[1] Εἰ δ’ ἄρ’ ἀντιλέγομεν περὶ τούτου, διαιτητὴς ἡμῖν γενέσθω ὁ νόμος, ὃν οὐχ οἱ ἐρῶντες οὐδ’ οἱ ἐπιβουλεύοντες τοῖς ἀλλοτρίοις ἔθεσαν, ἀλλ’ ὁ δημοτικώτατος Σόλων· ὃς εἰδὼς ὅτι πολλαὶ ὠναὶ γίγνονται ἐν τῇ πόλει, ἔθηκε νόμον δίκαιον, ὡς παρὰ πάντων ὁμολογεῖται, τὰς ζημίας ἃς ἃν ἐργάσωνται οἱ οἰκέται καὶ τὰ ἀναλώματα διαλύειν τὸν δεσπότην παρ’ ᾧ ἃν ἐργάσωνται οἱ οἰκέται. Εἰκότως· καὶ γὰρ ἐάν τι ἀγαθὸν πράξῃ ἢ ἐργασίαν εὕρῃ ὁ οἰκέτης, τοῦ κεκτημένου αὐτὸν γίγνεται. Σὺ δὲ τὸν νόμον ἀφεὶς περὶ συνθηκῶν παραβαινομένων διαλέγῃ. Καὶ ὁ μὲν Σόλων οὐδ’ ὃ δικαίως ἔγραφεν ψήφισμά τις τοῦ νόμου οἴεται δεῖν κυριώτερον εἶναι· σὺ δὲ καὶ τὰς ἀδίκους συνθήκας ἀξιοῖς κρατεῖν πάντων τῶν νόμων.

( Ὑπερείδου, Κατὰ Ἀθηνογένους Α, 21-22)

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ὠνή: αγορά, μίσθωση, τιμή
τὸ ἀνάλωμα: δαπάνη, κόστος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται.

(Mονάδες: 20)

Γ2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

ὃν: δοτική ενικού και πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται

ζημίας: αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού

δεσπότην: κλητική ενικού και ονομαστική πληθυντικού

ψήφισμα: δοτική ενικού και πληθυντικού αριθμού

ἀδίκους: παραθετική αντικατάσταση εκεί που βρίσκεται

ἐρῶντες: β΄ ενικό υποτακτικής και προστακτικής ενεστώτα

ἔθηκε: να αντικατασταθεί εγκλιτικά στο ίδιο πρόσωπο

εὕρῃ: γ΄ πληθυντικό ευκτικής ενεστώτα και αορίστου

ἀφεὶς: να αντικατασταθεί χρονικά εκεί που βρίσκεται

ἀξιοῖς: β΄ πληθυντικό οριστικής και προστακτικής ενεστώτα

(Μονάδες: 10)

Γ3. α) Να προσδιορίσετε τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω λέξεων (να δηλώσετε τον όρο που αυτές συμπληρώνουν ή προσδιορίζουν): 

ἡμῖν, τοῖς ἀλλοτρίοις, εἰδὼς, τοῦ κεκτημένου, τοῦ νόμου.

(Μονάδες: 5)

β) «καὶ γὰρ ἐάν τι ἀγαθὸν πράξῃ ἢ ἐργασίαν εὕρῃ ὁ οἰκέτης, τοῦ κεκτημένου αὐτὸν γίγνεται»:

 στο συγκεκριμένο απόσπασμα να βρείτε και να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο που υπάρχει σ’ αυτό.

(Μονάδες: 3)

γ) ὅτι πολλαὶ ὠναὶ γίγνονται ἐν τῇ πόλει: να βρείτε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης και να την μετατρέψετε στην αντίστοιχη μετοχή.

(Μονάδες: 2)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται.

Αν λοιπόν έχουμε αντιρρήσεις σχετικά με αυτό, ας γίνει διαιτητής μας ο νόμος, τον οποίο δεν τον θέσπισαν ούτε όσοι επιθυμούν ούτε όσοι επιβουλεύονται τις ξένες περιουσίες αλλά ο κατεξοχήν δημοκρατικός Σόλων· αυτός επειδή γνώριζε ότι γίνονται πολλές αγορές στην πόλη, θέσπισε δίκαιο νόμο, όπως ομολογείται από όλους, δηλαδή τις ζημίες που θα προκαλέσουν οι δούλοι και τις δαπάνες να τις πληρώνει ο κύριος, στις εργασίες του οποίου βρίσκονται οι δούλοι. Και δικαιολογημένα· και μάλιστα αν ο δούλος κάνει κάτι καλό ή αν βρει (κάποια) δουλειά, αυτά ανήκουν σε όποιον τον έχει

στην κατοχή του. Εσύ όμως αφήνεις τον νόμο και συζητάς για καταπατούμενες συμφωνίες. Και ο Σόλωνας θεωρεί ότι από το νόμο δεν πρέπει να είναι εγκυρότερο ούτε και το ψήφισμα που πρότεινε κάποιος νόμιμα· εσύ όμως έχεις την αξίωση ακόμη και οι άδικες συμφωνίες να υπερισχύουν όλων των νόμων.

Γ2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

ὃν: δοτική ενικού και πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται: ᾧ, οἷς

ζημίας: αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού: τὴν ζημίαν, τῶν ζημιῶν

δεσπότην: κλητική ενικού και ονομαστική πληθυντικού: ὦ δέσποτα, οἱ δεσπόται

ψήφισμα: δοτική ενικού και πληθυντικού: τῷ ψηφίσματι, τοῖς ψηφίσμασι(ν)

ἀδίκους: παραθετική αντικατάσταση εκεί που βρίσκεται: ἀδικωτέρους, ἀδικωτάτους

ἐρῶντες: β΄ ενικό υποτακτικής και προστακτικής ενεστώτα: ἐρᾷς, ἔρα

ἔθηκε: να αντικατασταθεί εγκλιτικά στο ίδιο πρόσωπο: ἔθηκε, θῇ, θείη, θέτω

εὕρῃ: γ΄ πληθυντικό ευκτικής ενεστώτα και αορίστου: εὑρίσκοιεν, εὕροιεν

ἀφείς: να αντικατασταθεί χρονικά εκεί που βρίσκεται: ἀφιείς, ἀφήσων, ἀφείς, ἀφεικὼς

ἀξιοῖς: β΄ πληθυντικό οριστικής και προστακτικής ενεστώτα: ἀξιοῦτε, ἀξιοῦτε

Γ3. α) Να προσδιορίσετε τη συντακτική λειτουργία των παρακάτω λέξεων (να δηλώσετε τον όρο που αυτές συμπληρώνουν ή προσδιορίζουν): 

ἡμῖν: δοτική προσωπική χαριστική στο γενέσθω

τοῖς ἀλλοτρίοις: αντικείμενο στη μετοχή ἐπιβουλεύοντες

εἰδὼς: αιτιολογική μετοχή συνημένη στο υποκείμενο του ρήματος ἔθηκε

τοῦ κεκτημένου: επιθετική μετοχή ως γενική κατηγορηματική κτητική στο γίγνεται τοῦ νόμου: γενική συγκριτική από το κυριώτερον

β) 

Υπόθεση: ἐάν πράξῃ ἢ εὕρῃ (ἐάν + υποτακτική)

Απόδοση: γίγνεται (οριστική ενεστώτα)

Ο υποθετικός λόγος δηλώνει την αόριστη επανάληψη σε παρόν και μέλλον, είναι σύνθετος ως προς την υπόθεση και ανεξάρτητος.

γ) ὅτι πολλαὶ ὠναὶ γίγνονται ἐν τῇ πόλει: να βρείτε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης και να την μετατρέψετε στην αντίστοιχη μετοχή.

Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση.

Αναλύεται σε κατηγορηματική μετοχή: πολλὰς ὠνὰς γιγνομένας

✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏

[2] Οὕτω γὰρ τινες δυσκόλως πεφύκασιν, ὥστε ἄν εὐλογουμένων ἥδιον ἀκούοιεν, οὕς οὐκ ἴσασι εἰ γεγόνασιν, ἤ τούτων, ὑφ’ ὧν εὖ πεπονθότες αὐτοί τυγχάνουσιν. Οὐ μὴν δουλευτέον τούς νοῦν ἔχοντας τοῖς οὕτω κακῶς φρονοῦσιν, ἀλλά τῶν μὲν τοιούτων ἀμελητέον, τοὺς δ’ ἄλλους ἐθιστέον ἀκούειν περί ὧν καὶ λέγειν δίκαιόν ἐστι, ἄλλως τε ἐπειδή καὶ τὰς ἐπιδόσεις γιγνομένας καὶ τῶν

τεχνῶν καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἴσμεν οὐ διά τοὺς ἐμμένοντας τοῖς καθεστῶσιν, ἀλλά διὰ τους ἐπανορθοῦντας καὶ ἀεί τι κινεῖν τῶν μὴ καλῶς ἐχόντων τολμῶντας.

