11.12.18


Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ


ΤΥΠΟΣ


ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

Η πέμπτη εξουσία
Απέναντι στις καταχρήσεις των εξουσιών, ο τύπος και τ’ άλλα μέσα ενημέρωσης υπήρξαν για αρκετές δεκαετίες, στα δημοκρατικά καθεστώτα κυρίως, ένα καταφύγιο για τους πολίτες. Αυτό συνέβαινε, γιατί οι δημοσιογράφοι θεωρούσαν συχνά μέγιστο καθήκον όχι μόνο να ελέγχουν τη λειτουργία των τριών εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής), μα και να καταγγέλλουν τις λογής παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι, για πολλά χρόνια τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θεωρούνταν η «τέταρτη εξουσία».
Αποτέλεσμα εικόνας για τυπος κριτηριο Î±Î¾Î¹Î¿Î»Î¿Î³Î·ÏƒÎ·Ï‚Η «τέταρτη εξουσία» ήταν, χάρη στην αίσθηση πολιτικής κουλτούρας των μέσων ενημέρωσης και χάρη στο θάρρος τολμηρών δημοσιογράφων, το μόνο μέσο που διέθεταν οι πολίτες για να επικρίνουν, να αποκρούσουν, να αντιταχθούν δημοκρατικά, στις παράνομες αποφάσεις, οι οποίες μπορούσαν να είναι άδικες, ακόμη και εγκληματικές, ενάντια σε αθώους ανθρώπους.
Ωστόσο, εδώ και δεκαπέντε χρόνια η «τέταρτη εξουσία» άδειασε από το περιεχόμενό της, έχασε σιγά σιγά την ουσιαστική της λειτουργία ως αντίβαρου των εξουσιών. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εντάσσονται όλο και περισσότερο σε διογκούμενες δομές για να συγκροτήσουν ομίλους ενημέρωσης. Οι όμιλοι αυτοί έχουν παγκόσμια εξάπλωση, είναι πλανητικοί, αρπάζουν τους ποικίλους τομείς ενημέρωσης σε πολλές χώρες και ηπείρους, ασχολούνται με οτιδήποτε σχετίζεται με τον γραπτό λόγο, την εικόνα και τον ήχο και συγκεντρώνουν στους κόλπους τους όλες τις δραστηριότητες που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τομείς της μαζικής κουλτούρας, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης.
Οι τομείς αυτοί ήταν κάποτε αυτόνομοι. Από τη μια πλευρά, η μαζική κουλτούρα με την εμπορική λογική της, τις λαϊκές δημιουργίες της, τους στόχους της που είναι ουσιαστικά εμπορικοί. Από την άλλη, η επικοινωνία με τη διαφημιστική έννοια, το μάρκετινγκ, η προπαγάνδα, η ρητορική της πειθούς. Και τέλος, η πληροφόρηση με τα πρακτορεία ειδήσεων και τα λογής μέσα ενημέρωσης. Οι κάποτε διαφορετικές τούτες σφαίρες σιγά σιγά μπλέχτηκαν και σήμερα συγκροτούν μία και μοναδική κυκλώπεια σφαίρα μέσα στην οποία είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη μαζική κουλτούρα, την επικοινωνία ή την πληροφόρηση.
Οι μεγάλοι όμιλοι, στους κόλπους των οποίων πραγματοποιείται η παραπάνω «συγχώνευση», ενδιαφέρονται πρωτίστως να συνεχίσουν τη γιγάντωσή τους και δεν έχουν πάντοτε ως στόχο να καταγγέλλουν τις καταχρήσεις ενάντια στο δίκαιο, ούτε να διορθώνουν τις δυσλειτουργίες της δημοκρατίας, ώστε να βελτιωθεί το πολιτικό σύστημα. Πολλές φορές δεν δρουν ως αντίβαρο στην εξουσία, μερικές φορές μάλιστα την κολακεύουν.
Επιπρόσθετα, στις μέρες μας η πληροφόρηση λόγω της υπεραφθονίας της δηλητηριάζεται από κάθε είδους ψέματα, ρυπαίνεται από τις φήμες, τις διαστρεβλώσεις, τις παραμορφώσεις, τις μεθοδεύσεις. Μας δηλητηριάζει το μυαλό, μας χειραγωγεί, προσπαθεί να ενσταλάξει στο ασυνείδητό μας ιδέες που δεν είναι δικές μας.
Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: πώς θα μπορέσουμε να αντισταθούμε σε αυτή την επίθεση των ομίλων και να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας απέναντι στην παραπληροφόρηση και την πλύση εγκεφάλου; Πρέπει, νομίζω, να δημιουργήσουμε μια «πέμπτη εξουσία» που θα μας επιτρέψει να αντιτάξουμε μια δύναμη κουλτούρας των πολιτών απέναντι στον συνασπισμό των ομίλων. Λειτουργία της εξουσίας αυτής θα είναι να καταγγέλλει την υπερεξουσία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των ομίλων πληροφόρησης, που όχι μόνο έπαψαν να υπερασπίζονται τους πολίτες, αλλά και που μερικές φορές δρουν ενάντια στο κοινό καλό. Γι’ αυτό προτείναμε τη δημιουργία ενός Διεθνούς Παρατηρητηρίου Μέσων Ενημέρωσης που θα προειδοποιεί την κοινωνία για τη χειραγώγηση που ασκούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θα αγωνίζεται ενάντια στον σφετερισμό1 του δικαιώματος έκφρασης και θα συνιστά πεδίο διαλόγου και δημοκρατικής δράσης.

1σφετερισμός: η με αθέμιτο τρόπο οικειοποίηση δικαιώματος, εξουσίας ή πράγματος που έχει άλλος
                                                                  Ι. Ramonet, εφ. Ελευθεροτυπία, 5.10.2003 (διασκευή


ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 -100 λέξεις).                               (μονάδες 20)
Β1.Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο αρθρογράφος, για να υποστηρίξει τη θέση ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν λειτουργούν πάντοτε σαν αντίβαρο των εξουσιών; (60-80 λέξεις)                                                                                                                                                                                                                               (μονάδες 10)
Β2.Ποιος τρόπος ανάπτυξης ακολουθείται στην πρώτη παράγραφο (Απέναντι.... «τέταρτη εξουσία») του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.          
                   (μονάδες 5)
Γ1.α.Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: καθεστώτα, λογής, επικρίνουν, αυτόνομη, πρωτίστως.
                                                                                                   (μονάδες 5)

      β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, τον χρόνο, το ρηματικό πρόσωπο κ.λπ.).                                    
                                                                                                                                                           (μονάδες 5)
Γ2α.Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.                   
                                                                                                 (μονάδες 2)
     β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.     
                                                                        (μονάδες 3)
Γ. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να επιχειρηματολογήσετε υπέρ της άποψης ότι ο τύπος συχνά στις μέρες μας με τον τρόπο λειτουργίας του υπονομεύει το δημοκρατικό πολίτευμα και να αναπτύξετε τις προϋποθέσεις ώστε να λειτουργεί ευεργετικά για τη δημοκρατία. (400-500 λέξεις)

Μονάδες 50

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας κάνει λόγο για την αναγκαιότητα διαμόρφωσης μιας πέμπτης εξουσίας που θα περιορίσει την αυθαιρεσία του Τύπου. Επισημαίνει καταρχάς ότι τα μέσα ενημέρωσης υπήρξαν στο παρελθόν το καταφύγιο του πολίτη απέναντι στην παραβίαση των δικαιωμάτων του χάρη στην πολιτική κουλτούρα και το θάρρος των δημοσιογράφων. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια αυτή η λειτουργία των μέσων κατέρρευσε  εξαιτίας της ένταξής τους σε  παγκόσμιους ομίλους που επεκτείνονται σε όλο το φάσμα της μαζικής κουλτούρας, η οποία χάνει πλέον την αυτονομία της. Παύουν, λοιπόν, να καταγγέλλουν την πολιτική εξουσία, αρκούμενοι στην κολακεία της, και χειραγωγούν τον πολίτη. Μοναδική διέξοδος, συνεπώς, είναι η συγκρότηση ενός Διεθνούς Παρατηρητηρίου που θα αφυπνίζει τον πολίτη και θα ευνοεί το διάλογο και τη δημοκρατική δράση ως αντίβαρο.                                    (120 λέξεις)

Β. 1. Τα μέσα ενημέρωσης δε λειτουργούν πάντοτε ως αντίβαρο των εξουσιών.  Εντάσσονται σε παγκόσμιους ενημερωτικούς ομίλους που ασχολούνται με κάθε πτυχή της μαζικής κουλτούρας ,με απώτερο σκοπό το κέρδος. Υποτάσσονται στην πολιτική εξουσία, συχνά την κολακεύουν ,εθελοτυφλούν απέναντι στην κατάπτωση της δημοκρατίας και αποσιωπούν αυθαιρεσίες και προβλήματα. Αναγορεύουν λοιπόν ως πρώτιστο χρέος τη γιγάντωση των ίδιων εις βάρος  της υποχρέωσής τους να λειτουργούν ως  φορείς της «τέταρτης εξουσίας».                                 (67 λέξεις)

Β. 2. Η  πρώτη παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης. Ο συγγραφέας αιτιολογεί τη δράση των μέσων ενημέρωσης ως καταφύγιου του πολίτη από κάθε μορφής αυθαιρεσία ( « Αυτό συνέβαινε, γιατί…).

Γ. 1. Β.
Οι πραξικοπηματίες επέφεραν μια βίαιη μεταβολή του πολιτεύματος, ανατρέποντας τη δημοκρατία.
Η προκήρυξη πρόωρων εκλογών προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις στην κοινή γνώμη.
Οι οπαδοί της ομάδας αποδοκίμασαν τους αθλητές ύστερα από την πρόσφατη ήττα τους.
Δεν επιθυμούσε να ακολουθήσει κανέναν πολιτικό ηγέτη, αλλά διατήρησε μια ανεξάρτητη στάση στο κοινοβούλιο.
Ύστερα από την πρόσφατη περιπέτειά του, ενδιαφέρεται πρωταρχικά για την κατάσταση της υγείας του.

Γ. 2. β. Οι συνυποδηλώσεις προσδίδουν παραστατικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια στην παρουσίαση των νοημάτων. Ο συγγραφέας τονίζει εμφατικά τα νοήματα και προσελκύει την προσοχή των αναγνωστών με έναν τρόπο πρωτότυπο, που απαλλάσσει το κείμενό του από την πεζότητα και τυπικότητα του επίσημου λόγου.

Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να επιχειρηματολογήσετε υπέρ της άποψης ότι ο τύπος συχνά στις μέρες μας με τον τρόπο λειτουργίας του υπονομεύει το δημοκρατικό πολίτευμα και να αναπτύξετε τις προϋποθέσεις ώστε να λειτουργεί ευεργετικά για τη δημοκρατία. (400-500 λέξεις

Πρόλογος
Η ραγδαία ανάπτυξη των Μ.Μ.Ε. σήμερα προκαλεί εύλογα το ερώτημα αν στα πλαίσια του δημοκρατικού πολιτεύματος ο τύπος λειτουργεί ως τέταρτη ή ως πρώτη εξουσία. Λόγω της λαϊκής κυριαρχίας που αποτελεί θεμελιώδη αρχή, η δημοκρατία είναι το ιδανικότερο πολίτευμα σε σύγκριση με τα υπόλοιπα, επειδή συνθέτει και πραγματώνει δύο κορυφαίες αξίες, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη και δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες για να προοδεύσουν και να ευτυχήσουν άτομα και κοινωνίες. Η ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας
εξαρτάται κυρίως από την επικράτηση συνθηκών πολυφωνίας καθώς και από τη μόρφωση και την πολιτικοποίηση των μελών του κοινωνικού συνόλου. Στην εκπλήρωση αυτών των προϋποθέσεων ιδιαίτερα σημαντική συμβολή έχει και ο τύπος. Ωστόσο, συχνά στις μέρες μας ο τρόπος λειτουργίας του τύπου υπονομεύει τη δημοκρατία.

