Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΟΜΙΚΣ
(Σχεδιάγραμμα)

ΟΡΙΣΜΟΣ

Τα κόμικς, που γεννήθηκαν το 1895 στην Αμερική, είναι μια μορφή αφήγησης μέσω εικόνων που παρατάσσονται με χρονική σειρά και συνοδεύονται από κείμενο, δηλαδή είναι σαν μια σειρά από εικόνες σε οριζόντια διάταξη , που στόχο είχε το αστείο.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Η τέχνη της αφήγησης με εικόνες δεν είναι καινούργια . Μέσω της εικόνας επικοινωνούν με το θεατή τα ιερογλυφικά σύμβολα των Αιγυπτίων ή τα ανάγλυφα της στήλης του Τραϊανού στη Ρώμη. Στην έκδοση του Αισώπου του 1607 υπάρχει σε κάθε σελίδα του βιβλίου μια εικόνα και από κάτω η λεζάντα του μύθου. Το διάστημα από το 1935 ως το 1950 υπήρξε η περίοδος ακμής των κόμικς, ενώ τότε άρχισε η χρυσή εποχή των ευρωπαϊκών κόμικς που κράτησε ως το 1970.

ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΚΑΘΡΕΠΤΙΖΟΥΝ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ

• Η ταχύτητα διάδοσης των κόμικς στην εποχή μας φανερώνει ότι:
• Η σύγχρονη τεχνολογία έχει περιορίσει το λόγο και έχει μειώσει την αγάπη για διάβασμα ωφέλιμων βιβλίων και περιοδικών.
• Η εικόνα έχει κυριαρχήσει σε βάρος του λόγου.
• Οι πολύχρωμες και πολλές εικόνες αρέσουν περισσότερο στα παιδιά γιατί δεν κουράζουν, όπως τα γράμματα.
• Στις λεζάντες των κόμικς συνδυάζονται οι ήχοι με τους διαλόγους .
• Τα σημερινά παιδιά με τα κόμικς καλύπτουν τις ψυχαγωγικές, αισθητικές, μορφωτικές και παιδαγωγικές τους ανάγκες.
• Η μεγάλη διάδοση των κόμικς στην εποχή μας συνδέεται με την αύξηση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (τηλεόραση , εφημερίδες , περιοδικά)
•  

ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΓΑΠΟΥΝ ΠΟΛΥ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ

Τα κόμικς γοητεύουν τα σημερινά παιδιά γιατί :

• Οι πολύχρωμες και φανταχτερές εικόνες των κόμικς κάνουν την ιστορία πιο ζωντανή , πιο άμεση (μαγεία του σχεδίου) .
•  Οι ήρωες των κόμικς έχουν υπεράνθρωπες ικανότητες και φανταστικές ιδιότητες , είναι πρόσωπα με τα οποία το παιδί μπορεί να ταυτιστεί εύκολα , παρέχουν διέξοδο στη φυσική του ροπή προς περιπέτεια.
• Οι σειρές σκίτσων χαρίζουν στα παιδιά αστείες περιπέτειες και απίθανες ενέργειες των ηρώων.
• Οι λεζάντες δεν κουράζουν τα παιδιά και οι ιστορίες είναι μικρές ώστε να τελειώνουν γρήγορα. Η οπτική λοιπόν ανάγνωση της ιστορίας είναι άκοπη και ευχάριστη .

Στη παιδική και εφηβική ηλικία επικρατεί το συναίσθημα και η φαντασία σε βάρος της λογικής.

 Η ονειροπόληση και η αυταπάτη, το χρώμα και το σκίτσο, οι διάλογοι των ηρώων και οι κραυγές ενθουσιάζουν τα παιδιά.

 Η έλλειψη επικοινωνίας και ο λίγος ελεύθερος χρόνος για διάβασμα στρέφουν τα παιδιά στις αστείες περιπέτειες των κόμικς.

 Η αμεσότητα της επικοινωνίας είναι αυτό που εξασφαλίζει την επιτυχία των κόμικς. Το σενάριο και την αφήγηση των κόμικς την αντιλαμβανόμαστε άμεσα και χωρίς δυσκολία. Τόσο η δομή των επεισοδίων όσο και τα κύρια χαρακτηριστικά των ηρώων επαναλαμβάνονται στερεότυπα. Οι ήρωες είναι πάντα ίδιοι, με τα ίδια ελαττώματα και αρετές . Αυτό κάνει την ανάγνωση και αναγνώριση των χαρακτήρων εύκολη. Το σχέδιο σε κόμικς όπως το Μίκυ Μάους του Ντίσνεϊ , είτε είναι γρήγορο είτε όχι, είναι πάντα μια πολύ αυστηρή σχηματοποίηση της μορφής, που εμφανίζεται απλοποιημένη για να είναι εύληπτη.

 Το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάγνωσης: μπορεί να γυρίσει πίσω, να σταθεί σε διαφορετικά σημεία.

 Τα κόμικς έχουν ανάγκη τη δημιουργική φαντασία του αναγνώστη για να μπορέσει να συμπληρωθεί και να υπάρξει.

Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
1. Ικανοποιούν την παιδική τους περιέργεια.
2. Οξύνουν την ευφυΐα και τη φαντασία των παιδιών.
3. Αυξάνουν την προσοχή και την παρατηρητικότητά τους.
4. Καλλιεργούν τη μνήμη, την κρίση, την ευαισθησία και την καλαισθησία τους.
5. Διευρύνουν τον πνευματικό τους ορίζοντα.
6. Συνδέουν τα παιδιά με την πραγματικότητα όταν έχουν ιστορίες από την επικαιρότητα.
7. Δίνουν με τις περιπέτειες των ηρώων τους διέξοδο στα όνειρα των παιδιών.

Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
1. Αντικαθιστούν τις λέξεις με εικόνες, απομακρύνουν τα παιδιά από το συνεχή λόγο , δεν εμπλουτίζουν αλλά λιγοστεύουν το λεξιλόγιο τους .
2. Περιορίζουν την αφηγηματική δυνατότητα των παιδιών .
3. Παρουσιάζουν υπερανθρώπους που πάντα νικούν τους σωματικά αδύνατους και τους κακούς ανθρώπους .
4. Δημιουργούν πολλές φορές αυταπάτες στα παιδιά σχετικά με τις δυνατότητες που έχει ο άνθρωπος καθώς ο ήρωας νικά χωρίς να παθαίνει τίποτα. Συχνά προσπαθούν να μιμηθούν τους ήρωες , πιστεύοντας ότι και αυτά μπορούν να αποκτήσουν υπερφυσικές ικανότητες αρκεί να το θέλουν, με αποτέλεσμα να τραυματίζονται .
5. Μαθαίνουν στα παιδιά να περιφρονούν τους σωματικά αδύνατους και τους άσημους ανθρώπους .

Δε νεωτερίζουν, αλλά αναπαράγουν στερεότυπες αντιλήψεις τόσο για τις σχέσεις των δυο φύλων για το ρόλο του χρήματος, για τον εθνικό χαρακτήρα διαφόρων λαών- οι λιγότερο αναπτυγμένοι λαοί εμφανίζονται αφελείς, εύπιστοι , απλοϊκοί και χρειάζονται πάντα τη βοήθεια των πιο αναπτυγμένων χωρών, ή προβάλλονται ως «κακοί» από τη φύση τους - για το ρόλο του πολίτη .

7. Οδηγούν τα παιδιά σε παθητική κατάσταση, αφού έμμεσα τους λένε ότι στον κόσμο αυτό επικρατούν μόνο οι πολύ δυνατοί .

8. Ο Ουμπέρτο Έκο σημειώνει «τα κόμικς είναι ένα βιομηχανικό προϊόν που εκπέμπεται από ψηλά και λειτουργεί σύμφωνα με τους μηχανισμούς του κρυφού πειθαναγκασμού . Έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις τα κόμικς αντανακλούν την άδηλη παιδαγωγική ενός συστήματος και λειτουργούν ενισχύοντας τους ισχύοντες μύθους και αξίες .

ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΩΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΜΕΣΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Τα περισσότερα θέματα των κόμικς είναι επίκαιρα (π.χ. οικολογική καταστροφή, κίνδυνος πυρηνικού πολέμου κατάκτηση διαστήματος), άλλα τοποθετούνται στο μέλλον (ενεργοποίηση της φαντασίας) ή κάνουν αναδρομή στο παρελθόν (ταξίδι μέσα στο χρόνο για ανακάλυψη θησαυρού) .

ΗΡΩΕΣ: Είναι καλοί ή κακοί και στην πάλη μεταξύ τους αναδεικνύονται οι καλοί , χάρη σε υπερφυσικές δυνάμεις – είναι έξυπνοι, διασκεδαστικοί , διορατικοί , γενναιόψυχοι .

ΓΛΩΣΣΑ: Είναι απλή και επομένως κατανοητή από το παιδί – κυριαρχούν τα επιφωνήματα και οι μιμήσεις ήχων – το λεξιλόγιο είναι φτωχό .

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ: Κυριαρχεί η εικόνα, ο λόγος είναι στοιχείο συνοδευτικό .

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

Ένα περιοδικό που αναφέρεται σε νέους ανθρώπους, γεμάτους ενθουσιασμό και ενέργεια, πρέπει να είναι ριζοσπαστικό, τολμηρό, αληθινό και πρωτότυπο. Ξεκινώντας τη σκιαγράφηση ενός τέτοιου περιοδικού, θα σταθούμε πρώτα στην εμφάνισή του . Απαιτείται και αυτή να είναι πρωτότυπη και μοναδική. Τα εξώφυλλα των νεανικών περιοδικών πρέπει να ξεχωρίζουν για τις πρωτότυπες συλλήψεις τους, τα έντονα χρώματα, το έγχρωμο φωτογραφικό υλικό που δεν θα περιορίζεται στις φωτογραφίες των «αστέρων» της τηλεόρασης , της μουσικής ή των γηπέδων. Στο εσωτερικό, δίπλα στα γραπτά κείμενα, να υπάρχουν φωτογραφίες με κόμικς, σκίτσα, γκράφιτι, φτιαγμένα από νέους, που να αναφέρονται σε νέους .

Τα νεανικά περιοδικά δεν μπορεί να είναι υπερεξειδικευμένα. Ο νέος είναι από τη φύση του πολυπράγμων και το πεδίο των ενδιαφερόντων του ευρύτατο. Για αυτό , το περιεχόμενο των νεανικών περιοδικών δεν πρέπει να περιορίζεται σε έναν μόνο τομέα αλλά να εκτείνεται σε όσο το δυνατόν περισσότερα θέματα. Στο περιεχόμενο λοιπόν καλό θα ήταν να προστεθούν: α) κριτικές για τις νέες δισκογραφικές δουλειές, τις νέες κινηματογραφικές ταινίες και θεατρικές παραστάσεις, τις καινούργιες εκδόσεις βιβλίων, τις εκθέσεις έργων τέχνης, τα τηλεοπτικά προγράμματα, β) περισσότερα άρθρα και ρεπορτάζ για τα σύγχρονα κοινωνικά και διεθνή προβλήματα, γ) θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού, δ) θέματα σχετικά με τα προβλήματα που προκύπτουν στις ανθρώπινες σχέσεις και ειδικά στην οικογένεια, ε) στήλες αλληλογραφίας με ειδικούς (ψυχολόγους, γιατρούς) που θα λύνουν τις απορίες των νέων. Η  οργάνωση της ύλης θα πρέπει να χωρίζεται σε μόνιμες στήλες, ώστε να γνωρίζει οαναγνώστης τι θέματα περίπου θα διαβάσει, και στις στήλες που θα πραγματεύονται τα γεγονότα που θα προκύπτουν μέσα στην εβδομάδα ή το μήνα. Επίσης, δεν θα πρέπει το περιοδικό να προσβάλλει τη νοημοσύνη των νέων. Αυτό θα επιτευχθεί, μόνο με την κατοχύρωση της ποιότητας , με το να πραγματεύεται θέματα όχι μόνο επειδή έχουν εμπορική αξία αλλά και επειδή έχουν κάτι να προσφέρουν στην αναπτυσσόμενη προσωπικότητα του νέου.

Ακόμα, δείκτης της ποιότητας ενός νεανικού περιοδικού είναι η αποφυγή της σοβαροφάνειας. Το σοβαροφανές ύφος για θέματα ευτελή το μόνο που προκαλεί στους νέους είναι η θυμηδία και το σκώμμα. Το ύφος λοιπόν των άρθρων πρέπει να είναι οικείο στους νέους (όχι ιδιαίτερα επίσημο ή τυπικό ούτε βέβαιο απλοϊκό), η διατύπωση σαφής, η έκφραση στρωτή και καλοδουλεμένη. Ένα περιοδικό για τους νέους δεν πρέπει να είναι εμπόριο , να θέλει ένα κοινό-τυφλό οπαδό, ένα κοινό-καταναλωτή να παρουσιάζει μια ελλειπτική εικόνα της πραγματικότητας ή μια εικόνα ασφυκτικά τυποποιημένη που δήθεν επιτρέπει στους νέους να δουν τη ζωή από κοντά με αποτέλεσμα να την κοιτούν κυρίως μέσα από κλειδαρότρυπες . Δεν θα πρέπει τέλος να εξυπηρετεί πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες χειραγωγώντας τους νέους γιατί αυτοί αποτελούν τη μαγιά για τη κοινωνία του αύριο .

