ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ΘΕΜΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2005

http://www.kelafas.gr/themata.html?filename=2005/eniaio/glossa_05.pdf

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

http://www.kelafas.gr/themata.html?filename=2005/eniaio/glossa_05_a.pdf

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (με απαντήσεις)

• https://www.filologikos-istotopos.gr/2018/05/17/neoelliniki-glossa-g-lykiou-kritirio-axiologisis-athlitismos-ke-pedia/
• https://e-didaskalia.blogspot.com/2017/02/blog-post_277.html

Κείμενο: 

Η ειδωλοποίηση του ποδοσφαίρου 

και ο κλασικός αθλητισμός

Σε μας ουσιαστικά είναι άγνωστη η παιδευτική αξία της άμιλλας. Δηλαδή άγνωστη στη χώρα που γεννήθηκε και κυριαρχούσε το νόημά της και η αξία της ως κοινωνικής αρετής εξαιρετικής σημασίας και δύναμης, προόδου και πολιτιστικής ποιότητας. Δυστυχώς, σήμερα, δεν την χρησιμοποιούμε πουθενά ως μέσο αγωγής, ώστε να αναπτύσσουμε τον ψυχικό κόσμο των παιδιών, δηλαδή των πολιτών, και την πολιτική αρετή.

Ο στίβος σωματικών και πνευματικών αγώνων στην αρχαία εποχή, με βάση την άμιλλα των αγωνιζομένων, εξευγένιζε και ηθικοποιούσε. Σήμερα αντίθετα, δυστυχώς αποθηριώνει, φθείρει. Η ατμόσφαιρα που επικρατεί όχι μόνο στα αθλήματα, αλλά γενικότερα σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, πιστοποιεί την έλλειψη αγωγής και την απουσία ήθους. Ενώ ο αρχαίος ελληνικός κόσμος συνέδεε την άθληση με την έννοια της αρμονίας, μάθησης, γνώσης και αληθινής ουσίας του ανθρώπου, σήμερα σχετίζεται με την ματαιόδοξη επιδεικτικότητα, τις διαφημιστικές μεθόδους, που μοιραία συνάπτονται με οικονομικά συμφέροντα συναλλαγής. Κάτι το οποίο αποτελεί βεβήλωση του γνήσιου αγωνιστικού πνεύματος.

Έχουμε λησμονήσει το πνεύμα των αγώνων με το υψηλό νόημα και τη σπουδαία παιδαγωγική τους σημασία. Επικράτησε το κατώτερο ένστικτο της μάζας, η αγελοποίηση, ένα πνεύμα που προκαλεί την κατακόρυφη πτώση του ήθους σε όλα τα πεδία της ζωής μας. Πνεύμα που ωθεί τους ανθρώπους προς μια κατώτερη σκέψη, συναισθήματα και αξίες. Σκοτώνει την πνευματικότητα και ευνοεί το ακαταλόγιστο και το ασύδοτο. Θάβει την αυτόνομη σκέψη, κρίση και αντικειμενικότητα, μαζοποιεί. Αυτό το μαζικό πνεύμα, αυτός ο βάναυσος φανατισμός, όπου μέσα στα γήπεδά μας και στις κερκίδες τους αλλάζει η υπνωτισμένη μάζα, η οποία φτάνει ως την παραφροσύνη, την αγριότητα, την αποθηρίωση, είναι ένας σοβαρός κοινωνικός κίνδυνος.

Γενικότερα, ο σύγχρονος αθλητισμός καταπνίγεται από έναν έντονο πολιτικό ή εθνικό ανταγωνισμό. Οι αθλητικοί αγώνες μαραίνονται και πλήττονται από εξωαθλητική εκμετάλλευση. Δεν μπορούσε φυσικά να είναι και διαφορετικά μέσα στις βιομηχανικές κοινωνίες μας, κοινωνίες της κατανάλωσης και του συμφέροντος. Μέσα σε αυτό το είδος της κοινωνίας που κινούμεθα και ζούμε, δεν μπορούσε ο αθλητισμός να μη γίνει αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης και βάναυσης συναλλαγής. Για αυτό και στα ποδοσφαιρικά μας γήπεδα έχει εκμηδενιστεί η ευγένεια του αθλητισμού, το ήθος.

Έτσι μπορεί κανείς να διερωτηθεί, κατά εύλογο τρόπο, μήπως το θέαμα αυτό, που τόσο αέναα το παρακολουθεί ο σημερινός άνθρωπος με φανατισμό ως την υστερία, προσπαθεί να καλύψει και να γεμίσει το κενό που του δημιουργήθηκε από την έλλειψη αρχών και ιδανικών. Κάτω από αυτή την κατάσταση της έξαλλης ατμόσφαιρας, που κυριαρχεί στα ποδοσφαιρικά μας γήπεδα, δεν μπορεί κανένας πια να μιλά για Ολυμπιακό πνεύμα.

Η ανθρώπινη ύπαρξη έπαψε να είναι πνευματική αξία, εκτοπίστηκε από άλλες αξίες που δεν είναι ανώτερες παρά κατώτερές της. Η ζωή μας υποτάχθηκε ολοκληρωτικά στην οικονομία, τα συμφέροντα της οποίας έγιναν κυριαρχικά και δεσποτικά σε όλον τον κόσμο. Οι μάζες ζουν ουσιαστικά με οικονομικά συμφέροντα και, μέσα σε μια τέτοια κατάσταση, ο πνευματικός πολιτισμός πάσχει θανάσιμα, αφού μεταβάλλεται σε περιττή πολυτέλεια. Η ζωή μας σήμερα απανθρωπίζεται και μεταβάλλει τον άνθρωπο σε πράγμα.

