Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

                                                              ΚΟΜΙΚΣ
                                              (Κριτήρια αξιολόγησης)

[Τα κόμικς και οι υποστηρικτές τους]

Προβάλλοντας τα θετικά στοιχεία των κόμικς, οι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται ότι αυτά αρθρώνουν έναν κριτικό λόγο για την ίδια την κοινωνία, εκφράζουν μηνύματα ανθρωπιστικά, αποδεσμευμένα από ρατσιστικές προκαταλήψεις και αισθήματα υπεροχής απέναντι σε κάποιες ομάδες ανθρώπων ή τάσεις επιβολής σε λαούς του Τρίτου Κόσμου. Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας. Καταπιάνονται με προβληματισμούς της εποχής και αποτελούν απάντηση στον αμερικάνικο καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό που επιβλήθηκε στους χώρους της επικοινωνίας και της τέχνης. Οι υποστηρικτές των κόμικς θεωρούν εξάλλου ότι η βία, η εγκληματικότητα και η σεξουαλική διάσταση της βίας δεν παρουσιάζεται μόνο στα κόμικς, αλλά και στη λογοτεχνία, ακόμα και στη λογοτεχνία για παιδιά, ή σε μεγαλύτερο βαθμό στις περιγραφές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.

Ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο». Τα κόμικς είναι ερεθίσματα του νου και της φαντασίας και η εικόνα τους δεν είναι ούτε απλή ούτε ευκολοδιάβαστη. Συμπυκνώνει πληροφορίες που πρέπει να ερμηνευτούν. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς δεν είναι πάντα φανταστικά δημιουργήματα, αλλά συχνά πραγματικοί εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Έτσι επέρχεται ένα είδος «κάθαρσης» του αναγνώστη, καθώς αυτός ταυτίζεται με τον ήρωα των κόμικς. Οι ήρωες, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι τυποποιημένοι, συμβατικοί, έχουν ο καθένας τους τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Κάποτε η προσωπικότητά τους είναι δανεισμένη από υπαρκτά πρόσωπα. Συχνά συναντάμε την ανθρώπινη εκδοχή του ρομαντικού ήρωα με αξίες, αρχές και πολιτική συνείδηση, που πιστεύει στη φιλία, τρέφει σεβασμό στις γυναίκες και γενικά λειτουργεί ως θετικό πρόσωπο.

Επιπλέον, τα κόμικς περιέχουν εικαστική ευαισθησία, καθώς η αισθητική τους παρουσίαση είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, από το εξώφυλλο ως την τελευταία λεπτομέρεια και τη σχεδιαστική ακρίβεια. Περιέχουν εικαστικές λύσεις π.χ. την αίσθηση της απόστασης και της προοπτικής. Εικαστικά κινήματα μοντέρνας τέχνης, με χαρακτηριστική περίπτωση την Pop Art1, έχουν εντάξει τα κόμικς στη θεματική τους (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.).

Τα αποτελέσματα ερευνών εξάλλου δείχνουν πως το λεξιλόγιο των εικονογραφημένων ούτε φτωχό είναι ούτε καθηλωμένο σε μια αυθαίρετη γραμματική κι ένα αιρετικό συντακτικό. Στα περισσότερα κόμικς, οι ονοματοποιίες και οι άσχημες εκφράσεις κατέχουν ένα απειροελάχιστο ποσοστό του συνολικού λόγου. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούν, όταν μιλούν, ηχοποιήσεις ή ονοματοποιίες, όπως μπαμ, κρατς, σνιφ, αούχ, κ.ά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γνωρίζουν τις λέξεις «σύγκρουση», «γδούπος», «λυγμός», «πόνος», «θλίψη», «πυροβολισμός», «κλάμα», κ.ά. Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση, καθώς παρουσιάζουν νέες λέξεις εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιο των παιδιών. Τα κόμικς μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα που ενώνει τη ζωγραφική με τη λογοτεχνία, αλλά και το εύκολο και ευχάριστο ανάγνωσμα με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο.

