Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΥΠΟΣ

Τύπος καλείται το σύνολο των γραπτών κειμένων που αναπαράγονται με ιη βοήθεια της μηχανής και πληροφορούν τεράστια ανθρώπινα σύνολα για ό,τι διαδραματίζεται σε εθνική ή παγκόσμια κλίμακα. Πρόκειται για το πιο παλαιό απ τα ΜΜΕ και με τον όρο «Τύπος» δεν εννοούμε μόνο το δημοσιογραφικό ολικό καθαυτό, αλλά και το σύνολο των μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται, τα πρόσωπα-λειτουργούς του Τύπου, τις επιμέρους λειτουργίες, καθώς και τη γενικότερη επίδραση-εξουσία που ασκεί ο Τύπος στο λαό.

Από τότε που ο Τύπος εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως μαζικό μέσο ενημέρωσης μέχρι σήμερα, θεωρείται το πιο σοβαρό και έγκυρο μέσο, που δίνει στον πολίτη τη δυνατότητα της μελέτης, της σύγκρισης και της εμβάθυνσης, περισσότερο απ' όλα τ' άλλα.

Όσο οι κοινωνίες συνθετοποιούνται, τα γεγονότα και οι πολίτες αυξάνονται σε αριθμό, τόσο μεγαλώνει και η ανάγκη του Τύπου, ο οποίος αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ λαού και ηγεσίας, στυλοβάτη του δημοκρατικού πολιτεύματος και της ελεύθερης έκφρασης. Με την πάροδο του χρόνου, ο Τύπος σαφώς εκσυγχρονίζεται, ανανεώνεται και εμπλουτίζεται, αλλά, από την άλλη, είναι γεγονός ότι έχει πλέον ν' αντιμετωπίσει κι ένα τεράστιο ανταγωνισμό, κυρίως δε με την εξέλιξη της τηλεόρασης που είναι πιο ελκυστική - εντυπωσιακή, γρήγορη και «εύκολη» για πολλούς δέκτες.

Η δύναμη του Τύπου είναι αναμφισβήτητη, πλην όμως, όπως συμβαίνει και με κάθε μορφή γνώσης, μπορεί ανάλογα με τη χρήση της ν' αποβεί είτε ωφέλι¬μη είτε ολέθρια για το σύγχρονο άνθρωπο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις σήμερα που ο Τύπος λασπολογεί, υπονομεύει και αποπροσανατολίζει.

ΘΕΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ - ΑΠΟΔΕΙΞΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ «ΤΟΜΕΙΣ»

• Ο Τύπος αποτελεί μέσο παιδείας και συντελεί στην άνοδο του μορφωτικού και πνευματικού επιπέδου του λαού, μεταδίδοντας γενικές ή ειδικές γνώσεις.

• Αναπτύσσει την κριτική και επιτρέπει τον προβληματισμό και τη βαθύτερη ανάλυση σε θέματα της πολιτικής επικαιρότητας, εθνικής και διεθνούς. Μέσω, λοιπόν, του γόνιμου στοχασμού οι πολίτες γίνονται πιο δεκτικοί στις νέες ιδέες, χωρίς να τις ακολουθούν τυφλά, και στην αξιολόγηση των διαδραματιζομένων, καταλήγοντας στη διαμόρφωση οργανωμένης αντίληψης των πραγμάτων, μέσω της επισήμανσης των σχέσεων που συνδέουν τα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα. Η κοινή γνώμη, λοιπόν, είναι σε θέση. πέρα από φανατισμούς και μονομέρεια, να προβάλει αιτήματα και να διαμορ¬φώσει τις εξελίξεις υπέρ του λαού.

• Ο Τύπος, όπως άλλωστε και όλα τα ΜΜΕ, φέρνει σ' επαφή τον πολίτη με τον κόσμο, ευαισθητοποιώντας τον για κοινά θέματα και προβλήματα, για κοινωνικές ελευθερίες (ισοτιμία - δικαιοσύνη - αξιοκρατία)

• ισοσταθμίζει επομένως τη συλλογική συνείδηση.