Σε κατάληξη, μπορεί κανείς να πει, χωρίς καθόλου να αστοχήσει, πως το πνεύμα και η ατμόσφαιρα που κυριαρχούν στα γήπεδά μας δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας γνήσιος αντικατοπτρισμός του είναι μας, αυτού που είμαστε και τίποτα άλλο.

Ξηροτύρη Ι.Ν. : Προβλήματα του καιρού μας, Θεσσαλονίκη 1977

[διασκευασμένο κείμενο]

Θέματα

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε το νόημα του συγκεκριμένου αποσπάσματος σε μία παράγραφο 100 - 110 λέξεων: «Η ζωή μας σήμερα απανθρωπίζεται και μεταβάλλει τον άνθρωπο σε πράγμα.»

Μονάδες 12

Β2. Ποιον τρόπο και μέσα πειθούς αξιοποιεί ο συγγραφέας στην 4η παράγραφο του κειμένου;

(Γενικότερα, ο σύγχρονος αθλητισμός… η ευγένεια του αθλητισμού, το ήθος.)

Μονάδες 4

Β3. α. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της 2ης παραγράφου του κειμένου; «Ο στίβος σωματικών… αγωνιστικού πνεύματος.»

Μονάδες 3

β. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της 3ης παραγράφου του κειμένου; «Έχουμε λησμονήσει..κοινωνικός κίνδυνος.»

Μονάδες 3

γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία σημεία μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας.

Μονάδες 3

Β4. α. Να μεταφερθούν στην αντίθετη σύνταξη οι παρακάτω προτάσεις, όπου είναι εφικτό:

- Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος συνέδεε την άθληση με την έννοια της αρμονίας, μάθησης, γνώσης και αληθινής ουσίας του ανθρώπου.

- Ο σύγχρονος αθλητισμός καταπνίγεται από έναν έντονο πολιτικό ή εθνικό ανταγωνισμό. - Η ανθρώπινη ύπαρξη έπαψε να είναι πνευματική αξία, εκτοπίστηκε από άλλες αξίες που δεν είναι ανώτερες παρά κατώτερές της.

Μονάδες 6

β. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου συνιστούν επίσημο ύφος λόγου. Να τις αντικαταστήσετε με λέξεις πιο ανεπίσημες και οικείες: άμιλλας, λησμονήσει, συνάπτονται, αέναα.

Μονάδες 4

Γ. Εφημερίδα της περιοχής σας δημοσίευσε ένα άρθρο με θέμα τα κρούσματα βίας και διαφθοράς που πλήττουν τον αθλητισμό σήμερα. Εσείς ως εκπρόσωπος του σχολείου σας αποφασίζετε να στείλετε ανοιχτή επιστολή στην εφημερίδα με σκοπό την ενίσχυση των προβληματισμών του αρθρογράφου. Συγκεκριμένα:

α. Να θίξετε τα φαινόμενα εκείνα που διαβρώνουν το αθλητικό ιδεώδες.

β. Να προτείνετε τρόπους ώστε το αθλητικό πνεύμα να τονωθεί, δίνοντας έμφαση στον ρόλο του σχολείου και των ΜΜΕ (500 - 600 λέξεις).

Μονάδες 40

AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας θίγει την κρίση του αθλητικού ιδεώδους, ως απόρροια της αντιπνευματικής εποχής. Αρχικά, επισημαίνει την άγνοια της αξίας της άμιλλας, καθώς δεν αντιμετωπίζεται σήμερα ως μέσο αγωγής. Ενώ στην αρχαιότητα ο αθλητισμός είχε υψηλό νόημα και παιδευτική σημασία, τώρα έχει διαβρωθεί, εφόσον οικονομικές σκοπιμότητες υποβιβάζουν την αθλητική ιδέα. Έτσι προκαλείται η μαζοποίηση και καταστρέφεται η πνευματικότητα, γεγονός επικίνδυνο κοινωνικά. Στα πλαίσια της βιομηχανικής κοινωνίας το αθλητικό ιδεώδες καταστρατηγείται και εμπορευματοποιείται. Προκύπτει έτσι το ερώτημα, αν ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκει μέσω του φανατισμού να καλύψει την απουσία ηθικών αρχών. Τέλος ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η αντιπνευματικότητα υπερκεράστηκε από τον υλισμό και ο άνθρωπος εξαχρειώθηκε, επομένως η ποδοσφαιρική πραγματικότητα απεικονίζει το ήθος της εποχής.

Β1. Η ζωή σήμερα απανθρωπίζεται και μετατρέπει τον άνθρωπο σε πράγμα. Συγκεκριμένα, χάνονται τα ηθικά και πνευματικά εκείνα γνωρίσματα που συνιστούν την μοναδικότητα της ανθρώπινης φύσης. Κυριαρχεί η μηχανοποίηση, ο αυτοματισμός και η υλιστική νοοτροπία σε βάρος των ηθικών και πνευματικών αναζητήσεων. Η ανθρώπινη ζωή έχει αλλοτριωθεί από την χαρά της δημιουργίας, της φαντασίας, της κοινής προσπάθειας για βελτίωση. Ακόμη και το πνεύμα του αθλητισμού έχει αλλοιωθεί και φθαρεί. Επικράτησε ο υλικός ευδαιμονισμός, που συνέβαλε στην ισοπεδωτική ομοιομορφία και την αποπνευμάτωση. Έτσι, ο άνθρωπος απώλεσε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, ενσωματώθηκε σε μια απρόσωπη μάζα και μετατράπηκε σε πράγμα.

