Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

(Σχεδιάγραμμα)

Ορισμός

• Ονομάζεται ο χρόνος που δεν καταναλώνεται αναγκαστικά σε κάποια υποχρεωτική απασχόληση (σχολείο, επάγγελμα, οικιακές εργασίες) και τον οποίο ο άνθρωπος, απαλλαγμένος από τις υποχρεώσεις του, μπορεί να την αξιοποιήσει σύμφωνα με την

προσωπική βούληση και τις επιθυμίες του. Η ορθή αξιοποίηση του επιτυγχάνεται μόνο με την ψυχαγωγία.

• Ψυχαγωγία: Είναι η αγωγή της ψυχής (ψυχή + άγω: οδηγώ, τέρπω την ψυχή). Ηθική και πνευματική καλλιέργεια μέσα από δημιουργικές ενασχολήσεις που βοηθούν το άτομο να αξιοποιήσει τον ελεύθερο χρόνο του συνδυάζοντας την ευχαρίστηση, την

ξεκούραση, τη φυγή από την καθημερινότητα με την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια.

Σημασία-αξία του ελεύθερου χρόνου

• Παρέχει στον άνθρωπο ευκαιρίες σωματικής ξεκούρασης και αναζωογόνησης από τον εργασιακό κάματο, δυνατόητα να αξιοποιήσει τις κλίσεις, να καλλιεργήσει τα ενδιαφέροντά του.

• Το άτομο στον ελεύθερο χρόνο του μπορεί να ασχοληθεί με το πνεύμα του και με μορφωτικές δραστηριότητες να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα.

• Ο ελεύθερος χρόνος προσφέρει τη δυνατότητα επιμόρφωσης των ατόμων σχετικά με την εργασία τους ώστε να την προγραμματίσουν καλύτερα, να υιοθετήσουν νέες τεχνικές, να αντιμετωπίσουν ορθότερα τα προβλήματα που ανακύπτουν και να προσφέρουν εν τέλει ποιοτικότερη εργασία.

• Τα άτομα αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους όταν ενισχύουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, επικοινωνούν, αναπτύσσοντας την κοινωνική τους φύση, τη συνεργασία, την αλληλογνωριμία και το συναισθηματικό τους κόσμο.

• Στον ελεύθερο χρόνο τους τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με την τέχνη, να απολαύσουν καλλιτεχνικά έργα, να συμμετάσχουν στη μυσταγωγία και στα αγαθά της τέχνης και να αναβαθμίσουν την αισθητική τους καλλιέργεια.

• Ο άνθρωπος αξιοποιεί ορθά τον ελεύθερο χρόνο όταν έρχεται σε επαφή με τον αθλητισμό (εκτόνωση, ομαδικότητα, άμιλλα)…

Γνήσια και νόθη ψυχαγωγία

• Η γνήσια ψυχαγωγία υλοποιεί το νόημα της αγωγής της ψυχής και ανανεώνει το άτομο σωματικά και ψυχικά.

• Η νόθη ψυχαγωγία είναι η πρόσκαιρη διασκεδαστική απόπειρα φυγής, της εκτόνωσης από την ανία και την τυποποίηση που οδηγεί στη μεταμόρφωση και παραμόρφωση του εσωτερικού μας κόσμου στην αλλοτρίωση.

Μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας

• Επικοινωνία με φιλικά πρόσωπα

• Ταξίδια

• Επαφή με τη φύση

• Άθληση

• Επαφή με έργα τέχνης (μουσική, κινηματογράφος, λογοτεχνία,

θέατρο κ.ά.)

Μορφές νόθης ψυχαγωγίας

• Παρακολούθηση χαμηλής ποιότητας πολιτιστικών έργων (εμπορικό θέαμα ή ακρόαμα, προγράμματα ευτελούς αισθητικής) από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το διαδίκτυο, το θέατρο ή τον κινηματογράφο.

• Διασκέδαση σε νυχτερινά κέντρα με αμφίβολης ποιότητας πρόγραμμα.

• Ηλεκτρονικά, τυχερά παιχνίδια.

• Μαζική εκτόνωση στο γήπεδο μέσω εκδηλώσεων χουλιγκανισμού.

• Καταφυγή σε τεχνητούς παραδείσους με τη χρήση επικίνδυνων για τη σωματική και πνευματική υγεία ουσιών (τοξικομανία, αλκοολισμός).

Αποτελέσματα γνήσιας και νόθης ψυχαγωγίας

Η γνήσια ψυχαγωγία

• Στοχεύει στη σύμμετρη ανάπτυξη των τριών υποστάσεων του ανθρώπου (ψυχή, πνεύμα και σώμα).

• Βασίζεται σε διαχρονικής αξίας πρότυπα δράσης και συμπεριφοράς και δημιουργεί καινούργια.

• Επιφέρει την εσωτερική γαλήνη και προσφέρει εναύσματα για γόνιμο προβληματισμό και περισυλλογή.

• Καλλιεργεί τις διαπροσωπικές σχέσεις, ενεργοποιεί το άτομο σε ποικίλους τομείς του συλλογικού βίου και συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου.

Η νόθη ψυχαγωγία

• Ερεθίζει και αναπαράγει σωματικές ανάγκες, ορμές και ένστικτα.

• Στηρίζεται σε εφήμερα είδωλα και ικανοποιεί πρόσκαιρες επιθυμίες.

• Αλλοτριώνει και απομονώνει τον άνθρωπο.

• Προκαλεί κορεσμό στον άνθρωπο ο οποίος καταλήγει στην κατάθλιψη και την πλήξη και διακατέχεται από το αίσθημα του ανικανοποίητου.

• Σε αρκετές περιπτώσεις το άτομο οδηγείται σε επικίνδυνες, για την ψυχική και σωματική του υγεία, επιλογές.

• Αδρανοποιεί και παθητικοποιεί τον άνθρωπο περιστέλλοντας τις δημιουργικές του δυνάμεις.

• Είναι ετεροκατευθυνόμενη ως προϊόν της μόδας και της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου που εμπορεύεται τα ‘προϊόντα’ που καταναλώνουμε στον ελεύθερό μας χρόνο.

Αίτια ροπής των νέων προς τη νόθη ψυχαγωγία

• Το υλιστικό πνεύμα της εποχής, η πνευματική μονομέρεια και η τυποποίηση αφενός παρεμποδίζουν τις πνευματικές δραστηριότητες και αφετέρου προωθούν την ομοιομορφία, την τυποποίηση, τη μαζικότητα και την παθητική (όχι κριτική – όχι προσωπικά επιλεγμένη) αποδοχή τους.

• Οι ταχύτατοι και εξοντωτικοί ρυθμοί ζωής καταπονούν ψυχικά και πνευματικά το σύγχρονο άνθρωπο και τον οδηγούν σε επιλογές εκτόνωσης που δεν απαιτούν πνευματική ενεργοποίηση και εγρήγορση, προβληματισμό.

• Η προβολή και η καταλυτική επιρροή της «μαζικής κουλτούρας της διασκέδασης» και των προτύπων της που προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε. και τη διαφήμιση για την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων. Αυτή η παραγωγή μαζικής υποκουλτούρας περιορίζει τα περιθώρια ποιοτικών επιλογών.

• Το γενικότερο πνεύμα μιμητισμού και ξενομανίας καθώς και η τάση των νέων να ακολουθούν τα ρεύματα της εποχής και να αντιδρούν στις υποδείξεις των μεγαλυτέρων για τρόπους ψυχαγωγίας που δεν συνάδουν με τη φύση και τις επιλογές των νέων.

• Η έλλειψη ερεθισμάτων και κινήτρων για ποιοτική ψυχαγωγία καθώς και η υποβάθμιση της ανθρώπινης αξίας με χαρακτηριστικά την

 αποπνευματικοποίηση και την επικοινωνιακή κρίση.

Επιπτώσεις της ροπής των νέων στη νόθη ψυχαγωγία

• Άσκοπη σπατάλη και ανεπανόρθωτη φθορά των σωματικών ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων.

• Άκριτη υιοθέτηση ξενόφερτων στοιχείων και συνηθειών που αδρανοποιούν τις δημιουργικές δυνάμεις του ατόμου και απειλούν ακόμα και τη ζωή του.

• Επιλογή διασκεδάσεων που ικανοποιούν επιθυμίες και ένστικτα και οδηγούν σε εφήμερες απολαύσεις με αποτέλεσμα τον κορεσμό, την πλήξη, την κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου.

• Κρίση των αξιών, απομόνωση και αποξένωση των ανθρώπων εφόσον κάθε προσπάθεια για προσέγγιση των ανθρώπων αντικαθίσταται από εκκωφαντικούς θορύβους και επιλογές που υπαγορεύονται από τη μόδα σε σκοτεινούς και κλειστούς χώρους όπου κυριαρχεί η ένταση.

• Ο νέος δεν μελετά, χάνει πολύτιμο χρόνο και ευκαιρίες για γνώση (με παρενέργειες και στην εκπαιδευτική του πορεία).

Φορείς που μπορούν να συμβάλλουν στη γόνιμη αξιοποίηση

του ελεύθερου χρόνου

Οικογένεια

• Οφείλει να καλλιεργεί ποικίλα ενδιαφέροντα από μικρή ηλικία στα παιδιά και μέσω του διαλόγου να τα γαλουχεί με αξίες που θα διαμορφώσουν στο μέλλον τις επιλογές τους και θα του δημιουργήσουν αντιστάσεις στον εμπορευματοποιημένο τρόπο

διασκέδασης.

• Φυσικά καλό είναι οι ίδιοι οι γονείς να έχουν πνευματικά ενδιαφέροντα και ποιοτικές ενασχολήσεις ώστε να αναβαθμίζονται ηθικά και πνευματικά και να εμπνέουν τα παιδιά τους.

• Οι γονείς δεν πρέπει να συρρικνώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους στο όραμα του καριερισμού και του πλουτισμού, ώστε να γίνουν παράδειγμα για τα παιδιά τους.

• Πρέπει οι γονείς να σέβονται τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα των νέων και να τους παρέχουν τις δυνατότητες να τα ασκήσουν.

Σχολείο

• Πρέπει να στραφεί σε περισσότερο ανθρωπιστικά μοντέλα, ώστε να προετοιμάσει νέους ανθρώπους προβληματισμένους σε διάφορα θέματα οι οποίοι με τις γνώσεις τις αρχές και τις αξίες τους θα λειτουργήσουν ως υπεύθυνοι πολίτες.

• Με μορφωτικές, πολιτιστικές, αθλητικές και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις θα εξοικειώσει τους μαθητές με όλες τις μορφές της τέχνης, τον αθλητισμό, το φυσικό περιβάλλον, θα καλλιεργήσει και θα αναβαθμίσει τα αισθητική κριτήρια των μαθητών.

Μ.Μ.Ε.

• Με προγράμματα και εκπομπές υψηλής αισθητικής ποιότητας, πνευματικού χαρακτήρα θα εθίσουν στο ποιοτικό, διαμορφώνοντας απαιτητικό κοινό.

Κράτος

• Κίνητρα για δημιουργική καλλιτεχνική δημιουργία

• Σημαντικός ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών κοινωνιών, ώστε οι νέοι να έρχονται σε επαφή με την τέχνη και να τους παρέχονται ευκαιρίες έκφρασης.

Πνευματικοί άνθρωποι

• Έχουν χρέος να διενεργούν διάλογο με τους νέους, επισκεπτόμενοι τα σχολεία ή μέσω των Μ.Μ.Ε. ώστε να εμπνεύσουν τους νέους να ασχοληθούν με την τέχνη, τον αθλητισμό, την πολιτική, το περιβάλλον, τον άνθρωπο.

• Με τα ποιοτικά έργα τέχνης που θα παράγουν οι καλλιτέχνες θα καθοδηγήσουν αισθητικά το κοινό τους.

Αίτια μείωσης του ελεύθερου χρόνου

• Η ταχύτατη εξέλιξη, οι γρήγοροι ρυθμοί εκτύλιξης των γεγονότων, οι πολλαπλοί κοινωνικοί μας ρόλοι, αυξάνουν τις υποχρεώσεις μας με συνέπεια την εργασία ακόμα και στον ελεύθερο χρόνο, ο οποίος συρρικνώνεται ή εξαφανίζεται.

• Ο καταναλωτισμός και ο υλικός ευδαιμονισμός αποτελούν σήμερα πρότυπα κοινωνικής καταξίωσης που παρασύρουν άνθρωπο στην ακόρεστη μανία για χρήμα και υλικά αγαθά.

• Η οικονομική δυσχέρεια πολλών οικογενειών εξαναγκάζει ορισμένα μέλη της να αποκτούν δεύτερη εργασία ή μερική απασχόληση.

• Στις μεγαλουπόλεις μεγάλο μέρος του χρόνου δαπανάται στις μετακινήσεις και στη διεκπεραίωση γραφειοκρατικών υποθέσεων.

• Η φιλοδοξία πολλών ανθρώπων για επαγγελματική καταξίωση ωθεί τον άνθρωπο σε λανθασμένη ιεράρχηση αξιών και προτεραιοτήτων όπως η υπερωριακή απασχόληση.

• Ο καταιγισμός του ανθρώπου με πλήθος μηνυμάτων και πληροφοριών που πρέπει να αφομοιωθούν για παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στην κοινωνία απαιτεί τόσο χρόνο που μειώνεται η εξαφανίζεται ο ελεύθερος χρόνος του ανθρώπου που θέλει να είναι ενημερωμένος.

Γιατί περιορίζεται ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών;

• Η υπερεντατικοποίηση του σημερινού σχολείου με σκοπό την προετοιμασία των νέων για την είσοδό τους στα Α.Ε.Ι, Τ.Ε.Ι. και στην παραγωγική διαδικασία αυξάνει τις σχολικές υποχρεώσεις των μαθητών που δεν μπορούν να καλυφθούν στο σχολείο και

επιβάλλεται να καλυφθούν στον ελεύθερο χρόνο τους. Φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα καλύπτουν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους.

• Το άγχος των γονέων να αποκτήσουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια και να είναι ανταγωνιστικά στη μελλοντική αγορά εργασίας τους ωθεί να αυξάνουν τις ώρες μελέτης των μαθητών με μαθήματα ξένων γλωσσών, εικαστικών

αλλά και με αθλητικές δραστηριότητες. 

Θεματικοί Κύκλοι 

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/601/3949,17593/

Ο ελεύθερος χρόνος ως μοχλός βελτίωσης 

της ποιότητας ζωής του ανθρώπου

Οκτωβρίου 14, 2015

Ο ελεύθερος χρόνος, αν και είναι δύσκολο να οριστεί απόλυτα, αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Μιλώντας για την σύγχρονη εποχή, ο ελεύθερος χρόνος αναφέρεται στις ώρες της μη-εργασίας, του προσωπικού δηλαδή χρόνου που διαθέτει ο καθένας.

Η σημασία του χρόνου αυτού είναι μεγάλη, καθώς αποτελεί μία μορφή διαφυγής από την σύγχρονη και πιεστική καθημερινότητα και η σωστή αξιοποίησή του συμβάλλει σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής.

Με μία μικρή ιστορική αναδρομή στην αρχαία Ελλάδα θα δούμε την σημασία της «σχόλης», η οποία αποτελούσε κυρίως προνόμιο της ελίτ, ενώ η εργασία ήταν υποχρέωση των δούλων και των γυναικών. Ακόμη, στην Αμερική του 19ου αιώνα εμφανίζεται η αργόσχολη τάξη, η οποία δεν επιτελεί κανενός είδους έργο και απέχει από την εργασία. Και στην σύγχρονη όμως εποχή, οι πολίτες των πλέον ανεπτυγμένων χωρών προστατεύονται από ειδική νομοθεσία που επιτρέπει συγκεκριμένες ώρες εργασίας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο προσωπικός τους χρόνος.

Πράγματι, η αναγκαιότητα ύπαρξης χρόνου μη-εργασίας είναι επιτακτική για τον άνθρωπο. Ζώντας καθημερινά υπό διαρκείς πιέσεις και απαιτήσεις, όπου η ανάγκη για άνοδο της παραγωγικότητας ξεπερνάει κάθε προηγούμενο, είναι αναγκαίο να υπάρχουν ώρες τις οποίες θα αφιερώνει ο καθένας στον εαυτό του και τις ανάγκες του.

Κατά τη διάρκεια λοιπόν του ελεύθερου του χρόνου το άτομο επιδίδεται με τη θέλησή του σε δραστηριότητες είτε ανάπαυσης και αναψυχής είτε ακόμη σε δραστηριότητες προσωπικής του μόρφωσης και καλλιέργειας. Αποσυμπιέζεται, ξεχνά για λίγο την απαιτητική καθημερινότητά του και αναζωογονείται, ώστε να μπορεί εκ νέου να ανταπεξέλθει σε αυτές. Βελτιώνει τις αντοχές και την παραγωγικότητά του και κατά συνέπεια το επίπεδο της ποιότητας της ζωής του, καθώς αντλεί ευχαρίστηση από αυτήν.Το άτομο λοιπόν δεν αισθάνεται μόνο ότι ζει για να δουλεύει και να προσφέρει διαρκώς αλλά και ότι είναι σε θέση να καρπωθεί κάποιες από τις απολαύσεις της ζωής.

Συνοψίζοντας, η σημασία του ελεύθερου χρόνου είναι μέγιστης σημασίας για τον άνθρωπο και την προσωπική του ανάπτυξη και ευτυχία. Αποτελεί κίνητρο για αναβάθμιση της ζωής του και συμβάλλει στην διατήρηση της ατομικής και κατ’ επέκταση της συλλογικής ισορροπίας. Ο κάθε άνθρωπος λοιπόν πρέπει να φροντίζει για την διεκδίκηση του προσωπικού του χρόνου ώστε να διατηρεί την ποιότητα της ζωής του σε άνοδο και να απολαμβάνει από αυτήν ότι έχει να του προσφέρει.

 Λιόλιου Δήμητρα – Κοινωνιολόγος

Ελεύθερος χρόνος απαραίτητος για τον έφηβο, όμως υπάρχει;

1

Σύμφωνα με μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας διαπιστώθηκε πως ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων είναι ανύπαρκτος. Όταν λέμε «ελεύθερος χρόνος» εννοούμε το χρόνο που διαθέτει ο έφηβος για να αναπαυθεί, να αναπτύξει το πνεύμα του, να καλλιεργήσει τα ταλέντα του και να αξιοποιήσει τις κλίσεις του. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα για την κοινωνικοποίησή του, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τη διαμόρφωση της ταυτότητάς του. Ο τρόπος ωστόσο με τον οποίο οι έφηβοι αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους συνδέεται ποικιλοτρόπως με την ψυχική αλλά και τη σωματική τους ανάπτυξη και υγεία και συμβάλλει σ’ αυτήν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά.

Η εξασφάλιση του μπορεί να αποφέρει πολλά θετικά αποτελέσματα  στον έφηβο, όπως σωματική χαλάρωση και ψυχική ηρεμία διότι κατ’ αυτό τον τρόπο αποβάλλει το άγχος του. Επίσης, μ’ αυτόν βρίσκει το κατάλληλο έδαφος για την πνευματική του καλλιέργεια, την ψυχαγωγία και τη διασκέδαση του, ενώ παράλληλα ενισχύεται η επικοινωνία του με τους συνομήλικούς του μέσω των συναναστροφών και των κοινών δραστηριοτήτων, αναπτύσσονται οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι κοινωνικές επαφές και αμβλύνεται η μοναξιά που μπορεί να νιώθει.

Μερικοί τρόποι σωστής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου του έφηβου είναι ο αθλητισμός, η μουσική, τα βιβλία και η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι έφηβοι που αφιερώνουν 60 λεπτά για σωματική άσκηση ημερησίως έχουν καλύτερη φυσική κατάσταση, σχολική επίδοση, αυτοεκτίμηση, ομαλή διαχείριση του άγχους τους και είναι πιο κοινωνικοί συγκριτικά με εκείνους που ασκούνται λιγότερο συχνά. Ακόμα, η μουσική  η παρακολούθηση ποιοτικών εκπομπών ταινιών στην τηλεόραση, για κάποιους νέους είναι ένα σημαντικό μέσο ψυχαγωγίας εφόσον τους δημιουργεί μια ευχάριστη ψυχική διάθεση, τους ενημερώνει και τους φέρνει πιο κοντά στην τέχνη και τους δημιουργούς της. Η ανάγνωση ποιοτικών βιβλίων αποτελεί επίσης μια πολύ καλή συντροφιά για τις ώρες της πλήξης και της μοναξιάς. Η ενασχόληση με τον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή  είναι μία ακόμη περίπτωση ευχάριστης κάλυψης του ελεύθερου χρόνου. Μέσω αυτού μπορεί ο έφηβος να αποκτήσει γνώσεις, να ψυχαγωγηθεί αλλά και αναπτύξει φιλίες μέσω των κοινωνικών δικτύων. Βέβαια, είναι καλό να μην περιορίζεται μόνο στη διαδικτυακή φιλία αλλά και στην ανάπτυξη άμεσων διαπροσωπικών σχέσεων. Η ζωντανή φιλία κατέχει ξεχωριστή θέση στην ζωή του εφήβου, καθώς εκτός από τη στήριξη, την εμπιστοσύνη και το μοίρασμα εμπειριών βοηθά τον έφηβο να αναπτύξει κι άλλους δεσμούς εκτός από το δεσμό της οικογένειας και να εξερευνήσει καλύτερα τον έξω κόσμο.

Δυστυχώς όμως οι έφηβοι δουλεύουν πιο σκληρά από πολλούς εργαζόμενους, χωρίς να αμείβονται τουλάχιστον υλικά, με αποτέλεσμα να μην τους μένει αρκετός ελεύθερος χρόνος. Τον χρειάζονται πιο πολύ από κάθε άλλη ηλικία, αλλά διαθέτουν ελάχιστο απ’ αυτόν, λόγω της πληθώρας των σχολικών και εξωσχολικών υποχρεώσεων που έχουν. Παρ’ όλα αυτά ο τρόπος με τον οποίο οι νέοι μπορούν να αξιοποιούν τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους είναι προσωπική τους υπόθεση και επιλογή και γι’ αυτό είναι απαραίτητο να τον διαθέτουν σε δημιουργικές γι’ αυτούς δραστηριότητες, ώστε να βελτιώνονται πνευματικά και σωματικά, γιατί όπως πολύ σωστά λέει ο Bertrand Russell «Το να είσαι ικανός να γεμίσεις τον ελεύθερο χρόνο σου ευφυώς είναι το τελευταίο προϊόν του πολιτισμού και, προς το παρόν, ελάχιστοι άνθρωποι έχουν φτάσει σε αυτό το επίπεδο »

  Ανθή Χαραλαμπίδου, Ελένη Πρατβάρη

Χρόνος εργασίας και ελεύθερος χρόνος

Από Πάνος Σκουρολιάκος -10 Σεπτεμβρίου 2018

Ο ελεύθερος χρόνος για την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης, η ενασχόληση με διάφορα σπορ ή η επίσκεψη σε κάποιο μουσείο εξασφαλίζει στον εργαζόμενο πληρότητα, ικανοποίηση, σωματική και ψυχική ακμαιότητα για να επιστρέψει στην εργασία του με καλή διάθεση και νέες δυνάμεις

Σε εποχές περασμένες συζητούσαμε για τον ελεύθερο χρόνο πέραν του χρόνου εργασίας, τον οποίο συνδέαμε με τον πολιτισμό. Με την κρίση που φορτωθήκαμε ως κράτος και κοινωνία, όλη αυτή η συζήτηση αποτελεί μια ανάμνηση που δεν ακουμπά την πραγματικότητα την οποία βιώνουμε.

Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα και με την Οκτωβριανή Επανάσταση μπήκαν τα θεμέλια της συζήτησης για την ανάγκη ύπαρξης δημιουργικού χρόνου των εργατών, πέρα από τον χρόνο της εργασίας. Ένας χρόνος που έπρεπε να καταναλώνεται δημιουργικά, φέρνοντας τους εργάτες σε επαφή με διάφορες μορφές τέχνης, σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες και δράσεις μόρφωσης και επιμόρφωσης. Μοντέλα της πιο πάνω κατεύθυνσης μπήκαν ως διεκδικήσεις των προοδευτικών και αριστερών εργαζομένων απέναντι στην αστική εξουσία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτυγχάνοντας πολλές κατακτήσεις. Αλίμονο όμως. Εν μέσω εκατομμυρίων ανέργων σε παγκόσμια κλίμακα, κανείς δεν μιλά πια για τον ελεύθερο χρόνο όπως μιλάγαμε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κυρίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά και σε πολλές της αμερικανικής ηπείρου.

Στη σύγχρονη εποχή ο κύριος όγκος της εργασίας δεν προσδιορίζεται πια ως μία φυσική αναγκαιότητα, όπως είναι του αγρότη, του μικροεπαγγελματία, του εμπόρου κ.ο.κ. Δεν προκύπτει μέσα από κάποια θρησκευτική υποχρέωση ούτε ως κοινωνική συμμετοχή στην επιβίωση και πρόοδο της κοινότητας όπου εντάσσεται κάποιος. Τώρα η εργασία έχει συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και προσδιορίζεται ως αναγκαία μορφή επιβίωσης, μιας και μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν έχουν άλλα όπλα από τα χέρια τους ή τις γνώσεις και δεξιότητές τους. Η εργασία λοιπόν, ασχέτως της αγάπης του ανθρώπου γι’ αυτήν ως μέσο προόδου και καλυτέρευσης των συνθηκών διαβίωσης, είναι ένα συγκεκριμένο μέγεθος που καλύπτει μεγάλο μέρος της ζωής του ανθρώπου. Αναζητά λοιπόν ο εργαζόμενος και έναν άλλον χρόνο, έναν χρόνο ελευθερίας, όπου απαλλαγμένος από εργασιακές υποχρεώσεις θα μπορεί να απολαμβάνει κάποιες ώρες ξεκούρασης και δραστηριοτήτων πνευματικών ή άλλων, που τον ευχαριστούν και τον προάγουν. Ατομικά και κοινωνικά.

Ο ελεύθερος χρόνος για την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης, η ενασχόληση με διάφορα σπορ ή η επίσκεψη σε κάποιο μουσείο εξασφαλίζει στον εργαζόμενο πληρότητα, ικανοποίηση, σωματική και ψυχική ακμαιότητα για να επιστρέψει στην εργασία του με καλή διάθεση και νέες δυνάμεις. Εδώ λοιπόν γίνεται ένας πόλεμος για την υποχώρηση του εργασιακού χρόνου προς όφελος του ελεύθερου. Αλλά και για την αύξηση της αμοιβής, ώστε να μπορεί ο εργαζόμενος να αξιοποιεί και να απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο του. Αλήθεια είναι πως ο ελεύθερος χρόνος χωρίς οικονομική επάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς καταστάσεις. Παραβατικές συμπεριφορές για τους νέους, ανία, μοναξιά και θλίψη για τους μεγαλύτερους.

Οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις θα πρέπει λοιπόν να εξασφαλίζουν προσιτούς οικονομικά πολιτιστικούς, αθλητικούς και άλλους προορισμούς (ταξίδια, επιμόρφωση, χώρους κοινωνικοποίησης κ.λπ.) για τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων, των νέων, της τρίτης ηλικίας, των ατόμων με ειδικές ανάγκες κ.ο.κ. Στα χρόνια της κρίσης η ίδια η κοινωνία βρήκε λύσεις και διεξόδους. Καλλιτέχνες και πολιτιστικοί οργανισμοί, κρατικά θέατρα αλλά και ιδιωτικά καθιέρωσαν φθηνό εισιτήριο για άνεργους και ηλικιωμένους. Το ίδιο και η Λυρική Σκηνή και πολλά άλλα ιδρύματα. Συναυλίες και εκθέσεις διοργανώθηκαν για την ενίσχυση κοινωνικών παντοπωλείων, ιατρείων κ.λπ.

Τώρα πια, που έχουμε μπροστά μας έναν δρόμο πιο βατό, τώρα που το εργασιακό τοπίο επανέρχεται σε κάποια κανονικότητα με την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την όχι ακόμα ικανοποιητική, αλλά πάντως σταθερή μείωση της ανεργίας και μια σειρά από άλλες ελπιδοφόρες διευθετήσεις, πρέπει να τολμήσουμε. Να κρατήσουμε τις καλύτερες πρακτικές αλληλεγγύης από τα χρόνια των Μνημονίων και με όλους τους κοινωνικούς εταίρους να οργανώσουμε ένα εργασιακό τοπίο όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν εργασία, θα γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά τους και όπου θα υπάρχει και ο ελεύθερος χρόνος τους, που θα μπορεί να γεμίζει με δράσεις ποιοτικές και οικονομικά προσιτές στο μεγάλο μέρος των πολιτών. Γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει συνέργεια ανάμεσα στους εργαζόμενους, τους εργοδότες, την κυβέρνηση και ακόμα την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού.

Η μείωση της ανεργίας, ο χρόνος εργασίας και ο ελεύθερος χρόνος μπορούν να συνυπάρξουν για το καλό της κοινωνίας και της πατρίδας.

* Βουλευτής Περιφέρειας Αττικής