• Ο ελεύθερος και ποιοτικός Τύπος υπενθυμίζει την ανάγκη σεβασμού στους νόμους συντρέχοντας στην αφομοίωση των κοινωνικών αξιών απ' τους πολίτες, στοιχείο που ενισχύει την κοινωνική ευρυθμία και συνοχή και προσανατολίζει υπεύθυνα την κοινή γνώμη.

• Η δημοκρατία στηρίζεται στο διάλογο και την ελεύθερη έκφραση και ο Τύπος καθιερώνει το δημιουργικό διάλογο, όταν είναι πλουραλιστικός.

• Ελέγχει τις πράξεις ηγετών, στηλιτεύει την εκμετάλλευση και τη διαφθορά, προβάλλει ζωτικά προβλήματα της χώρας, αφού δίνει τη δυνατότητα της ελεύθερης διατύπωσης απόψεων των πολιτών και υποδεικνύει λύσεις. Ο λαός, έτσι, πολιτικοποιείται ορθά και συμμετέχει δημιουργικά στο δημόσιο βίο. Ο Τύπος διαφωτίζει την κοινή γνώμη, καυτηριάζοντας φαινόμενα κατάχρησης ελευθέρων, ευνοιοκρατίας και γενικότερων παραβιάσεων, και μέσω ποικίλων και σφαιρικών πολιτικών αναλύσεων από ανθρώπους που είναι πιο ειδικοί, επιτρέπει στους πολίτες να κατακτήσουν σε μεγαλύτερο βαθμό το αγαθό της πολιτικής παιδείας, που τους θωρακίζει απέναντι σε οποιεσδήποτε προσπάθειες χειραγώγησης.

• Η παρακολούθηση, άλλωστε της οικονομικής ζωής της χώρας, βρίσκεται σε άνιση σύνδεση με την πολιτική πορεία της. Ο Τύπος, μέσω υπεύθυνων λειτουργών, γνωστοποιεί και προβληματίζει τους πολίτες για θέματα παραοικονομίας, κερδοσκοπίας και γενικά επαγγελματικής ασυνειδησίας αρκετών πολιτών, ώστε να καθοδηγεί την κοινή γνώμη, να καταδικάζει τέτοια φαινόμενα και ο κάθε πολίτης, μέσω της καθημερινής του στάσης, να γίνεται και ο ίδιος παραγωγικότερος, αλλά και να μέμφεται και να εξοβελίζει οποιαδήποτε προσπάθεια υπονόμευσης της οικονομικοπολιτικής ζωής.

• Η διείσδυση σε ιστορικά και εθνικά θέματα πραγματοποιείται συχνά μέσω του Τύπου, ημερήσιου και περιοδικού, ώστε η κοινή γνώμη ν' αμύνεται σε απόπειρες παραχαράξεις της ιστορίας μας και να είμαστε όλοι σε θέση, μέσω της σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον, να διαμορφώνουμε εθνική συνείδηση και ισχυρό φρόνημα.

• Ένας σύγχρονος ανεξάρτητος Τόπος αποκηρύσσει φαινόμενα εθνικισμού και νεοφασισμού, που δυστυχούς ολοένα ενισχύονται, και, ταυτόχρονα, παγκοσμιοποιώντας τα θέματα και τα προβλήματα συντελεί στην καλλιέργεια ενός ευρύτερου ανθρωπιστικού πνεύματος, που ευαισθητοποιεί τη διεθνή κοινή γνώμη για την εδραίωση της ειρήνης, την κατοχύρωση της αυτοδιάθεσης των λαών και το σεβασμό γενικότερα στο διεθνές δίκαιο.

Όπως προαναφέρθηκε, συχνά δυστυχώς επισημαίνεται και στον Τύπο, όπως και σε ποικίλους θεσμούς και αξίες, μια κρίση, η οποία δεν είναι τυχαία:

Αίτια κρίσης του Τύπου σήμερα

• Εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων - εκδοτικά τραστ. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά έχουν αναχθεί σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Στείρος ανταγωνισμός (συχνά αθέμιτος).

• Προώθηση κομματικών σκοπιμοτήτων. Απουσιάζει η πολυδιάστατη θεώρηση των πραγμάτων.

• Ανευθυνότητα λειτουργών - ατομικές φιλοδοξίες.

• Γενικότερη κρίση αξιών, αρχών, ιδανικών στη σύγχρονη κοινωνία του συμ¬φέροντος. Απουσιάζουν οι συλλογικοί υψηλοί στόχοι και τα δημιουργικά οράματα.

• Στείρα τεχνοκρατική αντίληψη - στυγνός επαγγελματισμός - οινοπνευματική συρρίκνωση. Ο ωφελιμισμός γενικότερα της εποχής μας διαβρώνει και τον Τύπο.

Με τέτοια δεδομένα, ο Τύπος παρουσιάζει μια δύναμη επικίνδυνη, ικανή να διαστρεβλώσει γεγονότα, να ετεροκατευθύνει και ν' αποπροσανατολίσει, ακό¬μη, τους πολίτες.

Αποτελέσματα - «Τομείς»

• Η αλήθεια παραποιείται ή κακοποιείται, η κοινή γνώμη, λοιπόν, παραπληροφορείται μέσα από την κολοβωμένη είδηση, την εκλεκτική, αποσπασματική ή και αυθαίρετη ενημέρωση, τις πολιτικοκοινωνικές συμπάθειες ή αντι-πάθειες, καθώς και μέσω των κραυγαλέων τίτλων, εντυπωσιακών πλαισίων και άλλων ύπουλων μηχανισμών, που μετατρέπουν τον πολίτη σε μάζα, και όχι σε μονάδα με προσωπική βούληση.

• Στο όνομα της επίτευξης συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων που προαναφέρθηκαν, η κοινή γνώμη παρασύρεται από σκανδαλοθηρικά αναγνώσματα, που συκοφαντούν επώνυμα πρόσωπα, σπιλώνουν συνειδήσεις και γενικά διαφθείρουν τις αρχές μέσα στην κοινωνία. Οι αληθινές αξίες παραγκωνίζονται, λόγω της ιδιοτέλειας, η μικροπρέπεια κυριαρχεί και το πολιτικό ήθος δέχεται καίρια πλήγματα, άρα και η δημοκρατία.

• Εξάλλου η κοινή γνώμη με τέτοιες καταστάσεις χάνει την εμπιστοσύνη της απέναντι στην ίδια την πληροφόρηση, επέρχεται σύγχυση αλλά και αδιαφο¬ρία εκ μέρος των πολιτών, η κοινή γνώμη εφησυχάζει... η κομματική πόλωση του Τύπου πυροδοτεί τόσο την αυθαιρεσία της ηγεσίας όσο και το φανατισμό των πολιτών, με αποτέλεσμα να ενθαρρύνονται εκδηλώσεις λαϊκισμού και φαινόμενα ασύδοτης προπαγάνδας.

• Οξύνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις και συγκρούσεις, ενώ κλονίζεται η σταθερότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος.

• Ο πολίτης στρέφεται σκόπιμα στην υπερκατανάλωση και τον υλικό ευδαιμονισμό και η κοινή γνώμη απομακρύνεται από την κύρια αποστολή της, που δεν είναι άλλη από τον έλεγχο του πολιτικο¬κοινωνικού σκηνικού.

Ο Τύπος, όπως και τα άλλα ΜΜΕ, αποτελώντας εξουσία μπορούν να χειραγωγήσουν ολόκληρους λαούς, προπαγανδίζοντας για παράδειγμα σχετικά με την αναγκαιότητα ενός πολέμου, καλλιεργώντας εθνικιστικές εξάρσεις και στρέφοντας τους στον αλληλοσπαραγμό.

Μάλιστα επειδή ο Τύπος σχετίζεται άμεσα με την τεχνολογία και τους οικονομικά ισχυρούς, στο πολιτικό επίπεδο, οι ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες ελέγχουν κατά μεγάλο μέρος τα ΜΜΕ, μπορούν μέσω και του Τύπου να διοχετεύσουν την κουλτούρα τους, κατευθύνοντας την κοινή γνώμη στις αναπτυσσόμενες χώρες προς την εξυπηρέτηση των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων των πρώτων και μάλιστα με τον πιο ανώδυνο τρόπο, που ονομάζεται πολιτιστικός επεκτατισμός.

Τρόποι αντιμετώπισης

Όπως και σ' όλα τα θέματα σχετικά με ΜΜΕ, στην Τροπολογία, αναφερόμαστε σε προϋποθέσεις από τον πομπό και το δέκτη, εδώ βέβαια πιο σύντομα, εφόσον δεν αποτελούν ζητούμενο του θέματος. Κατάλληλη παιδεία - διασταύρωση ειδήσεων - κριτικό πνεύμα - έλλειψη προκατάληψης (και σύντομη αναφορά στους Φορείς που επηρεάζουν τον κάθε ένα).

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΓΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΜΜΕ

• Έχει πιο προσεγμένη γλώσσα από άποψη διατύπωσης και σύνταξης ενώ στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο ο λόγος είναι πρόχειρος, έχει χάσματα, ελλειπτικές προτάσεις και συχνά ασυνταξίες.

• Διεισδύει περισσότερο στην ανάπτυξη διάφορων θεμάτων και η παρουσίαση απόψεων σ' αυτά πραγματοποιείται πιο αναλυτικά από τον Τύπο απ' ότι από τα άλλα μέσα ενημέρωσης (π.χ. συνοπτική πληροφόρηση από τηλεόραση).

• Γενικά, ο Τύπος διαμορφώνει άποψη. Ενημερώνει περισσότερο παραπληροφορεί όπως κάνουν τα άλλα μέσα ενημέρωσης. Δηλαδή μας βοηθά να διαμορφώσουμε άποψη.

• Κατά την ανάγνωση και μελέτη του Τύπου υπάρχει χρόνος στον αναγνώστη να διαβάσει το κείμενο, να ξεκουραστεί και στη συνέχεια να επανέλθει σε αυτό. Άρα του δίνει τη δυνατότητα να σκεφτεί και δεν του επιβάλλει την γνώση όπως η τηλεόραση που τον καταιγίζει με μηνύματα, τα οποία δεν προλαβαίνει να ελέγξει και να επεξεργαστεί, οπότε κατά κάποιον τρόπο επιβάλλει το ρυθμό της στο δέκτη.

• Οι εφημερίδες έχουν λιγότερες διαφημίσεις απ' ό,τι η τηλεόραση. Ο Τύπος, ιδίως ο ημερήσιος, είναι πιο ποιοτικός και φιλοξενεί περισσότερους πνευματικούς ανθρώπους στις στήλες του απ' ό,τι η τηλεόραση. Στηρίζεται στο λόγο και όχι στην εικόνα άρα αυτό και μόνο τού προσδίδει μεγαλύτερη αξία.

• Προϋποθέτει - απαιτεί μελέτη, εμβάθυνση, πνευματική κόπωση απ' ό,τι τα άλλα ΜΜΕ.

• Το γραπτό κείμενο του Τύπου έχει μεγαλύτερη βαθύτητα γιατί τα γραπτά μένουν.

ΔΥΝΑΜΗ - ΑΞΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ

• «Ο ελεύθερος Τύπος είναι το παντού και πάντοτε ανοιχτό μάτι του λαϊκού πνεύματος. Η ενσαρκωμένη εμπιστοσύνη που ένας λαός έχει στον εαυτό του, ο ομιλών δεσμός που συνδέει το άτομο με το κράτος και τον κόσμο, ο προσωποποιημένος πνευματικός πολιτισμός που μεταμορφώνει τους υλικούς αγώνες σε πνευματικούς κι εξιδανικεύει την ακατέργαστη και συγκεκριμένη μορφή της.

• Είναι η χωρίς καμία επιφύλαξη εξομολόγηση ενός λαού μπροστά στον ίδιο του τον εαυτό και ξέρουμε πως η δύναμη της ομολογίας είναι λυτρωτική. Είναι ο πνευματικός καθρέφτης, όπου ένας λαός βλέπει τον ίδιο του τον εαυτό και η αυτογνωσία είναι η κυριότερη προϋπόθεση για τη σοφία.

• Είναι το κοινό πνεύμα που κυκλοφορεί έως την πιο ταπεινή καλύβα, σε μικρότερη τιμή κι από το υλικό γκάζι. Είναι παγκόσμιος, πανταχού παρών παντογνώστης. Είναι ο ιδεατός κόσμος που αναβλύζει συνέχεια από τον πραγματικό και, ξαναγυρίζει στην πηγή τού, πνεύμα πάντα πιο πλούσιο, για να τον ξαναζωντανέψει πάλι...».

Καρλ Μαρξ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ)

«Ο Τύπος και ο ρόλος του»

Στη διαφορά των οργάνων του, το έντυπο παίζει για τα έθνη και τα άτομα πολυσύνθετο ρόλο. Οι πολιτικές του λειτουργίες, κοινωνικές και ψυχολογικές, είναι πολλαπλές και δύσκολα ξεχωρίζονται. Γιατί, η δουλειά που κάνουν οι εφημερίδες και τα περιοδικά δεν είναι ποτέ αυτόνομη• συνδέεται με τ' άλλα μέσα πληροφόρησης και παιδείας- κι ούτε μπορεί να εξεταστεί έξω από τα κυκλώματα της διαπροσωπικής επικοινωνίας στις συζητήσεις και τις επεισοδιακές ή τακτικές επαφές που έχουν τα άτομα μεταξύ τους. Πρόσθετα, η δουλειά του εντύπου ποικίλλει φυσικά πάρα πολύ, ανάλογα με τις χώρες: πολύ αδύνατη στις υπανάπτυκτες χώρες, όπου σχεδόν δεν ακούγεται, η δύναμη των εφημερίδων φυσικά δεν είναι η ίδια στις ελεύθερες χώρες και στις ολοκληρωτικές χώρες, όπου είναι μονάχα μια συνισταμένη της επίσημης διαφώτισης.

Για πολύ καιρό ο ρόλος του Τύπου ήταν η αναγγελία των νέων: αν σήμερα συχνότερα το ραδιόφωνο κι η τηλεόραση πληροφορούν πρώτοι το κοινό, ο Τύπος μονάχα μπορεί ν' αναπτύξει και να σχολιάσει μ' αρκετή ευρύτητα τη μεγάλη και τη μικρή πληροφόρηση (θα χρειαζόταν για παράδειγμα περισσότερο από εξάωρη ραδιοφωνική εκπομπή για να διαβάσουν στο μικρόφωνο ένα μέσο φύλλο της Μonde). Το γραπτό κείμενο είναι πάντα πολύ πιο πυκνό από τον προφορικό λόγο, η προσοχή που απαιτείται για την ανάγνωση είναι ισχυρότερη από κείνη που χρειάζεται για την ακρόαση στο ραδιόφωνο ή για την τηλεθεαματική πρόσληψη. Κάθε άτομο προσαρμόζει την ανάγνωση στην προσωπικότητα του ενώ ο ρυθμός της ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής εκπομπής τού επιβάλλεται, μπορεί να ξεφυλλίσει την εφημερίδα του και να διαλέξει σ' αυτή τα αναγνώσματα του ανάλογα με τη στιγμιαία του περιέργεια, μπορεί να διακόψει την ανάγνωση της, να την ξαναπιάσει. Με όλα αυτά δε συμβιβάζονται τα οπτικοακουστικά μέσα. Είναι αλήθεια, αντίστροφα, πως η ανάγνωση του Τύπου απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια από τη ραδιοφωνική ακρόαση ή την τηλεθεαματική παρουσία. Τέλος, κι ίσως σ' αυτό το σημείο να συναγωνίζονται, αληθινά, μεταξύ τους τα μέσα πληροφόρησης, ο καθημερινός διαθέσιμος χρόνος που μπορούν να ξοδέψουν τα άτομα είναι τελικά πολύ περιορισμένος: έτσι επιβάλλεται η εκλογή και αν, για παράδειγμα, η βραδιά Είναι αφιερωμένη στην τηλεραση η ανάγνωση του Τύπου περιόριζε ναι κάπως.