Στ. Γρόσδος, Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο: Παράθυρο

στην εκπαίδευση του παιδιού, τεύχος 71, Σεπτ-Οκτ. 2011, 180-181(διασκευή).

1 Pop Art: καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και αργότερα στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η Pop Art προβάλλει κατά κύριο λόγο σύμβολα του καταναλωτισμού, απλά αντικείμενα που άτομα περιορισμένης αντίληψης περί τέχνης τα θεωρούσαν στόχο ζωής. Μια από τις σημαντικότερες ίσως επιδράσεις της ήταν το γεγονός πως περιόρισε τη διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της εμπορικής και υψηλής τέχνης. Στην Αμερική, εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι καλλιτέχνες Άντι Γουόρχολ και Ρόι Λίχτενσταϊν δίνουν τη μεγαλύτερη ώθηση στην Pop Art.

ΘΕΜΑΤΑ 1

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Β1. Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, τα χαρακτηριστικά των ηρώων των κόμικς; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Β2. α. Να διαιρέσετε τη δεύτερη παράγραφο (Ο αναγνώστης...ως θετικό πρόσωπο) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ανθρωπιστικά, προκαταλήψεις, συμβατικοί, πολιτική συνείδηση, αιρετικό. Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης (μπορείτε να

διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, το γένος, τον αριθμό κ.λπ.).

Γ2.α. «Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση...»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την αναφορική ονοματική πρόταση και με βάση τις πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο να την χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως παραθετική.

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

(Φροντιστήρια Πουκαμισάς)

Α. Τα θετικά στοιχεία των κόμικς.

Σημαντικές λεπτομέρειες:

 Τα κόμικς τοποθετούνται κριτικά απέναντι στα προβλήματα της κοινωνίας και μεταδίδουν μηνύματα με ανθρωπιστικό περιεχόμενο.

 Τα κόμικς μέσω των εικόνων οξύνουν το νου και διεγείρουν τη φαντασία του ατόμου. Επίσης, μέσω των χαρακτήρων που προβάλλουν εκφράζουν ηθικές, κοινωνικές και ιδεολογικές αξίες.

 Τα κόμικς συμβάλλουν στην αισθητική καλλιέργεια του ατόμου μέσω της φροντισμένης εικόνας και των τεχνικών σχεδιασμού.

 Τα κόμικς συμβάλλουν στη βελτίωση της ανάγνωσης και του λεξιλογίου των αρχάριων μαθησιακά παιδιών.

Β.

Β1.

Σύμφωνα με το κείμενο, οι ήρωες των κόμικς παρουσιάζουν διάφορα χαρακτηριστικά. Καταρχάς, ενσαρκώνουν πραγματικούς χαρακτήρες οι οποίοι γίνονται φορείς ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Μάλιστα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους επιτρέπουν στον αναγνώστη να ταυτίζεται με αυτούς. Πολύ συχνά, λοιπόν, στα κόμικς παρουσιάζονται ήρωες πιστοί σε αξίες, αρχές και ιδανικά, με πολιτική και ανθρωπιστική συνείδηση που λειτουργούν ως θετικά πρότυπα για τον αναγνώστη.

Β2.

α. Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου («Ο αναγνώστης … ως θετικό πρότυπο») μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μικρότερες παραγράφους ως εξής:

 1η παράφραφος: «Ο αναγνώστης … πρέπει να ερμηνευτούν»

 2η παράγραφος: «Οι χαρακτήρες … ως θετικό πρότυπο»

β. Ο χωρισμός αυτός προκύπτει με βάση το περιεχόμενο της παραγράφου. Θέμα της πρώτης –νέας- παραγράφου είναι η συμβολή των κόμικς στην κινητοποίηση του νου του αναγνώστη, ενώ θέμα της δεύτερης παραγράφου είναι τα χαρακτηριστικά των ηρώων των κόμικς.

Γ.

Γ1.

ανθρωπιστικά: Η ανθρωπιστική παιδεία είναι απαραίτητη στη σημερινή εποχή που επικρατεί το υλιστικό πνεύμα για να μπορέσουν οι νέοι άνθρωποι να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες της ζωής.

προκαταλήψεις: Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα γιγαντώνονται σε κοινωνίες στις οποίες τα μέλη τους έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.

συμβατικοί: Η πυρόσβεση στη δασική περιοχή της Πεντέλης συνεχίστηκε με συμβατικά μέσα λόγω αδυναμίας προσέγγισης των οχημάτων της πυροσβεστικής υπηρεσίας.

πολιτική συνείδηση: Το σχολείο πρέπει να έχει ως στόχο τη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης των μαθητών ώστε αυτοί να μην αδιαφορούν για τα κοινά.

αιρετικό:Εξαιτίας της επίμονης διαφωνίας του με τα μέλη της υπόλοιπης δημοσιογραφικής ομάδας, ο αρχισυντάκτης Π.Δ. χαρακτηρίστηκε αιρετικός από τους συναδέλφους του.

Γ2.

α. Η αναφορική ονοματική πρόταση της περιόδου είναι η ακόλουθη: «που προτωξεκινούν την ανάγνωση». Με βάση τις πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο χαρακτηρίζεται ως προσδιοριστική.

β. Η αναφορική πρόταση αυτή χαρακτηρίζεται ως προσδιοριστική γιατί αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει («παιδιά»), καθώς αποτελούν μαζί ένα νόημα αδιαίρετο (τα κόμικς είναι χρήσιμα συγκεκριμένα για τα παιδιά που ξεκινούν την ανάγνωση και όχι για όλα τα παιδιά).

ΘΕΜΑΤΑ 2

Β1. Ποια είναι η θέση, σύμφωνα με το κείμενο, των υποστηρικτών των κόμικς σχετικά με το λεξιλόγιο των κόμικς και την επίδραση που αυτό ασκεί στα παιδιά; (60-80 λέξεις).

Β2. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την τέταρτη παράγραφο (Τα αποτελέσματα….. λογοτεχνικό βιβλίο) του κειμένου.

Γ1.α. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή έχουν περισσότερες από μία σημασίες: χαρακτήρες, προοπτικής. Να σχηματίσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συγκεκριμένες λέξεις με τη σημασία που έχουν αυτές στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό).

Γ1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου χρησιμοποιώντας τις με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό).

Γ2.α. «... (Τα κόμικς) καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού»: Στην παραπάνω πρόταση να εξηγήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Γ2.β. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Πού δίνεται η έμφαση με την παθητική σύνταξη;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Β1.

Οι υποστηρικτές των κόμικς υπογραμμίζουν ότι τα εικονογραφημένα αυτά αναγνώσματα ασκούν θετική επίδραση στο λεξιλόγιο των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρουν πως το λεξιλόγιο των κόμικς είναι πλούσιο και υπακούει στους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες. Επίσης, υποστηρίζουν πως οι ονοματοποιίες και οι άσχημες εκφράσεις εντοπίζονται σε περιορισμένη έκταση στα κόμικς και για αυτόν τον λόγο δεν δύνανται να καταστρέψουν το λεξιλόγιο των παιδιών. Αντιθέτως, θεωρούν ότι τα κόμικς συμβάλλουν στη βελτίωση της ανάγνωσης των μικρών παιδιών, εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιό τους. Τέλος, επισημαίνουν ότι η εικονογράφηση καθιστά τα κόμικς ευχάριστο ανάγνωσμα.

Β2.

Πλαγιότιτλος 4ης παραγράφου: Η θετική επίδραση των κόμικς στο λεξιλόγιο των παιδιών

Γ.

Γ1.α.

χαρακτήρες: Στη σημερινή βιβλιοπαρουσίαση, ο δημοσιογράφος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ιδιαιτερότητα των χαρακτήρων του μυθιστορήματος.

προοπτικής: Προοπτική είναι η τέχνη της προβολής μιας τρισδιάστατης εικόνας και της δημιουργίας της αίσθησης του βάθους σε μια επίπεδη επιφάνεια.

Γ1.β.

χαρακτήρες: Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο χαρακτήρας του παιδιού καθορίζεται από τα γονίδιά του αλλά και από τις επιρροές που δέχεται από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει.

προοπτικής: Η κυβέρνηση φαίνεται να σχεδιάζει με προοπτική τετραετίας.

Γ2.α.

Ο συγγραφέας στην πρόταση αυτή επέλεξε ενεργητική σύνταξη καθώς θέλει να τονίσει το υποκείμενο («Τα κόμικς») του μεταβατικού ρήματος («καταδικάζουν»). Με την ενεργητική σύνταξη, επιπλέον, ο συγραφέας καθιστά το ύφος του κειμένου πιο κινητικό, ζωντανό, άμεσο και παραστατικό.

Γ2.β.

Παθητική σύνταξη: Κάθε μορφή φασισμού καταδικάζεται (από τα κόμικς) Με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στη δράση που προέρχεται από το ποιητικό αίτιο, δηλαδή στη ρηματική πράξη. Με την παθητική σύνταξη ο λόγος αποκτά πιο απρόσωπο ύφος και προσδίδεται ποικιλία στην πλοκή των νοημάτων.

ΘΕΜΑΤΑ 3

Β1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο»; Πώς ενεργοποιείται ο αναγνώστης; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Β2.α. Πώς αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Επιπλέον... Γουόρχολ, κ.ά.) του κειμένου;

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Γ1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη (σημασιολογικά ισοδύναμη) λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: προκαταλήψεις, επιβολής, στηλιτεύουν, κινήματα, έχουν εντάξει.

Γ1.β. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το χρόνο κ.λπ.).

Γ2.α. Να εντοπίσετε στο κείμενο μία περίπτωση χρήσης ασύνδετου σχήματος.

Γ2.β. Για ποιους λόγους χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος το ασύνδετο σχήμα στο παράδειγμα που εντοπίσατε;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Β1.

Σύμφωνα με το κείμενο, ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο». Αυτό συμβαίνει γιατί τα κόμικς συμβάλλουν στην πνευματική καλλιέργεια του αναγνώστη καθώς οξύνουν το νου και διεγείρουν τη φαντασία του. Η εικόνα δεν αιχμαλωτίζει τη σκέψη του αλλά αντιθέτως την κινητοποιεί καθώς δεν είναι απλή αλλά απαιτεί ερμηνεία. Επιπλέον, οι πραγματικοί χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς ωθούν τον αναγνώστη να ταυτιστεί μαζί τους και να τους καταστήσει πρότυπα.

Β2.α.

Η τρίτη παράγραφος του κειμένου («Επιπλέον, … (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.)») αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Αρχικά εντοπίζεται η μέθοδος της αιτιολόγησης και στη συνέχεια η μέθοδος του παραδείγματος.

Β2.β.

Όσον αφορά τη μέθοδο της αιτιολόγησης, ο συγγραφέας αναφέρει ότι οι υποστηρικτές των κόμικς θεωρούν ότι αυτά περιέχουν εικαστική ευαισθησία. Για να στηρίξουν τη βασική θέση τους αναφέρουν μια επιμέρους θέση («καθώς η αισθητική… τη σχεδιαστική ακρίβεια»). Εξάλλου η προσπάθειά τους να αιτιολογήσουν την άποψή τους διαφαίνεται και από τη διαρθρωτική λέξη «καθώς». Στη συνέχεια, για να στηρίξουν τη βασική θέση τους επικαλούνται συγκεκριμένα παραδείγματα («περιέχουν εικαστικές λύσεις … (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.)»). Ο συγκεκριμένος τρόπος ανάπτυξης διαπιστώνεται και από το «π.χ» καθώς και από τη χρήση της παρένθεσης.

Γ.

Γ1.α.

προκαταλήψεις = στερεότυπα

επιβολής = κυριαρχίας

στηλιτεύουν = καυτηριάζουν

κινήματα = οργανώσεις

έχουν εντάξει = έχουν συμπεριλάβει

Γ1.β.

στερεότυπα: Η άποψη ότι οι Γερμανοί είναι πειθαρχικοί αποτελεί στερεότυπο.

κυριαρχίας: Οι κατακτητές προσπάθησαν με τη βία να εδραιώσουν την κυριαρχία τους.

καυτηριάζουν: Ο αντιπολιτευόμενος τύπος καυτηρίασε την αναλγησία της κυβέρνησης.

οργανώσεις: Ο Γ. Κ είναι μέλος της οργάνωσης για το διεθνή αφοπλισμό.

έχουν συμπεριλάβει: οι διοργανωτές της εκδρομής στην τιμή έχουν συμπεριλάβει τα έξοδα διαμονής και μετακίνησης.

Γ2.α.

Παράδειγμα χρήσης ασύνδετου σχήματος: «Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας»

Γ2.β.

Ο αρθρογράφος χρησιμοποεί το ασύνδετο σχήμα καθώς συντάσσονται όμοιοι όροι. Η έλλειψη συνδετικών λέξεων έχει ως αποτέλεσμα να επιταχύνεται ο ρυθμός, ενώ κλιμακώνονται οι έννοιες που συνδέονται. Ταυτόχρονα, προσδίδεται στο λόγο ζωντάνια, αμεσότητα και προφορικότητα.

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

[Τα κόμικς και οι επικριτές τους]

             Το δυνατό ερέθισμα που προκαλεί η εικόνα και η μαγεία που ασκεί ο εσκεμμένα απλοϊκός λόγος των κόμικς έχουν ως αποτέλεσμα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση, καθώς με τις φανταστικές ή κωμικές τους περιπέτειες απομακρύνουν τον αναγνώστη από την κούραση και τη ρουτίνα της καθημερινότητας.

             Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι πίσω από τους καλοκάγαθους ήρωες διακινούνται ποικίλα ιδεολογήματα και πολύπλοκες φαντασιώσεις. Τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο δρουν με δύο τρόπους, εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων: με λανθάνοντα τρόπο, μέσω της μεταβίβασης γενικών προτύπων σχέσεων και εξουσίας, π.χ. τις σχέσεις των παιδιών με τους ενηλίκους, τις σχέσεις των δύο φύλων, αλλά και με φανερό τρόπο, μέσω μηνυμάτων ιδεολογικά φορτισμένων, π.χ. απόψεις για τον στρατό, αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, βίαιες εικόνες κ.ά.

             Κατά καιρούς τα κόμικς έχουν κατηγορηθεί ότι περιέχουν: σαρκασμό, ειρωνεία, σάτιρα, αυθάδεια, φθόνο, εκδίκηση, απουσία ανθρωπιστικών αισθημάτων, αντιδραστικό όραμα του κόσμου, προσανατολισμό προς έναν απάνθρωπο τρόπο ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς με κίνητρα το κέρδος, το ατομικό βόλεμα, το κυνήγι του πλούτου, τη λαχτάρα της δημοσιότητας. Επίσης, ότι προβάλλουν κόσμους αταξικούς, με ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, κόσμους γεμάτους καλούς και κακούς που αντιμάχονται μεταξύ τους. Στα κόμικς, συνεχίζουν οι επικριτές, οι σχέσεις των ανθρώπων είναι σχέσεις υποταγής κατώτερων προς ανώτερους. Κυριαρχεί η εξιδανίκευση και η ωραιοποίηση των μορφωτικών και πολιτιστικών αξιών του σύγχρονου καπιτα λισμού με σκοπό της ζωής την καλοπέραση και τον άνευ ορίων καταναλωτισμό, τονίζεται η αξία του χρήματος, προβάλλεται η βία και η επιθετικότητα ως κύρια συστατικά της ζωής και ο πόλεμος παρουσιάζεται ως κύριος τρόπος εκτόνωσης της ανδρικής πολυπραγμοσύνης, ενώ η αποδοχή της βίας των ισχυρότερων ως νόμος της κοινωνίας.

             Το δυτικό πολιτικό σύστημα παρουσιάζεται, εξάλλου, ανώτερο από τα αντίστοιχα των λαών του Τρίτου Κόσμου, στους οποίους πρέπει να επιβληθεί με κάθε θυσία. Στα κόμικς, επίσης, παρατηρείται η απουσία των γονέων και του θεσμού της οικογένειας, ενώ η παρουσία της γυναίκας είναι παθητική. Επιπλέον, μέσα από τα κόμικς προωθείται ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις, ενώ απουσιάζουν εντελώς αισθητικές προδιαγραφές. Οι αρνητές των κόμικς, ακόμα, διατυμπανίζουν την πεποίθησή τους ότι αυτά υποβιβάζουν τη γλώσσα. Στα κόμικς η μεταβίβαση των μηνυμάτων γίνεται μέσα από την εικόνα, ο γραπτός λόγος παίρνει δευτερεύουσα θέση και χρησιμοποιείται μόνο κατ’ ανάγκη.

             Η απόσταση ανάμεσα στους αυστηρούς αφορισμούς ως την ενθουσιώδη υποδοχή και το υμνολόγιο οφείλεται στο ότι κάθε πλευρά χρησιμοποιεί διαφορετικά κόμικς ως βάση για τις τοποθετήσεις της. Οι επικριτές, ταυτίζοντας όλα τα κόμικς μεταξύ τους, σχολιάζουν κυρίως αμερικάνικες εκδόσεις και η άλλη πλευρά ανταπαντά με τα ευρωπαϊκά κόμικς (Αστερίξ) ή κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις τύπου Μαφάλντα. Ο Πέτρος Μαρτινίδης γράφει σχετικά: «Οι μαχητικοί πολέμιοι και οι φανατικοί υποστηρικτές έχουν εξίσου άδικο, επειδή έχουν, όλοι τους, εξίσου δίκιο. Κι αυτό συμβαίνει, γιατί οι αναφορές τους μπορεί να στηρίζονται σε διαφορετικά παραδείγματα, σε διαφορετικά μεταξύ τους έργα». Και καταλήγει: «…Οι άκριτοι ενθουσιασμοί για τα κόμικς ως τη μοναδική μυθολογία της εποχής των πυραύλων είναι το ίδιο περιορισμένα χρήσιμοι με τις πανικόβλητες κατακραυγές για τα κόμικς ως το μίασμα της κουλτούρας».

Γρόσδος, Σ. (2011). Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τ. 71

Β. ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 25)

Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 έως 120 λέξεις.

ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 10)

Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη

«Σωστό», αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασμένη. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας, κάνοντας και παραπομπές στο κατάλληλο χωρίο του κειμένου.

1. Στα κόμικς προβάλλονται συχνά σεξιστικά μηνύματα.

2. Η κριτική ενάντια στα κόμικς αφορά κυρίως την αμερικανική παραγωγή.

3. Τα κόμικς κατηγορούνται από τους επικριτές τους πως αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία.

4. Τα κόμικς συμβάλλουν στην εμπέδωση της ισοτιμίας των πολιτισμών.

5. Η επίδραση των κόμικς δεν είναι πάντοτε φανερή.

ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 5)

Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος («Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς ... βίαιες εικόνες κ.ά.») του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10)

[α] «επικριτές», «αντιμάχονται», «καταναλωτισμό», «ρατσισμός», «διατυμπανίζουν»:

Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις αυτές του κειμένου, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο όχι όμως και τη γραμματική κατηγορία). (μονάδες 5)

[β] «εσκεμμένα», «αδρανοποιούνται», «προωθείται», «τοποθετήσεις», «πολέμιοι»: Να αντικαταστήσετε καθεμιά από τις λέξεις αυτές του κειμένου με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα. (μονάδες 5)

ΘΕΜΑ Β4. (μονάδες 10) [γ] Στην τελευταία παράγραφο («Η απόσταση … κουλτούρας”») του κειμένου ο συγγραφέας επικαλείται τη μαρτυρία ενός τρίτου προσώπου. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, έκανε αυτή την επιλογή; (μονάδες 5)

[β] Να εντοπίσετε το είδος της σύνταξης που χρησιμοποιείται στην α’ παράγραφο («Το δυνατό … καθημερινότητας») του κειμένου, να το μετατρέψετε στο αντίθετο και να δικαιολογήσετε την αρχική επιλογή του συγγραφέα. (μονάδες 5)

ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 40) Διαβάσατε το κείμενο αυτό στην επίσημη ιστοσελίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου σας και αποφασίζετε ως υποστηρικτής των κόμικς να αντικρούσετε τα επιχειρήματα που υπάρχουν σε αυτό. Το σχόλιό σας να κυμαίνεται από 400 έως 500 λέξεις.

Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

πηγή: https://neoellinikiglossa.gr/TestBank/LC0706.pdf

ΘΕΜΑ Α.

             Το άρθρο του Στ. Γρόσδου παρουσιάζει τις κατηγορίες που εκτοξεύονται εναντίον των κόμικς από τους επικριτές τους. Αν και τα κόμικς με τον συνδυασμό εικόνας και λόγου απομακρύνουν τον αναγνώστη από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, κατηγορούνται πως μεταφέρουν, άμεσα ή έμμεσα, αρνητικά πρότυπα ζωής και ανθρώπων, αναπαράγουν την κοινωνική διάκριση και την κυρίαρχη ιδεολογία της καπιταλιστικής Δύσης, προωθούν τον δυτικό ιμπεριαλισμό, απαξιώνουν την οικογένεια και τη γυναίκα, υποθάλπουν τον ρατσισμό και υποβαθμίζουν τη γλώσσα. Ο αρθρογράφος καταλήγοντας συμπεραίνει πως οι διαφορετικές εκτιμήσεις για τον ρόλο των κόμικς οφείλονται στο γεγονός πως οι αντιμαχόμενες πλευρές εστιάζουν την ανάλυσή τους σε διαφορετικούς τύπους κόμικς. (102 λέξεις)

ΘΕΜΑ B1.

1. Σωστό: «η παρουσία της γυναίκας είναι παθητική».

2. Σωστό: «Οι επικριτές, ταυτίζοντας όλα τα κόμικς μεταξύ τους, σχολιάζουν κυρίως αμερικάνικες εκδόσεις και η άλλη πλευρά ανταπαντά με τα ευρωπαϊκά κόμικς (Αστερίξ) ή κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις τύπου Μαφάλντα».

3. Σωστό: «Κυριαρχεί η εξιδανίκευση και η ωραιοποίηση των μορφωτικών και πολιτιστικών αξιών του σύγχρονου καπιταλισμού».

4. Λάθος: «Το δυτικό πολιτικό σύστημα παρουσιάζεται, εξάλλου, ανώτερο από τα αντίστοιχα των λαών του Τρίτου Κόσμου, στους οποίους πρέπει να επιβληθεί με κάθε θυσία», «Επιπλέον, μέσα από τα κόμικς προωθείται ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις».

5. Σωστό: «Τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο δρουν με δύο τρόπους, εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων: με λανθάνοντα τρόπο, μέσω της μεταβίβασης γενικών προτύπων σχέσεων εξουσίας, π.χ. τις σχέσεις παιδιών με τους ενηλίκους, τις σχέσεις των δύο φύλων».

ΘΕΜΑ B2.

Η δεύτερη παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης. Τα στοιχεία που αποδεικνύουν πως η παράγραφος αναπτύσσεται με αυτόν τον τρόπο είναι: διαιρετέα έννοια: «τα κόμικς» - πηλίκο: «με λανθάνοντα τρόπο» και «με φανερό τρόπο» - διαιρετική βάση: «ως επικοινωνιακό μέσο» - ανάλυση των ειδών του πηλίκου: «εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων … βίαιες εικόνες κ.ά.»

ΘΕΜΑ Β3.

[α]

• Αν κάποιοι άνθρωποι μας αποθαρρύνουν και μας κάνουν να αισθανόμαστε ανεπαρκείς, τότε ίσως να είναι και επικριτές.

• Τα δύο μεγάλα κόμματα αντιμάχονται εξαιτίας των διαφορετικών επιδιώξεών τους.

• Η διαφήμιση «γεννά» πλασματικές ανάγκες στον άνθρωπο οδηγώντας τον έτσι στον καταναλωτισμό.

• Το φαινόμενο του ρατσισμού έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στη χώρα μας και πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον άμεσο περιορισμό του.

• Οι περισσότεροι καλλιτέχνες διατυμπανίζουν την προσωπική τους ζωή προκειμένου να διατηρήσουν την επωνυμία τους.

[β]

«εσκεμμένα» = ηθελημένα.

«αδρανοποιούνται» = παθητικοποιούνται.

«προωθείται» = προβάλλεται.

«τοποθετήσεις» = απόψεις.

«πολέμιοι» = εχθροί.

ΘΕΜΑ Β4.

[α] Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας επικαλείται τη μαρτυρία ενός τρίτου προσώπου προκειμένου να κατευνάσει τα πνεύματα και να παραθέσει την άποψή του για τα κόμικς. Υποστηρίζει ότι η αλήθεια βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην ωραιοποίηση και την αποδοκιμασία. Αυτός είναι ένας έντεχνος τρόπος να μεταφέρει τις σκέψεις του μέσα από τα λεγόμενα ενός τρίτου προσώπου και να αυξήσει την αξιοπιστία των απόψεών του.

[β] Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου χρησιμοποιείται η ενεργητική σύνταξη, η οποία τρέπεται σε μαθητική ως εξής: «Το δυνατό ερέθισμα που προκαλείται από την εικόνα και η μαγεία που ασκείται από τον εσκεμμένα απλοϊκό λόγο των κόμικς, έχουν ως αποτέλεσμα να προσφέρονται ψυχαγωγία και απόλαυση καθώς με τις φανταστικές ή κωμικές περιπέτειες απομακρύνονται η κούραση και η ρουτίνα της καθημερινότητας από τον αναγνώστη». Ο συγγραφέας επέλεξε την ενεργητική σύντα ξη, για να αναδείξει τα πρόσωπα που ενεργούν («η εικόνα», «ο απλοϊκός λόγος») και όχι το αποτέλεσμα της ενέργειας (ότι δηλαδή προκαλείται δυνατό ερέθισμα και

ασκείται μαγεία).

ΘΕΜΑ Γ.

Τίτλος: Υπέρ των κόμικς λόγος…

§1 (πρόλογος):

• Παρουσίαση της περίστασης επικοινωνίας (ανάρτηση του Συλλόγου για τα κόμικς)

• Επιβεβαίωση Δ (κατηγορίες εναντίον των κόμικς): προβολή αρνητικών προτύπων

ζωής και ανθρώπων, αναπαραγωγή κοινωνικών διακρίσεων και κυρίαρχης ιδεολογίας, προώθηση του δυτικού ιμπεριαλισμού, απαξίωση της οικογένειας και της γυναίκας, υπόθαλψη ρατσισμού, υποβάθμιση γλώσσας.

• Σκοπός - Σύνδεση με Ζ: πρέπει να αναθεωρήσουμε τη στάση μας απέναντι στα κόμικς, συνειδητοποιώντας πως πολλά από τα επιχειρήματα των πολεμίων τους είναι αβάσιμα και μελετώντας την προσφορά τους.

§2 (ΖΑ): Αντίκρουση επιχειρημάτων

• Μέσο διασκέδασης → δεν πρέπει να υπερτιμάται η επίδραση που ασκούν στη ζωή των ανθρώπων συνολικά.

• Τα επιχειρήματα των πολεμίων σχετίζονται με τα αμερικανικά κόμικς και μάλιστα μια μικρή μειοψηφία τους.

§3 (ΖΒ): Θετικές επιδράσεις

• Ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας (ειδικά των νέων), διαφυγή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας.

• Καλλιέργεια της αισθητικής, αναθέρμανση του ενδιαφέροντος των νέων για το διάβασμα.

§4 (επίλογος):

• Συμπέρασμα: τα κόμικς δεν έχουν την αρνητική επίδραση που τους χρεώνεται.

• Επιλογική αναφορά στον σκοπό: οφείλουμε να μελετήσουμε το φαινόμενο περισσότερο νηφάλια και να αξιοποιήσουμε τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρουν.