ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Κοινωνικοποίηση

Ο όρος κοινωνικός έλεγχος υποδηλώνει κάποια δέσμευση των πράξεων του ατόμου από κάποιες υπερκείμενες συλλογικότητες, όπως η ομάδα, η κοινότητα, η κοινωνία. Είναι φανερό ότι το άτομο εκλαμβάνεται ως μέλος της ελέγχουσας συλλογικότητας και η δέσμευση δεν αποτελεί αυθαίρετη παρέμβαση γιa αναστολή ατομικών ελευθεριών, αλλά λειτουργική παρέμβαση που εναρμονίζεται τους σκοπούς υπάρξεως και λειτουργίας της συλλογικότητας. [...]

Στις σύγχρονες οργανωμένες κοινωνίες, ο κοινωνικός έλεγχος ασκείται από ορισμένες ομάδες, που βέβαια δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν με τις ομάδες που λειτουργούν ως φορείς κοινωνικοποίησης. Τέτοιες ομάδες είναι η οικογένεια, οι κοινωνικές τάξεις, το κράτος, οι φορείς της εκπαίδευσης και της επιστήμης, ο τύπος, οι οικονομικές επιχειρήσεις και διάφοροι πολιτιστικοί οργανισμοί. Όλοι αυτοί οι φορείς χρησιμοποιούν διάφορα μέσα, που είναι φυσικό να ποικίλλουν από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο. Η ποικιλία των μέσων κοινωνικού έλεγχου ήταν περισσότερο εμφανής στις κοινωνίες του παρελθόντος, ενώ σήμερα διαπιστώνουμε μια σχετική ομοιογένεια. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στους περιορισμούς και την κλειστότητα των κοινωνιών του παρελθόντος και στην ταχύτατη διακίνηση των ιδεών, τις πολλαπλές δυνατότητες ενημέρωσης και την πολιτιστική ή μάλλον θεσμική επικοινωνία των κοινωνιών της εποχής μας.

Η τελευταία διαπίστωση οδηγεί στην αναγνώριση της σπουδαιότητας του κοινωνικού ελέγχου γιa τη λειτουργία των κοινωνιών, σε σημείο που να θεωρείται απαραίτητη από μια κοινωνία η χρήση μέσων που δοκιμάστηκαν και αποδείχτηκαν αποτελεσματικά από κάποια άλλη. Έτσι διακινούνται δοκιμασμένες μορφές κοινωνικού ελέγχου και καθιερώνονται με γενικό κύρος στις επιμέρους εθνικές κοινωνίες. Το γεγονός αυτό δείχνει και μια άλλη πτυχή που συνδέεται με τη σημασία ελέγχου για αυτήν την ίδια τη ζωή της κοινωνίας, την οργάνωση, την άμυνα, τη συνοχή και τις δυνατότητες επιβιώσεώς της στις περιπτώσεις κρίσεων και κινδύνων. Είναι ‘γνωστό ότι κοινωνίες που άσκησαν πιο συστηματικό και ορθολογικό κοινωνικό έλεγχο στα μέλη τους είχαν θεαματικότερα αποτελέσματα στη λειτουργία της κοινωνικοποιήσεως και των θεσμών, ενώ κοινωνίες, που αγνόησαν ή εφάρμοσαν χαλαρά τον κοινωνικό έλεγχο, είχαν σοβαρά προβλήματα συνοχής, αντικοινωνικές εκρήξεις, και, ορισμένες μάλιστα από αυτές, εκφυλισμούς και θεσμική διάλυση.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο κοινωνικός έλεγχος δεν μπορεί να λειτουργεί αποκλειστικά με αφετηρία την ομάδα όπου ανήκει το άτομο. Μία μονόπλευρη κατεύθυνση του είναι φυσικό να δεσμεύει τις ατομικές ελευθερίες και να εισάγει αμφισβητήσεις γιa την ορθότητα των μέτρων. Άλλωστε η έλλειψη ατομικών ελευθεριών είναι εύκολο να ισχυροποιήσει τον αρνητικό και να θέσει σε αχρηστία τον θετικό έλεγχο. Γι αυτό στις προηγμένες κοινωνίες δίδεται μεγάλη αξία στην αντίληψη του κοινωνικού έλεγχου που προέρχεται από αυτοεπίγνωση περιορισμού της ελευθερίας δράσης ως υψηλής ηθικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής ή μορφωτικής επιταγής.