πηγη: Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Κόμικς και παιδιά

Τα κόμικς είναι ιδιαίτερα αγαπητά στα παιδιά. Λόγοι που θεωρήθηκε ότι συμβάλλουν στην εξάπλωση και στην εμπορική επιτυχία των κόμικς ανάμεσα στα παιδιά είναι το χιούμορ, η ελκυστικότητα που προσφέρει η δράση και η περιπέτεια, η εικόνα που κρατά σε εγρήγορση τη φαντασία των παιδιών και βιώνουν τη δράση, το ξεπέρασμα του τόπου και του χρόνου που επιτρέπει νοητικά ταξίδια, ο περιορισμός του λόγου που τα κάνει ευκολοδιάβαστα, η ποικιλία των θεμάτων τους, η χαμηλή τιμή και η ευκολία στην ανεύρεσή τους. Γράφει ο Τζιάνι Ροντάρι: «Το κόμικ δίνει την ευκαιρία στο παιδί να διαβάσει με αυθεντική περιέργεια και χωρίς παρακίνηση. Διαβάζει γιατί θέλει να μάθει τι συμβαίνει, όχι γιατί του ανατέθηκε ως εργασία. Διαβάζει για τον εαυτό του, όχι για τους άλλους ούτε για να κάνει καλή εντύπωση…» (Ροντάρι, 1985). 

Για τον Αντώνη Μπενέκο: «Η γοητεία των κόμικς αναβρύζει κατά κύριο λόγο από τον αφηγηματικό δυναμισμό των εικόνων: καθεμιά αντιπροσωπεύει μια πράξη σε εξέλιξη και όχι τελειωμένη, προβάλλει ως συνέχεια της προηγούμενης και όχι ως κατάληξη. Έτσι εξασφαλίζεται και το δραματικό στοιχείο, που αποτελεί ένα άλλο αίτημα της παιδικής φύσης» (Μπενέκος, 1984: 34). Ο Χρ. Αντωνίου θεωρεί ότι η απήχηση που ασκούν τα κόμικς πάνω στα παιδιά εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την εκ των προτέρων γνωστή και τυποποιημένη συμπεριφορά των ηρώων των κόμικς, π.χ. η φιλαργυρία του Σκρουτζ, η αδεξιότητα του Ντόναλντ, κ.ά. (Αντωνίου, 1989: 15). Για τον Πέτρο Μαρτινίδη η ανάγνωση των κόμικς, από μικρούς και μεγάλους, μοιάζει με το άκουσμα των παραμυθιών από τα παιδιά, οδηγεί στον παιδισμό ή παλιμπαιδισμό: «Η κατάσταση του αναγνώστη των κόμικς είναι αρκετά κοντά σ’ εκείνη του παιδιού που ακούει απολαμβάνοντας τα όσα τρομερά και θαυμαστά έχουν να του ιστορήσουν τα παραμύθια κάποιου παππού ή γιαγιάς. Εκστατικό απέναντι στα όσα ακούει …πολύ αμφιβάλλοντας για την αλήθεια των λεγομένων. Κάπου εκεί εντοπίζεται και η στάση του αναγνώστη των κόμικς απέναντι σ’ αυτά που διαβάζει. Να τα θεωρεί δηλαδή ταυτόχρονα αρκετά απίστευτα, απίθανα ή αφελή, ώστε να μην τον χρεώνουν με καμιά παραπέρα προβληματική και αρκετά πιστευτά ώστε να εισχωρεί στην εσωτερική συνάφεια των περιγραφών και να τις απολαμβάνει» (Μαρτινίδης, 1982: 215-216). Η ταύτιση του παιδιού-αναγνώστη με τον εύκολα αναγνωρίσιμο ήρωα και η επαναλαμβανόμενη λυτρωτική κορύφωση της ιστορίας (ο ήρωας που δεν τον πετυχαίνουν οι σφαίρες του εχθρού ή γλιτώνει εκατοντάδες φορές από τις πιο θανάσιμες παγίδες και βγαίνει πάντα ο νικητής)., ίσως είναι οι συμβάσεις που ερμηνεύουν το πώς διαβάζονται τα κόμικς και γίνονται αγαπητά. 

Κόμικς εγκώμιο 

Το δυνατό ερέθισμα που προκαλεί η εικόνα και η μαγεία που ασκεί ο εσκεμμένα απλοϊκός λόγος έχουν σαν αποτέλεσμα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση, καθώς με τις φανταστικές ή κωμικές τους περιπέτειες απομακρύνουν τον αναγνώστη από την κούραση και τη ρουτίνα της καθημερινότητας. 

• Είναι ένα λογοτεχνικό είδος που απλώνεται σ’ όλα τα αφηγηματικά είδη (περιπέτεια, φανταστικό, αστυνομικό, πολεμικό, σάτιρα, κ.ά.).

 • Βρίσκεται στα χέρια όλων των κατηγοριών του αναγνωστικού κοινού (μικρούς και μεγάλους, εργάτες και διανοούμενους, πλούσιους και φτωχούς). 

• Διαβάζεται με λιγοστή προσπάθεια (χωρίς ιδιαίτερη αυτοσυγκέντρωση, χωρίς μολύβι για υποσημειώσεις ή ασκήσεις μνημονικών ικανοτήτων) και μεταφέρεται εύκολα παντού (στο θορυβώδες τρένο, στο καράβι, στο κρεβάτι πριν από το νυχτερινό ύπνο, μέσα σε κάποια τσέπη, ιδιαίτερα όταν ο μικρός αναγνώστης θέλει να αποφύγει την οργή των γονιών του). 

• Σε κάνει να ξεχνάς την πεζή πραγματικότητα της καθημερινής ζωής, σε μεταφέρει σ’ άλλους κόσμους, του παρελθόντος, του παρόντος, του μέλλοντος, εκπληκτικά όμορφους και απίστευτα ωραίους. Η κινηματογραφική αφήγηση βοηθάει ιδιαίτερα στην απορρόφηση του αναγνώστη. «Όσο διαβάζονται οι ιστορίες, άλλο τόσο περπατιούνται, κοιτάζονται, μυρίζονται, ηχούν, έχουν ποικίλες αφές και γεύσεις» (Μαρτινίδης, 1982: 221). 

• Είναι μια πραγματική απόλαυση, ένα ψυχαγωγικό ανάγνωσμα που το διαβάζεις όταν επιστρέφεις στο σπίτι σου, όσο κουρασμένος κι αν είσαι, όσο κακόκεφος κι αν αισθάνεσαι και δεν βαριέσαι να το κοιτάζεις και να το ξεφυλλίζεις, να χαμογελάς, να καγχάζεις ή ακόμα και να ξεκαρδίζεσαι αδιαφορώντας για το τι λένε οι γύρω σου (Κολιοδήμος, 1982: 6). Και βέβαια να “συναντάς” τους χαρακτήρες του, που θα φρόντιζες να αποφύγεις αν είχες να τους συναντήσεις στην καθημερινή ζωή (Μαρτινίδης, 1982: 221). 

Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς υποστηρίζουν ότι πίσω από τους καλοκάγαθους ήρωες διακινούνται ποικίλα ιδεολογήματα και πολύπλοκες φαντασιώσεις. 

Τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο δρουν με δύο τρόπους, εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων: 

(α) Με λανθάνοντα τρόπο, μέσω της μεταβίβασης γενικών προτύπων σχέσεων και εξουσίας, π.χ. τις σχέσεις των παιδιών με τους ενηλίκους, τις σχέσεις των δύο φύλων, κ.ά. 

(β) Με φανερό τρόπο, μέσω μηνυμάτων ιδεολογικά φορτισμένων, π.χ. απόψεις για το στρατό, αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, βίαιες εικόνες κ.ά. (Παντελίδου-Μαλούτα, 1984: 45). 

Κατά καιρούς τα κόμικς έχουν κατηγορηθεί ότι περιέχουν: 

• σαρκασμό, ειρωνεία, σάτιρα, αυθάδεια, φθόνο, εκδίκηση, απουσία ανθρωπιστικών αισθημάτων, 

• αντιδραστικό όραμα του κόσμου, προσανατολισμό προς ένα απάνθρωπο τρόπο ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς με κίνητρα το κέρδος, το ατομικό βόλεμα, το κυνήγι του πλούτου, τη λαχτάρα της δημοσιότητας, 

• κόσμους αταξικούς, με ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, κόσμοι γεμάτοι καλούς και κακούς που αντιμάχονται μεταξύ τους, 

• οι σχέσεις των ανθρώπων είναι σχέσεις υποταγείς κατώτερων προς ανώτερους, • εξιδανίκευση και ωραιοποίηση των μορφωτικών και πολιτιστικών αξιών του σύγχρονου καπιταλισμού με σκοπό της ζωής την καλοπέραση και τον άνευ ορίων καταναλωτισμό, τονισμό της αξίας του χρήματος, προβολή των εννοιών της βίας και της επιθετικότητας σαν κύρια συστατικά της ζωής και του πολέμου σαν κύριου τρόπου εκτόνωσης της ανδρικής πολυπραγμοσύνης, αποδοχή της βίας των ισχυρότερων σα νόμο της κοινωνίας, 

• προβολή του δυτικού πολιτικού συστήματος, σαν ανώτερου από τα αντίστοιχα των λαών του τρίτου κόσμου, στους οποίους πρέπει να επιβληθεί με κάθε θυσία, απουσία των γονέων και του θεσμού της οικογένειας, παθητική παρουσία της γυναίκας, 

• ρατσισμό και φυλετικές διακρίσεις,

 • απουσία αισθητικών προδιαγραφών. 

Οι αρνητές των κόμικς, επίσης, διατυμπανίζουν την πεποίθησή τους ότι αυτά υποβιβάζουν τη γλώσσα. Στα κόμικς η μεταβίβαση των μηνυμάτων γίνεται μέσα από την εικόνα, ο γραπτός λόγος παίρνει δευτερεύουσα θέση και χρησιμοποιείται μόνο κατ’ ανάγκη. Η απόσταση ανάμεσα στους αυστηρούς αφορισμούς ως την ενθουσιώδη υποδοχή και το υμνολόγιο οφείλεται στο ότι κάθε πλευρά χρησιμοποιεί διαφορετικά κόμικς σαν βάση για τις τοποθετήσεις της. Οι επικριτές, ταυτίζοντας όλα τα κόμικς μεταξύ τους, σχολιάζουν κυρίως αμερικάνικες εκδόσεις και η άλλη πλευρά ανταπαντά με τα ευρωπαϊκά κόμικς (Αστερίξ) ή κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις τύπου Μαφάλντα. 

Ο Πέτρος Μαρτινίδης γράφει σχετικά: «Οι μαχητικοί πολέμιοι και οι φανατικοί υποστηρικτές έχουν εξίσου άδικο, επειδή έχουν, όλοι τους, εξίσου δίκιο. Κι αυτό συμβαίνει γιατί οι αναφορές τους μπορεί να στηρίζονται σε διαφορετικά παραδείγματα, σε διαφορετικά μεταξύ τους έργα». Και καταλήγει: «…Οι άκριτοι ενθουσιασμοί για τα κόμικς ως τη μοναδική μυθολογία της εποχής των πυραύλων είναι το ίδιο περιορισμένα χρήσιμοι με τις πανικόβλητες κατακραυγές, για τα κόμικς ως το μίασμα της κουλτούρας» (Μαρτινίδης, 1982: 232). 

Τα θετικά στοιχεία των κόμικς: 

• Αρθρώνουν έναν κριτικό λόγο για την ίδια την κοινωνία. 

• Εκφράζουν μηνύματα ανθρωπιστικά, αντιαποικιοκρατικά, αποδεσμευμένα από ρατσιστικές προκαταλήψεις και αισθήματα υπεροχής απέναντι σε κάποιες ομάδες ανθρώπων ή τάσεις επιβολής λαούς του τρίτου κόσμου.

• Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας. 

• Καταπιάνονται με προβληματισμούς της εποχής, σαν μια απάντηση στον αμερικάνικο καπιταλισμό, ιμπεριαλισμό που επιβλήθηκε στους χώρους της επικοινωνίας και της τέχνης. 

• Ακόμα, όταν σε κάποια κόμικς συναντάμε τη βία, την εγκληματικότητα και τη σεξουαλική διάσταση της βίας, είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει στη λογοτεχνία ακόμα και στη λογοτεχνία για παιδιά ή σε μεγαλύτερο βαθμό στις περιγραφές των Μ.Μ.Ε. 

• Ο αναγνώστης δεν είναι μόνο παθητικό “υποκείμενο”, αλλά και ενεργοποιημένο “πρόσωπο”. • Είναι ερεθίσματα του νου και της φαντασίας. Η εικόνα δεν είναι ούτε απλή, ούτε ευκολοδιάβαστη. Συμπυκνώνει πληροφορίες που πρέπει να ερμηνευτούν. 

• Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς δεν είναι πάντα φανταστικά δημιουργήματα, αλλά συχνά πραγματικοί εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Έτσι επέρχεται ένα είδος “κάθαρσης” του αναγνώστη, καθώς αυτός ταυτίζεται με τον ήρωα του κόμικς. Οι ήρωες, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι τυποποιημένοι, συμβατικοί, έχουν ο καθένας τους τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Κάποτε η προσωπικότητά τους είναι δανεισμένη από υπαρκτά πρόσωπα. Συχνά συναντάμε την ανθρώπινη εκδοχή του ρομαντικού ήρωα με αξίες, αρχές και πολιτική συνείδηση, που πιστεύει στη φιλία, τρέφει σεβασμό στις γυναίκες και γενικά λειτουργεί ως θετικό πρόσωπο. 

• Τα κόμικς περιέχουν εικαστική ευαισθησία καθώς η αισθητική τους παρουσίαση είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, από το εξώφυλλο ως την τελευταία λεπτομέρεια και τη σχεδιαστική ακρίβεια. Περιέχουν εικαστικές λύσεις π.χ. η αίσθηση της απόστασης και της προοπτικής. Εικαστικά κινήματα μοντέρνας τέχνης, με χαρακτηριστική περίπτωση την Pop Art, έχουν εντάξει τα κόμικς στη θεματική τους (Λίχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.). 

• Το βασικό τους πλεονέκτημα, η επικοινωνιακή δύναμή τους μπορεί να αξιοποιηθεί σε κοινωνικά θέματα: κοινωνικά προβλήματα, αδιέξοδα, κρίσεις, αλλά και εκπαιδευτικές εφαρμογές. 

• Τα αποτελέσματα ερευνών δείχνουν πως το λεξιλόγιο των εικονογραφημένων ούτε φτωχό είναι, ούτε καθηλωμένο σε μια αυθαίρετη γραμματική κι ένα αιρετικό συντακτικό. Στα περισσότερα κόμικς, οι ονοματοποιίες και οι άσχημες εκφράσεις κατέχουν ένα απειροελάχιστο ποσοστό του συνολικού λόγου των κόμικς. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούν, όταν μιλούν, ηχοποιήσεις ή ονοματοποιίες, όπως μπαμ, κρατς, σνιφ, αούχ, κ.ά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γνωρίζουν τις λέξεις «σύγκρουση», «γδούπος», «λυγμός», «πόνος», «θλίψη», «πυροβολισμός», «κλάμα», κ.ά. 

Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση καθώς παρουσιάζουν νέες λέξεις εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιο των παιδιών. Τα κόμικς μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα που ενώνει τη ζωγραφική με τη λογοτεχνία, αλλά και το εύκολο και ευχάριστο ανάγνωσμα με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο. Άλλωστε οι ερμηνείες των γλωσσικών φαινομένων πρέπει να αναζητηθούν στον κοινωνικό χώρο και όχι να χρησιμοποιούνται επιχειρήματα επιστημονικά αναπόδεικτα (περισσότερα για το ιδεολογικό και παιδαγωγικό περιεχόμενο των κόμικς βλ. Γρόσδος, Σ. & Ντάγιου, Ε. (1999). “Κόμικς στο σχολείο, από την ολική απόρριψη και την ενθουσιώδη αποδοχή στη δημιουργική χρησιμοποίηση”, Σύγχρονη Εκπαίδευση, 107: 71-80).

Μάθε παιδί μου γράμματα... διαβάζοντας κόμικς!

Το «τετράγωνο της υποτεινούσης» και άλλες «απεχθείς» θεωρίες γίνονται διασκεδαστικές για τους μαθητές μέσα από κόμικς.

«Το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογώνιου τριγώνου ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο κάθετων πλευρών».

Πόσες «τραυματικές» ιστορίες έχουν «γραφεί» στα σχολικά θρανία, γύρω από το Πυθαγόρειο Θεώρημα και άλλα γεωμετρικά αξιώματα; Και πόσοι παλιοί μαθητές θυμούνται «εφιαλτικά» το -κατεξοχήν παρεξηγημένο- μάθημα της Γεωμετρίας;

Θα μπορούσαν, όμως, οι γεωμετρικές έννοιες να ζωντανέψουν και να γίνουν πιο φιλικές στα παιδιά, ακόμη και σε εκείνα των πρώτων τάξεων του Δημοτικού;

«Πυθαγόρας, ο μουσάτος»

Το Πυθαγόρειο θεώρημα μπορεί να γίνει, όχι απλώς κατανοητό, αλλά και διασκεδαστικό, μέσα σε μόλις δύο σελίδες κόμικς

Ο Πυθαγόρας έχει καστανά μαλλιά και αρκετά μακρύ μούσι. Φορά καπελάκι (πέτασο) και άσπρο χιτώνα, τον οποίο συνοδεύει με λαχανί ιμάτιον και ασορτί σανδάλια. Βρίσκεται στο σπίτι του, στη Σάμο και κάνει... «πλάκα» με κάτι πλακάκια, που τοποθετεί, φτιάχνοντας τετράγωνα, γύρω από ένα τρίγωνο. Χωρίς περίπλοκες πράξεις, μετρώντας απλώς τα πλακάκια, καταλήγει στη διατύπωση του θεωρήματος, που έμελλε να τον κάνει διάσημο -και όχι πάντοτε δημοφιλή- μεταξύ των μαθητών, διαχρονικά.

Το Πυθαγόρειο θεώρημα μπορεί να γίνει, όχι απλώς κατανοητό, αλλά και διασκεδαστικό, μέσα σε μόλις δύο σελίδες κόμικς!

Ενα χρήσιμο εργαλείο με απεριόριστες εφαρμογές

«Οι εκπαιδευτικοί αναζητούν καινούριους τρόπους και εναλλακτικές μεθόδους, προκειμένου να περάσουν τα διδακτικά θέματα στα παιδιά πιο εύκολα, πιο εντυπωσιακά, πιο ευχάριστα και πιο αποτελεσματικά» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τάσος Αποστολίδης, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, γνωστός ευρύτερα ως σεναριογράφος κόμικς, από τις διασκευές των κωμωδιών του Αριστοφάνη.

Μάθε παιδί μου γράμματα... διαβάζοντας κόμικς!

«Τα κόμικς είναι ένα εύχρηστο εργαλείο για τον εκπαιδευτικό, που έχει ενημερωθεί πώς να το αξιοποιήσει» προσθέτει ο κ. Αποστολίδης, ο οποίος μέσα από προγράμματα και σεμινάρια έχει αναλάβει να μεταδώσει σε δασκάλους και καθηγητές, που το επιθυμούν, γνώσεις από την πολυετή πείρα του ως ευθυμογράφος, να εξηγήσει πώς τα κόμικς εκτός από ψυχαγωγικά αναγνώσματα μπορούν να αποτελέσουν φορείς γνώσεων και πληροφοριών και να τους εκπαιδεύσει πώς ένα μάθημα μετατρέπεται σε πολυτροπικό κείμενο (κόμικ), ξεκινώντας από μία λευκή σελίδα.

«Στα κόμικς υπάρχει το πλεονέκτημα της προσωποποίησης, τα ζώα μιλάνε, έχουν συναισθήματα, γι' αυτό και δεν υπάρχουν περιορισμοί, οποιαδήποτε γνώση και έννοια μπορεί να αποκτήσει μορφή και φωνή, είτε πρόκειται για το μάθημα της Ιστορίας, είτε των Μαθηματικών, είτε για οποιοδήποτε άλλο μάθημα» διευκρινίζει. Σήμερα δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί, που έχουν εντάξει τη συγκεκριμένη βιωματική ενεργητική και ... παιγνιώδη μορφή μάθησης στην ευέλικτη ζώνη διδασκαλίας.

Μετατρέποντας το μάθημα σε κόμικς

Σε σεμινάρια, που διοργανώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα ο κ.Αποστολίδης καθοδηγεί τους εκπαιδευτικούς βήμα προς βήμα, πώς να αξιοποιήσουν το εργαλείο των κόμικς στην τάξη τους. «Χρειάζεται μόνο φαντασία και κέφι, η μέθοδος είναι απλή με λίγα βήματα, άλλωστε η τέχνη δε μπορεί να διδαχθεί, η τεχνική όμως μπορεί» σημειώνει.

Το πρώτο βήμα για τη μετατροπή ενός μαθήματος σε πολυτροπικό κείμενο είναι η επεξεργασία ενός αρχικού κειμένου και ο διαχωρισμός του σε εικόνες. «Αυτές τις εικόνες, χωρίς να χρειάζεται να είναι κανείς ζωγράφος, τις τοποθετεί, χωρίζοντας σε καρέ ένα χαρτί Α4. Σε κάθε εικόνα περιγράφει ποιος μιλάει και τι λέει, πώς είναι ο περιβάλλων χώρος και ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση των ηρώων. Αυτό είναι το λεγόμενο storyboard» εξηγεί ο συγγραφέας.

Στη συνέχεια, όπως προσθέτει, «η καρεδιασμένη σελίδα μετατρέπεται σε πρόχειρη ασπρόμαυρη διαδικασία εικονογράφησης, όπου ο καθένας ζωγραφίζει αυτό που μπορεί να κάνει, χωρίς να χρειάζονται οι απίστευτες ικανότητες».

Στο τρίτο βήμα, «πάνω από το πρόχειρο σχέδιο με το μολύβι, γίνονται διορθώσεις, όπου είναι αναγκαίες και έπειτα αφού το σχέδιο πατηθεί από επάνω με μαρκαδόρο, γίνεται πιο ευανάγνωστο και καθαρό».

Στο τέταρτο βήμα μπαίνουν τα χρώματα και έπειτα καθαρογράφονται οι διάλογοι.

Εκπληκτος ο Ποσειδώνας αντίκρισε την Αθηνά... και το παιδάκι ζωγράφισε μόνο δύο μεγάλα μάτια, γεμάτα έκπληξη, όμως αυτό ήταν αρκετό

Οσον αφορά τη μέθοδο εργασίας για τη δημιουργία των κόμικς, ο δάσκαλος μπορεί να επιλέξει, εάν θα εργαστεί μόνος πάνω στο σχέδιο, μοιράζοντάς το στη συνέχεια στα παιδιά της τάξης του (παθητική διαδικασία) ή αν θα αφήσει τα παιδιά να φτιάξουν το καθένα το δικό του σχέδιο.

«Η μέθοδος που συστήνω εγώ είναι η συνεργασία του δασκάλου με κάθε μαθητή ή με μικρές ομάδες μαθητών» σημειώνει ο κ.Αποστολίδης.

«Εκπληκτος ο Ποσειδώνας αντίκρισε την Αθηνά... και το παιδάκι ζωγράφισε μόνο δύο μεγάλα μάτια, γεμάτα έκπληξη, όμως αυτό ήταν αρκετό»,αναφέρει, ενθυμούμενος χαρακτηριστικό σκίτσο μαθητή του δημοτικού.

Παίζω με τα κόμικς

Ο κ. Αποστολίδης επινόησε το διαδραστικό εκπαιδευτικό παιχνίδι «Παίζω με τα κόμικς», μία σειρά μικρών βιβλίων με επιμελώς ατελείς εικόνες, αποτελούμενη από τέσσερα τεύχη, που απευθύνεται σε παιδιά Δημοτικού.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, για ένα ψυχαγωγικό γύμνασμα φαντασίας, παρατηρητικότητας, γραφής και ζωγραφικής, καθώς τα παιδιά καλούνται να εκμαιεύσουν τον μύθο, να γράψουν τους διαλόγους, να χρωματίσουν ασπρόμαυρες εικόνες και να δημιουργήσουν καρέ καρέ μια δική τους μικρή ιστορία, με τη βοήθεια υποδείξεων χρήσης υλικών, χρωμάτων και τεχνοτροπιών.

Η σειρά εγκρίθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, ως παιδαγωγικά κατάλληλη για υλοποίηση σε δημοτικά σχολεία. Ειδικά εκπαιδευμένοι συνεργάτες της ομάδας "Παίζω με τα Κόμικς" τού Τάσου Αποστολίδη, επισκέπτονται, κατόπιν συνεννόησης, τάξεις δημοτικών σχολείων και εντός δύο σχολικών ωρών αναλύουν τους τρόπους, που τα κόμικς μπορούν να αξιοποιηθούν στο μάθημα και διδάσκουν στα παιδιά τη διαδικασία σχεδιασμού ενός κόμικ και τεχνικές γραφής σεναρίων.

Συναισθηματική εκτόνωση

Τα κόμικς ως εκπαιδευτικό εργαλείο συμβάλλουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, οι οποίοι μαθαίνουν να δημιουργούν και να αποκωδικοποιούν εικόνες. Κατά την εφαρμογή της μεθόδου, όμως, αποκαλύφθηκε και μία ακόμη, εξίσου ενδιαφέρουσα, διάστασή της, που έχει να κάνει με τον ψυχισμό των παιδιών.

«Διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά εκτονώνουν έντονα συναισθήματα μέσα από τη δημιουργία κόμικς, εκφράζουν με μεγαλύτερη ευκολία ό,τι μπορεί να τους απασχολεί, από απλά καθημερινά προβλήματα, μέχρι σύνθετα κοινωνικά ζητήματα, ανακαλύψαμε μέχρι και θύματα σχολικού εκφοβισμού» λέει χαρακτηριστικά ο κ.Αποστολίδης.

10 λόγοι για τους οποίους θα πρέπει 

ν’ αφήνετε τα παιδιά να διαβάζουν κόμικς!

Τα κόμικς είναι από τις πιο δημοφιλείς και ταυτόχρονα «παρεξηγημένες» μορφές λογοτεχνίας. Γνωστά και ως «ένατη τέχνη» έχουν αποτελέσει αντικείμενο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε φανατικούς υποστηρικτές και σε πολέμιους -παιδαγωγούς και γονείς- που υποστηρίζουν ότι «με τα κόμικς κινδυνεύει όχι μόνο η γλώσσα αλλά και τα ήθη των παιδιών…». Τα τελευταία χρόνια τα κόμικς φαίνεται να κερδίζουν συνεχώς έδαφος καθώς έχουν επιστρατευτεί ακόμα και στην εκπαίδευση για να συνδυάσουν την ψυχαγωγία με τη γνώση. Εντούτοις, πολλοί γονείς ακόμα αισθάνονται προβληματισμένοι όταν το παιδί τους δείχνει υπερβολικό ζήλο στην ανάγνωση κόμικς. Γι’ αυτούς που ανησυχούν έχουμε να παραθέσουμε 10 λόγους για να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να διαβάζουν κόμικς.

Από την Πολυξένη Πέσχου

21.10.2013

Τα κόμικς όχι μόνο είναι διασκεδαστικά αλλά και πολύτιμα εργαλεία ώστε να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με το λογοτεχνικό βιβλίο

Αποτελούν ένα τρόπο γραφής απαιτητικό για τον αναγνώστη αφού συνδυάζουν προφορικό λόγο με παρουσία εικόνων.

Προσφέρουν πρόσφορο έδαφος για να αναπτύξουν τα παιδιά τη φαντασία τους.

Παρέχουν ερεθίσματα στην παρατηρητικότητα αλλά και προκλήσεις για συμμετοχή του αναγνώστη αφού πολλές φορές περιέχουν κρυφά νοήματα.

Πραγματεύονται συχνά θέματα που απαιτούν κριτική προσέγγιση όπως κοινωνικά, ηθικά, προσωπικά κτλ.

Προωθούν τη δημιουργικότητα. Πολλοί λιλιπούτιοι αναγνώστες αποκτούν την επιθυμία να δημιουργήσουν τα δικά τους κόμικς.

Βελτιώνουν την ανάπτυξη της αναλυτικής σκέψης.

Φέρνουν το παιδί σε επαφή με κλασικά έργα με τρόπο προσφιλή και διασκεδαστικό. Στο εμπόριο κυκλοφορούν με αυτή τη μορφή σύγχρονες διασκευές κλασικών έργων προσαρμοσμένες για παιδιά.

Εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο αλλά και εισάγουν το παιδί σε διάφορες μορφές επικοινωνιακού λόγου.

Γιατί απλά, τα παιδιά ΤΑ ΑΓΑΠΟΥΝ.

Τελικά αυτό που πολλοί γονείς ενδέχεται να θεωρούν εχθρό μπορεί να αποτελεί εργαλείο, πάντα όμως με την κατάλληλη καθοδήγηση. Μέσα από την εκδοτική χιονοστιβάδα για να βγει ο αναγνώστης αλώβητος θα πρέπει να επιλέγει αυτά που εγγυώνται όχι μόνο αισθητική ποιότητα και έξυπνη εικονογράφηση αλλά και γλωσσική δύναμη συνδυασμένη με χιούμορ.

Comics

“Έμαθα ανάγνωση πριν πάω σχολείο, γιατί ήθελα να διαβάζω μόνος μου τα comic strips στις εφημερίδες και να μαθαίνω τι γίνεται παρακάτω, χωρίς να χρειάζεται να περιμένω τον πατέρα μου να μου διαβάσει τη συνέχεια”, δηλώνει ο Jeff Smith, δημιουργός του δημοφιλούς comic Bone.

Τα comics, σύμφωνα με πολλούς θεωρητικούς, αλλά και εκπαιδευτικούς, δε διηγούνται μόνο τις ιστορίες πλασμάτων με υπερφυσικές δυνάμεις, αλλά έχουν και τα ίδια την δύναμη να μεταφέρουν γνώση.

Η ένταξη των comics στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και της καλλιέργειας ερεθισμάτων για την αναζήτηση γνώσης, τόσο για θέματα που σχετίζονται άμεσα με τη σχολική εκπαίδευση, όσο και για εκείνα που αφορούν στην ευρύτερη κατανόηση και κοινωνική συμπεριφορά.

Οι γνώμες των εκπαιδευτικών διίστανται, υποστηρίζοντας ή αμφισβητώντας τη χρήση των comics ως εκπαιδευτικό εργαλείο:

• Η διευθύνουσα της Αμερικανικής Ένωσης Μελέτης του Παιδιού, Sidonie Gruenberg, τάχθηκε υπέρ αυτής της μεθόδου, λέγοντας χαρακτηριστικά, “Δεν υπάρχει σχεδόν κανένα θέμα το οποίο να μην μπορεί να παρουσιαστεί μέσα από το συγκεκριμένο Μέσο”.

• Ο Fredric Wertham αποτέλεσε τον ισχυρότερο πολέμιο και με το βιβλίο του, Seduction of The Innocent, κατάφερε να πείσει το αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα ότι τα comics είναι επιζήμια για τα παιδιά.

Από το 1970 ξεκίνησε μια περίοδος ευρείας αποδοχής του ρόλου των comics ως εκπαιδευτικών εργαλείων, με αποκορύφωμα την έκδοση του Maus από τον Art Spiegelman, του πρώτου graphic novel που κέρδισε βραβείο Pulitzer το 1992. Από τότε μέχρι και σήμερα, όλο και περισσότεροι δάσκαλοι και ακαδημαϊκοί χρησιμοποιούν τα comics, στις σχολικές και πανεπιστημιακές αίθουσες, ενώ παράλληλα, πληθαίνουν και τα εγχειρίδια για το διδακτικό ρόλο τους.

Ποιά είναι, όμως, τα στοιχεία εκείνα, που καταστούν τα comics αποτελεσματικά εκπαιδευτικά εργαλεία;

• Σε έρευνα που διεξήχθη από τον Hutchinson, μόλις το 1949, το 79% των καθηγητών υποστήριξαν ότι τα comics αποτελούν ισχυρό κίνητρο για μάθηση, ενώ επίσης το 79% είπαν ότι η χρήση τους στην εκπαίδευση αύξησε την ατομική συμμετοχή.
• Tα comics παρουσιάζουν, ενδεχομένως, ένα πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες διδακτικές μεθόδους, αφού βασίζονται κυρίως στη δύναμη της εικόνας. Σύμφωνα με τον Versaci “δημιουργούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο για κάθε θέμα”, με αποτέλεσμα να το καθιστούν πιο προσιτό. Επιπλέον, το γεγονός ότι η ανάγνωση ενός comic είναι μια σύνθετη διαδικασία ταυτόχρονης πρόσληψης εικόνων και λέξεων, εκπαιδεύει τα παιδιά στην αποκωδικοποίηση και επανα-κωδικοποίηση οπτικών μηνυμάτων, καθώς και στην ικανότητα να σκέφτονται συνθετικά.
• H δυνατότητα συμμετοχής του αναγνώστη κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης ενός comic. Το gutter, το κενό, δηλαδή, ανάμεσα στα καρέ, επιτρέπει στον καθένα από εμάς να πλάσει μια ιστορία, μέσα στην ίδια την ιστορία.
• H σημασία της αφήγησης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σύμφωνα με έρευνες, αλλά και εμπειρικές παρατηρήσεις, η πληροφορία που τοποθετείται μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αφήγησης, απορροφάται και μένει πολύ πιο εύκολα στη μνήμη κάποιου, πόσο μάλλον όταν τοποθετείται στο πλαίσιο μιας εικονογραφημένης αφήγησης.
• Η δυναμική της γλώσσας των comics αποτελεί ένα ουσιαστικό κίνητρο και ταυτόχρονα ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό εργαλείο.
• Η δυνατότητα συμμετοχής και παρέμβασης κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης.
• Το «σπάσιμο» των όποιων πολιτιστικών και γλωσσικών διαφορών (μέσα από τη δύναμη της εικόνας).
• Η προσέγγιση «δύσκολων» θεμάτων (ρατσισμός, πόλεμος, μετανάστευση κ.λπ.).
• Η ανάπτυξη της κριτικής και συνθετικής σκέψης.
• Η εισαγωγή της δημιουργικότητας στις σχολικές τάξεις.
• Η άντληση πλούτου πληροφοριών και η παρακίνηση για εμπλουτισμό αυτών των πληροφοριών…

…αποτελούν μερικά από τα στοιχεία που μπορούν να προφέρουν τα comics στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Άλλωστε, όπως υποστηρίζει ο Sugata Mitra, εμπνευστής του πειράματος Hole in the Wall, “Αν τα παιδιά ενδιαφερθούν, η εκπαίδευση προκύπτει αυθόρμητα”.

Το διδακτικό και παιδαγωγικό πλαίσιο των ψηφιακών comics στην εκπαίδευση 

Η αξιοποίηση των ψηφιακών κόμικς στην εκπαίδευση όταν εντάσσεται σε ένα συγκεκριμένο διδακτικό και παιδαγωγικό πλαίσιο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση. Ειδικότερα τα κόμικς αναπτύσσονται σε μια γλώσσα παγκοσμίως κατανοητή προκαλώντας τις αισθήσεις, μετατρέποντας το αφηρημένο σε συγκεκριμένο, απογειώνοντας την φαντασία των νέων (Βασιλικοπούλου & Ρετάλης 2008). Βασίζονται στη θεωρία της διπλής κωδικοποίησης του Paivio σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι αποθηκεύουν και αποκωδικοποιούν πληροφορίες με διπλό τρόπο σε δύο συστήματα μνήμης, τη γλώσσα (λεκτικές πληροφορίες) και τις εικόνες (μη λεκτικές πληροφορίες), όταν συνοδεύεται από κείμενο και αντίστροφα (Paivio, 2006,3)

Αν επιχειρήσουμε να οριοθετήσουμε το παιδαγωγικό πλαίσιο των ψηφιακών κόμικς συσχετίζοντας με τις θεωρίες μάθησης θα καταλήγαμε ότι ο εποικοδομισμός ταιριάζει περισσότερο στις διδακτικές προσεγγίσεις που ενσωματώσουν ψηφιακά κόμικς. Και αυτό γιατί ο εποικοδομισμός είναι μια φιλοσοφική / επιστημολογική και παιδαγωγική προσέγγιση της μάθησης, όπου η μάθηση εμφανίζεται σαν μια ενεργή διαδικασία στην οποία οι εκπαιδευόμενοι συνθέτουν καινούριες ιδέες ή έννοιες που βασίζονται πάνω στην τωρινή ή/και στην παλαιά γνώση (Gros 2002, 323-343). Ο εποικοδομισμός συνεπώς προτείνει δραστηριότητες παρά απλό περιεχόμενο, αυθεντικότητα μέσα σε κοινωνικό πλαίσιο γεγονός που συνδέεται με την ενασχόληση των μαθητών κατά την δημιουργία ψηφιακών κόμικς.

Ψηφιακά Εργαλεία Δημιουργίας Comic Strip

• http://www.bbc.co.uk/doctorwho/comicmaker/ http://www.mashon.com/spore/creator
• http://www.makebeliefscomix.com/Comix/ http://www.toondoo.com/
• http://www.garfield.com/fungames/comiccreator.html
• http://www.bam.gov/sub_yourLife/yourlife_comiccreator.html# 

Εργαλεία δημιουργίας βιβλίων κόμικς

• http://www.mycomicbookcreator.com
• http://plasq.com/comic-life
• http://www.webcomicbookcreator.com 

Εφαρμογές

• ToonDoo: “Fastest Way to Create Comic Strips and Cartoons”:www.toondoo.com
• BitStrips: www.bitstrips.com/create/comic
• Make Belief Comics: www.makebeliefscomix.com/comix (you don’t even have to create an account to use this)
• Create Your Own Comic from Marvel:marvel.com/games/play/34/create_your_own_comic
• Pixton: www.pixton.com
• Comic Creator from Read Write Think:www.readwritethink.org/files/resources/interactives/comic
• Strip Creator: www.stripcreator.com
• Strip Generator: stripgenerator.com/strip/create
• Write Comics: writecomics.com
• Toonlet: toonlet.com
• Cambridge English Online’s Cartoon Creator:cambridgeenglishonline.com/Cartoon_Maker
• Cartoonize Your Pet! www.cartoonizemypet.com
• Anmish: anmish.com
• “LOL” Builder: builder.cheezburger.com/builder/rage

iPad και Android Apps 

• Comic Touch 2 (iOS): itunes.apple.com/app/comic-touch-2/id692819867?mt=8
• Cartoonatic (iOS):itunes.apple.com/il/app/cartoonatic/id420905479?mt=8
• DoInk (iOS): www.doink.com
• Comic Puppets Lite (Android):play.google.com/store/apps/details?id=air.com.touchmultimedia.comicpuppetsfree
• Marvel Comics: (Android): play.google.com/store/apps/details?id=com.marvel.comics
• Draw Anime – Manga Tutorials (Android):play.google.com/store/apps/details?id=mangatutorial.drawanime