Ο Τύπος ήταν από το 18ο αιώνα η τέταρτη κρατική εξουσία: του απέδιδαν τον έλεγχο των τριών άλλων. Εξακολουθεί να είναι ο άγρυπνος κριτής για τις ενέργειες των αρχών, ο διεκδικητής για τα διάφορα κοινωνικά στρώματα, η έκφραση για τα προγράμματα που έχουν τα πολιτικά κόμματα και οι διάφορες ιδεολογίες και, σε κάποιο μέτρο, η πολιτική αγωγή των πολιτών. Όργανο διαφώτισης και μέσο καταπίεσης, οι εφημερίδες ήταν για πολύ καιρό στα ελεύθερα πολιτεύματα δυνάμεις που η επίδραση τους στη λειτουργία των θεσμών και στη δράση των κυβερνήσεων δεν μπορούσε να παραγνωριστεί. Είναι βέβαιο πως σήμερα η πολιτική επίδραση του Τύπου μειώθηκε πολύ με την εξασθένηση των κοινοβουλευτικών θεσμών.

Οι εφημερίδες είναι, φυσικά, α-πολιτικές: πρώτα στο περιεχόμενο τους με τον πολλαπλασιασμό των α-πολιτικών τίτλων έπειτα, επειδή διαπίστωναν πως οι αναγνώστες τους ήταν πιο αδιάφοροι στις κομματικές διενέξεις- ακόμα συ-νειδητοποιούσαν πως τα πιο δραστικά πολιτικά μηνύματα τα χρησιμοποιούσε από δω και πέρα το ραδιόφωνο κι η τηλεόραση. Ωστόσο μένει, από δω και πέρα, πιο διάχυτη η επίδραση των εφημερίδων στην πολιτική συνείδηση των ανα-γνωστών τους που δεν είναι λιγότερο υπολογίσιμη: με το να τους βοηθά, να ξεκαθαρίζουν τις προτιμήσεις τους και να τους επηρεάζει έμμεσα στον τρόπο της ζωής τους, με το να τους παρουσιάζει κάποια όψη του κόσμου, ο τύπος, ενισχύει ή αδυνατίζει τις προκαταλήψεις τους και τις συμπάθειες τους, προσανατολίζει τις απαιτήσεις τους, συντηρεί τη φιλοπατρία τους και συνολικά εξακολουθεί να διαμορφώνει τις γνώμες τους.

Η ανάγνωση του Τύπου είναι διάλογος με τον κόσμο. Τα νέα που φέρνει, οι ιδέες που υπαγορεύει, τα αισθήματα που αγγίζει συντρίβουν την ερημιά των ατόμων μ' αυτό, οι εφημερίδες συντελούν στην καλύτερη τους ολοκλήρωση μέσα στην κοινωνία και ευνοούν τη συμμετοχή τους στη συλλογική ζωή. Όταν μάλιστα, όπως σήμερα, οι εφημερίδες δεν είναι πια άμεσα ιδεολογικά όργανα, βοηθούν να διαδίδονται πολιτικές και ηθικές αξίες, κι έτσι συμμετέχουν στη Λειτουργία της κοινωνικής ζωής. Με το να επιβάλλει συλλογικά στους αναγνώστες του τα ίδια σκεπτικά θέματα, που τα γεγονότα της μεγάλης ή της μικρής επικαιρότητας προσφέρουν από μέρα σε μέρα, ο Τύπος εναρμονίζει τις αντιδράσεις τους και ισοσταθμίζει, με κάποιο τρόπο, τη συλλογική συνείδηση. Δεν είναι αμελητέο φαινόμενο πως ο Τύπος παρέχει το υλικό για πολλές συζητηθείς.

Δίχως να πέσουμε στην υπερβολή να πιστέψουμε πως ο Τύπος είναι όργανο μόνιμης αγωγής, είναι φανερό πως οι εφημερίδες, τα περιοδικά, δίχως ν' αναφέρουμε φυσικά επιστημονικές επιθεωρήσεις μεταδί¬δουν ακόμα γνώσεις και κυρίως διατηρούν εκείνες που η παιδεία μετέδωσε στα άτομα, ειδικά στους χώρους όπου ο αναγνώστης έδειξε, από επαγγελματικό ή άλλο ενδιαφέρον, φανερή περιέργεια.