Το άτομο αναγνωρίζει τις αξιολογικές προτεραιότητες και συνειδητοποιεί τη σημασία του κοινωνικού ελέγχου ως προσωπική του υπόθεση: Έτσι δε διαχωρίζει τη θέση του από τις κοινωνικές ευθύνες, αλλά και δεν εντάσσεται δουλικά σε ένα πλαίσιο που είναι δυνατό να θεσμοθετεί την παρανομία και να προωθεί, σε κοινωνικό έλεγχο και μάλιστα αρνητικό, γνώμες και απoφάσεις ομάδων σε Βάρος του συνόλου. Όχι σπάνια στις ιστορίες των κοινωνιών εμφανίζονται άτομα που ορθώνονται με αμφισβήτηση μπροστά σε μορφές αυταρχικού κοινωνικού ελέγχου, με Βέβαια αμφίρροπα αποτελέσματα. Γι αυτό και υπάρχουν ήρωες, επαναστάτες και ασυμβίβαστοι, που θεωρήθηκαν αργότερα ως μεγάλοι, ενώ οι σύγχρονοι τους τους χαρακτήρισαν ως εχθρούς της κοινωνίας. Η περίπτωση του Σωκράτη είναι η πιο αντιπροσωπευτική της κατηγορίας τέτοιων ανθρώπων.

Baσ. Τ. Γιούλτση, Γενική Κοιvωνιολοrία, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1997

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψή του σε 100-120 λέξεις.

2. Σε ποια αντίληψη του κοινωνικού ελέγχου δίνουν μεγάλη αξία οι προηγμένες κοινωνίες και γιατί;

3. Να σημειώσεις με πλαγιότιτλο το θέμα καθεμιάς από τις παραγράφους του κειμένου.

4. Αν θέλαμε να χωρίσουμε την τελευταία παράγραφο του κειμένου σε δύο μικρότερες παραγράφους, σε ποιο σημείο θα τη χώριζες; Ποια αλλαγή θα πρότεινες για την καλύτερη συνοχή τους; Για την πρότασή σου να λάβεις υπόψη σου τη νοηματική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις δύο μικρότερες παρα­γράφους στις οποίες χώρισες την αρχική μεγάλη παράγραφο.

5. Ο κοινωνικός έλεγχος είναι αντικείμενο μελέτης και έρευνας της Κοινωνιολογίας. Να επισημάνεις στην τρίτη παράγραφο («Η τελευταία διαπίστωση ... θεσμική διάλυση») του κειμένου έξι λέξεις ή φράσεις που ανήκουν στο ειδι­κό λεξιλόγιο αυτής της επιστήμης (π.χ. λειτουργία των κοινωνιών) και να χρησιμοποιήσεις δύο από αυτές σε προτάσεις.

6. Να συνδυάσεις το επίθετο κοινωνικός, -ή, -ό με άλλα τέσσερα ουσιαστικά και να σχηματίσεις ονοματικά σύνολα.

κοινωνικός έλεγχος

7. Να αντικαταστήσεις τη λέξη που είναι παρένθεση με κατάλληλη συνώνυμή

της.

         (θεαματικά).................................. αποτελέσματα

αντικοινωνικές (εκρήξεις) ..............................

         (ασυμβίβαστοι)................................. άνθρωποι

8. Ποια είναι η θετική και ποια η αρνητική επίδραση που ασκεί η κοινωνία στα άτομα/μέλη της; Ποια θα πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σου, η στάση των νέων απέναντι στον κοινωνικό έλεγχο, όταν πιστεύουν οτι αυτός περιορίζει με αυταρχικό τρόπο τα ατομικά δικαιώματα; Να εκθέσεις τις απόψεις σου σε ένα δοκίμιο 550 – 600 λέξεις. Υπέθεσε οτι το δοκίμιο σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για νέους.