Ἰσοκράτους, Εὐαγόρας § 6-7

Παρατηρήσεις

Α. Να μεταφράσετε το κείμενο.

20 μονάδες

Β. Να γράψετε τους ζητούμενους για κάθε λέξη τύπους:

πεφύκασι: το β΄ ενικό της Οριστικής Αορίστου Β΄

ἴσασι: το απαρέμφατο του ιδίου χρόνου

πεπονθότες: τον ίδιο τύπο στον Μέλλοντα

ἐμμένοντας: το γ΄ ενικό Ευκτικής Μέλλοντα

τολμῶντας: το β΄ενικό της Προστακτικής του ιδίου χρόνου

ἥδιον: το θετικό βαθμό

νοῦν: την ονομαστική πληθυντικού

ἐπιδόσεις: τη γενική ενικού

ἁπάντων: τη δοτική ενικού

καλῶς: την αιτιατική ενικού του επιθέτου στον συγκριτικό βαθμό και στο

θηλυκό γένος

10 μονάδες

Γ. 1) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις - φράσεις:

ὑφ’ ὧν, περί ὧν, τοῖς καθεστῶσι, τῶν ἐχόντων

2) «εἰ γεγόνασιν»: ν’ αναγνωριστεί συντακτικά η πρόταση και να δικαιολογηθεί η εισαγωγή και η εκφορά της.

3) «ἀλλά τῶν μὲν τοιούτων ἀμελητέον»: Να αναλυθεί σε ισοδύναμη έκφραση.

10 μονάδες

Απαντήσεις

Α. Μετάφραση

Κάποιοι λοιπόν είναι από τη φύση τους τόσο δύστροποι, ώστε είναι δυνατόν ν’ ακούνε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση να εγκωμιάζονται εκείνοι τους οποίους δεν γνωρίζουν αν έχουν υπάρξει, παρά αυτοί από τους οποίους έχουν κατά τύχη οι ίδιοι ευεργετηθεί. Όμως, δεν πρέπει αυτοί που είναι συνετοί να γίνονται δούλοι σ’ αυτούς που σκέπτονται ανόητα, αντίθετα πρέπει ν’ αδιαφορούν για τέτοιου είδους ανθρώπους, οι άλλοι όμως πρέπει να συνηθίσουν ν’ ακούνε γι’ αυτά τα οποία και είναι δίκαιο να μιλάει κάποιος και μάλιστα, επειδή γνωρίζουμε ότι και οι πρόοδοι και των τεχνών και γενικά όλων των άλλων γίνονται όχι εξαιτίας αυτών που μένουν πιστοί στα συνηθισμένα, αλλά εξαιτίας εκείνων που που (τα) διορθώνουν και πάντοτε τολμούν ν’ αλλάξουν κάτι από αυτά αν δεν είναι σωστά.

Β. ἔφυς - εἰδέναι - πεισόμενοι - ἐμμενοῖ - τόλμα-ἡδέως - νοῖ - ἐπιδόσεως - ἅπαντι - καλλίονα κ΄ καλλίω

Γ. 1.

ὑφ’ ὧν: εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου στη μετοχή «εὖ πεπονθότες».

περί ὧν: εμπρόθετος της αναφοράς στο απαρέμφατο «ἀκούειν». (Εδώ υπάρχει βραχυλογική έλξη του αναφορικου: περί τούτων, ἅ λέγειν)

τοῖς καθεστῶσι: αναφορική μετοχή, αντικείμενο στη μετοχή «ἐμμένοντας».

τῶν μὴ ἐχόντων: αναφορικο-υποθετική μετοχή (άρνηση μὴ), γενική διαιρετική στο «τι». (Εδώ λανθάνει υποθετικός λόγος με απόδοση το τελικό απαρέμφατο «κινεῖν», δηλώνει το προσδοκώμενο)

2. Είναι πλάγια ερωτηματική πρόταση, αντικείμενο στο ρήμα «οὐκ ἴσασι». Εισάγεται με το εἰ, γιατί είναι ολικής αγνοίας μονομελής. Εκφέρεται με Οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό.

3. «ἀλλά τῶν μὲν τοιούτων δεῖ ἀμελεῖν (τούτους)»

                                               ✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏✏