Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟ

(Κριτήρια αξιολόγησης)

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε!

«Βιάζομαι!… Δεν έχω χρόνο!… Αντίο!…» Ακούμε τέτοιες κουβέντες κάθε μέρα, όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Συχνά, επίσης, ακούμε να λέγεται ότι ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης, της ταχύτητας και της βιασύνης.

Αν όμως πάρεις στα χέρια σου ένα βιβλίο, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτή τη θαυμαστή ιδιότητα- μας βοηθούν να χαλαρώνουμε. Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια τον φόβο πως ό λα π ερνούν μ ε ξέφρενη ταχύτητα κ ι ε σύ δ εν π ρολαβαίνεις ν α δ εις τ ι γ ίνεται. Ξαφνικά, αρχίζεις να πιστεύεις ότι δε χρειάζεται να τρέχεις με τόση βιασύνη για μια δουλειά μάλλον ασήμαντη. Στα βιβλία όλα συμβαίνουν ήσυχα, με μία τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Ίσως επειδή οι σελίδες τους είναι αριθμημένες, ίσως γιατί οι σελίδες κυλούν απαλά και γαλήνια καθώς τις γυρίζεις. Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν, συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.

Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο, συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία. Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξιδεύουν στον ουρανό;

Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε, τα βιβλία μάς μαθαίνουν να παρατηρούμε το καθετί, τα βιβλία μάς προσκαλούν, ακόμα και μας υποχρεώνουν καμιά φορά να καθίσουμε για λίγο. Συνήθως διαβάζουμε καθιστοί, με το βιβλίο στο τραπέζι ή στα γόνατά μας , έτσι δεν είναι ; Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα - εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα στα μάτια σας, βλέπουν ... Ε, ξέρετε τι βλέπουν!

Είμαι βέβαιος ότι τα βιβλία ποτέ δε βαριούνται όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα - παιδί ή μεγάλος - μας κινεί το ενδιαφέρον πολύ περισσότερο από κάποιον που δε νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει ποτέ καιρό να καθίσει, που δεν καταφέρνει να παρατηρήσει πολλά απ’ όσα υπάρχουν γύρω μας. Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, η ευχή μου σε όλους μας είναι: «Να υπάρχουν ενδιαφέροντα

βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία !»

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 02.04.2019 –

Μήνυμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (IBBY)

[μτφρ. Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου]

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η Δραστηριότητα

Α1. α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, ενημερώνοντας τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενό του, σε μία παράγραφο 80 -100 λέξεων.

Μονάδες 10

Α1. β. Σε μία παράγραφο 40 -50 λέξεων να εξηγήσετε γιατί ο συγγραφέας πιστεύει ότι «τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν».

Μονάδες 5

2η Δραστηριότητα

Α2. α. Να αιτιολογήσετε τη χρήση της ερώτησης στο τέλος της τέταρτης παραγράφου του κειμένου.

Μονάδες 3

Α2. β. Να σχολιάσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις παρακάτω φράσεις του κειμένου:

1. «Να υπάρχουν ενδιαφέροντα βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία !»

2. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα - παιδί ή μεγάλος - μας κινεί το ενδιαφέρον.

Μονάδες 3

Α3. Να χαρακτηρίσετε την καθεμία από τις υπογραμμισμένες αναφορικές προτάσεις που ακολουθούν ως προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική, αιτιολογώντας την απάντησή σας.

i. όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης

ii. συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.

Μονάδες 4

Α4. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, δίνοντας ένα συνώνυμο για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται τονισμένες:

• …ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης.

• …όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα…

• …οι σελίδες κυλούν απαλά…

• …μάς μαθαίνουν να παρατηρούμε το καθετί…

• Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα…

Μονάδες 5

Α5. Με αφορμή το μήνυμα για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Βιβλίου (2 Απριλίου) και λαμβάνοντας υπόψη ότι διανύουμε μία εποχή όπου η φιλαναγνωσία είναι αρκετά περιορισμένη, αποφασίζετε να συντάξετε μία γραπτή εισήγηση προς το Γραφείο Παιδείας του Δήμου σας. Αφού καταγράψετε δύο παράγοντες οι οποίοι, κατά τη γνώμη σας, εξηγούν σήμερα την αδιαφορία πολλών συμμαθητών σας για το βιβλίο, να επισημάνετε δύο οφέλη που θα προέκυπταν από τη λειτουργία δημόσιας βιβλιοθήκης στην περιοχή στην οποία διαμένετε. Η εισήγησή σας να έχει έκταση 250 – 300 λέξεων.

Μονάδες 20

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Τις προηγούμενες φορές, ο Ιβάν πάντα έβρισκε να πει κάτι για να συγχαρεί την επιλογή της∙ ένα «τι βιβλίο!» ή «Υπέροχο!», τίποτα περισσότερο, γιατί η γυναίκα δεν έδειχνε να έχει όρεξη για κουβέντες. Αυτή τη φορά, όμως, όπως είχε διαλέξει απ’ το ράφι του μέλιτος τρία βιβλία του Μακ Κάρθι, τον οποίο ο Ιβάν θεωρούσε ανώτερο όλων των εν ζωή μ υθιστοριογράφων του κόσμου, της επέστρεψε το βλέμμα και της είπε: «Έχετε διαλέξει τα τρία ωραιότερα μυθιστορήματα του μαγαζιού». «Δεν έχω κανένα πρόβλημα να σας πιστέψω», του είπε χαμογελώντας.

Είχε μόλις διαβάσει τα δύο πρώτα, το Όλα τα ωραία άλογα και το Πέρασμα, βιαζόταν να διαβάσει το τρίτο, κι ύστερα να κυκλοφορήσει το τρίπτυχο στο περιβάλλον της. Ευλογούσε τον Θεό για τον κακό καιρό: το ίδιο βράδυ κιόλας θα ’χε τελειώσει το Πολιτείες του Κάμπου. Ετοιμαζόταν να περάσει μια αξέχαστη μέρα. Έτσι θυμόταν και τις μέρες όπου είχε διαβάσει τον πρώτο και τον δεύτερο τόμο: τον πρώτο, σ’ ένα ταξίδι με το τρένο από τη Φλωρεντία στη Ρώμη∙ τον δεύτερο, την άλλη μέρα, στη Ρώμη, όπου έχοντας τελειώσει τις δουλειές της, δεν είχε παρά μόνο ένα πράγμα στο μυαλό της: να μάθει ποιος ήταν αυτός ο συγγραφέας και ποια άλλα βιβλία είχε γράψει.

Ο Ιβάν είχε μαγευτεί: «Απ’ όλες τις λειτουργίες της λογοτεχνίας, μου επιβεβαιώνετε ότι μία από τις ευτυχέστερες είναι ν’ αλληλοαναγνωρίζονται και να συζητούν άνθρωποι που είναι πλασμένοι να συνεννοούνται».

[…] «Και να σκεφτεί κανείς πόσοι γνωστοί μου παραπονιούνται πως δε βρίσκουν τίποτα καλό να διαβάσουν. Τι τρέλα!»

«Τι κρίμα, θέλετε να πείτε… τη στιγμή που εσείς κι εγώ ανακαλύπτουμε κάθε μήνα κι ένα αριστούργημα. Φταίει ότι το ενενήντα τοις εκατό των μυθιστορημάτων που εκδίδονται, «δεν αξίζει τον κόπο», όπως έλεγε ο Πολάν. Η κριτική θα όφειλε να μην ασχολείται παρά με τα άλλα , αλλά είναι επιπόλαιη και φυγόπονη».

«Κι αδιαφορεί τελείως για την αλήθεια. Δε γνωρίζει παρά δύο νόμους: της συντεχνίας και της παρέας. Με μία λέξη , είναι διεφθαρμένη».

«Δεν τολμούσα να το πω. Λιβανίζουν κάτι θλιβερά βιβλία και, μέσα σ’ αυτό το μάγμα, τα μαργαριτάρια περνούν απαρατήρητα. Εξ ορισμού, η σύγχυση ωφελεί τις μετριότητες».

Laurence Cossé, Στο καλό μυθιστόρημα, εκδ. Πόλις

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η Δραστηριότητα

Β1. Σε καθέναν από τους παρακάτω ισχυρισμούς να δώσετε τον χαρακτηρισμό Σωστό ή Λάθος, με βάση το κείμενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με μία συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.

1. Ο βιβλιοπώλης πάντα έδειχνε ενδιαφέρον στην ηρωίδα.

2. Η ηρωίδα είναι μια δεινή «βιβλιοφάγος» και αφιερώνεται στην ανάγνωση των βιβλίων της οπουδήποτε κι αν είναι, σε οποιαδήποτε στιγμή.

3. Ο Ιβάν θαυμάζει τη φιλαναγνωσία της ηρωίδας, αλλά δεν επικροτεί τις επιλογές των βιβλίων της.

4. Οι κριτικές λογοτεχνικών βιβλίων μπορούν να συμβάλλουν στην ανάδειξη ενός έργου και να το καταστήσουν γνωστό σε πολύ κόσμο.

5. Μέσα σ’ ένα εμπορευματοποιημένο σύστημα συγγραφής και έκδοσης βιβλίων το καλό βιβλίο, που αποτελεί παιδεία από μόνο του, είναι δυσεύρετο.

Μονάδες 15

2η Δραστηριότητα

Β2. Να σχολιάσετε τη χρήση του β΄ πληθυντικού προσώπου στις παρακάτω φράσεις του κειμένου:

i «Τι κρίμα, θέλετε να πείτε …»

ii «Έχετε διαλέξει τα τρία ωραιότερα μυθιστορήματα του μαγαζιού».

Μονάδες 4

Β3. α. Στο κείμενο αξιοποιούνται ως αφηγηματικοί τρόποι ο διάλογος και η διήγηση. Να καταγράψετε ένα σημείο του κειμένου όπου τους αναγνωρίζετε αντίστοιχα.

Μονάδες 4

Β3. β. Ο αφηγητής στο κείμενο που διαβάσατε δεν συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται (ετεροδιηγητικός). Να αιτιολογήσετε αυτόν τον χαρακτηρισμό με βάση δύο σημεία του κειμένου.

Μονάδες 4

Β4. Να χαρακτηρίσετε το ύφος (απλό ή επίσημο) στις παρακάτω φράσεις του κειμένου.

1. όλων των εν ζωή μυθιστοριογράφων του κόσμου

2. Λιβανίζουν κάτι θλιβερά βιβλία

3. δεν έδειχνε να έχει όρεξη για κουβέντες.

Μονάδες 3

Β5. Διαβάζοντας το λογοτεχνικό απόσπασμα που σας δόθηκε, καταγράφετε σε μία παράγραφο 120 - 150 λέξεων τα συναισθήματα που σας δημιούργησε η πρόσφατη ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου.

Μονάδες 20

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1η Δραστηριότητα

Α1.α.

(Αγαπητοί συμμαθητές)

Το μήνυμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα αναφέρεται στα οφέλη της ανάγνωσης βιβλίων στην εποχή της ταχύτητας. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τα βιβλία δημιουργούν στον αναγνώστη ένα συναίσθημα ηρεμίας, βοηθώντας τον να επαναπροσδιορίσει την αξία του χρόνου. Υποστηρίζει ότι τα βιβλία καλλιεργούν τη φαντασία του αναγνώστη, διδάσκοντάς του την απόλαυση της στιγμής, ενώ ταυτόχρονα επικοινωνούν κι αυτά με τον αναγνώστη κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Τέλος, επισημαίνει ότι ο βιβλιόφιλος θεωρείται ενδιαφέρουσα προσωπικότητα και γι' αυτό το μήνυμα της Οργάνωσης εστιάζει στην αναγκαιότητα όχι μόνο αξιόλογων βιβλίων αλλά και στην ύπαρξη αξιόλογων αναγνωστών.

(97 λέξεις)

Α1.β.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν, όταν τα διαβάζουμε. Παρακολουθούν τη σκέψη μας, την ψυχική μας διάθεση, αντιλαμβάνονται αν είμαστε χαρούμενοι ή θλιμμένοι. Κατά τον συγγραφέα, τα βιβλία αφουγκράζονται την οπτική μας για τα πράγματα, τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.

(48 λέξεις)

2η Δραστηριότητα

Α2.α.

Η ερώτηση στο τέλος της τέταρτης παραγράφου του κειμένου είναι ρητορική. Η ερώτηση αξιοποιείται για να δώσει έμφαση στον αυτονόητο χαρακτήρα της απάντησης, καθώς και για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, προσδίδοντας ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στον λόγο.

Α2.β.

1. Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να αποδοθεί αυτούσια σε ευθύ λόγο η ευχή του συγγραφέα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Το θαυμαστικό αξιοποιείται για να προσδώσει έμφαση στην ευχή που διατυπώνεται.

2. Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται, για να παρεμβληθεί ένα σχόλιο το οποίο συμπληρώνει το βασικό νόημα της πρότασης.

Α3.

i Η αναφορική πρόταση είναι παραθετική/προσθετική, γιατί δεν αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα στον λόγο.

ii Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, γιατί αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα της φράσης που προηγείται.

Α4.

• ζούμε στην εποχή της υπέρογκης/υπερβολικής/συσσωρευτικής πληροφόρησης.

• …όλα περνούν με ανεξέλεγκτη/ιλιγγιώδη ταχύτητα…

• …οι σελίδες κυλούν ανάλαφρα/ ήρεμα…

• …μάς μαθαίνουν να προσέχουμε/επισημαίνουμε το καθετί…

• Κάποιος που ευχαριστιέται/χαίρεται το διάβασμα…

Α5. Ενδεικτικά ο μαθητής θα μπορούσε ν’ αξιοποιήσει το παρακάτω υλικό για την Παραγωγή Λόγου:

[τόπος, χρόνος]

[Προσφώνηση] Αξιότιμοι κύριοι,

Αφορμή σύνταξης της συγκεκριμένης εισήγησης: η περιορισμένη φιλαναγνωσία στην εποχή μας.

[Πρόλογος] Θέμα: Η απαξίωση του βιβλίου και τα οφέλη της φιλαναγνωσίας

Θέση: Η απαξίωση της γνώσης στην εποχή μας και ειδικότερα η απαξίωση του βιβλίου είναι γεγονός. Επομένως απαιτείται σε μια τέτοια πραγματικότητα να συζητηθούν τα αίτια της κατάστασης και να επισημανθούν τα οφέλη της φιλαναγνωσίας και της λειτουργίας δημόσιων βιβλιοθηκών.

[Κύριο Μέρος]

Α΄ Ζητούμενο: Παράγοντες απαξίωσης της ανάγνωσης βιβλίων (Παρατίθενται ενδεικτικά περισσότεροι από δύο )

• η ημιμάθεια, η απουσία πνευματικής καλλιέργειας

• η έλλειψη ελεύθερου χρόνου

• η αδυναμία του σχολείου να καλλιεργήσει το ενδιαφέρον και την αγάπη του παιδιού για το βιβλίο - το βιβλίο ταυτίζεται με την αξιολόγηση των γνώσεων που έχει αποκτήσει ο μαθητής, με τις εξετάσεις, με αποτέλεσμα αυτός, ειδικά όταν μεγαλώνει, να αποστρέφεται και το βιβλίο και το διάβασμα

• η δ ιαρκής ε νασχόληση μ ε τ ην τεχνολογία κ αι ο ε θισμός σ ' α υτήν υποβαθμίζει ό,τι απαιτεί σκέψη

• η απουσία προβολής πνευματικών προτύπων (δε μάθαμε να αγαπάμε το διάβασμα, δεν αποτελεί συνήθεια για τα πρόσωπα του περιβάλλοντός μας)

• το βιβλίο δεν προβάλλεται από την τηλεόραση, η οποία το παραγκωνίζει και μάλιστα συστηματικά, ενώ δεν προωθεί την ανάγνωση βιβλίων.

Β΄ Ζητούμενο: Οφέλη από τη λειτουργία δημόσιας βιβλιοθήκης

(Παρατίθενται ενδεικτικά περισσότερα από δύο )

Παρατήρηση: Καλό είναι οι μαθητές να δείξουν τόσο την αξία της βιβλιοθήκης όσο και την αξία της γνώσης ως δημόσιου αγαθού.

• Το βιβλίο είναι παράθυρο στον κόσμο. Προσφέρει στον άνθρωπο γνώσεις, πληροφορίες, αυξάνει τις εμπειρίες του ενώ του παρέχει τις βάσεις για πνευματική και ψυχική καλλιέργεια.

• Η ανάγνωση ενός βιβλίου δημιουργεί σκέψεις και συναισθήματα, στοιχεία που οδηγούν του άνθρωπο σε ευρύτερες αναζητήσεις και γενικότερους προβληματισμούς που θέλει να μοιραστεί με άλλους γύρω του.

• Μια δημόσια βιβλιοθήκη παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης στο βιβλίο σε ανθρώπους και ομάδες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για αγορά βιβλίων

• Η ύπαρξη ενός μαζικού χώρου με αφορμή το βιβλίο προσφέρει την υποδομή για ανάπτυξη διαλόγου και δημιουργικών συζητήσεων μεταξύ ανθρώπων που έχουν παρόμοιες ανησυχίες.

• Μια δημόσια βιβλιοθήκη είναι δείγμα σεβασμού προς την ανθρώπινη ύπαρξη: αποδεικνύει την αγάπη για τον άνθρωπο και το ενδιαφέρον για την ουσιαστική κάλυψη των πνευματικών και ψυχικών αναγκών του. Σε κάθε περίπτωση επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον της πολιτείας ή μεμονωμένων ανθρώπων για τον συνάνθρωπο.

[Επίλογος] Απαιτείται η καλλιέργεια φιλαναγνωσίας γ ια τ ο κ αλό ό λων τ ων πολιτών και ιδιαίτερα των νέων.

Με τιμή

Υπογραφή

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1η Δραστηριότητα

Β1.

1. ΣΩΣΤΟ: «Τις προηγούμενες φορές, ο Ιβάν πάντα έβρισκε να πει κάτι για να συγχαρεί την επιλογή της∙»

2. ΣΩΣΤΟ: «Είχε μόλις διαβάσει τα δύο πρώτα … ο συγγραφέας και ποια άλλα βιβλία είχε γράψει»

3. ΛΑΘΟΣ: «Αυτή τη φορά, όμως, όπως είχε διαλέξει απ’ το ράφι … μυθιστορήματα του μαγαζιού».»

4. ΛΑΘΟΣ: «Η κριτική θα όφειλε να μην … είναι διεφθαρμένη».»

5. ΣΩΣΤΟ: ««Δεν τολμούσα να το πω. Λιβανίζουν … σύγχυση ωφελεί τις μετριότητες».»

2η Δραστηριότητα

Β2. Το β΄ πληθυντικό πρόσωπο προσδίδει στο λόγο προσπάθεια απόκτησης αμεσότητας και οικειότητας, καθώς ο πομπός δημιουργεί έναν τεχνητό αγωγό επικοινωνίας με τους αναγνώστες του. Απευθύνεται άμεσα σ’ αυτούς κι έτσι πετυχαίνει να τους καταστήσει δέκτες στην προβληματική που αναπτύσσει. Προσδίδει παραστατικότητα στον λόγο και το ύφος γίνεται φιλικό και απλό.

Β3.α.

Διάλογος: «Απ’ όλες τις λειτουργίες της λογοτεχνίας … Εξ ορισμού, η σύγχυση ωφελεί τις μετριότητες». Απουσιάζει εντελώς ο αφηγητής. Είναι μια τεχνική καθαρά θεατρική. Ο αφηγητής δίνει τον λόγο στους ήρωές του, τα γεγονότα αποδίδονται έτσι όπως συνέβησαν με ευθύ λόγο.

Διήγηση: «Είχε μόλις διαβάσει τα δύο πρώτα … και ποια άλλα βιβλία είχε γράψει».

Με αυτόν τον τρόπο ακούμε την ιστορία από κάποιον αφηγητή που παρακολουθεί την ιστορία. Η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία σε τρίτο πρόσωπο από την οπτική γωνία ενός παντογνώστη παρατηρητή, που τα βλέπει όλα, ακόμη και τις σκέψεις των ανθρώπων.

Β3.β. Ο αφηγητής είναι ένας ετεροδιηγητικός αφηγητής, καθώς δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που διαβάζουμε. Η αφήγησή του:

- γίνεται σε γ΄ ρηματικό πρόσωπο («πάντα έβρισκε να πει κάτι για να συγχαρεί την επιλογή της», «Έτσι θυμόταν και τις μέρες όπου είχε διαβάσει τον πρώτο και τον δεύτερο τόμο»)

- χρησιμοποιεί έντονα τον διάλογο μεταξύ των ηρώων

(Ο Ιβάν είχε μαγευτεί: «Απ’ όλες τις λειτουργίες της λογοτεχνίας, μου επιβεβαιώνετε ότι μία από τις ευτυχέστερες είναι ν’ αλληλοαναγνωρίζονται και να συζητούν άνθρωποι που είναι πλασμένοι να συνεννοούνται»).

Β4.

1. επίσημο ύφος

2. απλό ύφος

3. απλό ύφος

Γ. Ο μαθητής/τρια μπορεί να απαντήσει ελεύθερα στο κείμενό του, αρκεί αυτό να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις:

• Να αναφέρει την εμπειρία του από την ανάγνωση του βιβλίου, παραθέτοντας και ορισμένα στοιχεία γι’ αυτό.

• Να μην αφιερώσει πολύ χώρο στην ιστορία του βιβλίου, αλλά στα συναισθήματά του από την ανάγνωση: ενθουσιασμός, ηρεμία, νοσταλγία, έκπληξη, χαρά, φόβος κ.ά.

• Να είναι περιγραφικός και παραστατικός στον λόγο του, αξιοποιώντας επίθετα και δείχνοντας ξεκάθαρα το τι αποκόμισε από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου.

• Να αποφύγει τις επαναλήψεις.

• Να είναι σαφής στους χαρακτηρισμούς του.

(ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ 2019)

Βιβλία και οθόνες

Κάθε τόσο ακούγονται σήματα κινδύνου: οι Έλληνες δεν διαβάζουν βιβλία, βρίσκονται μεταξύ των τελευταίων στις αγορές (και βέβαια ούτε λόγος γίνεται για τη χρήση ή καν για την ύπαρξη δημόσιων βιβλιοθηκών). Δεν διαβάζουν άλλωστε ούτε εφημερίδες – κι εδώ μεταξύ των τελευταίων. Από άλλες καταμετρήσεις βγαίνει από πού αντλούν οι Έλληνες κάποια ελάχιστα όρια καλλιέργειας και ενημέρωσης: μεταξύ των πρώτων στον χρόνο παρακολούθησης της τηλεόρασης. Εύκολα βγαίνουν και τα δυσάρεστα συμπεράσματα για το τι σημαίνουν αυτά ως προς την πνευματική ολοκλήρωση του ελληνικού λαού, αλλά ως προς την ικανότητά του να παίξει τον ρόλο που του ανήκει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα – τα δύο θέματα δεν είναι άλλωστε τόσο χωριστά όσο θα μπορούσε κανείς να νομίσει.

Οι μετρήσεις επιτρέπουν τη διαπίστωση της κατάστασης, αλλά οι προτάσεις για τη θεραπεία του κακού δεν φαίνονται πρόσφορες. Εκείνο που χρειάζεται είναι να αυξηθεί το ενδιαφέρον για το βιβλίο.

Με την πνευματική καλλιέργεια - κύριο αποτέλεσμα του διαβάσματος – συμβαίνει το παράδοξο όσο περισσότερη υπάρχει τόσο περισσότερη να ζητείται. Γι’ αυτό κύριος παράγοντας στη ζήτηση του βιβλίου είναι αυτό που οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «μορφωσιογόνο περιβάλλον», κυρίως το οικογενειακό. Από το σπίτι του, από τα πρώτα βήματά του, από τους γονείς του και τα αδέλφια του, το παιδί θα μάθει να ζητάει, να χρειάζεται το βιβλίο. Και είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε αυτό

το κάπως απαισιόδοξο μήνυμα: όποιο μέτρο για τη διάδοση της αγάπης προς το βιβλίο είναι καταδικασμένο να έχει βραδεία απόδοση, να μην αποδώσει αισθητούς καρπούς παρά σε κάποια επόμενη γενιά. Με συνοδευτικό φαινόμενο τον φαύλο κύκλο: όσο το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι «μορφωσιογόνο», το βιβλίο είναι καταδικασμένο να φυτοζωεί.

Σχολείο και τηλεόραση

Πώς μπορεί να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος; Μια πρώτη σκέψη θα ήταν ο κλασικός τρόπος διείσδυσης στην ανθρώπινη συνείδηση, η παιδεία. Εύκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί κάποιους φωτισμένους εκπαιδευτικούς (λίγους, πολλούς, όλους;) που θα ξύπναγαν στη συνείδηση των νέων, τους οποίους έχουν κληθεί να διαπλάσουν, την τάση προς το βιβλίο. Ξέρω ότι μερικοί το κάνουν ήδη, όπως επίσης ξέρω ότι πολλοί ούτε σε θέση είναι να το κάνουν ούτε ενδιαφέρονται. Και ακόμα είναι γνωστό ότι η διαμόρφωση των σχολικών προγραμμάτων και ο προσανατολισμός της σχολικής δουλειάς προς τις εξετάσεις κάποιας ανώτερης εκπαιδευτικής βαθμίδας αποτελούν κρίσιμα εμπόδια για την ενδυνάμωση της ροπής προς κάποια διαβάσματα για την καλλιέργεια της προσωπικότητας, που δεν ήταν εξαργυρώσιμα με κάποιες συγκεκριμένες επιτυχίες. Όμως, περιθώρια υπάρχουν και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.

Ένας άλλος τρόπος διείσδυσης στο ενδιαφέρον ενός ευρύτερου κοινού θα ήταν ίσως η αξιοποίηση του ίδιου μέσου που λειτουργεί ως υποκατάστατο των βιβλίων στη χρησιμοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Είναι δύσκολο, αλλά αδύνατο δεν είναι, να λειτουργήσει η τηλεόραση ως μέσο προσέλκυσης στο βιβλίο. Όπως με την τηλεόραση κινείται το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου κοινού για τη βία και τα κατορθώματα κάποιων που με επιτυχία κλωτσούν μια μπάλα ή ακόμα και κάποιων που χοροπηδάνε σε διεθνείς διαγωνισμούς δήθεν τραγουδιών, γιατί δεν θα μπορούσε να προκληθεί ένα ανάλογο ενδιαφέρον για τη ζωή και το έργο κάποιων που δημιουργούν βιβλία; Η παραγωγή κατάλληλων εκπομπών θέλει, βέβαια, μεγαλύτερη προσπάθεια (και προϋποθέτει άλλη καλλιέργεια), αλλά αξίζει να επιχειρηθεί.

[Γ. Κουμάντος, εφημερίδα Καθημερινή, 5/3/2006]

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (110 περίπου λέξεις).

Μονάδες 25

Β. 1. Σε μία παράγραφο (80 - 100 λέξεων) να αιτιολογήσετε την άποψη του συγγραφέα: «Με την πνευματική καλλιέργεια συμβαίνει το παράδοξο όσο περισσότερη υπάρχει τόσο περισσότερη να ζητείται». Να χρησιμοποιήσετε τη φράση ως θεματική περίοδο.

Μονάδες 12

2. Να παρουσιάσετε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου του κειμένου. Επιπλέον, να αναφέρετε μία από τις μεθόδους ανάπτυξής, καταγράφοντας και το χωρίο όπου αυτή εντοπίζεται.

Μονάδες 6

3. «Και είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε αυτό το κάπως απαισιόδοξο μήνυμα»: Να μετατρέψετε την ενεργητική φωνή σε παθητική. Τι δηλώνει σε κάθε περίπτωση ο συγγραφέας;

Μονάδες 6

4. α. Στις ακόλουθες φράσεις να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες, ώστε να επιτευχθεί λογιότητα στο ύφος των φράσεων: «Εύκολα βγαίνουν και τα δυσάρεστα συμπεράσματα», «ως προς την ικανότητά του να παίξει τον ρόλο που του ανήκει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα».

Μονάδες 2

β. κοινωνιολόγοι, μορφωσιογόνο, αξιοποίηση, χοροπηδάνε: Με το πρώτο συνθετικό της κάθε λέξης να δημιουργήσετε μια νέα λέξη, σύνθετη ή παράγωγη.

Μονάδες 4

5. θεραπεία, παράγοντες, αισθητούς, εκπαιδευτικούς, ενδυνάμωση: Να γράψετε μονολεκτικά συνώνυμα για τις λέξεις.

Μονάδες 5

Γ. Ως εκπρόσωπος της Λέσχης Ανάγνωσης του σχολείου σας, πρόκειται να εκφωνήσετε μια ομιλία (500 περίπου λέξεων) στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου, σε μια εκδήλωση για το βιβλίο. Στόχος σας είναι να καταθέσετε την οπτική των νέων ως προς το θέμα. Συγκεκριμένα, να αναλύσετε γιατί το βιβλίο (κυρίως το λογοτεχνικό) απωθεί τους νέους. Στη συνέχεια να παρουσιάσετε αντεπιχειρήματα σε όσους δικαιολογούν τον εξοβελισμό του βιβλίου από τη ζωή των νέων και δηλώνουν πως στη σύγχρονη εποχή η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή καλύπτει τις μορφωτικές και ψυχαγωγικές ανάγκες.

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη

Ο αρθρογράφος πραγματεύεται τη σχέση των Ελλήνων με το βιβλίο και καταθέτει προτάσεις για την αύξηση του ενδιαφέροντος προς αυτό. Αρχικά, με αφορμή καταμετρήσεις, επισημαίνει την κακή σχέση των Ελλήνων με το διάβασμα, η οποία επιφέρει την αδυναμία πνευματικής και κοινωνικής τους ολοκλήρωσης. Δηλώνει ότι απαιτείται αύξηση της ζήτησης για το βιβλίο, την οποία είναι αναγκαίο να εμπνεύσει πρωτίστως η οικογένεια, λειτουργώντας ως «μορφωσιογόνος παράγοντας»· όταν όμως αυτή δεν συμβάλλει, οφείλουν οι εκπαιδευτικοί να ωθήσουν τους μαθητές στη μελέτη βιβλίων, παρέμβαση, όμως, που συχνά αποτρέπεται από τον χρησιμοθηρικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Τέλος ο αρθρογράφος προβληματίζεται για τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της τηλεόρασης ως μέσου προσέλκυσης του ενδιαφέροντος για το βιβλίο, πράγμα όμως που απαιτεί μεγάλη προσπάθεια.

Β. 1. Με την πνευματική καλλιέργεια συμβαίνει το παράδοξο όσο περισσότερη υπάρχει τόσο περισσότερη να ζητείται. Αυτό συμβαίνει γιατί, διεκδικώντας την επίτευξη της πνευματικής καλλιέργειας, οι πολίτες καθίστανται δεκτικοί σε καινούρια πνευματικά ερεθίσματα όχι μόνο σε θέματα εγκυκλοπαιδικών γνώσεων αλλά και σε θέματα καλλιτεχνικού, κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος. Η προσπάθεια αυτή αποφέρει διεύρυνση πνευματικών οριζόντων και συμβάλλει στη διάπλαση προσωπικοτήτων που αντιλαμβάνονται τον πολλαπλασιασμό των γνώσεων σε όλους τους τομείς και δεν αρκούνται στην ημιμάθεια. Προβληματίζονται, θέτουν συνεχώς νέους πνευματικούς στόχους και αναζητούν ολοένα και περισσότερη γνώση. Έτσι, συνεχίζουν να μαθαίνουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, επιτυγχάνοντας αυτομόρφωση.

2. Θεματική πρόταση αποτελεί το χωρίο «Ένας άλλος τρόπος … του ελεύθερου χρόνου», ενώ λεπτομέρειες ή σχόλια εντοπίζονται στο χωρίο «Είναι δύσκολο … κάποιων που δημιουργούν βιβλία;». Τέλος, περίοδος κατακλείδα είναι «Η παραγωγή κατάλληλων εκπομπών … να επιχειρηθεί».

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων που εντοπίζεται στο χωρίο «Όπως με την τηλεόραση … που δημιουργούν βιβλία;».

3. Μετατροπή στην ενεργητική φωνή: Και είναι χρήσιμο να συνειδητοποιηθεί αυτό το κάπως απαισιόδοξο μήνυμα.

Ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας ενεργητική φωνή, δίνει έμφαση στο υποκείμενο, δηλαδή σε όλους εμάς που συνειδητοποιούμε την κατάσταση. Χρησιμοποιώντας παθητική φωνή, δίνεται έμφαση στην πράξη, δηλαδή στη συνειδητοποίηση της κατάστασης.

4. α. βγαίνουν: συνάγονται, παίξει: διαδραματίσει.

β. κοινωνιολόγοι: κοινωνικός

μορφωσιογόνο: μορφωτικός

αξιοποίηση: αξιολάτρευτος

χοροπηδάνε: χορικό

5. θεραπεία: γιατρειά

παράγοντες: συντελεστές

αισθητούς: αντιληπτούς

εκπαιδευτικούς: δασκάλους, διδάσκοντες

ενδυνάμωση: ισχυροποίηση, ενίσχυση

Γ Κύριε δήμαρχε, σεβαστό δημοτικό συμβούλιο, αγαπητοί συμπολίτες

Το Πνευματικό κέντρο του Δήμου μας, για μια ακόμη χρονιά, διοργανώνει αυτή την εκδήλωση για το βιβλίο, το οποίο δυστυχώς δεν έχει την απήχηση που θα έπρεπε στους συμπολίτες μας και μάλιστα στους νέους. Ως εκπρόσωπος της Λέσχης Ανάγνωσης του σχολείου μου και έχοντας προβληματιστεί ιδιαίτερα με το θέμα, θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω τους παράγοντες που ευθύνονται για το ιδιαίτερα αρνητικό αυτό φαινόμενο.

Κατ’ αρχάς, είναι αναγκαίο να αναφερθούμε στον ρόλο της εκπαίδευσης. Όπως είναι γνωστό σε όλους μας, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας είναι ιδιαίτερα απαιτητικό. Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι σε πολύωρη παρακολούθηση σχολικών και φροντιστηριακών μαθημάτων για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του. Ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος που απομένει σπάνια αφιερώνεται, ίσως και λόγω πνευματικής κόπωσης, στην ανάγνωση βιβλίων. Άλλωστε, οι μαθητές αναγκάζονται να μελετήσουν και να απομνημονεύσουν τόσα σχολικά βιβλία, ώστε τελικά να καθίσταται απωθητική γι’ αυτούς η ανάγνωση και εξωσχολικών βιβλίων.

Προσπαθώντας όμως να διερευνήσουμε την απώθηση των νέων από το βιβλίο, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη γενικότερα τις συνθήκες ζωής τους. Οι σύγχρονοι νέοι έχουν, πέρα από τις σχολικές τους υποχρεώσεις και πολλά άλλα ενδιαφέροντα. Παρακολουθούν, από μικρή ηλικία, μαθήματα ξένων γλωσσών και αθλούνται, με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται κι άλλο ο ήδη περιορισμένος ελεύθερος χρόνος τους. Επιπλέον, ανταποκρινόμενοι στις επιταγές της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου, ψυχαγωγούνται κυρίως εκτός σπιτιού, συχνάζοντας σε καφετέριες ή νυχτερινά κέντρα. Η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων δεν φαίνεται να εντάσσεται στα ψυχαγωγικά ενδιαφέροντά τους. Άλλωστε, οι νέοι για να ψυχαγωγηθούν ανταποκρίνονται στη διαφήμιση και το βιβλίο δεν διαφημίζεται όπως τα νυχτερινά κέντρα ή ο κινηματογράφος. Κυρίως όμως τους απομακρύνει από το βιβλίο η κυριαρχία του λεγόμενου οπτικού πολιτισμού. Αφιερώνουν πολύ χρόνο στην παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, η οποία τους παθητικοποιεί πνευματικά και τους εθίζει στην εύκολη πρόσληψη μηνυμάτων. Έτσι είναι δύσκολο να ανακαλύψουν την απόλαυση της λογοτεχνίας, η οποία τους φαίνεται βαρετή. Κυρίως, όμως, ασχολούνται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πλοηγούνται στο ίντερνετ, συμμετέχουν σε διαδικτυακές συζητήσεις με συνομήλικούς τους, παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια και αντλούν από τον υπολογιστή όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται, χωρίς να καταφεύγουν στα βιβλία, όπως οι νέοι παλαιότερων εποχών. Ο υπολογιστής παρέχει εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία μέσω της εικόνας, ενώ το βιβλίο απαιτεί πνευματικό μόχθο που οι νέοι δεν έχουν συνηθίσει να καταβάλλουν και γι’ αυτό τους απωθεί.

Βέβαια, στην εποχή μας θα ήταν παράλογο να αποτρέψουμε τους νέους από την ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Άλλωστε, όλοι λένε ότι αυτοί που δεν ξέρουν να χειρίζονται υπολογιστές θα είναι οι αναλφάβητοι του μέλλοντος. Δεν πρέπει, όμως, να φτάνουμε και στο άλλο άκρο και να δηλώνουμε ότι οι υπολογιστές μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο, καλύπτοντας όλες τις μορφωτικές και τις ψυχαγωγικές ανάγκες των ανθρώπων.

Μπορεί ο υπολογιστής να παρέχει τη δυνατότητα ταχύτατης πρόσβασης στη γνώση, όμως και το βιβλίο συνδράμει ουσιαστικά στην ανάπτυξη του πνεύματος. Κυρίως η λογοτεχνία συμβάλλει στη διαπλάτυνση της φαντασίας, γιατί ο αναγνώστης δημιουργεί στο μυαλό του τις εικόνες που πλάθει με το λόγο του ο συγγραφέας. Επιπλέον, το βιβλίο επιτρέπει την ουσιαστική ανάπτυξη της σκέψης και της κρίσης καθώς δίνει, λόγω της φύσης του μέσου, όλο το χρόνο που χρειάζεται κάποιος για να κατανοήσει και να κρίνει, διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας, τις ιδέες που ο συγγραφέας πραγματεύεται και την οπτική του κόσμου που παρουσιάζει. Μην ξεχνάμε ακόμη ότι το βιβλίο είναι ένα μέσο που μπορούμε να έχουμε πάντα μαζί μας, σε ταξίδια, εκδρομές, μετακινήσεις, πράγμα που δεν συμβαίνει με τον υπολογιστή.

Το λογοτεχνικό βιβλίο, ωστόσο, εκτός από το πνεύμα καλλιεργεί ουσιαστικά και την προσωπικότητα του αναγνώστη στο σύνολό της. Πρώτα απ’ όλα διδάσκει τη γλώσσα, κάτι που ο υπολογιστής με την κυριαρχία της εικόνας και τη διευρυμένη χρήση της αγγλικής δεν μπορεί να προσφέρει. Ακόμη, το βιβλίο, με τη σκιαγράφηση της προσωπικότητας των ηρώων και την παρουσίαση της δράσης τους παρέχει έμμεση εμπειρία ζωής και παρουσίαση προτύπων συμπεριφοράς που ηθικοποιούν. Τέλος, όταν κάποιος διαβάζει βιβλία, αυτοσυγκεντρώνεται, ανακτά την ψυχική του ισορροπία και απαλλάσσεται από το άγχος που επιφέρει η ταχύτητα και το τεχνοκρατικό πνεύμα της σύγχρονης ζωής, το οποίο εκφράζει ο υπολογιστής.

Γενικά, η αντιπαλότητα μεταξύ βιβλίου και υπολογιστή είναι λανθασμένη· ισχύει στο πνεύμα της παραδοσιακής αντιπαλότητας μεταξύ θεωρητικών και θετικών επιστημών. Στην πραγματικότητα τα δύο μέσα λειτουργούν συμπληρωματικά. Ο υπολογιστής προσφέρεται για έρευνα και τεκμηρίωση, ενώ το βιβλίο για την ευχαρίστηση της στοχαστικής απόλαυσης ενός κειμένου. Η πλοήγηση στο διαδίκτυο καλύπτει ορισμένες κοινωνικές ανάγκες των ανθρώπων, όπως είναι η ενημέρωση και η επικοινωνία, η μελέτη της λογοτεχνίας όμως παρέχει τη δυνατότητα της ουσιαστικής πνευματικής επικοινωνίας με το χώρο των ιδεών και τη σκέψη του συγγραφέα.

Γι’ αυτούς τους λόγους είναι αναγκαίο να γίνουν όλες οι απαιτούμενες ενέργειες ώστε εμείς οι νέοι να ανακτήσουμε το ενδιαφέρον μας για το βιβλίο. Πρωτοβουλίες για την προώθηση του βιβλίου, όπως η συγκεκριμένη εκδήλωση του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου μας, είναι επαινετές και πρέπει να βρουν μιμητές. Άλλωστε, άνθρωποι που διαβάζουν είναι άνθρωποι πνευματικά καλλιεργημένοι που συμβάλλουν γενικότερα στην ανάπτυξη του πνευματικού πολιτισμού της χώρας μας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.