Ασκήσεις

1) Να δώσετε συνώνυμα στις παρακάτω λέξεις του κειμένου: 

διαφώτισης (Γ" παράγραφος) 

διαπίστωναν (Γ* παράγραφος) 

εναρμονίζει (Ε' παράγραφος) 

υπερβολή (τελευταία παράγραφος)

2) Να εκπονήσετε το διάγραμμα του συγκεκριμένου κειμένου.

3) Να βρείτε διαρθρωτικές λέξεις - φράσεις στη Β' παράγραφο και να δώσετε τη σημασία της.

4) Με ποιον ή ποιους τρόπους έχουν αναπτυχθεί η Β' και η Δ' παράγραφος του κειμένου;

5) "Είναι αλήθεια... περιορισμένος" (Β' παράγραφος): Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Απαντήσεις

1)

διαφώτισης = ενημέρωσης

διαπίστωναν = καταλάβαιναν, συνειδητοποιούσαν

εναρμονίζει = συνταιριάζει

υπερβολή = ακρότητα

3)«για πολύ καιρό» = χρονική διάρκεια

«αν» = υπόθεση

«ενώ» = αντίθεση

«ανάλογα με» = αντιστοιχία

«Με όλα αυτά» = γενίκευση

«Είναι αλήθεια» - διαπίστωση

«αντίστροφα» = αντίθεση

«Τέλος» = απαρίθμηση

«έτσι» = συμπέρασμα

«για παράδειγμα» = παράδειγμα

4) Σύγκριση-αντίθεση, γιατί συγκρίνεται ο Τύπος με τ' άλλα ΜΜΕ και επισημαίνονται πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. π..χ. «θα χρειαζόταν για παράδειγμα... Monde».

Aίτιο-αποτέλεσμα: «0 καθημερινός διαθέσιμος χρόνος... περιορίζεται κάπως».

5) Είναι αλήθεια, αντίστροφα, πως απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια για την ανάγνωση του Τύπου από τη ραδιοφωνική ακρόαση ή την τηλεθεαματική παρουσία. Τέλος, κι ίσως σ' αυτό το σημείο να συναγωνίζονται αληθινά μεταξύ τους τα μέσα πληροφόρησης, ο καθημερινός διαθέσιμος χρόνος που μπορεί να ξοδευτεί (σπαταληθεί) από τα άτομα είναι τελικά πολύ περιορισμένος.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Ο ΤΥΠΟΣ

Κρίση του ηλεκτρονικού ή μήπως (κυρίως) του έντυπου Τύπου; Αναξιοπιστία της μικρής οθόνης ή μήπως της εφημερίδας, όπως την ξέραμε παλιά, ως «πρωινή προσευχή του αστού» και σταθερή αναφορά του; Κρίση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, αυτού που κάποτε εκτιμούσε ως και ο Τ. Σ. Έλιοτ και σήμερα έχει εκπέσει όσο λίγα; Αν η τηλεόραση παλεύει με το κενό που η ίδια δημιούργησε, και ο δημοσιογράφος με τα δαιμόνια που ο ίδιος εξέθρεψε, η εφημερίδα, επιβίωση ενός πολιτισμού του γράμματος, δίνει την εξοντωτική και ήδη προδιαγεγραμμένη μάχη με την εικόνα. Αλλά όχι μόνο με αυτήν.

Γιατί πολλοί είναι οι εχθροί της εφημερίδας, και όχι μόνο η εικόνα. Η ίδια της η πρώτη ύλη, η είδηση, καταντά εχθρός της, αφού αυτή ανήκει πια στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, αφήνοντας στην έντυπη δημοσιογραφία περιθώρια μόνο για το σχολιασμό της. Οι άνθρωποι της, οι δημοσιογράφοι, καταντούν εχθροί της, αφού δεν της αφοσιώνονται, γιατί μπορεί να είναι λίγοι. Ωστόσο, δυστυχώς, είναι επιφανείς όσο ερωτοτροπούν με όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και με όλες τις εξουσίες, ροκανίζοντας έτσι το κύρος της. Και το αναγνωστικό κοινό της. που τη δικαίωνε, μετατρέπεται σ' ένα δύσπιστο αντίπαλο, που πρέπει να δελεασθεί με κουπόνια και προσφορές για να ενδώσει, αλλά που τελικά δεν ανταποκρίνεται σ' αυτό καθ' εαυτό το προϊόν της εφημερίδας, αλλά στα προϊόντα που αποκτά μέσω της εφημερίδας.

Και για να αντιμετωπίσουν όλους αυτούς τους εχθρούς, οι εφημερίδες φτάνουν να υιοθετούν στρατηγικές που καταφέρνουν να διαστρεβλώνουν την εικόνα και την ταυτότητα τους, αυτήν ακριβώς προς την οποία έδειχναν εμπι¬στοσύνη και αφοσίωση οι παραδοσιακοί αναγνώστες τους. Όλες οι εφημερίδες, σε όλο τον κόσμο. Η αλλοτινή Κυρία με τα γκρίζα του αμερικανικού Τύπου (οι έγκυροι New York Times) στολίστηκε με έγχρωμες φωτογραφίες, ακό¬μη και στις λογιζόμενες ως «σοβαρές» σελίδες της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής, και κατάντησε να θυμίζει λαϊκότερες και εμπορικότερες εφημερίδες, όπως την USA today. Γέμισε κουτσομπολιά και σελίδες life style, ό,τι μέχρι πρότινος περιφρονούσε.

Η «αριστερή» Liberation βάλθηκε να αποδείξει ότι δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα εβδομαδιαία περιοδικά ποικίλης ύλης, και αφέθηκε σ' ένα λουτρό ηδονισμού και πρακτικισμού θυμίζοντας ελάχιστα το παλιό πνεύμα της εφημερίδας, που γεννήθηκε στα 1973 από μία ιδέα του Ζαν Πολ Σαρτρ. Η Αγγλία βρήκε τη λύση στις ευκολίες πληρωμής: εκπτώσεις στα φύλλα (όποιος αγοράσει την Independent του Σαββάτου, για παράδειγμα, παίρνει με έκπτωση την Κυριακάτικη), προσφορές και πριν από δύο χρόνια με πτώση των τιμών. Οι Τimes, για παράδειγμα, έριξαν κατά πολύ την τιμή του φύλλου τους καταργώντας έτσι τη διάκριση μεταξύ σοβαρών (και ακριβών) εφημερίδων και φθηνών λαϊκών (π.χ. Sυη, Daily Mirro). Οι ιταλικές προσφέρουν εγκυκλοπαίδειες και σειρές κλασικών κειμένων. Οι Ελληνικές; Τα πάντα. Ως και σημαίες!

Άρθρο της Κ. Σχινά στην εφημερίδα «ΗΚαθημερινή» (3.3.1996).

Α. Περίληψη

Ν' αποδώσετε περιληπτικά το άρθρο που σας δόθηκε σε 80 λέξεις περίπου.

Β.1. Ποια η νοηματική σχέση μεταξύ των δύο πρώτων παραγράφων του κειμένου;

2. Πού αποδίδετε εσείς αυτή την καινούργια τάση να συνοδεύονται οι εφημερίδες από κουπόνια και προσφορές, στοιχεία τα οποία τις υποβαθμίζουν ως μέσο ενημέρωσης και παιδείας; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε 100 λέξεις περίπου.

3. αναξιοπιστία, διάκριση: Να δημιουργήσετε μια πρόταση με καθεμιά απ' αυτές τις λέξεις με τη σημασία που έχουν στο συγκεκριμένο άρθρο και στη συνέχεια να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά.

4. Ποια είναι η δομή και το διάγραμμα της Β' παραγράφου του κειμένου;

Γ. Παραγωγή κειμένου

Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι ο Τύπος μπορεί να στηρίζει το δημοκρατικό πολίτευμα;

Υποστηρίξτε τη θέση σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και, εφόσον συμφωνείτε, δείξτε με ποιες προϋποθέσεις μπορεί ο Τύπος να παίξει αυτόν το ρόλο; (Θέμα σχολικού βιβλίου «Έκθεση -Έκφραση» ΟΕΔΒ, σελ. 29)