψηφία.
Η διπλή λειτουργία του πολιτικού λόγου προκαλεί μιαν αναπόφευκτη ταλάντευση ανάμεσα στην αλήθεια και την προπαγάνδα. Η αποκλειστική προσήλωση στη αλήθεια κινδυνεύει να στερήσει τον πολιτικό λόγο από την αναγκαία αποτελεσματικότητα. Απείρως συνηθέστερο είναι το αντίθετο φαινόμενο, της προσήλωσης στην προπαγανδιστική αποτελεσματικότητα - ο λόγος δεν εξαγγέλλει τις αντιλήψεις του ομιλητή, αλλά απλώς καθρεφτίζει τις επιθυμίες του ακροατή. Κάπως έτσι θα μπορούσε να είναι ο ορισμός της δημαγωγίας.
Η δημαγωγία έχει ένα εγγενές μειονέκτημα: ότι οι ακροατές δεν έχουνολοι τις ίδιες επιθυμίες. Βάλτε και τα μέσα επικοινωνίας που προσφέρουν πανελλαδική διάδοση του λόγου αποκλείοντας την παραλλαγμένη προσαρμογή του στη σύνθεση του κάθε ακροατηρίου (για παράδειγμα, άλλα λόγια στις ορεινές περιοχές, άλλα στις πεδινές) - το πλαίσιο της δημαγωγίας στενεύει. Σίγουρος δρόμος απομένει μονάχα ένας: ο λόγος να είναι βουβός, να μη λέει τίποτε περισσότερο εκτός από πλαδαρές κοινοτοπίες, ικανές να προσαρμοσθούν στην κάθε επιθυμία.
Υπάρχουν πλούσιοι κατάλογοι έτοιμων φράσεων που συγκαλύπτουν την ουσιαστική αφασία. Όταν συγκρούονται δύο ομάδες συμφερόντων μπορείς πάντα να πεις ότι είσαι υπέρ της δικαιότερης λύσης. Μπορείς πάντα να πεις ότι υποστηρίζεις τη λύση που είναι προς το συμφέρον της πατρίδας ή του έθνους ή των εργαζομένων ή της νέας γενιάς - έστω και αν το ζητούμενο είναι ποιες ενέργειες υπηρετούν το συμφέρον αυτό. Η νεότερη πολιτική φρασεολογία προσφέρει και άλλες διεξόδους κοινοτοπίας: αντί να πάρεις θέσεις για την ουσία κάποιου προβλήματος, μπορείς πάντα να καταφύγεις σε αυτονόητες προτάσεις διαδικασίας, να είσαι υπέρ του διαλόγου, της συναίνεσης, μιας καλύτερης μελέτης του θέματος.
Χρήσιμο είναι να συνοδεύεται αυτή η κοινότοπη φλυαρία από το ανάλογο ύφος. Ένα διστακτικό χαμόγελο, που κανονικά δεν φανερώνει παρά αμηχανία και άγνοια, εύκολα μπορεί να ερμηνευθεί στις κατάλληλες συνθήκες, ως υπαινιγμός στα όσα ξέρεις και δεν θέλεις να φανερώσεις. Είναι χαρακτηριστική η προσοχή με την οποία αποφεύγεται κάθε πρόταση συγκεκριμένης λύσης στα καυτά θέματα του παρόντος. Οι άφωνοι δημαγωγοί της πολυσυλλεκτικότητας δεν θα αναπτύξουν ποτέ τι σχεδιάζουν αυτοί ή το κόμμα τους- για τη δημιουργία θέσεων εργασίας ή για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στα ασφαλιστικά ταμεία ή για τον τρόπο εισαγωγής στα πανεπιστήμια ή για το όνομα της Μακεδονίας ή για τις αμυντικές δαπάνες και τις καταλληλότερες προμήθειες πολεμικού υλικού. Σε αυτά ο λόγος περιορίζεται ή σε κριτική του παρελθόντος (από την οποία δεν συνάγεται ποια θα ήταν η σωστή ενέργεια) ή σε αοριστολογία για το μέλλον. Αναρωτιέται κανείς τι θα έκαναν αν αντίκριζαν έναν αντίλογο απλώς με μορφή συγκεκριμένου ερωτηματολογίου. Αλλά η σκηνοθετική οργάνωση των εμφανίσεών τους πάντα αποκλείει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.


Κωδικοποιημένα μηνύματα

Οι έμπειροι αναλυτές του πολιτικού λόγου της προγραμματισμένης αοριστίας συχνά ανακαλύπτουν μέσα στα κείμενα αυτά κάποιες φράσεις με ιδιαίτερη σημασία για την πορεία που πρόκειται να τηρηθεί στο μέλλον. Αλλά οι φράσεις αυτές ποτέ δεν είναι γενικής λήψης. Είναι κωδικοποιημένα μηνύματα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες κομματικών στελεχών και αφορούν επίμαχους κομματικούς προσανατολισμούς. Έτσι, καθησυχάζουν ή κερδίζονται οι παλαιοί ή οι νεολαίοι, οι συντηρητικοί ή οι ανανεωτικοί, εκείνοι που από κάπου παραλείφθηκαν ή πρόκειται να παραλειφθούν. Βέβαια και εδώ χρειάζεται προσοχή, ώστε κάποιοι άλλοι να μη γίνουν παραπονούμενοι: ακριβής ποσόστωση κρυπτογράφησης και αοριστολογίας.
Συχνά, στη ρητορική αοριστία παρεμβάλλονται κάποιες λέξεις ή κάποιες φράσεις, πέρα από τα κωδικοποιημένα μηνύματα προς τα στελέχη, που έχουν ως στόχο την υποδήλωση της ταυτότητας των κομμάτων - αλλιώς θα κινδύνευε ο απληροφόρητος ακροατής να μην ξεχωρίζει σε ποιανού κόμματος τη συγκέντρωση βρίσκεται. Παλαιότερα, η ταυτότητα των κομμάτων ήταν εύκολο να διαπιστωθεί από τα χρώματα που επικρατούσαν ή από την εικόνα του αρχηγού. Από τότε όμως που οι αρχηγοί έπαψαν να έχουν σπουδαία φωτογένεια και τα χρώματα των κομμάτων ανακατώθηκαν για χάρη της πολυσυλλεκτικότητας, χρειάζονται μερικές λέξεις - κλειδιά για τη στοιχειώδη συνεννόηση. Αν και αυτά ακόμα μπερδεύονται από τότε που οι «προοδευτικοί» ανακάλυψαν τα πλεονεκτήματα της οικονομίας της αγοράς και οι «συντηρητικοί» ανακάλυψαν τη λαϊκή απήχηση κάποιων «κοινωνικών προσώπων».
Τελευταίο καταφύγιο είναι το σύνθημα, μια λέξη ή μερικές λέξεις που καθρεφτίζουν κάποιο διάχυτο λαϊκό αίτημα χωρίς να λένε τίποτε συγκεκριμένο. Παλαιότερα η λέξη «έθνος» και τα παράγωγά της εξασφάλιζαν την πελατεία της μιας παράταξης, η λέξη «δημοκρατία» και τα παράγωγά της την πελατεία της άλλης. Η λέξη «αλλαγή» έδωσε πρόσκαιρες επιτυχίες στον Πλαστήρα και πολύ μονιμότερες στον Παπανδρέου. Παλαιά κόμματα, προκειμένου να ανανεώσουν τη φυσιογνωμία τους, και καινούργια, προκειμένου να μπουν στην αγορά, καταφεύγουν σε διαφημιστές ψάχνοντας για κάποια μαγική λέξη.
Βέβαια, κανένας πολιτικός λόγος δεν δεσμεύει πιεστικά την πολιτική πράξη που ίσως επακολουθήσει. Αλλά η αποστασιοποιημένη ουδετερότητα της κοινοτοπίας σε αφήνει ακόμα πιο ελεύθερο να πράξει, ό,τι θέλεις, όταν κάποτε η μέθοδος καρποφορήσει και κληθείς να μετατρέψεις τους λόγους και το ύφος σε έργα. Αλλά είναι απίθανο να χρησιμοποιηθεί πραγματικά αυτή η ελευθερία. Γιατί το πιθανότερο είναι ότι οι δημαγωγικές πράξεις θα ακολουθήσουν τους δημαγωγικούς λόγους - άλλωστε μια εκλογική επιτυχία δημιουργεί ως πρώτο στόχο την ανάγκη της επανάληψής της. Έτσι, η λαϊκή ευφορία συντηρείται: παροχές που υπονομεύουν το μέλλον της οικονομίας, διευκολύνσεις που υπονομεύουν το μέλλον της παιδείας, ανοχές και επιείκειες που υπονομεύουν το μέλλον του κράτους - η δημαγωγία εκδηλώνεται πια με βραχυπρόθεσμες ικανοποιήσεις. Το ξάφνιασμα των λογαριασμών που θα πρέπει να πληρωθούν έρχεται μετά, όταν οι πρωτεργάτες της δημαγωγίας έχουν αποχωρήσει από τη σκηνή (ή από τη ζωή). ~
Αλλά τα κόμματα, στις μεθόδους προβολής τους, καθρεφτίζουν την πελατεία, παρούσα ή ελπιζόμενη. Και αν είναι κάτι ελπιδοφόρο, είναι ότι η πελατεία αρχίζει να μην πορεύεται κατά τη μουσική που θέλουν να της επιβάλουν τα κόμματα ή, έστω, πολλά κόμματα. Ο προεκλογικός λόγος, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, ολοένα και περισσότερο αρχίζει να αντιμετωπίζει κρίσιμες ερωτήσεις, όπως «δηλαδή πώς θα γίνει αυτό;» ή «με τι χρήματα θα κάνετε το άλλο». Αν αυτό γενικευθεί, θα ξεχωρίσουν οι πολιτικοί που έχουν κάτι να πουν από τους ιππότες της αφασίας.
ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ

Εθελοντές, επιστημονικά «θηράματα» ή η κινητήρια δύναμη της ιατρικής έρευνας; Πάντως όχι ακτιβιστές που θυσιάζονται προς όφελος της επιστήμης. Δεν δίνονται έτσ^ όλοι κάτι περιμένουν: Οι πάσχοντες, τη θεραπεία. Οι θανατοποινίτες να γλιτώσουν την αγχόνη^ξοποιώντας την «παράταση» που μπορεί να τους δώσει ο καρκίνος ή το ΑΙΌδ! Οι άποροι ή οι μετανάστες, χρήματα...
Μέχρι τώρα ξέραμε για πειράματα σε ζώα. Πλέον, ο όρος «περαματάνθρωπος» καθιερώθηκε και με τη βούλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ο άνθρωπος που προσφέρει τον οργανισμό του στην υπηρεσία της ιατρικής, με την πενιχρή υπόσχεση χρηματικής αμοιβής και την ακόμη πενιχρότερη ότι θα βελτιωθεί η υγεία του. Συχνά, η χειροτέρευση του έρχεται με ρυθμούς καλπασμού. Κάποιοι λένε ότι ο κύριος σκοπός της επιστήμης είναι η πρόοδος της ανθρώπινης γνώσης - με οποιοδήποτε κόστος. Και κάποιοι άλλοι μιλούν για εγκλήματα, για ανθρώπο^ ««ζόμπι» και εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου πόνου. Είναι οι ίδιοι που θέτουν το θέμα στη βάση οικονομικών συμφερόντων κι ενός ανηλεούς ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών ανά τον κόσμο.
Από την επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο έχει ξεκινήσει, σύμφωνα με πληροφορίες, μια μεγάλη έρευνα γύρω από το θέμα, η οποία και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Μια καλή ευκαιρία να δημοσιοποιηθούν επίσημα στοιχεία για τους «πειραματάνθρωπους», που βρίσκονται στα συρτάρια της Ε. Ε. «Οι πόρτες είναι κλειστές και τα στόματα δύσκολα ανοίγουν. Ή βρισκόμαστε προ συγκλονιστικών αποκαλύψεων για ανθρώπους-ζόμπι ή το θέμα -δημόσια τουλάχιστον- θα μείνει ως έχει», μας λέει χαρακτηριστικά ένας εκ των Ελλήνων ευρωβουλευτών που δραστηριοποιείται κυρίως σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ευρωκοινοβούλιο (και που για ευνόητους λόγους κρατά την ανωνυμία του).
Βεβαίως, οι πλέον γνωστοί πειραματάνθρωποι υπήρξαν, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι εβραίοι, οι μαύροι, οι ισπανόφωνοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι αθίγγανοι και οι ρώσοι αιχμάλωτοι, που γλίτωσαν από τους θαλάμους αερίων των ναζιστών, αλλά όχι και από τον δόκτορα Μένγκελε, τον «Άγγελο, του θανάτου».
Το όνομά της είναι Μπέρι Ναχμία. Για τον Μένγκελε όμως ήταν η «Γκορίλα». Ψηλή, με δυνατή κράση και νέα. Η «Γκορίλα» είχε παλέψει επάξια με δυο άγρια σκυλιά που έβαλαν να την κατασπαράξουν. Πρώτης τάξεως πειραματόζωο για τον Μένγκελε. Το ενδιαφέρον του είχε επικεντρωθεί στα όμορφα χέρια της. «Ήθελε να μου τα κόψει για να τα κάνει μούμια», θυμάται σήμερα η πρόεδρος των Ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος. Η ίδια γλίτωσε στο παρά πέντε, όχι όμως και οι υπόλοιποι του Άουσβιτς. «Μία επιλογή είχαμε. Να πεθάνουμε από τα ηλεκτροφόρα σύρματα ή από τον Μένγκελε. Στις ωοθήκες των κοριτσιών έβαζαν σπέρμα πιθήκου για να δουν τι θα βγει. Στους άντρες αφαιρούσαν τους όρχεις», θυμάται.
Η μοναδική επιζήσασα από τα πειράματα του Μένγκελε που βρίσκεται στην Ελλάδα είναι μια 70χρονη γυναίκα που ζει πλέον στο Εβραϊκό Γηροκομείο Θεσσαλονίκης. «Της έχουν κατασπαράξει την κοιλιά», μας είπαν γι' αυτήν άνθρωποι που την έχουν γνωρίσει. Τι ακριβώς της έχουν κάνει ίσως και να μην το μάθουμε ποτέ. Από τότε που γύρισε από το Άουσβιτς δεν έχει μιλήσει σε κανέναν γι' αυτό.

Τη δεκαετία του '80 η κοινή γνώμη της Γερμανίας συγκλονίζεται από το βιβλίο του γνωστού γερμανού δημοσιογράφου Γκίντερ Βάλραφ με τίτλο «Το πρόσωπο του Τούρκου». Ήταν η πρώτη δημόσια και τεκμηριωμένη με στοιχεία αναφορά για την «επαγγελματική» δραστηριότητα των περισσότερων μεταναστών εκείνης της περιόδου.
Ο Βάλραφ, για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι πώς λειτουργεί το σύστημα, μεταμφιέστηκε σε τούρκο μετανάστη. Παρουσιάστηκε για πειραματάνθρωπος στα εργαστήρια της ΓΑΒ της Νο\ν ϋΐιι!^ όπου ήδη υπήρχαν 2.800 «συνεργάτες» απ' όλες τις φυλές. Υπέγραψε μια δήλωση και του χορήγη^Ο^ συνδυασμό βαρβιτουρικών και φενιντοϊνης. Μόλις πήρε τα χάπια, παρουσίασε διαταραχές της όρασης, ημικρανία και αιμορραγία από τα ούλα. Εγκατέλειψε. Όχι όμως και οι υπόλοιποι, γιατί έπρεπε να επιστρέψουν την προκαταβολή. Ξαναδοκίμασε σε άλλη εταιρεία. Ο μισθός ήταν 2.500 μάρκα για 15 ημέρες για να δοκιμάσει ένα διουρητικό, το Μα8ροπηοη. Όμως, το συμβόλαιο ανέφερε ότι σε περίπτωση ανάκλησης της συνεργασίας, η εταιρεία δικαιούνταν να ζητήσει αποζημίωση. Με όλα τα στοιχεία στα χέρια του, προέβη στις αποκαλύψεις μέσω του βιβλίου του.
Την ίδια δεκαετία, λίγα χρόνια μετά το Πρόσωπο του Τούρκου, ξεσπά σκάνδαλο στο αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο. Η διοίκηση παραδέχεται ότι χορηγούσε πειραματικά αντικαρκινικά φάρμακα σε ασθενείς, ακόμα και σε παιδιά, χωρίς προηγουμένως να ενημερωθούν οι ίδιοι ή οι συγγενείς τους. Πολλά από αυτά προκάλεσαν πιο οδυνηρούς θανάτους απ' ότι θα είχε προκαλέσει η αρρώστια.
Την ίδια εποχή, στην Ιταλία προσλαμβάνονταν από φαρμακοβιομηχανίες πειραματάνθρωποι με ημερομίσθιο περίπου 50.000 λιρέτες. «Συνήθως οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες αναλαμβάνουν να κάνουν τα συγκεκριμένα πειράματα σε χώρες της Αφρικής και της Λ. Αμερικής. Εκεί τα μέτρα που εμποδίζουν τον άνθρωπο να γίνεται πειραματόζωο είναι σαφώς ελαστικότερα.
Μην πάμε όμως τόσο πίσω. Μόλις λίγους μήνες πριν οι βρετανικές εφημερίδες αποκάλυπταν ότι οι αγγλικές φαρμακοβιομηχανίες χρησιμοποιούν,έ^ντι αμοιβής περίπου 8.000 πειραματάνθρωπους για δοκιμή νέων φαρμάκων.
Πριν από μερικά χρόνια, ένας έλληνας νευροχειρουργός έκανε μετωπιαίες λοβεκτομές σε ορισμένους ασθενείς του, με σκοπό την αλλαγή της συμπεριφοράς τους. Οι άνθρωποι αυτοί, που αντιμετώπιζαν σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες, γίνονταν κυριολεκτικά πειραματόζωα του γιατρού με την έγγραφη συναίνεση των συγγενών τους, οι οποίοι πίστευαν ότι έτσι θα καλυτερέψουν τα πράγματα. Όμως, το πείραμα απέτυχε. Ακολούθησαν μηνύσεις που κάθισαν το γιατρό στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Ο άσος στο μανίκι του κατηγορούμενου ήταν η γραπτή συναίνεση των συγγενών για τα συγκεκριμένα πειράματα. Οι επεμβάσεις γίνονταν σε ιδιωτική κλινική που διατηρούσε ο ίδιος σε προάστιο των Αθηνών, λίγα μόλις λεπτά μακριά από την πλατεία Κουμουνδούρου. Η κλινική αυτή λειτουργεί πλέον ως διαγνωστικό κέντρο. Όταν όμως επικοινωνήσαμε με τον γιατρό αυτόν, αρνήθηκε να μας μιλήσει για το θέμα.
Πειράματα σε ανθρώπους γίνονται στην Αμερική, την Ευρώπη, τις χώρες του Τρίτου Κόσμου -και στην Ελλά%— Οι έλληνες γιατροί δεν μιλούν εύκολα για το θέμα. Κι όταν το κάνουν, αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν όρους όπως «νόμιμο» ή «παράνομο». Προτιμούν το «ηθικό» και το «ανήθικο». «Ηθικά» γι' αυτούς είναι τα κοκτέιλ φαρμάκων που δέχονται να δοκιμάσουν οι φορείς του ΑΙΌδ. Βέβαια, τα όρια είναι δυσδιάκριτα


12. Απειλούμε τον άνθρωπο με εξαφάνιση...
Κατά της ανεξέλεγκτης χρήσης χημικών ουσιών τάχθηκαν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων
Του Γιάννη Ελαφρού (καθημερινή 16/05/2004)

«Εμείς, επιστήμονες, ιατροί, νομομαθείς, ουμανιστές και πολίτες, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της σημερινής κατάστασης, διακηρύσσουμε ότι: 1) Η ανάπτυξη πολλών σύγχρονων ασθενειών είναι αποτέλεσμα της επιδείνωσης του περιβάλλοντος. 2) Η χημική ρύπανση αποτελεί σοβαρή απειλή για την επιβίωση των παιδιών και του ανθρώπου. 3) Το ανθρώπινο γένος συνολικά αντιμετωπίζει σημαντικό κίνδυνο. Γι' αυτό καλούμε κατ' αρχήν σε απαγόρευση όλων των προϊόντων που σίγουρα ή πιθανότατα προκαλούν καρκίνο, μεταλλάξεις και τοξικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό».
Το δραματικό αυτό κείμενο αποτελεί απόσπασμα της Διακήρυξης του Παρισιού, στην οποία κατέληξαν την Παρασκευή 7 Μαΐου 2004 εκατοντάδες επιστήμονες και ακτιβιστές, οι οποίοι έχουν θέσει στόχο τη συλλογή 1.000.000 υπογραφών. Στη διακήρυξη γίνεται έκκληση σε όλες τις κυβερνήσεις για αυστηρότατα μέτρα ενάντια στη χημική ρύπανση, για υιοθέτηση της Αρχής της Προφύλαξης και εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στο ίδιο κείμενο καταγράφεται μια σειρά ανησυχητικών διαπιστώσεων: μεγάλη αύξηση των καρκινοπαθειών από το 1950 ειδικά στις βιομηχανικές χώρες, προβλήματα γονιμότητας ειδικά στους άνδρες, με το 15% των ζευγαριών στην Ευρώπη να είναι στείρα, σοβαρότατος κίνδυνος για τα παιδιά. Ουσίες όπως πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, διοξίνες και Ρ^Β8, άσβεστος, υδράργυρος, μόλυβδος, κάδμιο, φυτοφάρμακα, πρόσθετα στα τρόφιμα ενοχοποιούνται. Όπως σημειώνουν, πολλές από αυτές τις χημικές ουσίες προκαλούν ορμον^ς διαταραχές, καρκινογενέσεις και άλλες ανωμαλίες.
Με τη σύνοδο του Παρισιού, στην οποία παρευρίσκονταν μερικοί από τους πιο πρωτοπόρους ερευνητές σε παγκόσμιο επίπεδο, συνδέθηκε το συνέδριο της Κω, μέσω τηλεδιάσκεψης! Ήταν εντυπωσιακή αυτή η απευθείας επικοινωνία από την ακριτική Κω με το κέντρο της Ευρώπης, όπου γινόταν μια έντονη συζήτηση για τη στάση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.
Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της τηλεδιάσκεψης ήταν όταν πήρε το λόγο ο γνωστός Αμερικανός γιατρός και πρωτοπόρος στο μέτωπο κατά του καρκίνου, Σαμ Επσταϊν, ο οποίος, απαντώντας σε ορισμένες αιτιάσεις ότι η διακήρυξη είναι πολύ απόλυτη, τόνισε: «Έχουμε αρκετή ενημέρωση πια. Ξέρουμε ότι οι ορμόνες είναι επικίνδυνες. Δεν θέλουμε άλλα δέκα χρόνια ερευνών. Τώρα είναι η ώρα της πολιτικής και της δράσης. Μιλάμε για τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου». Και με έκπληξη είδαμε μια αίθουσα γεμάτη από πρωτοπόρους επιστήμονες στο Παρίσι να πνίγει στο χειροκρότημα τις τελευταίες φράσεις του Επσταϊν που υψώθηκαν σαν πολεμική κραυγή: «Όχι άλλη επιστήμη. Πολιτική! Πρέπει να δράσουμε!».
Η κραυγή αυτή αγωνίας αποτυπώνει τις βαθύτατες ανησυχίες μεγάλου μέρους της επιστημονικής κοινότητας, ειδικά εκείνων που δεν έχουν ξεπέσει στην εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων ή της ατομικής κερδοσκοπίας, μπροστά στην αποχαλίνωση των θανατηφόρων ασθενειών και στην υποδούλωση των κρατών στις χημικές και βιοτεχνολογικές βιομηχανίες. Σε αυτές τις συνθήκες, η «περισσότερη έρευνα» από κοινωνική και επιστημονική ανάγκη μετατρέπεται σε άλλοθι διαρκούς ρύπανσης και σε επιβραδυντικό φιτίλι, όπου απλά ετοιμάζει την έκρηξη της χημικής βόμβας.





13. Πυρηνική ενέργεια

Η πυρηνική βιομηχανία είναι παρα- προϊόν της κατασκευής της ατομικής βόμβας. Το 1938 η πειραματική έρευνα των Ο. Ηαίιη και Ρ. δ1χα88ΐηαη στο Βερολίνο έδειξε ότι ένας πυρήνας ουρανίου μπορούσε να διασπαστεί, αν βομβαρδιζόταν με ένα νετρόνιο (που είχε ανακαλυφθεί το 1932). Τον Οκτώβριο του 1939 ο Ούγγρος φυσικός Γ. δζίΙοΓά συνέταξε μια επιστολή προς τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Ρ.Ό. Κοθ8θνο1ΐ, την οποία υπέγραψε και ο Αΐβοή Είη8ΐοίη. Σ' αυτή την επιστολή ανέφερε ότι η ανάπτυξη της πυρηνικής φυσικής έδινε τη δυνατότητα κατασκευής ενός νέου είδους βόμβας με τεράστια ισχύ και ότι οι Γερμανοί είχαν τις επιστημονικές γνώσεις για την κατασκευή της. Καθώς υπήρχε ένας διάχυτος φόβος ότι η Γερμανία θα αποκτούσε πρώτη ένα τέτοιο όπλο, δημιουργήθηκε ένα σχέδιο, το σχέδιο Μανχάταν, με στόχο την κατασκευή μιας τέτοιας βόμβας. Το 1942 η διεύθυνση του προγράμματος Μανχάταν ανατέθηκε στον αμερικανικό στρατό.
Στο πρόγραμμα αυτό, η έδρα του οποίου βρισκόταν σε μια απομονωμένη περιοχή της Πολιτείας του Νέου Μεξικού των Η.Π.Α." το Γθ8 Α1απΐ08, απασχολήθηκαν περισσότερα από 100.000 άτομα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται φυσικοί, μαθηματικοί, χημικοί, μηχανικοί, τεχνικοί αλλά και κάθε είδους στρατιωτικό προσωπικό, το οποίο ανέλαβε τις οικοδομικές και άλλες εργασίες. Για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, που εξερράγη για πρώτη φορά στις 16 Ιουλίου 1945 στην έρημο του Α1απιο§οπ1ο στην Πολιτεία του Νέου Μεξικού και κόστισε πάνω από δύο δις δολάρια, εργάστηκαν σχεδόν όλοι οι γνωστοί φυσικοί της Αμερικής και ορισμένοι από την Αγγλία. Επικεφαλής του επιστημονικού συντονισμού ήταν ο Κοβοή ΟρροώιοίιηοΓ (Οπενχάιμερ, 1904-1967). Αργότερα, το 1949, ο ΟρροώιοίιηοΓ αρνήθηκε να συμμετάσχει στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου και κατηγορήθηκε από τις αρχές ότι διατηρούσε σχέσεις με το Κομμουνιστικό Κόμμα και ότι γνώριζε την ύπαρξη κατασκόπων της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά δεν τους κατονόμαζε. Μεγάλος αριθμός επιστημόνων, με επικεφαλής τον Είη8ΐοίη, υποστήριξαν με επιστολές τους το δικαίωμα ενός δημόσιου λειτουργού, και - σ' αυτή την περίπτωση - ενός προβεβλημένου επιστήμονα, όπως ήταν ο ΟρροώιοίιηοΓ, να διαφωνεί δημόσια με τις επιλογές της κυβέρνησης. Παρά το γεγονός ότι ο ΟρροώιοίιηοΓ αθωώθηκε από το δικαστήριο, η κυβέρνηση των Η.Π.Α. τον απέλυσε από τις διάφορες θέσεις συμβούλου που είχε. Ας σημειωθεί ότι ο Είη8ΐοίη, όπως και πολλοί άλλοι, που αρχικά ήταν υπέρ της κατασκευής της ατομικής βόμβας, όταν συνειδητοποίησε τις τόσο καταστροφικές συνέπειές της, μετατράπηκε σε άσπονδο πολέμιό της.
Η επιτυχημένη έκβαση του προγράμματος Μανχάταν και η κατασκευή της βόμβας επηρέασαν καθοριστικά τη μετέπειτα εξέλιξη των φυσικών επιστημών. Άρχισαν να χρηματοδοτούνται τεράστια ερευνητικά προγράμματα, ιδιαίτερα^ττη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, με προϋπολογισμούς πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, που απαιτούσαν τη συνεργασία εκατοντάδων επιστημόνων και τεχνικών. Η πειραματική πρακτική μεταβλήθηκε σταδιακά σε συλλογική δραστηριότητα. Ο απομονωμένος επιστήμονας, που εκτελεί πειράματα «πάγκου» στο εργαστήριό του αποτελεί πια φιγούρα του παρελθόντος.
Η γνώση που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του προγράμματος Μανχάταν χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Ένα σοβαρό τεχνικό πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί για την κατασκευή της βόμβας, ήταν ή απομόνωση του ισοτόπου του ουρανίου ϋ-235, της εκρηκτικής ουσίας που θα υπήρχε στην ατομική βόμβα. Αυτή η διαδικασία έλαβε χώρα σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες διαχωρισμού ισοτόπων. Το ισότοπο του ουρανίου ϋ-235 χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο στους πυρηνικούς αντιδραστήρες μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
-Λ Ο πρώτος πυρηνικός αντιδραστήρας αποτελούνταν από γραφίτη και από ουράνιο, και δημιουργήθηκε, στο πλαίσιο του προγράμματος Μανχάταν, το 1942 υπό την εποπτεία του Ε. Ροπηί (Φέρμι) στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Αν και ο στόχος αυτού και παρόμοιων αντιδραστήρων δεν ήταν η παραγωγή ενέργειας, η εμπειρία που αποκτήθηκε από την κατασκευή και τη λειτουργία τους είχε μεγάλη σημασία για τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας.
Άλλο σημείο αφετηρίας για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας ήταν η χρήση πυρηνικών αντιδραστήρων στα πλοία και στα υποβρύχια του αμερικανικού ναυτικού. Η θερμότητα που παραγόταν από τις ελεγχόμενες πυρηνικές αντιδράσεις σε έναν αντιδραστήρα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ατμού, ο οποίος με τη σειρά του κινούσε τις τουρμπίνες του πλοίου ή του υποβρυχίου. Στο σχεδιασμό και την εξέλιξη των πυρηνικών συστημάτων προώθησης σημαντικό ρόλο έπαιξε ο ναύαρχος Η.Ο. ΚίοκονοΓ (Ρίκοβερ), ο οποίος μεταξύ άλλων επέλεξε τον αντιδραστήρα του πρώτου πυρηνικού υποβρυχίου (ϋδδ Ναιιΐϋιΐ8, 17 Ιανουαρίου 1955).
Σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί. Η πυρηνική αντίδραση πρέπει να διατηρείται υπό έλεγχο και η θερμοκρασία του πυρήνα του αντιδραστήρα να μην υπερβαίνει κάποιο επίπεδο. Η θερμική ενέργεια που παράγεται στον αντιδραστήρα μεταφέρεται με κάποιο ψυκτικό μέσο για την παραγωγή έργου. Το 1950 υπήρχαν τέσσερις δυνατότητες για την απαγωγή της θερμότητας από τον πυρήνα του αντιδραστήρα: νερό, βαρύ νερό (οξείδιο του δευτερίου), υγρό μέταλλο, ή αέριο.
Ο ΚίοκονοΓ επέλεξε το νερό. Αυτή η επιλογή υπαγορεύτηκε από την ύπαρξη μιας πληθώρας γνώσεων για το νερό ως φορέα μεταφοράς θερμότητας, που είχαν προκύψει από συστήματα που χρησιμοποιούσαν νερό ως ψυκτικό (ατμολέβητες, τουρμπίνες ατμού).
Πάλι με πρωτοβουλία του ΚίοκονοΓ κατασκευάστηκε ο πρώτος αντιδραστήρας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ροηη8γ1ναηία των Ηνωμένων Πολιτειών το 1954. Το 1957 η ισχύς του έφτανε τα 60 πιο§α\να1ΐ8. Ο αντιδραστήρας αυτός χρησιμοποιούσε επίσης νερό ως ψυκτικό και η σχεδίασή του αποτέλεσε τη βάση για την κατασκευή αντιδραστήρων στις επόμενες δεκαετίες. Το 1988 υπήρχαν περίπου350 αντιδραστήρες σε όλο τον κόσμο και το 70% απ' αυτούς ήταν αυτού του τύπου.
Ο αντιδραστήρας αυτού του τύπου σχεδιάστηκε αρχικά για υποβρύχια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μη ληφθούν σοβαρά υπόψη οικονομικές παράμετροι, οι οποίες στο πλαίσιο στρατιωτικών προγραμμάτων είναι δευτερεύουσες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1950 η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ένα πυρηνικό εργοστάσιο ήταν περισσότερο από δέκα φορές πιο ακριβή από τη συμβατική παραγωγή ενέργειας (με βάση το κάρβουνο). ^Σ^α^έλη της δεκαετίας του 1980 η πυρηνική ενέργεια εξακολουθούσε να παραμένει λίγο πιο ακριβή από την ηλεκτρική ενέργεια που προκύπτει από την καύση άνθρακα.
Σ' αυτό το κεφάλαιο αλλά και στο βιβλίο συνολικά προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε κάποια στοιχεία από την ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας ως μια εισαγωγή σε ένα νέο γνωστικό αντικείμενο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κύριος στόχος μας ήταν να δείξουμε πόσο σύνθετη είναι η πορεία της ανθρώπινης σκέψης στην προσπάθειά της να κατανοήσει και να τιθασεύσει τη φύση. Συνειδητά δεν επιλέξαμε να θίξουμε την κοινωνική, την οικονομική και την ιδεολογική λειτουργία της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και τα τεράστια ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από τη χρήση τους. Αυτά είναι πολύ σοβαρά και σημαντικά θέματα των οποίων η διερεύνηση προϋποθέτει επαρκή κατανόηση της ιστορίας της επιστήμης και της τεχνολογίας.


14. Ο φόβος.
Καθημερινή, Κυριακή, 21 Ιουλίου 2002
Ο φόβος είναι ο διαμορφωτής της ανθρώπινης κατάστασης και είναι διαπιστωμένο ότι κάθε πολιτισμός είναι προϊόν ενός μακροχρόνιου αγώνα εναντίον του φόβου. Τα ζώα φοβούνται μη φαγωθούν, αλλά ο άνθρωπος πολλαπλασιάζει τις αφορμές του φόβου, περιπλέκει τις απειλές και φαντασιώνει με τους κινδύνους. Πάντα υπάρχει φόβος, αλλά η ποσότητά του είναι μοιρασμένη σε ατομικές δόσεις που μειώνονται στα γραφεία των ψυχιάτρων. Σήμερα, ωστόσο, υπάρχει ένας φόβος συλλογικός που δεν υπόκειται σε ψυχοθεραπεία και που ανακαλεί άλλες εποχές, πριν από τους μοντέρνους καιρούς. Οι λοιμοί, λιμοί και καταποντισμοί που τρομοκρατούσαν τους αρχαίους λαούς δίνουν τη θέση τους τον τελευταίο καιρό σε ένα μεγάλο φόβο απέναντι στον εξτρεμισμό του Ισλάμ, που τροφοδοτείται, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, με εκστρατείες συναγερμού λιγότερο ή περισσότερο αιτιολογημένες. ^«
Ο ΤΕΑΌΕΙιιΐϊΐΕΑιι, στο βιβλίο του «Ο φόβος στη Δύση» τονίζει ότι, μέχρι τη Γαλλική * Επανάσταση, το να αισθάνεται κανείς φόβο ήταν αναξιοπρεπές. Ήταν ένα αίσθημα που ο Μονταίνιος θεωρούσε ίδιον των ταπεινών και αδαών ή μια αδυναμία ανάρμοστη στην τάξη από την οποία προέρχονταν οι ήρωες και οι ιππότες. Όταν ο Δον Κιχώτης ετοιμάζεται να επέμβει υπέρ του στρατού του Πενταπολίν και εναντίον του Αλιφανφαρόν, ο Σάντσο Πάντσα τολμά να παρατηρήσει ότι η στρατιά δεν είναι παρά ένα κοπάδι πρόβατα. «Ο φόβος σου -λέει ο Δον Κιχώτης- σε κάνει, Σάντσο, να μη βλέπεις ούτε να ακούς σωστά• γιατί μια από τις συνέπειες του φόβου είναι ότι διαταράσσει τις αισθήσεις». Από την αρχαιότητα ως πριν από δύο-τρεις αιώνες, η λογοτεχνία και οι πλαστικές τέχνες εκθείαζαν τη γενναιότητα ως τον άξονα της κοινωνικής συμπεριφοράς. Μια κοινωνία χωρίς γενναίους ήταν κοινωνία ανίκανη να εκπληρώσει το πεπρωμένο της και με ροπή στην αποσάθρωση ή την οπισθοχώρηση.
Στις μέρες μας, ωστόσο, δεν είναι ντροπή να αισθάνεσαι φόβο, ούτε και να τον εκδηλώνεις. Το να είσαι πολιτισμένος άνθρωπος προϋποθέτει να είσαι ενημερωμένος για τους πολλαπλούς κινδύνους και να βρίσκεσαι γενικώς σε κατάσταση συναγερμού. Οι τεχνολογίες άμυνας και επιτήρησης, η ανάπτυξη της ιδιωτικής αστυνόμευσης, τα οχυρωμένα οικιστικά συγκροτήματα, οι βιντεοκάμερες στους δημόσιους χώρους, η προληπτική ιατρική, όλα αυτά είναι η έκφραση ενός φόβου που εκτείνεται παντού στην πραγματική καθημερινή ζωή. Δεν είναι ωστόσο ένας φόβος που γεννιέται από την άγνοια ή τη «διαταραχή των αισθήσεων», αλλά αντίθετα είναι προϊόν της πληροφόρησης και της διαφάνειας. Σήμερα, γνωρίζουμε περισσότερες μορφές κινδύνου και αισθανόμαστε ταυτόχρονα πιο επιτακτική την ανάγκη να τους εξουδετερώσουμε. Ο φόβος είναι ένα ελεύθερο πάθος και γίνεται αποδεκτός, ο κίνδυνος όμως φαίνεται να έχει κάποια πρωτόγονα χαρακτηριστικά που γίνονται όλο και λιγότερο ανεκτά καθώς αναπτύσσεται ο πολιτισμός. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τον Δείμο (από τη λέξη «δέος») και τον Φόβο. Η λέξη «πανικός» προέρχεται από τον Αρκάδα θεό Πάνα, ο οποίος, όταν σουρούπωνε, σκόρπιζε τον τρόμο σε ποιμένες και κοπάδια. Αργότερα, ωστόσο, ο θεός Παν έφτασε να γίνει ένας είδος μεγάλου προστάτη για τους Έλληνες. Εξορκίζοντας τον φόβο -μέσω ενός θεού- μπορούσε κανείς να δράσει, ενώ υπό την επιρροή του ακυρωνόταν η αποφασιστικότητα και η δύναμη.
Σήμερα, αντί να ελεεινολογούμε το φόβο, αντί να τον εξορκίζουμε ή να τον μετατρέπουμε σε θεό, εδραιώνουμε μια ενεργό διαλεκτική μαζί του. Ζούμε σε μια κοινωνία κινδύνου και ήδη έχουμε αποδεχθεί ότι το να συμβιώνουμε με τις παγίδες, το να είμαστε διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουμε τις απειλές με άμυνα ή επίθεση, είναι συστατικό στοιχείο της δυτικής μας κουλτούρας. Οι Βορειαμερικανοί υπήρξαν αυτοί που περισσότερο απ' όλους εδραίωσαν αυτή τη νοοτροπία στη ζωή του δυτικού κόσμου, γιατί στις ΗΠΑ, ακόμη και πριν από τον Ψυχρό Πόλεμο, καλλιεργήθηκε το αίσθημα του φόβου για εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους, του φόβου μήπως ο «ευλογημένος» αμερικανικός λαός υποστεί επιθέσεις, εισβολές, απόπειρες μαζικής δηλητηρίασης κ.ο.κ. Ο φόβος αυτός κατόπιν πέρασε μέσα στην πολιτιστική βιομηχανία της χώρας και, αν ληφθεί υπ' όψιν πόσο δυνατή είναι αυτή, δεν είναι να απορεί κανείς που κατάφερε να γίνει ένας σύγχρονος Πάνας για τις κοινωνίες της Δύσης

17. Το ντόπινγκ... ντοπάρεται! Νέες ουσίες αναπτύσσονται σε μυστικά εργαστήρια.

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου (καθημερινή 26/10/2003)
«Στον αθλητισμό γίνεται ένας πόλεμος εργαστηρίων. Αυτών που προσπαθούν να ανιχνεύουν τις ουσίες κατά αυτών που επιδιώκουν να ανακαλύπτουν νέες, οι οποίες δεν θα ανιχνεύονται στα ούρα των αθλητών. Και πάντα προηγούνται τα δεύτερα». Οι ειδήσεις που έρχονται από το εξωτερικό επιβεβαιώνουν συνεχώς την άποψη αυτή. Κάποτε ήταν η τεστοστερόνη• η βασική ανδρική ορμόνη, για την οποία πέρασε καιρός να αναπτυχθεί τεστ, που θα βρίσκει αν είναι τεχνητή ή οργανική. Ακολούθησε η αυξητική ορμόνη, που χρησιμοποιείται κατά του νανισμού. Γι' αυτήν ακόμη δεν υπάρχει απολύτως αξιόπιστο τεστ. Προ ετών ήταν η «ερυθροποιητίνη» (ΕΠΟ), που αυξάνει τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα οποία μεταφέρουν το οξυγόνο. Άρα βελτιώνει την αντοχή. Οι έλεγχοι γι' αυτήν άρχισαν τα τελευταία χρόνια, αλλά αμφισβητούνται από πολλούς. Στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2002 έκαναν θραύση η ΕΠΟ και η «νταρμπεποετίν», μια παραλλαγή της. Και τώρα η τετραϋδρογεστρινόνη (ΤΗΟ). Μια ουσία, που παρασκευάσθηκε σε εργαστήριο. Ως πριν από λίγες ημέρες ήταν άγνωστη και οι χρήστες της μπορούσαν να την βάζουν στον οργανισμό τους άφοβα (όσον αφορά, φυσικά, την ανίχνευσή της και όχι τις συνέπειες που ενδέχεται να έχει στην υγεία τους) και να βελτιώνουν την απόδοσή τους.

Αυτή η βελτίωση, όμως, οδήγησε στην αποκάλυψή της και στο ξετύλιγμα του νήματος. Πώς; Εθίγησαν συμφέροντα και ανατράπηκαν ισορροπίες. Αθλητές που κυριαρχούσαν, αίφνης άρχισαν να βλέπουν την πλάτη των αντιπάλων τους, τους οποίους είχε αναλάβει να βοηθήσει -με το αζημίωτο, φυσικά- ο Βίκτορ Κόντε, διατροφολόγος, ιδρυτής των εργαστηρίων ΒΑΓΟΟ. Κάποια «ωραία πρωία», στο Ίδρυμα Αντιντόπινγκ των ΗΠΑ (ϋδΑΌΑ) έφθασε μία σύριγγα με ΤΗΟ. Την είχε στείλει ένας διάσημος Αμερικανός προπονητής. Λέγεται ότι είναι ο περίφημος Τζον Σμιθ, προπονητής, μεταξύ άλλων, του Μόρις Γκριν, του Ατο Μπόλντον, της Ινγκερ Μίλερ και άλλων σπουδαίων σπρίντερ. Ο Σμιθ ένιωσε να απειλείται από το εργαστήριο του Κόντε. Αν οι αθλητές που «βοηθούσε» ο Κόντε δεν είχαν ξεπεράσει αυτούς του Σμιθ, η ουσία θα παρέμενε στο απυρόβλητο. Η ϋδΑΌΑ ανέπτυξε τεστ ανίχνευσής της και

επανεξέτασε 350 δείγματα από το εθνικό πρωτάθλημα στίβου και 100 από αιφνίδιους ελέγχους. Μερικά βρέθηκαν θετικά. Το ίδιο θα πράξει η Διεθνής Ομοσπονδία Στίβου.

Συνέχεια, όμως, έπεται και στις προσπάθειες επιστημόνων, προπονητών και αθλητών να
εξαπατούν το παγκόσμιο φίλαθλο κοινό και να ξεγελούν τα μηχανήματα που ανιχνεύουν τις
απαγορευμένες ουσίες. Να υπενθυμίσουμε τι είχε πει πέρσι ο Ντον Κατλίν, διευθυντής του εργαστηρίου
ελέγχου ντόπινγκ της ΔΟΕ στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2002. Είχε ανακοινώσει τότε ότι
τέσσερα νέα παράνομα για τον αθλητισμό στεροειδή επισημάνθηκαν να χρησιμοποιούνται από αθλητές.
Είχε πει δε, πως μερικά αναβολικά παραμένουν ανεξιχνίαστα από τους ελεγκτές και πιστεύει ότι έμπειροι
χημικοί παράγουν τέτοιες ουσίες και τις διανέμουν. Έδινε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τις
πολλές δυσκολίες που υπάρχουν στην καταπολέμηση του ντόπινγκ: Πέρυσι τον Μάρτιο, το εργαστήριό του έλεγξε ύποπτο δείγμα ούρων αθλήτριας. Μετά λεπτομερή ανάλυση και με λίγη τύχη, εντοπίσθηκε το αναβολικό, «νορμπολεθόν», για το οποίο η ΔΟΕ δεν κάνει ελέγχους. Και τούτο διότι για,^^' «νορμπολεθόν» είχαν γίνει κλινικές δοκιμές το 1967 και το 1971 απορρίφθηκε από τα εργαστήρια, λόγω υψηλής τοξικότητας. Σε τεστ που είχαν γίνει τότε σε ποντίκια, η ουσία έδειχνε μεγάλη μυϊκή ανάπτυξη χωρίς τριχοφυΐα. Θα ήταν, δηλαδή, ιδανικό για γυναίκες αθλήτριες, οι οποίες, ως μία από τις παρενέργειες της χρήσης αναβολικών αντιμετωπίζουν ανεπιθύμητη αύξηση τριχών, κυρίως στο πρόσωπο.
Και φυσικά, οι «δολοφόνοι με τ' άσπρα» δεν σκοπεύουν να σταματήσουν εδώ. Θα προσπαθήσουν να αναπτύξουν μεθόδους φαρμακοδιέγερσης, που δεν θα είναι δυνατόν να ανιχνευθούν. Ο πρωταθλητής του μέλλοντος θα είναι ο γενετικά τροποποιημένος πρωταθλητής. Και ίσως δεν είναι μακριά η εποχή που στους Ολυμπιακούς θα «χειροκροτούμε» τέτοιους νικητές. Ερευνητές και αθλητικοί φορείς φοβούνται ότι οι γενετικά τροποποιημένοι αθλητές θα εμφανισθούν στους Ολυμπιακούς του 2008, στο Πεκίνο. Η εικόνα του δρομέα ή του ποδηλάτη που θα «τρυπιέται» για να εμφυτεύσει στον οργανισμό του γονίδια υπεύθυνα για την παραγωγή ορμονών, οι οποίες αυξάνουν τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ίσως δεν είναι μακρινή ούτε ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.

«Αρχαίον πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα - Του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού - Κατέβα, φανερώσου, κι άστραψ' εδώ πέρα - Στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού...»


19. Να σπάσει η σιωπή
Δημοσίευμα στην Καθημερινή, 21 Νοεμβρίου 2004.
Κάθε χρόνο καταγγέλλονται στις αρχές γύρω στις 4.500 περιπτώσεις άσκησης βίας εις βάρος παιδιών στη χώρα μας. Δεν έχουν όλες την ίδια βαρύτητα, δεν φθάνουν όλες στα εξωτερικά ιατρεία. Τα περιστατικά που αναφέρονται αρκούν, όμως, για να διαπιστώσει κανείς ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, που ασφαλώς ξεπερνά την αστυνομική στατιστική. Η κοινή πείρα προδίδει ότι πλείστα περιστατικά ενδο-οικογενειακής βίας αποσιωπώνται -και η ειδησεογραφία συνηγορεί, μια που ακόμη και νοσηρές καταστάσεις, όπως το Κωσταλέξι, είχαν επί χρόνια μείνει κοινό μυστικό του «στενού κύκλου» συγγενών και γειτόνων...
Σ' αυτή τη σιωπή φαίνεται σήμερα να αλλάζει κάτι. Ο «σκοτεινός αριθμός», οι πράξεις δηλαδή που δεν αναφέρονται στις αρχές, παραμένει μεγάλος, όμως όλο και περισσότεροι τολμούν να ζητήσουν τη δημόσια συνδρομή. Επειδή στο παρελθόν αυτό δεν γινόταν, δεν μπορεί κανείς να πει αν το πρόβλημα επιδεινώνεται. Δεν αποκλείεται τα πράγματα να ήταν πολύ χειρότερα προ ετών - και η κατάσταση να έχει βελτιωθεί. Σίγουρα, όμως, δεν έχει βελτιωθεί τόσο, ώστε να μπορεί να μιλήσει κανείς για κοινωνική «λεπτομέρεια», που δεν αξίζει ιδιαίτερη «θεσμική» ενασχόληση.
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ζήτημα πολύπλοκο - και η πρόληψη και αντιμετώπισή της εξαιρετικά δύσκολες. Συνδέεται με τα πολιτιστικά πρότυπα και τα ήθη κάθε χώρας, μέσα στο πλαίσιο των οποίων κάποιες μορφές χειροδικίας μπορεί να εμφανίζονται αποδεκτές, με τη δυσχέρεια προσαρμογής στις νέες συνθήκες που εισβάλλουν ορμητικές, ακόμη και με το απαραβίαστο της οικιακής
ζωής.
Οι δυσχέρειες, όμως, δεν αποτελούν δικαιολογία να μην ασχολούμαστε με το πρόβλημα. Χρόνια τώρα συζητείται το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας στις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες, στην Ελλάδα όμως προτιμούσαμε να προσποιούμαστε ότι δεν μας αγγίζει - και να εμπιστευόμαστε τα πράγματα στην κοινωνική εξέλιξη, όπως κάνουμε και με άλλες παθογένειες της «ιδιωτικής» ζωής στον τόπο μας. Οι επίσημοι αριθμοί δείχνουν πλέον ότι δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε. Και επιβάλλουν να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με ό,τι μέχρι σήμερα πνίγεται στη δημόσια σιωπή, όπως μέχρι πρότινος πνιγόταν η φωνή των θυμάτων ανάμεσα στους τοίχους της οικογενειακής στέγης.
20. Η γυναίκα στη σύγχρονη εποχή
Της Μαίρης Ιωαννίδου Κουτσελίνη, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου

με χαμηλότερα γενικά προσόντα ως συνολική παρουσία με χαμηλότερη αμοιβή στον ιδιωτικό τομέα, παρά τις διεθνείς συμβάσεις
Σήμερα περισσότερο από άλλες εποχές χρειάζεται να μελετηθεί η θέση της γυναίκας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων. Παρά τη διάχυτη αντίληψη για καλυτέρευση της θέσης της γυναίκας, η ανισότητα των φύλων στον τομέα της εργασίας και γενικότερα της κοινωνίας παρουσιάζεται με εναλλακτικά πρόσωπα, που δεν είναι εύκολα ορατά. Είναι γνωστό ότι ο συνδικαλισμός περιλαμβάνει τη δραστηριότητα των εργαζομένων, με σκοπό τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, την προάσπιση των συμφερόντων τους και τη βελτίωση της επαγγελματικής, οικονομικής και κοινωνικής της θέσης. Απ' αυτό είναι αυτονόητο ότι η γυναίκα, ως το άλλο μισό του πληθυσμού, που σύμφωνα με τις στατιστικές αλλά και την καθημερινή μας εμπειρία δε βρήκε ακόμη τη θέση της στο χώρο της εργασίας και γενικότερα στην κοινωνία, βρίσκεται στο επίκεντρο των διεκδικήσεων του συνδικαλισμού.Οι στατιστικές στο χώρο μας επιβεβαιώνουν τη δυσμενή θέση της γυναίκας, που συνοπτικά παρουσιάζεται
• πιο τρωτή σε περιόδους οικονομικής κρίσης για απώλεια της εργασίας της.
• με ικανή συμμετοχή σε ορισμένους μόνο επαγγελματικούς τομείς και χώρους, όπως είναι η εκπαίδευση, ο δημόσιος τομέας, η γεωργία και η μερική απασχόληση σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.
• Παρουσιάζεται ακόμη η γυναίκα με πολλαπλή αόρατη εργασία, δηλαδή έξω από την αγορά εργασίας και επομένως και χωρίς αμοιβή, όπως συμβαίνει με την προσφορά στην οικογένεια, τις κοινωνικές ενασχολήσεις ή τις οικιακές εργασίες.
Και τη θέση αυτή τη δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο η ελλιπής αντιπροσώπευση της γυναίκας στα Κέντρα Λήψεως Αποφάσεων Πολιτικής σχεδόν σε \λους τους τομείς.
Πρέπει σήμερα να συνειδητοποιήσουμε, πρώτα, το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη για την ισότητα, όχι μόνο των φύλων, αλλά των ανθρώπων γενικότερα εποχή και ότι στο Νέο Κόσμο, που χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές στα θεσμικά, κοινωνικά, οικονομικά και εκπαιδευτικά δεδομένα, αν η θέση της Γυναίκας αφεθεί στην τύχη θα γίνει πολύ χειρότερη και δύσκολα αντιστρέψιμη.
Οι ορατοί κίνδυνοι είναι:
1. Αύξηση της ανεργίας της γυναίκας για όλους τους λόγους που προϋπήρχαν, αλλά και επιπρόσθετα λόγω της ειδικής κατάρτισης και γνώσης που χρειάζονται σήμερα οι νέες τεχνολογίες.
Σχετικές στατιστικές των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων, για την εισαγωγή της τεχνολογίας στο χώρο εργασίας, δείχνουν ότι οι γυναίκες κατά κανόνα εκπαιδεύονται, για να αποπερατώνουν εργασία, ενώ οι άντρες για προγραμματισμό.
2. Δεύτερος κίνδυνος η παγίωση της ήδη υπάρχουσας θηλυκοποίησης κάποιων επαγγελμάτων, όπως είναι των επαγγελμάτων των σχετικών με την εκπαίδευση και των υπαλλήλων χωρίς προσόντα.
Η θηλυκοποίηση ιδιαίτερα των επαγγελμάτων του δασκάλου και του καθηγητή στην Κύπρο, χωρίς την αντίστοιχη συμμετοχή της γυναίκας στα κέντρα λήψης αποφάσεων σχετικά με την εκπαίδευση και χωρίς διευκολύνσεις της εργαζόμενης μητέρας στους τομείς αυτούς, για περαιτέρω μόρφωση και επιμόρφωση, έχει ως επακόλουθα.
α) τη μείωση διεκδικητικότητας για θέματα εκπαίδευσης
β) την περιφρόνηση εκ μέρους μεγάλου μέρους του πληθυσμού του επαγγέλματος του καθηγητή και του δασκάλου, που είναι για γυναίκες, ό,τι κι αν σημαίνει ο νεόκοπος αυτός ρατσισμός και όσα επακόλουθα κι αν έχει η περιφρόνηση της εκπαίδευσης σ' ένα σύγχρονο κράτος.

γ) Η θηλοκοποίηση αυτή του επαγγέλματος έχει ως συνέπεια την αύξηση της διάκρισης εις βάρος της γυναίκας στην εκπαίδευση, όπου πλειοψηφούν μεν οι γυναίκες αλλά προάγονται μόνο άνδρες: ούτε μια γυναίκα ως τώρα επιθεωρήτρια στη Μέση Εκπαίδευση, ούτε μια γυναίκα διευθύντρια στις πολλές διευθυ¬ντικές θέσεις του Υπουργείου Παιδείας. Αναλογικά η κατάσταση αυτή επικρατεί και στα υπόλοιπα Υπουργεία.
3. Ενα τρίτο σημείο, που δείχνει τους νέους κινδύνους για τη γυναίκα στο χώρο της εργασίας σήμερα, είναι το παράδοξο της θεαματικής αύξησης αφενός των γυναικών που μορφώνονται και σπουδάζουν σε ανώτερα κι ανώτατα ιδρύματα, και αφετέρου ο περιορισμός του φάσματος των επαγγελμάτων στα οποία αντιπροσωπεύονται ικανοποιητικά.
Όμως η συσσώρευση γυναικών σε ένα μόνο χώρο, περιορίζει τις δυνατότητες συμμετοχής της κΟΛζ^ συμβάλλει στην περιθωριοποίησή της.
4. Άφησα τελευταίο τον κίνδυνο της μεγαλύτερης ακόμη ανισοτιμίας των γυναικών, λόγω δυσμενών ευρωπαϊκών και διεθνών δεδομένων, σχετικά με το ρόλο και τη θέση της στη σύγχρονη κοινωνία.
Οι πολιτικές - ιδεολογικές και θεσμικές αλλαγές στο χώρο της Ευρώπης και η ελευθερία που ξαφνικά απέκτησαν οι πρώην κομμουνιστικές χώρες δεν καλυτέρευσαν τη θέση της γυναίκας, την οποία απελευθέρωσαν για να την εκπορνεύσουν, με επικίνδυνες παρενέργειες για το ρόλο της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία.
Νεόφαντοι, λοιπόν, ρατσισμοί εις βάρος της γυναίκας και εναλλακτικά πρόσωπα διακρίσεων στο χώρο εργασίας χρειάζεται να μας κρατούν σε εγρήγορση.
Είναι η πεποίθησή μας ότι αν δεν αλλάζει η νοοτροπία της κάθε γυναίκας - κι όχι αυτό που λέγεται συνήθως απέναντι στη γυναίκα - έστω κι αν επιτύχουμε τοωπάν^α από άποψη ισονομίας, η έλλειψη ισοτιμίας θα διαιωνίζεται.




21. Περιπέτειες του γάμου
Του Γεωργιου ΚουμαντουΚυριακή, 22 Ιανουαρίου 2006
κωδικοποίησης του Λέοντα του Σοφού) γάμος είναι «ένωσις ανδρός και γυναικός και συγκλήρωσις^υ βίου παντός, θείου τε και ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία». Ο ορισμός αυτός, με έντονα ηθικολογικά^^

Η ισχύουσα νομοθεσία μας -όπως άλλωστε και οι νομοθεσίες πολλών άλλων χωρών- δεν περιέχουν ορισμό του γάμου, μάλλον γιατί θεωρούν ότι ο όρος αναφέρεται σε έννοια τρέχουσα και αυτονόητη. Εξακολουθεί να επηρεάζει την κοινή αντίληψη, από την εποχή του Ρωμαϊκού Δικαίου, ο ορισμός που έδινε ο Ρωμαίος νομοδιδάσκαλος Μοδεστίνος κατά τον οποίο (στη μετάφραση της στοιχεία, βρέθηκε να είναι σύμφωνος και με το χριστιανικό ιδανικό και έτσι καθιερώθηκε γενικά.
Αυτή ήταν η παραδοσιακά καθιερωμένη αντίληψη, με κύρια γνωρίσματα ότι ο γάμος είναι συμφωνία προσώπων διαφορετικού φύλου («ανδρός και γυναικός») με νομικά κατοχυρωμένη την προοπτική της μονιμότητας («του βίου παντός»). Και τα δύο όμως αυτά στοιχεία έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται στην εποχή μας: Γιατί μονιμότητα νομικά κατοχυρωμένη; Γιατί αναγκαστική διαφορά φύλου; Και οι αμφισβητήσεις αυτές μπορεί να αποδειχθούν ισχυρές σε μια εποχή όπως η δική μας, με ευαισθησίες για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και για τον σεβαομό^ων κάθε λογής μειονοτήτων, ακόμη και των μειονοτήτων στις σεξουαλικές προτιμήσεις.

Πρόσωπα του ιδίου φύλου;
Μια από τις κριτικές που διατυπώθηκαν κατά του συστήματος που στη Γαλλία διαμορφώθηκε ως ΡΑΟδ είναι ότι υπονομεύει τον θεσμό του γάμου, έτσι όπως προσφέρεται ως εναλλακτική λύση πρόσωπα που, αν δεν υπήρχε αυτός ο θεσμός, θα παντρεύονταν για να εξασφαλίσουν το ευνοϊκό καθεστώς του γάμου. Και αυτή η κριτική θα μπορούσε να φθάσει στην κήρυξη του θεσμού ως^-^ αντισυνταγματικού σε όσες χώρες -και είναι πολλές- ο γάμος προστατεύεται με συνταγματική διάταξη. Η κριτική αυτή, που θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη ματαίωση της καθιέρωσης του ΡΑΟδ, είχε ένα άλλο αποτέλεσμα, διαφορετικό και αναπάντεχο: την καθιέρωση θεσμού ανάλογου με το ΡΑΟδ αλλά για μόνες τις περιπτώσεις όπου ο γάμος θα ήταν αδύνατος, δηλαδή μόνο για πρόσωπα του ιδίου φύλου.
Στη Γερμανία από το 2001 καθιερώθηκε ο θεσμός της «καταχωρημένης συμβίωσης», προσφερόμενος μόνο σε πρόσωπα του ίδιου φύλου, δυο άντρες ή δυο γυναίκες. Xαρακτηριστική είναι η ονομασία του γερμανικού νόμου: Νόμος για τον τερματισμό της άνισης μεταχείρισης συμβιώσεων μεταξύ προσώπων του ίδιου φύλου. Οι επιμέρους ρυθμίσεις έχουν πολλές ομοιότητες με το γαλλικό ΡΑΟδ και κύρια διαφορά ότι αποκλείεται η εφαρμογή σε πρόσωπα διαφορετικού φύλου - αφού αυτά μπορούν να τελέσουν πλήρη γάμο, γιατί να έχουν την εναλλακτική δυνατότητα ενός ΐϊΐίηί γάμου; Σημειώνεται ακόμα ότι οι σύντροφοι με «καταχωρημένη συμβίωση» δεν μπορούν να υιοθετήσουν από κοινού, αλλά στο παιδί του ενός ο άλλος ασκεί μερική γονική μέριμνα.
Παρά την ίσως υπονόμευση του θεσμού του γάμου με το γαλλικό αστικό σύμφωνο αλληλεγγύης και την ίσως περιφρούρησή του με τη γερμανική καταχωρημένη συμβίωση, η παραδοσιακή έννοια του γάμου, όπως είχε διαμορφωθεί από τον Μοδεστίνο στη ρωμαϊκή εποχή, παρέμενε αναλλοίωτη: ένωση ανδρός και γυναικός - όλα τα άλλα ήταν θεσμοί παράπλευροι, εννοιολογικά χωριστοί. Η πυρηνική αλλοίωση της έννοιας πραγματοποιήθηκε τη στιγμή που κάποιες νομοθεσίες αναγνώρισαν τη δυνατότητα κανονικού, πλήρους γάμου ανάμεσα σε πρόσωπα του ίδιου φύλου. Η Ολλανδία από το 2001, το Βέλγιο από το 2003, ο Καναδάς και η καθολικότατη Ισπανία από το 2005 ρητά καθιερώνουν ότι η διαφορά του φύλου δεν αποτελεί προϋπόθεση του έγκυρου γάμου. Η Αγγλία έχει προτιμήσει από το 2004 το γαλλικό υπόδειγμα.
Αλλα κράτη, που για την ώρα δεν φαίνονται έτοιμα να ακολουθήσουν τη ριζοσπαστική οδό της πλήρους εξομοίωσης, όπως ήδη η Δανία, η Φινλανδία, η Πορτογαλία και η Σουηδία, ίσως περιοριστούν στην ηπιότερη οδό κάποιου ενδιάμεσου «συμφώνου» που εξασφαλίζει κάποιες ευνοϊκές μεταχειρίσεις στα ζευγάρια που συμβιώνουν χωρίς γάμο.