Κύριο Μέρος:  Α΄ ζητούμενο: 
Ο τρόπος λειτουργίας του τύπου που υπονομεύει το δημοκρατικό πολίτευμα:
- Λαϊκισμός και προπαγάνδα που εξυπηρετεί οικονομικά, πολιτικά, κομματικά συμφέροντα με σκοπό τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης.
Καλλιέργεια του φανατισμού, του εθνικισμού και της εμπάθειας. Χρήση της συνθηματολογίας που οδηγεί σε μαζική πλύση εγκεφάλου.
- Κατευθυνόμενη πληροφόρηση και παραπληροφόρηση: μετάδοση μηνυμάτων προς εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων και επιδίωξη του μέγιστου κέρδους λόγω της μετατροπής των ιδιωτικών έντυπων μέσων σε προσοδοφόρες επιχειρήσεις.. Σκόπιμη χρησιμοποίηση ενός μηνύματος και παραποίηση ενός γεγονότος.
- Βαρύγδουποι, πομπώδεις τίτλοι, συχνά με σχόλιο, που εξυπηρετούν τη δημιουργία συγκεκριμένων εντυπώσεων και αποπροσανατολίζουν τους πολίτες μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον τους στις ασήμαντες πληροφορίες.
- Αναζήτηση σκανδάλων (κιτρινισμός του τύπου), αποκάλυψη πλευρών της προσωπικής ζωής επώνυμων και ανώνυμων πολιτών με σκοπό την πρόκληση και την ικανοποίηση της ανθρώπινης περιέργειας, παραβίαση μιας από τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.
- Σκόπιμη αποσιώπηση γεγονότων βαρύνουσας σημασίας και έμφαση σε γεγονότα δευτερεύουσας σημασίας. Ανάμειξη του σημαντικού με το ασήμαντο γεγονός και του γεγονότος με το δημοσιογραφικό σχόλιο.
- Προβολή υλιστικών προτύπων ζωής που απομακρύνουν το κοινό από την πνευματική καλλιέργεια, την πολιτικοποίηση και τη διαφύλαξη των αρχών, των αξιών και των δικαιωμάτων που μόνο η δημοκρατία είναι σε θέση να κατοχυρώσει.

Β΄ ζητούμενο: Προϋποθέσεις ώστε ο τύπος να λειτουργεί ευεργετικά για τη δημοκρατία
- διασφάλιση της πολυφωνίας και του πλουραλισμού απόψεων που αποτελούν ενδεδειγμένο τρόπο για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η
έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση είναι αναγκαία για την άσκηση ελέγχου σε κάθε μορφή εξουσίας.
- Να είναι ανεξάρτητος από συμφέροντα ισχυρών παραγόντων της οικονομικής και πολιτικής ζωής και αδέσμευτος ώστε να μην ταυτίζει τη λειτουργία του με την προώθηση πολιτικών σκοπιμοτήτων.
- Να τηρούνται οι κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας: σεβασμός στην ιδιωτική ζωή και αξιοπρέπεια του ανθρώπου, συνειδητοποίηση από το μέρος του δημοσιογράφου της κοινωνικής του ευθύνης, επαγγελματική ακεραιότητα και κατάρτιση, σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος, πρόσβαση του πολίτη στην πληροφόρηση.
- Να αποφεύγεται η σκανδαλοθηρία, ο κιτρινισμός του τύπου και η παραπληροφόρηση. Αντικειμενική και σφαιρική έρευνα πριν τη δημοσίευση της είδησης, διασταύρωση πηγών και πληροφοριών με σκοπό την ολόπλευρη κάλυψη του γεγονότος.
- Ο δημοσιογράφος ως άνθρωπος να διαθέτει ήθος, αρχές, αξίες, ώστε να αντιστέκεται στους οικονομικούς, πολιτικούς και κομματικούς "πειρασμούς" κατανοώντας ότι ασκεί λειτούργημα.
- Μέλημά του πρέπει να είναι η προώθηση του κοινού καλού, να ασχολείται με τα προβλήματα του πολίτη και της κοινωνίας και να προσφέρει τις καλύτερες λύσεις και όχι να αποτελεί το «όργανο» όσων προσπαθούν, ενώ δεν το αξίζουν, να παραμείνουν στην εξουσία.
- Το κοινό οφείλει να είναι ώριμο, να διεκδικεί και να υπερασπίζεται το δικαίωμα που έχει στην πληροφόρηση, να διατυπώνει ελεύθερα τη γνώμη του, να ασκεί γόνιμη και εποικοδομητική κριτική στον τύπο όταν δεν ωφελεί τη δημοκρατία.

Επίλογος: Επομένως, για την υγιή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι αναγκαία η ολοκληρωμένη και πολύπλευρη ενημέρωση του πολίτη, ώστε να είναι σε θέση να συμμετέχει ενεργά σε όλα τα πολιτικοκοινωνικά δρώμενα. Έτσι, ο τύπος οφείλει να υπηρετεί τους σκοπούς της λειτουργίας του καθώς και οι δημοσιογράφοι να επιτελούν τον κώδικα που αφορά το λειτούργημα που ασκούν. Η θεμελίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητη στη σύγχρονη εποχή, επειδή με έντεχνο τρόπο καλούμαστε συχνά αλλά ασυνείδητα να εκχωρήσουμε τα δικαιώματα μας σε όργανα και φορείς που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορά μας.
Αποτέλεσμα εικόνας για τυπος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου