ΤΕΧΝΗ

Τέχνη είναι η συνειδητή ενέργεια αλλά και η ιδιαίτερη ικανότητα του ανθρώ¬που για δημιουργία έργων που προκαλούν αισθητική συγκίνηση και αναττύσ¬σουν προβληματισμό. Μέσω της τέχνης, δεν εκφράζεται μόνο το ιδεώδες του ωραίου, σύμφωνα με την ιδιαίτερη αισθητική του καλλιτέχνη και της εποχής του, αλλά και ένας κοινωνικής υφής προβληματισμός, ανάλογος με τις ιδεολο¬γικές αντιλήψεις, τους κοινωνικούς προσανατολισμούς, τις αξιολογικές προ¬σεγγίσεις του δημιουργού και τις ιδιαίτερες συνθήκες του καιρού του.
Η σημασία της
Συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου:
• καλλιεργεί τις πνευματικές δυνάμεις (κρίση, αντίληψη, φαντασία, επι¬νοητικότητα κ.α.)
• διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες και τα ενδιαφέροντά του. Τον
• καθιστά ικανό να προσεγγίζει πολυπρισματικά την πραγματικότητα και
• να διεισδύει στις εσώτερες πτυχές της.
Αναπτύσσει την αισθητική του:
• διαμορφώνει το αισθητικό κριτήριο, τη δυνατότητά του, δηλαδή, να
• αποτιμά ορθά τα καλλιτεχνικά ερεθίσματα
• καλλιεργεί την αίσθηση του ωραίου, του μέτρου, της συμμετρίας και της αρμονίας
• διδάσκει στο άτομο να βλέπει τα πράγματα μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα που ξεφεύγει απ' τη χρηστική αντίληψη της ζωής.
Σημαντική είναι η επίδρασή της στην κοινωνικοπολιτική ζωή:
• δεν αποτελεί μόνο μέσο επικοινωνίας και σύσφιξης των διαπροσωπικών σχέσεων αλλά προβάλλει και πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς, κοινωνι¬κο-πολιτικές αξίες, όπως είναι η ισότητα, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η ει¬ρήνη κ.α.
• αφυπνίζει τις συνειδήσεις των πολιτών και τους ευαισθητοποιεί για σο¬βαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.
Επηρεάζει τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς του ανθρώπου:
• προβάλλει υψηλές αξίες και ανώτερα ιδανικά
• συντελεί σε μια επανιεράρχηση αξιών και τονώνει την έφεσή του να
αγωνιστεί για την πραγμάτωση υψηλών στόχων.
Επιδρά θετικά στον ψυχισμό του ατόμου:
• εκλεπτύνει τον ψυχικό κόσμο και εξευγενίζει τα συναισθήματα μέσω
της αισθητικής συγκίνησης
• απαλλάσσει από το άγχος της καθημερινότητας και την υπερένταση,
λειτουργώντας ως μορφή εκτόνωσης που απελευθερώνει από την εσω¬τερική πίεση και ένταση
• προκαλεί την κάθαρση στο δημιουργό και στο δέκτη.
Αποτελεί μέσο που εκφράζει την ιδιαιτερότητα της προσωπικής δημιουργίας:
• αναδεικνύει τις ιδιαίτερες κλίσεις και ικανότητες του ατόμου
• ικανοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου να εξωτερικεύει τις ιδέες και τις ανησυχίες του, να αισθητοποιεί τα οράματά του.
Συμβάλλει στην ηθική αρτίωση του ανθρώπου:
• προβάλλει ανθρωπιστικές αξίες και πρότυπα ηθικής ζωής
• υποστασιοποιεί και απαθανατίζει τις μεγάλες ηθικές πράξεις.
Η τέχνη κάθε λαού αποτελεί το κυριότερο στοιχείο της φυσιογνωμίας και της πολιτιστικής του ταυτότητας:
• τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα ενός λαού αντιπροσωπεύουν την ιδιαί¬τερη αισθητική του και χαρακτηρίζουν την ποιότητα του εθνικού του πολιτισμού
• η λαϊκή κυρίως τέχνη εκφράζει την πολιτιστική ταυτότητά του.
Ευνοεί την επικοινωνία των λαών:
• καταλύει τα τοπικά όρια είναι γλώσσα διεθνής με διαχρονική αξία
• συμβάλλει στη διαμόρφωση πνεύματος οικουμενικής συνείδησης.