Β2. Χρησιμοποιεί την επίκληση στη λογική αξιοποιώντας ως μέσο πειθούς το επιχείρημα. Υποστηρίζει ότι ο σύγχρονος αθλητισμός γίνεται αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης, κάτι που συνάδει με το κοινωνικό πλαίσιο του καταναλωτισμού. Έτσι εμπορευματοποιείται, με αποτέλεσμα να χάνεται η ευγένεια του αθλητισμού, το ήθος.

Β3. α. Ο τρόπος ανάπτυξης της 2ης παραγράφου είναι η σύγκριση – αντίθεση, με ανάπτυξη ένα προς ένα, καθώς ο συγγραφέας συγκρίνει το πνεύμα του αθλητισμού στην αρχαιότητα και σήμερα. Επισημαίνει αρχικά ότι ο αθλητισμός στην αρχαιότητα εξευγένιζε και ηθικοποιούσε, ενώ σήμερα αποθηριώνει και φθείρει. Συνεχίζει αναφέροντας ότι στην αρχαιότητα ο αθλητισμός συνδεόταν με πνευματικές και ηθικές αξίες, ενώ σήμερα σχετίζεται με την διαφήμιση και τα οικονομικά συμφέροντα. Χρησιμοποιούνται επίσης οι διαρθρωτικές λέξεις που δηλώνουν αντίθεση: αντίθετα, ενώ.

β) Θεματική περίοδος: Έχουμε λησμονήσει ..σημασία

Σχόλια/Λεπτομέρειες: Επικράτησε το κατώτερο…κοινωνικός κίνδυνος.

Κατακλείδα πρόταση: δεν υπάρχει

γ) Παραδείγματα μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας: στη χώρα που γεννήθηκε η άμιλλα, η υπνωτισμένη μάζα, αθλητισμός καταπνίγεται (Θάβει την αυτόνομη σκέψη, Σκοτώνει την πνευματικότητα, οι αθλητικοί αγώνες μαραίνονται, ο πνευματικός πολιτισμός πάσχει θανάσιμα)

Β4. α. – η άθληση συνδεόταν από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο με την έννοια της αρμονίας, μάθησης, γνώσης και αληθινής ουσίας του ανθρώπου

- ένας έντονος πολιτικός ή εθνικός ανταγωνισμός καταπνίγει τον σύγχρονο αθλητισμό

- Η ανθρώπινη ύπαρξη έπαψε να είναι πνευματική αξία , άλλες αξίες που δεν είναι ανώτερες παρά κατώτερες της, την εκτόπισαν

β. άμιλλας = συναγωνισμού, λησμονήσει= ξεχάσει,

συνάπτονται = συνδέονται/συσχετίζονται,

αέναα = ασταμάτητα/αδιάκοπα/παντοτινά

Γ. Επικοινωνιακό πλαίσιο: ανοιχτή επιστολή

[απευθύνεται σε πρόσωπο ή σε σύνολο προσώπων, που εκπροσωπούν κάποιον φορέα ή θεσμικό όργανο. Στόχος της είναι να δημοσιευτεί σε κάποιο έντυπο μέσο. Περιέχει συνήθως κριτική, διαμαρτυρία, επιδοκιμασία κλπ. Έχει δημόσιο χαρακτήρα και όχι εμπιστευτικό]

Προσφώνηση: Αξιότιμε κ. Αρχισυντάκτα,

Πρόλογος

Με αφορμή το πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύσατε με θέμα την αύξηση των κρουσμάτων βίας και διαφθοράς στον αθλητισμό, αποφασίσαμε στο σχολείο μου να σας αποστείλουμε αυτή την επιστολή, με σκοπό να ενισχύσουμε τους προβληματισμούς σας, ευελπιστώντας παράλληλα να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος. Είναι γνωστό ότι η αθλητική φιλοσοφική αντίληψη αποβλέπει στην καθολική διαπαιδαγώγηση του ατόμου, καθώς προσφέρει πνευματικά και ηθικά ερείσματα στα οποία θεμελιώνεται η ανάπτυξη της προσωπικότητας. Έτσι συμβάλλει στην αρμονική ένταξη του ατόμου στις πολιτικές και κοινωνικές λειτουργίες. Ωστόσο, όπως αναδείξατε και στο άρθρο σας, το αθλητικό ιδεώδες εκφυλίζεται και διαβρώνεται.

Κύριο μέρος: – 1ο ερώτημα :τα φαινόμενα που διαβρώνουν το αθλητικό ιδεώδες

Κρούσματα βίας - χουλιγκανισμός:

 η απόλυτη ταύτιση με την ομάδα, ο φανατισμός σε συνδυασμό με την βίαιη εκτόνωση, οδηγούν στην καταστροφή δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας

 συμπλοκές με οπαδούς της αντίπαλης ομάδας και με αστυνομικούς

 συγκεκριμένα το ποδόσφαιρο προκαλεί έντονο φανατισμό, χαρακτηρίζεται η ομάδα ως «θρησκεία». Απαιτεί προσήλωση που οδηγεί στην μισαλλοδοξία και τον δογματισμό

 κυριαρχεί η επιθετικότητα, οξύνονται οι αντιθέσεις και εκδηλώνονται συμπεριφορές που δεν συνάδουν με την ευγενή άμιλλα, την προσπάθεια για βελτίωση – ενισχύεται ο εγωκεντρισμός.

 διασπάται η κοινωνική συνοχή και καλλιεργείται ο ρατσισμός

Έτσι διαβρώνεται το αθλητικό ιδεώδες

Εμπορευματοποίηση του αθλητισμού:

 η εμπορική εκμετάλλευση του αθλητισμού (διαφημίσεις και χορηγίες) τον μετατρέπει σε επικερδή επιχείρηση. Προωθείται ο οικονομικός ανταγωνισμός και οι αθλητές μετατρέπονται σε ανταλλάξιμες αξίες

 πολλές ομάδες αναμειγνύονται σε οικονομικά σκάνδαλα (υπεξαιρέσεις, ξέπλυμα μαύρου χρήματος, απάτες κλπ)

 ύποπτες διαιτησίες, παράνομος τζόγος, εκβιασμοί και «στημένα» παιχνίδια αμαυρώνουν την εικόνα του αθλητισμού σήμερα

 επικρατεί η πολυτέλεια και η χλιδή, οι αθλητές συχνά παρουσιάζονται ως είδωλα που θυμίζουν κινηματογραφικούς αστέρες, απέχοντας από το μέτρο και την απλότητα

 σε αρκετές αθλητικές εκδηλώσεις κυριαρχεί ο υλισμός, με τις πομπώδεις διαφημίσεις, τις εντυπωσιοθηρικές τελετές, τηλεοπτικοί σταθμοί διεκδικούν τα δικαιώματα προβολής, ενώ συγχρόνως γνωστοποιούνται υπέρογκα ποσά ως αμοιβές των αθλητών που προκαλούν το κοινό αίσθημα.

Πρωταθλητισμός:

 η συμμετοχή και η ευχαρίστηση αντικαθίστανται από την υπέρμετρη αγωνία για εντυπωσιακές επιδόσεις και ρεκόρ

 επιδιώκεται η νίκη με αθέμιτα μέσα (χρήση αναβολικών ουσιών). Ο αθλητής αντιμετωπίζεται ως μηχανή, δέχεται πιέσεις για να πετύχει την πρωτιά, αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του και μετατρέπεται σε άθυρμα των επιτήδειων που τον κατευθύνουν.

Πολιτική εκμετάλλευση του αθλητισμού:

 Συχνά κάποιες κομματικές παρατάξεις ή και ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν εκμεταλλευτεί τους αθλητές και τις επιδόσεις τους. Έτσι με στόχο την ψηφοθηρία διάσημοι αθλητές επιστρατεύονται σε προεκλογικούς αγώνες

 Το αθλητικό θαύμα της Γερμανίας: η προετοιμασία της γερμανικής αθλητικής ομάδας από το Γ΄ Ράιχ με σκοπό την ανάδειξη της γερμανικής φυλής και την ισχυροποίηση της θέσης ότι αυτή είναι ανώτερη από τις άλλες (1936 Ολυμπιακοί αγώνες στο Βερολίνο).

 Η καλλιέργεια τοπικιστικού πνεύματος, με συνέπεια να αναπτύσσονται εχθρικές διαθέσεις (στην Ελλάδα χαρακτηριστική είναι η «σύγκρουση» ομάδων του Βορρά και του Νότου, που οξύνεται και συντηρείται συχνά από δημοσιογράφους)

– 2ο ερώτημα : τρόπους ώστε το αθλητικό πνεύμα να τονωθεί, δίνοντας έμφαση στον ρόλο του σχολείου και των ΜΜΕ

Σχολείο- Εκπαίδευση:

 έμφαση στις αξίες και τα ιδεώδη του αθλητισμού και του Ολυμπισμού : το «Ευ Αγωνίζεσθαι » και την «Ευγενή Άμιλλα ». Να αναβαθμιστεί το μάθημα της γυμναστικής μέσω του οποίου θα εμπνέονται οι αξίες της εντιμότητας, του σεβασμού των κανόνων διεξαγωγής των αγώνων, της ισότητας, της δικαιοσύνης, του σεβασμού των συναθλητών και της ισοτιμίας. Επίσης οι αξίες της αριστείας, του ευγενικού συναγωνισμού ανάμεσα σε άτομα και λαούς, της τάσης για διάκριση και υπεροχή μακριά από κάθε αντιπαλότητα. Ως θεμελιώδη αρχή του Ολυμπιακού Καταστατικού Χάρτη διαβάζουμε:

«Ο Ολυμπισμός είναι φιλοσοφία ζωής πού προωθεί και συνδυάζει σε αρμονικό σύνολο τις αρετές του σώματος και της ψυχής. Συνδέοντας τον αθλητισμό με τον πολιτισμό και την παιδεία, ο Ολυμπισμός προσπαθεί να δημιουργήσει ένα τρόπο ζωής που στηρίζεται στη χαρά της προσπάθειας, την εκπαιδευτική αξία του καλού παραδείγματος και το σεβασμό για οικουμενικές αξίες »

« Ο σκοπός του Ολυμπισμού είναι να θέσει παντού τον Αθλητισμό στην υπηρεσία της αρμονικής ανάπτυξης του ανθρώπου, ενθαρρύνοντας την δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας, η οποία ενδιαφέρεται για την διατήρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας»

 βελτίωση της απαιτούμενης υλικοτεχνικής υποδομής, ώστε οι μαθητές να απολαμβάνουν τη συμμετοχή σε αθλήματα, να διοργανώνονται αθλητικές εκδηλώσεις, να δημιουργηθούν περισσότερα και πιο οργανωμένα αθλητικά σχολεία

 να δοθεί έμφαση στις αρχές της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα βίας και χειραγώγησης

ΜΜΕ:

 οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους, ειδικά τα έντυπα μέσα επιβάλλεται να αποδοκιμάζουν τον φανατισμό και όχι να τον συντηρούν

 να προβάλλουν και να επιδοκιμάζουν αθλητές που ξεχωρίζουν όχι μόνο λόγω των επιδόσεών τους, αλλά και λόγω του ήθους που παρουσιάζουν

 να μην εξυπηρετούν οικονομικά συμφέροντα κερδοσκοπώντας σε βάρος του αθλητισμού (υπερβολικός όγκος διαφημίσεων)

 ο ρόλος τους είναι καταλυτικός στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, οπότε είναι ανάγκη να επιτελέσουν το χρέος τους ως φορείς κοινωνικοπολιτικής αγωγής, εστιάζοντας στην ανάδειξη του αθλητικού ιδεώδους και όχι στο κέρδος.

 να καταδικάζουν αντιαθλητικές συμπεριφορές, να καυτηριάζουν τον οπαδισμό

 να προβάλλουν τις αρχές της αθλητικής παιδείας (εκπομπές, άρθρα ανάλογου περιεχομένου)

Επίσης η πολιτεία αλλά και οι ίδιοι οι αθλητικοί παράγοντες καθίστανται υπεύθυνοι να πατάξουν τα φαινόμενα που αμαυρώνουν τον αθλητισμό, είτε με την θέσπιση και εφαρμογή κυρώσεων, είτε με την απομάκρυνση όσων λυμαίνονται τον αθλητικό χώρο.

Επίλογος

Η προσφορά του αθλητισμού, ειδικά σήμερα, φαντάζει πιο πολύτιμη από ποτέ. Αξίζει ο αθλητισμός να αποτελέσει ένα μέσο που θα συντείνει στην αναγνώριση αξιών και ιδανικών που εκλείπουν από τον κοινωνικό βίο. Η εντιμότητα, η ισότητα και η άμιλλα αναμφίβολα έχουν την δύναμη να αντιμετωπίσουν την όποια ηθική σήψη ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνικές δομές. Εσείς έχετε, και την δυνατότητα και όπως διαπιστώνουμε και την διάθεση, να καταδείξετε την αξία του αθλητισμού. Θα μας βρείτε αρωγούς σε όποια προσπάθεια κάνετε.

Με εκτίμηση,

Επιμέλεια: Κάλτσου Στέλλα

Φιλόλογος

ΟΡΟΣΗΜΟ Χαλανδρίου

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ και ΠΑΙΔΕΙΑ

Θα μου επιτραπεί να δηλώσω αμέσως πως η μακρόχρονη θητεία μου στην εκπαίδευση, η πείρα της ζωής και η αναστροφή μου με τον κόσμο του πνεύματος και με την ιστορία με έχουν πείσει πως η παιδεία, όχι μονάχα στη σχολική της φάση και έκταση, αλλά στη συνολική της σκόπευση, πάσχει από μια βασική και επικίνδυνη διαστροφή, που οφείλεται στην υπερτροφική ανάπτυξη των νοητικών και γνωστικών δυνάμεων της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Από τη νηπιακή ηλικία ως την ώριμη εφηβική ή τη νεανική περίοδο, ο νέος άνθρωπος μαθαίνει αναρίθμητα πράγματα. Και οι νεότερες παιδαγωγικές προσπάθειες τείνουν, όσο ξέρω, στο πώς θα αποχτήσει όλες αυτές τις γνώσεις πιο άκοπα και πιο γρήγορα. Η νοητική μας παιδεία συγκέντρωσε την προσοχή της σ’ αυτή την πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης αντλώντας και από την παράδοση όσα στοιχεία συντελούν στο σκοπό της. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της μακρόχρονης, δαπανηρής και εξαντλητικής προσπάθειας είναι στην καλύτερη περίπτωση η δημιουργία ανθρώπων ικανών να «πετύχουν» στη ζωή, αλλά «άμουσων», όπως θα τους ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες.

Ειδικότερα η ελληνική παιδεία, τονίζοντας μάλιστα τον «ελληνοχριστιανικό» χαρακτήρα της, αγνόησε σκόπιμα ή στάθηκε ανίκανη να συλλάβει τα βαθύτερα και ουσιαστικότερα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού και της κλασσικής ελληνικής παιδείας. Σ’ αυτήν εκείνο που έχει πρωταρχική σημασία είναι η συνολική αγωγή του ανθρώπου, αυτό θα πει η σύγχρονη και αρμονισμένη άσκηση των φυσικών και πνευματικών του (όχι νοητικών) δυνάμεων, χωρίς καμιάν άμεση χρησιμοθηρική επιδίωξη. Με άλλα λόγια ο στόχος της αρχαίας ελληνικής, ειδικότερα της αθηναϊκής παιδείας, ήταν η δημιουργία ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών, ικανών στο κορμί, στον νου και στην ψυχή για να στοχάζονται ορθά, να βουλεύονται υπεύθυνα και να ενεργούν αποφασιστικά.

Μια τέτοια συνολική αγωγή που γυμνάζει το κορμί του νέου και την ψυχή του, που του μαθαίνει τι  απαραίτητες γνώσεις, αλλά προπάντων ασκεί τις ψυχικές του δυνάμεις και καλλιεργεί την ευαισθησία του, είναι ίσως ένα ιδανικό ανέφικτο για τον δικό μας κόσμο. Ωστόσο δεν παύει να είναι ένα ιδανικό αξιοθαύμαστο. Αν η παιδεία σημαίνει ελευθερία και αν ελευθερία και παιδεία αποτελούν αυτοσκοπούς και όχι μέσα ή μεταπρατικές αξίες για εξαργύρωση· αν η ομορφιά τελειώνεται μέσα στο ρυθμό και αν ο ρυθμός του ανθρώπου και του κόσμου όλου μπορεί να εκφραστεί σε μια κορυφαία στιγμή της ανθρώπινης ζωής· αν η ώρα αυτή του ανθρώπου δεν είναι άλλη από εκείνη που το ανθρώπινο κορμί και η ανθρώπινη ψυχή ανθοφορούν για να καρπίσουν αργ ότερα και μυστικά, τότε αυτά όλα μπορούν να βρίσκονται μονάχα μέσα στον νέο άνθρωπο, τότε που έχει πια γεμίσει την εφηβεία και προτού ακόμα φτάσει να γίνει ώριμος άντρας ή γυναίκα. Τότε που είναι στην ώρα του, αυτό που οι Έλληνες ονόμαζαν «ωραίος ή καλός».

Αυτήν την ώρα θα δείξει την ανθρώπινη δύναμη και ομορφιά και θα συναγωνιστεί για τη νίκη με τους όμοιούς του. Και μια τέτοια νίκη που του δίνει το στεφάνι και μαζί μ’ αυτό το θαυμασμό των συνανθρώπων του δεν έχει ανάγκη από τίποτε άλλο. Όποιος δεν νιώθει ρίγος φέρνοντας στο νου του τον Διαγόρα πάνω στους ώμους των γιων του μέσα στις ιαχές των πανελλήνιων: Κάτθανε Διαγόρα, οὐκ ἐς Ὄλυμπον ἀναβήσει, μπορεί να ζήσει μακάρια και μυαλωμένα και να καζαντίσει τα αγαθά του κόσμου, όμως θα περάσει από τον κόσμο αυτόν χωρίς να δοκιμάσει το ένα αγαθό, αυτό που λέμε ομορφιά ή έκσταση ή πλήρωση.

Μανόλης Ανδρόνικος (κείμενο ελαφρά διασκευασμένο)

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). 

Μονάδες 25

Β. 1. Να αναπτύξετε σε 70-80 λέξεις το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος: «Η ελληνική παιδεία αγνόησε σκόπιμα ή στάθηκε ανίκανη να συλλάβει τα βαθύτερα και ουσιαστικότερα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού και της κλασσικής ελληνικής παιδείας». 

Μονάδες 12

2. Το δοθέν κείμενο αποτελεί αποδεικτικό δοκίμιο. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά που αποδεικνύουν την ένταξή του σ’ αυτό το γραμματειακό είδος. 

Μονάδες 6

3. Να βρείτε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. 

Μονάδες 6

4. Να χαρακτηρίσετε τις νοηματικές σχέσεις που εκφράζει η χρήση καθεμιάς από τις παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις της τρίτης παραγράφου του κειμένου: μάλιστα, ή, με άλλα λόγια, ειδικότερα. 

Μονάδες 4

5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συνολική, τείνουν, άκοπα, συντελούν, τονίζοντας.

Μονάδες 5

β) Δημιουργία, πρωταρχική: να σχηματίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας για καθεμιά από ένα (διαφορετικό κάθε φορά) συνθετικό των παραπάνω λέξεων. 

Μονάδες 2

Γ. Σε ένα αθλητικό περιοδικό καλείστε να γράψετε ένα δοκίμιο (500-600 λέξεις) στο οποίο θα παρουσιάζετε την αξία του αθλητισμού για τους νέους στην εποχή μας και θα προτείνετε συγκεκριμένους τρόπους μέσα από τους οποίους θα επιτευχθεί η καλλιέργεια υγιούς αθλητικού πνεύματος, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο χώρο του σχολείου. 

Μονάδες 40

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ

Α. Στο κείμενό του ο Μ. Ανδρόνικος αναφέρεται στην αδυναμία της ελληνικής παιδείας να παρέχει ολοκληρωμένη αγωγή. Αρχικά, βασιζόμενος στην εκπαιδευτική του εμπειρία, υποστηρίζει πως η παιδεία, έχοντας ελλιπή προσανατολισμό, δίνει κατά κύριο λόγο έμφαση στον τομέα της μετάδοσης γνώσεων. Επιτυγχάνει, έτσι, την απόκτηση γνωστικών εφοδίων, παραμερίζοντας ωστόσο έναν εξίσου ουσιώδη τομέα, αυτόν της ψυχικής και σωματικής παίδευσης των νέων. Η πολύπλευρη παιδεία με στοιχεία από την αρχαία κλασσική καλλιεργεί, σύμφωνα με το συγγραφέα, στους νέους την ωριμότητα, την αυτονομία και τον ορθολογισμό. Αποτελεί το μέσο για την ηθική και σωματική τους ολοκλήρωση, που θα τους εμφυσήσει και το αγωνιστικό πνεύμα. Τέλος, εκτιμά ότι μέσω αυτής οι νέοι θα επιθυμούν τη συμμετοχή σε αθλητικά δρώμενα και τη νίκη, ώστε να βιώσουν το ύψιστο αθλητικό ιδεώδες.

Β 1. Οι παιδαγωγικές μέθοδοι που υιοθετήθηκαν στην ελληνική παιδεία στόχευσαν κυρίως στη γνωστική εκπαίδευση των νέων, που κατέληξε σε στείρα μετάδοση γνώσεων. Ωστόσο, η ορθά νοούμενη παιδεία βασίζεται στο αρχαίο δίπτυχο «σώμα και ψυχή», δηλαδή στην ψυχική - πνευματική καλλιέργεια των νέων, άρρηκτα συνυφασμένη με τη σωματική - αθλητική τους εκπαίδευση. Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι οι φορείς της σύγχρονης παιδείας – αλλά και εκπαίδευσης -ολιγώρησαν στο θέμα της καλλιέργειας πολυδιάστατων προσωπικοτήτων, με εμφανείς επιπτώσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (π.χ. απουσία κριτικής σκέψης, εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών κ.λπ.).

2. Το κείμενο αποτελεί αποδεικτικό δοκίμιο, καθώς μέσα από αυτό ο Μ. Ανδρόνικος επιδιώκει να αποδείξει μια θέση (ότι η σύγχρονη παιδεία δεν πραγματώνει καθολικά τους στόχους της, καθώς καλλιεργεί τους νέους σε επίπεδο νοητικό μόνο, αμελώντας την ψυχική και σωματική παίδευσή τους). Επίσης, εκτίθενται σ’ αυτό οι προσωπικές απόψεις του συγγραφέα (χρήση α΄ προσώπου, κατάθεση προσωπικών εμπειριών) που ωστόσο ανάγονται στο μόνιμο και το γενικό, καθώς ο ίδιος προχωρεί σε γενικές θεωρήσεις.

Συγκεκριμένα, στο δοθέν κείμενο εντοπίζονται τα εξής χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στο αποδεικτικό δοκίμιο:

α) Ο δοκιμιογράφος προσεγγίζει ένα θέμα που τον ενδιαφέρει, εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του και έχει ως στόχο να πείσει τον αναγνώστη. Αυτό το επιτυγχάνει με τη χρήση επιχειρημάτων (π.χ. τέταρτη παράγραφος: «Αν η παιδεία… άντρας ή γυναίκα»).

β) Υπάρχει λογική διάταξη και σαφής δόμηση των ιδεών του συγγραφέα (πρόλογος/εισαγωγή, όπου εκθέτει την προβληματική του: «Θα μου επιτραπεί... ανθρώπινης προσωπικότητας», κύριο μέρος – ανάπτυξη: «Από τη νηπιακή ηλικία... ανάγκη από τίποτε άλλο», επίλογος, όπου παρουσιάζει συμπυκνωμένα τα νοήματα του κυρίου μέρους: «Όποιος δεν νιώθει ρίγος... να κλείσει τον στίχο του»).

γ) Κυριαρχεί η αναφορική/λογική χρήση της γλώσσας (π.χ. «Από τη νηπιακή ηλικία... μαθαίνει αναρίθμητα πράγματα»).

3. Η δομή της δεύτερης παραγράφου έχει ως εξής:

Θεματική περίοδος: «Από τη νηπιακή ηλικία... αναρίθμητα πράγματα».

Λεπτομέρειες-σχόλια: «Και οι νεότερες παιδαγωγικές προσπάθειες... οι αρχαίοι Έλληνες».

Πρόταση-κατακλείδα: δεν υπάρχει.

Η παράγραφος έχει ως τρόπο ανάπτυξης το αίτιο – αποτέλεσμα (αίτιο: «οι νεότερες παιδαγωγικές προσπάθειες... συντελούν στο σκοπό της», αποτέλεσμα: «Το τελικό αποτέλεσμα... αρχαίοι Έλληνες»), καθώς εκτίθενται οι λόγοι που οδήγησαν στη μονόπλευρη παίδευση των νέων («άσκοπα, γρήγορα, νοητική παιδεία») και οι επιπτώσεις/αποτελέσματά της («ικανοί άνθρωποι να πετύχουν, 

αλλά «άμουσοι»).

4. μάλιστα: = δηλώνει έμφαση

ή: = δηλώνει διάζευξη

με άλλα λόγια: = δηλώνει επεξήγηση, διασαφήνιση

ειδικότερα: = δηλώνει επιμερισμό

5. α) συνολική = ολόκληρη

τείνουν = ρέπουν

άκοπα = ξεκούραστα, εύκολα

συντελούν = συμβάλλουν

τονίζοντας = εξαίροντας, αναδεικνύοντας

β) Δημοκρατία, ραδιουργία (από το «δημιουργία»).

Πρωτογενής, αρχομανία (από το «πρωταρχική»).

Γ. Νέοι και αθλητικό ιδεώδες

Η διάθεση του ανθρώπου να αγωνιστεί και να συναγωνιστεί είναι φυσική και πανάρχαια, εφόσον εκφράστηκε καθαρά μέσα από τους αθλητικούς αγώνες κατά την ελληνική αρχαιότητα και ιδιαίτερα τους Ολυμπιακούς. Μέσα από αυτούς εκφράστηκαν οι αξίες του ελληνικού πολιτισμού που αποτέλεσαν τη βάση για την υγιή αγωγή των εφήβων και την προετοιμασία τους για την κοινωνική ζωή. Αξίες και αγαθά που έχουμε ανάγκη και στην εποχή μας –εποχή συμφερόντων- που επιβάλλει την υιοθέτηση τρόπων και συμπεριφορών που απορρέουν από το γνήσιο αθλητικό πνεύμα.

Ειδικότερα η αξία του αθλητισμού σήμερα έγκειται στο γεγονός ότι:

• Συντελεί στην αρμονική ανάπτυξη σώματος και πνεύματος προσφέροντας υγεία και ευεξία. Λειτουργεί έτσι ως αντίβαρο στα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (ναρκωτικά, κάπνισμα) που ταλανίζουν τους νέους.
• Αναπτύσσει τις πνευματικές δυνάμεις (κρίση, οξυδέρκεια), θέτοντας τις βάσεις για την κατάκτηση της αυτογνωσίας που αποτελεί επιτακτική ανάγκη σε μια εποχή εφησυχασμού και πνευματικής μονομέρειας
• Συμβάλλει στη διασφάλιση της ψυχικής ισορροπίας αφού αποφορτίζει το νέο από την ένταση και το άγχος. Έτσι συνιστά μια μορφή ουσιαστικής ψυχαγωγίας στον ελεύθερο χρόνο του.
• Εθίζει τους νέους στον έντιμο αγώνα και τους μυεί στην πειθαρχία, στη λιτότητα, στο μέτρο καθώς και στον σεβασμό απέναντι στους άλλους. Συμβάλλει έτσι στη διάπλαση ηθικών και ενάρετων χαρακτήρων σε μια εποχή ωφελιμισμού και χρησιμοθηρίας.
• Προωθεί την άμιλλα, τη συνεργασία, διδάσκοντας στο άτομο να υπηρετεί την ομάδα και όχι το «εγώ». Αλλά και στα ατομικά αθλήματα ο νέος μυείται στο συναγωνισμό, που είναι επιτακτική ανάγκη για το σύγχρονο νέο που ζει σε μια εποχή ανωνυμίας και αποξένωσης.
• Οι αθλητικοί αγώνες ενισχύουν το κοινωνικό φρόνημα ενώ σε επίπεδο εθνικών ομάδων ο νέος μαθαίνει να σέβεται την πατρίδα, το έθνος. Επιπλέον αφυπνίζεται το πατριωτικό του αίσθημα σε μια εποχή που ξένα κράτη απειλούν τον ελληνισμό.
• Ο υγιής αθλητισμός συμβάλλει στην επικοινωνία των ατόμων και λαών με διαφορετική κουλτούρα –οι νέοι απαλλάσσονται από κάθε είδους ρατσισμό και διακρίσεις- διασφαλίζοντας κλίμα ειρήνης σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινότητα.

Έχοντας, λοιπόν, υπόψη τα παραπάνω καθώς και το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε σήμερα τα φαινόμενα εκφυλισμού που λαμβάνουν χώρα (εμπορευματοποίηση, οπαδοποίηση φιλάθλων, ντοπάρισμα αθλητών) κρίνεται αναγκαία με κάθε τρόπο η επικράτηση υγιούς αθλητικού πνεύματος μέσω των παρακάτω φορέων:

• Οικογένεια: Οφείλει να προβάλλει υγιή πρότυπα. Μάλιστα πρέπει να αποτελούν οι ίδιοι οι γονείς προσωπικό παράδειγμα μέσω της άθλησης. Επιπλέον είναι ανάγκη να αξιοποιεί τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα των παιδιών για συγκεκριμένα αθλήματα.
• ΜΜΕ: Οφείλουν να προβάλλουν και να επιδοκιμάζουν ενέργειες αθλητών που διακρίνονται για το ήθος τους.
• Παράλληλα με εκπαιδευτικά προγράμματα να ενισχύουν την αθλητική παιδεία της νεολαίας. Πρωταρχικής σημασίας είναι το χρέος τους να μη δραματοποιούν ούτε να τονίζουν πράξεις βίας που ενισχύουν το φανατισμό.
• Οι αθλητές και οι αθλητικοί παράγοντες θα έπρεπε να αποτελούν υγιή πρότυπα για τη νεολαία αποβάλλοντας το στυγνό επαγγελματισμό. Απαραίτητη είναι και η συμβολή των συνδικαλιστικών οργάνων που θα τιμωρούν παραδειγματικά κάθε αντιαθλητική ενέργεια.
• Η πολιτεία θα μπορούσε να συνδράμει στην ενίσχυση και εδραίωση του αθλητισμού με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων και την υποστήριξη αθλητικών εκδηλώσεων καθώς και τη θέσπιση αυστηρών κανόνων και ποινών για όποιους προσβάλλουν τις αξίες που αντιπροσωπεύει ο αθλητισμός.

Κυρίως όμως το σχολείο μπορεί να διαμορφώσει υγιές αθλητικό πνεύμα στους νέους με:

 Μια παιδεία ανθρωπιστική που δεν θα αποβλέπει χρησιμοθηρικά αποκλειστικά και μόνο στη γνώση αλλά θα μυεί σε αξίες, ιδεώδη που δίδαξαν οι Αρχαίοι Έλληνες μέσω του αθλητισμού.

 Την προβολή θετικών προτύπων αθλητών, μέσω επιβράβευσής τους ή με δημόσιες ανακοινώσεις του ήθους τους, με σκοπό τη μίμηση αυτών από την πλευρά των νέων.

 Την καλλιέργεια φίλαθλου πνεύματος μέσα από τη διενέργεια περισσότερων αθλητικών εκδηλώσεων και τη δημιουργία καλύτερων υποδομών και σύγχρονων αθλητικών εγκαταστάσεων στα σχολεία.

 Τη μέριμνα ώστε να γίνει ουσιαστικό, και να μη θεωρείται «πάρεργο», το μάθημα της γυμναστικής, παρέχοντας στους νέους ουσιαστικά κίνητρα για να ασχοληθούν με τον αθλητισμό.

 Την παροχή στους μαθητές με σοβαρές αθλητικές επιδόσεις, προνομίων τόσο στο επίπεδο της σχολικής βαθμολογίας όσο και στον εξωσχολικό χώρο καθώς και κινήτρων με πραγματικές ευκαιρίες για ανάδειξη και προβολή.

«Noῦς ὑγιής εν σώματι υγιεῖ»: Με αυτή τη ρήση οι αρχαίοι Έλληνες προσδιόριζαν την πραγματική σωματική και πνευματική δύναμη που παρέχει ο αθλητισμός. Αν οι παραπάνω προτάσεις γίνουν πράξεις τότε μόνο οι νέοι μας θα μπορούν να υπερηφανεύονται για το αθλητικό ιδεώδες, εδώ στη χώρα που γεννήθηκε η ολυμπιακή ιδέα.

Επιμέλεια

Μακρυγιαννάκη Κατερίνα • Χρονάκη Κατερίνα • Κόρκακα Σάνδη

Εκπαιδευτικός Οργανισμός Ορίζοντες