Στρατευμένη τέχνη: Θεωρία που πρεσβεύει την ανάγκη ιδεολογικής και πολιτικής στράτευσης του καλλιτέχνη και χρήσης του έργου του ως μέσου για την επίτευξη ιδεολογικών, πολιτικών ή κοινωνικών σκοπιμοτήτων.
Κριτική
• η πρόταξη της κοινωνικής λειτουργίας της τέχνης οδηγεί στην υποτίμηση της αισθητικής της διάστασης
• η προσπάθεια προώθησης πολιτικών σκοπιμοτήτων μπορεί να μετατρέψει (ο καλλιτεχνικό έργο σε όργανο προπαγάνδας
• η υπαγωγή του δημιουργού κάτω απ' τον έλεγχο πολιτικών κέντρων περι¬σιέλλει τα όρια της καλλιτεχνικής του ελευθερίας
Σχολείο και αισθητική αγωγή

Στόχοι:
• να εξοικειώσει τους μαθητές με την αληθινή τέχνη
• να αναδείξει τις δημιουργικές τους τάσεις, τις κλίσεις και τα ταλέντα τους
• να συμβάλει στην πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των μαθητών
Τρόποι υλοποίησης της αισθητικής αγωγής
• διδασκαλία μαθημάτων καλλιτεχνικής παιδείας (καλλιτεχνικά, θέατρο, λογο¬τεχνία κτλ.)
• επαφή με χώρους και έργα τέχνης (επισκέψεις σε μουσεία, ζωγραφικές εκ¬θέσεις κτλ.)
• ανάληψη δημιουργικών δραστηριοτήτων, διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδη¬λώσεων (θεατρικές παραστάσεις κτλ.)
Η περιορισμένη αποτελεσματικότητα της αισθητικής αγωγής οφείλεται
• στην επικράτηση της μαζικής κουλτούρας και της εμπορευματοποιημένης τέχνης στο ευρύτερο περιβάλλον
• στην έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού, εποπτικών μέσων διδασκαλίας και χώρων αισθητικής έκφρασης
• στην επικέντρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη λειτουργία της μεταβίβασης γνώσεων και της προετοιμασίας των μαθητών για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Τρόποι αντιμετώπισης
• πρόσληψη καταρτισμένου διδακτικού προσωπικού, διαμόρφωση και εξοπλισμός κατάλληλων χώρων (καλλιτεχνικά εργαστήρια κτλ.)
• καλλιέργεια των καλλιτεχνικών εφέσεων και αναζητήσεων των μαθητών μέσα από την ενθάρρυνση της προσωπικής αισθητικής τους έκφρασης.
• προώθηση εκπαιδευτικών αλλαγών που θα εξασφαλίζουν τον αυτοτελή μορφωτικό χαρακτήρα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και θα την απαλλάσουν απ' την εξετασιοκεντρική της λειτουργία.
Εμπορευματοποιημένη τέχνη
Ονομάζεται η καλλιτεχνική παραγωγή έργων χαμηλής αισθητικής αξίας που ως κύριο σκοπό δεν έχει την έκφραση του ¬ωραίου αλλά την εξασφάλιση του κέρδους.

Η ανάπτυξη της εμπορευματοποιημένης τέχνης οφείλεται
• στη λειτουργία της πολιτιστικής βιομηχανίας (δισκογραφικές, Kινηματoγραφικές κτλ. εταιρείες) που παράγει με μαζικό τρόπο καλλιτεχνικά προϊόντα ευτελούς αξίας
• στη συνεχή προβολή των καλλιτεχνικών υποπροϊόντων απ' τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη διαφήμιση
• στην ελλιπή αισθητική αγωγή του κοινού και στη μη εξοικείωσή του με την υψηλή τέχνη
• στο χαμηλό αισθητικό επίπεδο των καλλιτεχνικών υποπροϊόντων και στη προσφορά εύκολης διασκέδασης, ακάματης τέρψης και απλής εκτόνωσης
Επιπτώσεις
• μετατροπή της τέχνης σε καταναλωτικό προϊόν και υποβάθμιση της αισθητι¬κής της αξία
• περιστολή της αισθητικής ελευθερίας και των ορίων της καλλιτεχνικής έκ¬φρασης, τυποποίηση της έμπνευσης και της δημιουργίας
• υποβιβασμός του αισθητικού κριτηρίου του κοινού και άσκηση αρνητικής πνευματικής και ψυχικής επίδρασης .
• επικράτηση της μαζικής κουλτούρας και συνακόλουθη πολιτιστική υποβάθ¬μιση
Τρόποι αντιμετώπισης: αισθητική αγωγή του κοινού. προβολή της αληθινής τέχνης


Τ Ε Χ Ν Η




ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ;
Η τέχνη είναι μια πραγματικότητα, την οποία συνθέτει ο δημιουργός με στοιχεία που δανείζεται τις πιο πολλές φορές απ' τη φύση, μεταγγίζοντας σ αυτή τη δική του προσωπικότητα. Αυτή η σύνθεση γίνεται με τη βοήθεια μιας ψυχικής ικανότητας: της φαντασίας. Μ' άλλα λόγια το καλλιτεχνικό έργο είναι τ' αποτέλεσμα του διαλόγου του καλλιτέχνη με τον κόσμο της εποχής του εξ αιτίας της ξεχωριστής ευαισθησίας του, που ονομάζεται ταλέντο, έμπνευση ή δημιουργική πνοή. Ο δημιουργός βλέπει τον κόσμο διαφορετικά απ' τους πολλούς και θέλει να μεταμορφώσει τα καλλιτεχνικά του ερεθίσματα σε έργα δημιουργικά και ζωντανά.



ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ;
Αρχιτεκτονική παραστατικές τέχνες - πλαστικές
Ζωγραφική ή εικαστικές
Γλυπτική

Λογοτεχνία

πεζός και ποιητικός λόγος



Μουσική Χορός Θέατρο Όπερα




σύνθετες μορφές τέχνης

Κινηματογράφος

Κεραμική Χειροτεχνία


εφαρμοσμένες τέχνες


Χρυσοχοΐα

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΞΙΑ - ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ;
«Α Η τέχνη δεν αναπαράγει, δε μιμείται μόνο τη ζωή, αλλά συχνά τα έργα της έχουν ως στόχο να εκφέρουν κρίσεις για τα διάφορα συμβάντα. Η τέχνη, λοιπόν, προβληματίζει, ερεθίζει τη σκέψη, αφυπνίζει, αγωνίζεται για την ποιότητα ζωής.
Α Η τέχνη εκφράζει είτε τη δομή του εξωτερικού κόσμου είτε την ψυχή, γι' αυτό συχνά καλείται να δώσει έναν τόνο ανθρωπισμού κι ευαισθησίας. Με την καλαισθησία, τη χάρη και την πρωτοτυπία της, ηθικοποιεί τον άνθρωπο προβάλλοντας αξίες κι ιδανικά που γίνονται αποδεκτά σ όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Δίνει μια διαφορετική ερμηνεία του κόσμου, καθοδηγεί ολόκληρους λαούς, εξευγενίζει κι ημερεύει τα πάθη.
Α Η τέχνη αποτυπώνει το πνεύμα της εποχής, επισημαίνοντας τις αθλιότητες και προειδοποιώντας για τον κίνδυνο. Μ' αυτή την έννοια είναι «στρατευμένη» στην κοινωνία. Επιτρέπει στον άνθρωπο να μεταφέρει τις εμπειρίες του ή να συμμερίζεται τα βιώματα των άλλων. Μέσα απ' αυτή υποδηλώνονται οι αξίες, οι απόψεις και τα επιτεύγματα μιας εποχής. Η κοινωνία έτσι αποκτά συναίσθηση των αρχών και των αξιών που τη διέπουν.
Α Η ίδια η τέχνη είναι μια κοινωνική πραγματικότητα, αφού καθρεφτίζει τη δημιουργικότητα του ανθρώπινου είδους και το οπλίζει μ' αισιοδοξία. Το σύνολο χρειάζεται τον καλλιτέχνη και ζητά απ' αυτόν να έχει συνείδηση της κοινωνικής του αποστολής.
Α Η τέχνη έχει κοινωνική αξία, γιατί για τη γέννησή της απαιτείται επικοινωνία, ενότητα και συμβίωση των ανθρώπων. Τους οδηγεί μάλιστα στη συνειδητοποίηση των στοιχείων που τους ενώνουν, αλλά και των κοινών προβλημάτων που τους μαστίζουν.
Α Η τέχνη ανυψώνει τον άνθρωπο στην κατάσταση μιας
ολοκληρωμένης ύπαρξης. Α Το έργο τέχνης νικά τη φθορά του χρόνου, αφού με το πέρασμά
του κερδίζει σ' αξία. Του αφαιρεί τη λάμψη της νεότητας και το καθιστά πιο ώριμο και μυστηριώδες. Α Η τέχνη ψυχαγωγεί ποιοτικά και ξεκουράζει το άτομο, το οποίο έχει χάσει το νόημα της ζωής απ' την ταχύτητα εναλλαγής των γεγονότων.
Α Με την τέχνη ο άνθρωπος αποκτά κριτήριο για τον ορισμό του ωραίου, εξευγενίζεται κι εκλεπτύνεται. Η τέχνη εξάλλου διδάσκει την αρμονία, τη συμμετρία, την καλαισθησία, εκφράζει την ομορφιά της ζωής, χωρίς να μιμείται δουλικά τη φύση.
Α Μέσα απ' όλες τις τέχνες, κυρίως απ' το θέατρο και τον κινηματογράφο, το άτομο γίνεται θεατής μιας παγκόσμιας αλήθειας και συμμέτοχος σε προβληματισμούς κι ανησυχίες απ' όλον τον κόσμο. Η τέχνη ενώνει τους ανθρώπους, γιατί λειτουργεί πέρα από στενά χρονικά, τοπικά όρια και χρησιμοποιεί την παγκόσμια γλώσσα της ψυχής (δημιουργία ενιαίου πολιτισμού).
Α Η τέχνη είναι υπέρβαση των ορίων, απογείωση του ανθρώπου, που με σχήματα, χρώματα, μουσική, ρυθμό, μέτρο γονιμοποιεί την παρατηρητικότητα και τη φαντασία του. Πρόκειται, λοιπόν, για δυναμική προέκταση της ζωής, που καλλιεργεί το κριτικό πνεύμα, ενεργοποιεί τον προβληματισμό του ανθρώπου και τον βοηθά να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και να φτάσει στην αυτογνωσία.
Α Η τέχνη λυτρώνει τον άνθρωπο απ' την καθημερινότητα, δίνει διέξοδο στην ψυχή. Ο δημιουργός μέσα απ' τα έργα του, εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο, την καλαισθησία, τα βιώματα, τις αντιλήψεις, τους πόθους, τα οράματα, τις αγωνίες, τους προβληματισμούς του. Ο δέκτης με τη σειρά του καλλιεργείται ψυχικά κι εμπλουτίζει το συναισθηματικό του κόσμο.
Α Η τέχνη διαπαιδαγωγεί και παρέχει πρότυπα, δεν εξυπηρετεί καμιά υλική σκοπιμότητα και τα έργα της είναι συνθέσεις μοναδικές κι ανεπανάληπτες.
Α Η τέχνη αφυπνίζει το κοινωνικό σύνολο κι ωθεί στον αγώνα για υψηλά ιδανικά, όπως η ανθρωπιά, η ειρήνη, η ελευθερία, η δημοκρατία κ.α.
Α Η τέχνη εξυψώνει το άτομο σε σφαίρες πνευματικές και το οδηγεί
στη μέθεξη - ένωση με το θείο. Α Η τέχνη γίνεται όπλο αντίστασης στη μαζοποίηση και την
ισοπέδωση του καιρού μας. Α Η τέχνη μεταφέρει νέες ιδέες, αλλά και τεχνικές, εμπλουτίζοντας
έτσι τον πολιτισμό. Α Η τέχνη συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον,
συντελώντας έτσι στη διατήρηση της παράδοσης. Α Η τέχνη αποτελεί ιστορική πηγή.



ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ;
Α Περιφρονεί το καθιερωμένο, αρνείται τους συμβιβασμούς σε κάθε ηγεσία.
Α Είναι εσωτερικά ελεύθερος, συλλαμβάνει ιδέες, δίνει μορφή στην ύλη.
Α Είναι ο σεισμογράφος κάθε κοινωνικής δόνησης και μεταβολής.
Προβληματίζει μεταλαμπαδεύοντας τις ιδέες του. Α Δημιουργεί με κίνητρο το προσωρινό, αλλά συλλαμβάνει το
αιώνιο. Αναφέρεται σε κάτι ουσιαστικό, που ξεπερνά τα
στενά όρια του παρόντος.



ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ;
Α Θα πρέπει να υπάρχει ελευθερία εσωτερική κι εξωτερική. Η πνευματική ελευθερία πρέπει να κυβερνά το έργο του καλλιτέχνη. Τότε το μήνυμα, η ιδέα μετατρέπεται σε δημιουργία ανόθευτη.
Α Χρειάζεται το ταλέντο που παρακινεί και χαρίζει στο δημιουργό την πρωτότυπη δημιουργία. Εκείνος που στείρα μιμείται, δεν είναι καλλιτέχνης. Η δύναμη της φαντασίας, το ταλέντο κι η γνησιότητα των αισθημάτων σφραγίζουν με ποιότητα ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα.
Α Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι κυριευμένος απ' το συναίσθημα της ηθικής του ευθύνης, ώστε τα έργα του να γίνονται πολύτιμος βοηθός του εκπολιτισμού και της ηθικοποίησης του ανθρώπου.
Α Πρέπει να υπάρχουν και τα μέσα για την πραγμάτωση της τέχνης, δηλ. η κοινωνία να είναι λυτρωμένη απ' τις άμεσες ανάγκες και να διαθέτει οικονομικά μέσα.
Α Χρειάζεται παροχή ανάλογης παιδείας απ' την κοινωνία για την ανάδειξη δημιουργών με πνευματική ανωτερότητα κι ικανών δεκτών, ακροατών ή θεατών της τέχνης, πολιτών δηλ. που θα μπορούν να εξοικειωθούν με τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.
Α Απαραίτητη καθίσταται επίσης και η ύπαρξη δημοκρατικών καθεστώτων. Μέσα από την ελευθερία της γνώμης και των ιδεών που προσφέρουν τα φιλελεύθερα πολιτεύματα είναι δυνατόν να γεννηθεί μια αληθινή καλλιτεχνική δημιουργία.







Τ Ε Χ Ν Η



Η τέχνη συνιστά δείκτη του πολιτισμού ενός λαού;
Η τέχνη είναι δείκτης του πολιτισμού ενός λαού σε μια συγκεκριμένη εποχή, δεδομένου ότι:
► δίνει σάρκα κι οστά στην κοσμοθεωρία του,
► αποκαλύπτει τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας, δηλ. τις κοινωνικές δομές,
► αντικαθρεφτίζει την ιστορική του παράδοση. Μέσα απ' την τέχνη διαφαίνεται η συνέχεια του παρελθόντος, της παράδοσης, συμπληρώνονται οι κρίκοι της αλυσίδας που δένουν παρελθόν
με το παρόν,
αποκαλύπτει τις νοητικές του δυνατότητες, το βάθος και την ευρύτητα της σκέψης του και γενικά την παιδεία του,
► ενσαρκώνει τα βιώματα, τα ιδανικά, τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς και τις δραστηριότητές του,
► αντανακλά τις θρησκευτικές εκδηλώσεις του,
► αντικατοπτρίζει τα τεχνικά μέσα,
► εκφράζει τη νοοτροπία, τον τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας και το συναισθηματικό υπόβαθρο του λαού.



Σχέση καλλιτέχνη - εποχής
Ο καλλιτέχνης εμπνέεται απ' την εποχή του, τρέφεται πνευματικά απ' τα ερεθίσματά της κι ο δεσμός του μ' αυτή «δεν είναι ούτε διανοητικός, ούτε συναισθηματικός μονάχα. Είναι ομφάλιος λώρος, καθαρά βιολογικός» (Γ. Σεφέρης), ο καλλιτέχνης είναι ο πνευματικός εργάτης, που όντας χαρισματικός, γίνεται ο εκφραστής των ανησυχιών και των προβληματισμών του καιρού του, ► τέχνη είναι το χέρι του υποκειμένου πάνω στο αντικείμενο κι αντλώντας απ' το φυσικό περιβάλλον τα στοιχεία του έργου του, τα ξαναδίνει διαμέσου της δικής του προσωπικότητας,
► καλλιτέχνης κι εποχή συνδέονται στενά με μια σχέση αλληλεπίδρασης κι αλληλεξάρτησης, γιατί αυτός στιγματίζει τον καιρό του. Συντελεί στη διάπλαση συνειδήσεων και στην αφύπνιση των ναρκωμένων, γιατί είναι στάση ζωής. Ζώντας μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του επηρεάζει τα διάφορα οικονομικοκοινωνικά και πολιτιστικά συμβάντα.



Πώς η τεχνολογική εξέλιξη επηοεάΖει την τέχνη; 'ν
Η τεχνολογία προσέφερε στην τέχνη νέα υλικά (π.χ. ηλεκτρονικούς υπολογιστές) και νέες τεχνικές. Παράλληλα, επέτρεψε την ανανέωση των θεμάτων και των μορφών. Ωστόσο, η υλιστική αντίληψη, που έγινε κυρίαρχη, οδήγησε αφ' ενός στην εμπορευματοποίηση της τέχνης για την εξυπηρέτηση, μέσω αυτής, φτηνών επιθυμιών κι αφ' ετέρου στην ικανοποίηση κατώτερων ενστίκτων. Έτσι, αντί να εξυψώνει τον άνθρωπο, τον υποβαθμίζει και τον καθιστά αχρείο. Κατάντ ησε συνώνυμη της μαζικής κουλτούρας, καθώς η βιομηχανοποίησή της υπαγορεύει την παραγωγή έργων που απευθύνονται στο γούστο του μέσου θεατή, μεγιστοποιώντας έτσι το^-κέρδος. Τέλος, στοιχίζει ακριβά, με συνέπεια να γίνεται προνόμιο των λίγων.



Η διαφήμιση είναι τέχνη;
Το παρόν ερώτημα έχει δημιουργήσει έντονους προβληματισμούς κι αντιπαραθέσεις. Αν όμως συγκρίνει κανείς προσεκτικά τη λειτουργικότητα της τέχνης και της διαφήμισης, που είναι η κατανάλωση του προβαλλόμενου προϊόντος, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η διαφήμιση δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τέχνη. Ειδικότερα:
► η τέχνη πηγάζει απ' το συναίσθημα, ενώ η διαφήμιση απ' τη λογική, είναι προϊόν δηλ. υπολογισμού,
► η τέχνη δημιουργεί χαρακτήρες, πρόσωπα, αντίθετα η διαφήμιση είναι πρώτα απ' όλα εμπορική πράξη,
► στόχος της τέχνης είναι η πνευματική ανάπτυξη, η ηθική τελείωση, η αισθητική πληρότητα. Στόχος της διαφήμισης όμως είναι η πειθώ, η προσπάθεια για πώληση ή κατανάλωση. Άρα, η διαφήμιση χρησιμοποιεί την τέχνη, χωρίς όμως η ίδια ν' αποτελεί τέχνη.



Στοιχεία που διαφοροποιούν την τέχνη απ- τα άλλα ανθρώπινα δηιιιουρνήιιατα
* Η ικανότητα της να συγκινεί, να ερεθίζει τις αισθήσεις. Άλλωστε, η τέχνη πηγάζει απ' τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη κι απευθύνεται στην ψυχή του δέκτη,
► κάθε καλλιτέχνης εκφράζεται με το δικό του στιλ, αλλά και κάθε δέκτης ερμηνεύει, αισθάνε ται με το δικό του υποκειμενικό τρόπο το δημιούργημα. Αυτό βέβαια δε στερεί απ' την τέχνη κάποια στοιχεία αντικειμενικότητας. Το κοινό νόημα που εκφράζει ένα έργο τέχνης επιτρέπει την επικοινωνία του καλλιτέχνη με το κοινό του. Η επαφή όμως με το καλλιτεχνικό δημιούργημα γίνεται εντονότερη, όταν ο δέκτης έχει αισθητική παιδεία, ώστε να μπορεί να κατανοήσει τους κώδικες της
τέχνης,
► η τέχνη εκφράζει την εποχή της, αλλά κι ο καλλιτέχνης εκφράζεται με τα μέσα που διαθέτει η εποχή του κι ο χώρος στον οποίο ζει και δημιουργεί,
► τα πραγματικά έργα τέχνης, ανεξάρτητα απ' το χρόνο δημιουργίας τους, είναι μοναδικά, ανεπανάληπτα, διαχρονικά.


Τ Ε Χ Ν Η

ΤΤοιεο είναι οι αιτίεο υη εΕοικείωσικ του πλατύτερου κοινού υε την καλλιτεχνική δηυιουονία:
Η οικονομική κατάσταση του λαού: όταν εξαντλείται ο άνθρωπος στον αγώνα για επιβίωση, δεν του μένει διάθεση για επίσκεψη σε μουσεία ή σ εκθέσεις γλυπτικής, χαρακτικής, ζωγραφικής κ.α. -^ν, Το μορφωτικό επίπεδο σχετικά με τις τέχνες είναι χαμηλό. Το εκπαιδευτικό σύστημα: έλλειψη πολιτιστικών εκδηλώσεων στα σχολεία, παραγωγή ειδικ ών μόνο επιστημόνων και τεχνικών χωρίς συναισθηματική προετοιμασία, για να χαρούν τα τόσα καλλιτεχνικά δημιουργήματα, που γεμίζουν την καρδιά με συγκίνηση κι ευαισθησία. ^ Η πολιτιστική πολιτική της πολιτείας:
ί. δεν υπάρχει καλ/κή αποσυμφόρηση (κέντρο είναι κατά
κύριο λόγο η Αθήνα), . ίί. δε δραστηριοποιούνται και δεν παίρνουν πρωτοβουλίες για
οργάνωση καλ/κών εκδηλώσεων οι δήμοι, τα σωματεία, οι
πολιτιστικοί σύλλογοι, τα εργατικά κέντρα, ίίί. δεν επιστρατεύονται το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, οι
εφημερίδες ή τα περιοδικά, για να παρουσιάζουν εκπομπές
μ' εκλαϊκευμένα θέματα τέχνης, ίν. η κριτική παρουσίαση των πλαστικών τεχνών δεν είναι
απλή και σαφής, ν. δεν υπάρχουν προσεγμένες συλλογές, εκδόσεις βιβλίων ή
άλμπουμ με θέματα τέχνης, νί. δε γίνεται διακόσμηση των μεγάλων δημόσιων χώρων ή
κτηρίων (π.χ. πάρκα, πλατείες, σταθμοί, σχολεία, θέατρα
κ.α) μ' έργα τέχνης, νίί. υπάρχει ασυδοσία στη διαφήμιση, στην αφίσα, στη βιτρίνα,
που είναι σοβαροί παράγοντες αισθητικής επίδρασης στο
κοινό,

νίίί. η τεχνολογική ανάπτυξη, η υποκατάσταση της καλ/κής εικόνας από άλλες κυρίαρχες μορφές επικοινωνίας (π.χ. φωτογραφία, κιν/φος, τηλεόραση), ίχ. η μηχανοποιημένη εργασία, η συμμετοχή σε μια ανούσια συναλλαγή κι επαφή μεταξύ των ανθρώπων, η επινόηση μαζικής κουλτούρας για να γεμίσει ο ελεύθερος χρόνος, ο εφησυχασμός, η αδρανοποίηση της σκέψης, η αναπαραγωγή των παραδεδομένων αξιών. ρ Με την εμπορευματοποίηση της τέχνης πλέον παράγονται καλλιτεχνήματα που υπηρετούν την εμπορία, που χαρακτηρίζονται από προχειρότητα, ποσότητα, υποκουλτούρα, υποβαθμίζοντας έτσι τη σχέση του κοινού με την καταξιωμένη, γνήσια τέχνη. Οι δέκτες εφησυχάζουν και καθίσταται τελικά αδύνατη η σύλληψη της ομορφιάς, της αξίας. ^ Αποστασιοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου απ' την τέχνη, έλλειψη εξοικείωσης κι ενδιαφέροντος γι' αυτή. Απελευθέρωση του υποκειμενισμού των καλ/ών, υπερβολή της αφηρημένης τέχνης, ώστε να είναι πολύ δύσκολη η επικοινωνία του δέκτη με τον καλ/νη.



Πότε η τέχνη δεν ποοσωέοει:

Όταν δεν εκφράζει αληθινές και πραγματικές ανάγκες.
Όταν εξυπηρετεί προσωπικά συμφέροντα.
Όταν προσπαθεί να επιβάλει στο κοινό μια ιδεολογία αρνητική
για την ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Όταν «η τέχνη είναι για την τέχνη».



Τι συμβαίνει όταν λείπει η τέχνη:
^ Η ζωή είναι μονότονη κι ανιαρή, χωρίς εναλλαγές.
Επικρατεί στασιμότητα στις διάφορες εκφράσεις της ζωής, παρατηρείται οπισθοδρόμηση του πολιτισμού.


Η ανθρώπινη συνείδηση βαλτώνει, δεν προωθείται η σκέψη. Η ανθρώπινη επικοινωνία καθίσταται δυσκολότερη, γιατί η τέχνη είναι ο κρίκος για την ομόνοια των προσώπων. Το άτομο δεν απολαμβάνει το ωραίο, συνεπώς περιορίζεται η ομορφιά κι η φαντασία μέσα στην καθημερινότητα. « Όταν οι συγκινήσεις δεν εκφράζονται με κανέναν τρόπο, βγαίνουν στην επιφάνεια άσχημες ορμές και τάσεις, έτσι δημιουργούνται προβλήματα κι αγριεύει το άτομο.



Γιατί η τέχνη έχει χάσει την κοινωνική της δύναυη: . ^>
^ Η τέχνη έχει εμπορευματοποιηθεί, χαρακτηρίζεται από ανούσιο, ασήμαντο προβληματισμό, μικρή αισθητική αξία και σίγουρα μικρή δύναμη κοινωνικής επιρροής. Δημιουργείται με σκοπό το οικονομικό όφελος, φτιάχνεται για να πουληθεί. Απομακρύνει τον εφησυχασμένο δέκτη απ' τη γνήσια καλ/κή δημιουργία, δεν ερεθίζει την αισθητικότητα και την πνευματικότητά του, αλλά αλλοιώνει το χαρακτήρα της πολιτιστικής παραγωγής ολόκληρου του συνόλου. Υπάρχει υποκειμενισμός στην καλ/κή δημιουργία, αδιαφορία των καλλιτεχνών να επικοινωνήσουν με τους δέκτες τους. Έλλειψη εξοικείωσης του σύγχρονου ανθρώπου με την τέχνη, εξορία της τέχνης απ' το σχολείο.
Ο πολιτισμός της ύλης έχει απορροφήσει κάθε δημιουργική διάθεση του ανθρώπου, τον έχει απομακρύνει απ' τις πνευματικές κι ηθικές διαδικασίες.


«Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες. Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα».
(Μ. Αναγνωστάκης)







Χαρακτηριστικά - οόλοι τέχνης
^ Αποφυγή εκχυδαϊσμού, γελοιοποίησης κι εμπορευματοποίησης της τέχνης.
Η τέχνη πρέπει ν' αφορά τη ζωή κι όχι την ίδια την τέχνη. ^ Η τέχνη οφείλει να μην υπηρετεί φανατικά ιδεολογίες πολιτικές, ηθικές ή θρησκευτικές. Να μην έχει ως απώτερο σκοπό τη διαφήμιση κάποιων ιδεών, τον προσηλυτισμό των ατόμων σε κάποια ιδέα ή πολιτική παράταξη. Γενικά να μην εξυπηρετεί σκοπιμότητες.
Η τέχνη υποχρεούται να μην είναι τυποποιημένη, στείρα μίμηση τεχνοτροπιών, αλλά διαρκής αναζήτηση για νέες μορφές έκφρασης. >^ Μελέτη κι εμβάθυνση στα διάφορα είδη τέχνης. Καλλιέργεια καλλιτεχνικού συναισθήματος.
Να υπάρχει σεβασμός και προστασία των έργων τέχνης, καθώς κι αποφυγή βανδαλισμών. .
Απαραίτητη θεωρείται η ελευθερία καλλιτεχνικής έκφρασης. Να μην αδιαφορούμε προς την τέχνη. Να γίνεται κριτική της τέχνης.







«Η τέχνη είναι το υψηλότερο μέσο, που βοηθά τους ανθρώπους να πλησιάσουν ο ένας τον άλλο. Ο μεγάλος καλλιτέχνης δεν είναι της εποχής του, είναι ο ίδιος η εποχή» (Γ. Σεφέρης)







ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο άνθρωπος ζήτησε πάντοτε στην τέχνη τη λύτρωσή του. Ζήτησε μορφές που θα τον εμπόδιζαν να πεθάνει και θα του έδιναν το αίσθημα ότι μπορεί την κουβέντα του να την καταλάβει και ένας άλλος. Έτσι το έργο τέχνης γίνεται αποκάλυψη του άνθρωπου αλλά και ανα¬κάλυψη του πολιτισμού. Το κύριο στοιχείο της τέχνης είναι η ελευθερία και η προσπάθεια να αποκρούσει κάθε αναγκαιότητα. Γιατί η τέχνη δε ζητά να υποτάξει των κόσμο, άλλα να δώσει ένα νόημα στην αν¬θρώπινη προσπάθεια και ένα πρόσωπο στην πορεία του.

Το μεγάλο χαρακτηριστικό της τέχνης είναι ότι οι μορφές που στήνει έχουν, με την ίδια την παρουσία τους, τη δυνατότητα να μας αποκαλύπτουν το νόημα των πολιτισμών. Μπορούν να μας μιλήσουν για τις πιο κρυφές ανησυχίες ενός κόσμου, τις πιο μεγάλες του αγωνί¬ες, και αυτό χωρίς φανερή πρόθεση, χωρίς ειδικό σκοπό. Κανέναν πο¬λιτισμό δεν μπορούμε να τον καταλάβουμε χωρίς να γνωρίσουμε την τέχνη του και αυτή μόνο μας επιτρέπει να φτάσουμε στο βαθύτερο ουσιαστικότερο χαρακτήρα του.

Ο καλλιτέχνης επηρεάζεται και ταυτόχρονα επηρεάζει την εποχή του και τον κόσμο του. Παίρνει και ταυτόχρονα δίνει, δέχεται και εκ¬φράζει τα στοιχεία πού ζουν γύρω του αλλά και μέσα του, Γι' αυτό μας δίνει πάντοτε την πορεία ενός πολιτισμού, όπως τον τροποποιεί η δη¬μιουργία του. Γιατί μ' αυτήν λυτρώνεται αλλά και λυτρώνει. Γίνεται όμως και καθρέφτης, που όσο κι αν τροποποιεί την εικόνα πού δέχε¬ται, δεν μπορεί να της αφαιρέσει το χαρακτήρα της Γι αυτό, όσο κι αν βρίσκουμε σε κάθε μεγάλο έργο ένα ατομικό στυλ, μια προσωπική παρουσία, άλλο τόσο γνωρίζουμε και την ψυχή ενός ολόκληρου κό¬σμου, βλέπουμε το πρόσωπο ενός πολιτισμού. Γιατί το κάθε Έργο τέχνης, η κάθε μεγάλη δημιουργία, αποτελεί μια σύνθεση όλων των στοιχείων ενός πολιτισμού.

Η τέχνη σ' όλους τους πολιτισμούς αποτελεί τη συνισταμένη των προσπαθειών του ανθρώπου να φτιάσει ένα δικό του κόσμο. Να φτι¬άσει έναν κόσμο μορφών, που θα του επιτρέπουν να ξεφύγει το χάος του κόσμου πού δεν έφτιασε ο ίδιος και πού γι' αυτό δεν καταλαβαί¬νει. Έναν κόσμο βγαλμένο απ την ίδια την ψυχή του, γι' αυτό παρα¬στάτη του, σύντροφο του σ' ό,τι αποτελεί χαρά και πόνο. Από την άποψη αυτή το έργο τέχνης δεν είναι μίμηση του έξω κόσμου, αλλά εικόνα του μέσα κόσμου. Δεν είναι κάτι που έχει απλώς μορφή, αλλά μια μορφή που είναι αλήθεια. Όχι γιατί επιδιώκει να μας πείσει για κά¬τι, αλλά γιατί μας δίνει την υλοποίηση μιας πίστεως.

Το έργο τέχνης εκφράζει έναν πολιτισμό, στο βαθμό που αποτελεί τη σύγκρουση του ανθρώπου με τα πράγματα, τη μορφή αυτής της συγκρούσεως. Γιατί μ' αυτό εκφράζει τη μόνη πραγματική αλήθεια, την αλήθεια που δε χρειάζεται καμιά εξωτερική κύρωση. Και κάθε έργο τέ¬χνης γίνεται μια νέα καταξίωση του κόσμου, στο βαθμό πού εκφράζει η παρουσιάζει τον άνθρωπο, αυτό πού είπε ο Μαλρώ ανθρώπινη υπό¬σταση. Μ' αυτόν τον τρόπο η τέχνη είναι αξία του κόσμου, γιατί είναι αλήθεια του ανθρώπου. και είναι ψυχή κάθε πολιτισμού, πρόσωπο των δυνατοτήτων του, έκφραση της αγωνίας του, συνείδηση της μοίρας του.
Χρύσανθος ΧΡΗΣΤΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε 80-100 σειρές.

2. Το παραπάνω κείμενο ανήκει σε στοχαστικό ή αποδεικτικό δοκίμιο; Να απαντήσετε λεπτομερώς παραθέτοντας τα χαρακτηριστικά του.

3. Ποια τα χαρακτηριστικά του καλλιτέχνη και τι εκφράζει το έργο τέχνης σχετικά με την εποχή του και τον άνθρωπο;

4. Με τι συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειμένου; να τον αναλύσετε και να τον αξιολογήσετε.

5. Να αντικαταστήσεις τις επιτονισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες.

6. Να αναλυθούν οι παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους και να δοθούν οι αντίθετές τους:
επιτρέπουν, υλοποίηση, υποτάξει, τροποποιεί.

7. Ποια τα θετικά της τέχνης στο άτομο και πώς μπορεί το σχολείο να φέρει τους μαθητές σε ουσιαστική επαφή με την αληθινή τέχνη; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο 500-600 λέξεων.