Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ
(Σχεδιάγραμμα)

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ - ΜΟΡΦΕΣ

Είναι η νοθευμένη, μη αληθινή πληροφόρηση του πολίτη, σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Δεν πρόκειται για μια απλή αυθόρμητη ενέργεια επικοινωνίας μεταξύ πομπού και δέκτη, αλλά για μια ειδικά σχεδιασμένη μετάδοση μηνύμα­τος, με σκοπό την παραποίηση της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης.

Παρατήρηση:

Πέρα βεβαίως από τη συστηματική παραπληροφόρηση, υπάρχει και αυτη που πραγματοποιείται κατά λάθος ή από άγνοια. Ο όρος «παραπληροφόρη­ση» δε χρησιμοποιείται συνήθως μ' αυτή την έννοια, αλλά δηλώνει υστεροβου­λία.

Η ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΑΛΙΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

• Στο παρελθόν, με δεδομένο την αμάθεια του κόσμου και τα αυταρχικά πο­λιτεύματα, η παραπληροφόρηση πραγματοποιούνταν με ασύδοτο τρόπο, ώστε ο πολύς λαός να ελέγχεται απόλυτα και ουσιαστικά να ποδηγετείται.
• Σήμερα με την άνοδο του πνευματικού επιπέδου (πληροφόρηση, επιστημο­νική άνοδος, πολιτιστικές ανταλλαγές, εξέλιξη, ανάπτυξη γραμμάτων και τε­χνών κ.λπ.). και την επικράτηση δημοκρατικών κυρίως πολιτευμάτων (δικαίω­μα συμμετοχής στα κοινά, αρχή της πλειοψηφίας, διάλογος - πολυφωνία, πο­λυκομματικός κ.λπ.). η παραπληροφόρηση έχει βέβαια περιοριστεί, αλλά εξακολουθεί να προωθείται και μάλιστα με πολύ πιο δυσδιάκριτους μηχανι­σμούς κι αδιαφανείς μεθόδους (βαρύγδουποι τίτλοι, γοητεία εικόνας, ήχου, κί­νησης και εντυπωσιακά πλαίσια, σύγχυση είδησης - σχολίου, εξελιγμένη διαφή­μιση, προπαγάνδα, συγκαλυμμένος λαϊκισμός μέσα από κινδυνολογία ψιθυρολογία, λεξιμαγεία, συνθηματολογία και όχι μεστό πολιτικό λόγο κ.λπ.).

ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ (από Πομπούς)

(Ποιοι παράγοντες καλλιεργούν την παραπληροφόρηση;) 

- Εξυπηρέτηση κομματικών συμφερόντων 
- φιλοδοξίες πολιτικών και έλλειψη ανάλογου ήθους από μέρους τους 
- στυγνός επαγγελματισμός χωρίς συναί­σθηση του λειτουργήματος που επιτελούν.

Πολιτικός φανατισμός - κομματικός ρατσισμός - κοινωνικές προκαταλήψεις.

Μερικές φορές, κυρίως σε ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά και σε κατ όνομα δημοκρατίες, η ίδια η εξουσία επιδιώκει ν' αποστρέψει το ενδιαφέρον του κοινού απ' τα βασικά πολιτικοκοινωνικά θέματα σε άλλες κατευθύνσεις, ώστε να μην αφυπνίζεται ο λαός. Έτσι, πραγματοποιείται  απόκρυψη στοιχείων και παραπληροφόρηση.

Εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ 
- αναγωγή τους σε κερδοσκοπικές επιχειρή­σεις με προτεραιότητα το υλικό κέρδος και όχι την ποιότητα της πληροφό­ρησης.

Μερικές φορές, ανώτεροι λόγοι ή λόγοι εθνικού - δημοσίου συμφέροντος «δικαιολογούν» την παραπληροφόρηση, προκειμένου ν' αποφευχθούν άλ­λες, περισσότερο αρνητικές συνέπειες (π.χ. πρόκληση πανικού). Κρίση αξιών - εποχή ηθικής ρευστότητας - έλλειψη ηθικών αναστολών. Έλλειψη παιδείας, εσωτερικό κενό, ανασφάλειες, συμπλέγματα, εγωκεντρι­κές τάσεις, επικράτηση ατομικιστικού πνεύματος - κρίση σχέσεων - αστικο­ποιημένες κοινωνίες - έλλειψη σεβασμού στο συνάνθρωπο.

ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ (από Δέκτες)

(Γιατί ο κόσμος παρασύρεται συχνά από την παραπληροφόρηση;)

• Επικράτηση στείρας τεχνοκρατικής αντίληψης, θεοποίηση της τεχνολογίας. Στα πλαίσια της ηθικοπνευματικής κρίσης που επέρχεται, παρατηρείται έλ­λειψη ενδιαφέροντος για πολύπλευρη ενημέρωση. Μην έχοντας συγκροτη­μένη άποψη για τα τεκταινόμενα ο πολίτης, είναι πολύ ευκολότερο να πα­ραπληροφορηθεί.
• Στροφή του σύγχρονου ανθρώπου στο χρήμα και την υπερκατανάλωση -αδιαφορία για τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις.
• Συνθετότητα - πολυπλοκότητα σημερινών κοινωνιών. Πολλοί και αλληλοσυ­γκρουόμενοι οι ρόλοι που επιτελεί ο σύγχρονος άνθρωπος, πολλαπλά τα μηνύματα που χρειάζεται ν' αφομοιωθούν, γρήγοροι οι ρυθμοί εκτύλιξης των γεγονότων - ραγδαίες οι αλλαγές, υπεραυξημένες οι ανάγκες και οι απαιτήσεις. Επομένως, δεν υπάρχει ούτε ελεύθερος χρόνος αλλά ούτε διά­θεση, στις περισσότερες περιπτώσεις, για ενασχόληση του μέσου πολίτη με τα κοινά. Είναι σαφώς ευκολότερο να διαστρεβλωθεί γι' αυτόν η αλήθεια.
• Απουσία μελέτης - παράδοση του ατόμου στην εντυπωσιακή και «εύπεπτη πληροφόρηση» που δεν απαιτεί πνευματική κόπωση, βαθύ προβληματισμό και αναζήτηση της αλήθειας.
• Στο πλαίσιο του σημερινού βιομηχανοποιημένου τρόπου ζωής, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε γρανάζι της μηχανής, εγκλωβίζεται στην ειδίκευση, συρρι­κνώνοντας τα υπόλοιπα ενδιαφέροντα του και η παραπληροφόρηση είναι συχνό επακόλουθο αυτής του της μονομέρειας.
• Ιδεολογική σύγχυση της εποχής μας - κενό ιδεολογίας και απουσία νέων φι­λοσοφικών συστημάτων, νέων κοινωνικοπολιτικών τάσεων κ.λπ. Όλα αυτά απευαισθητοποιούν το σύγχρονο πολίτη και γίνεται πιο επιρρεπής στην πα­ραπληροφόρηση, γιατί δεν έχει το απαιτούμενο ιδεολογικό υπόβαθρο. Ζωτικά προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη και σήμερα, όπως η ανεργία, οι αδικίες, οι ανισότητες σε συνδυασμό με την επιτηδειότητα ορισμένων πολιτικών ηγετών, οι οποίοι διαπνεόμενοι από ψηφοθηρικό πνεύμα τροφοδοτούν τους πολίτες-θύματα αυτών των καταστάσεων με φρούδες ελπίδες ικανοποίησης των αιτημάτων τους, παρασύρουν πολλούς στην παραπληροφόρηση.
• Χρησιμοποιούνται συνήθως έντεχνοι - ύπουλοι μηχανισμοί (π.χ. ωραιοποίηση, πλύση εγκεφάλου κ.λπ.) οπότε είναι πιο εύκολο να παρασυρθεί ο κό­σμος.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

• Οι παραπληροφορημένοι πολίτες βλέπουν τα πράγματα μονοδιάστατα και γίνονται θύματα φανατισμού, χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού. Στερούνται λοιπόν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν στα πράγματα και να διαμορφώσουν μια οργανωμένη αντίληψη για τον κόσμο. Περιορίζεται η δυ­νατότητα τους για ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δεν είναι σε θέση να αμφι­βάλλουν γόνιμα ή ν' αμφισβητούν.
• Oι πολίτες αυτοί ουσιαστικά δεν είναι σε θέση να ασκήσουν αποτελεσμα­τικό έλεγχο στους ηγέτες άρα και να συνειδητοποιήσουν τις όποιες ατα­σθαλίες ή παραβιάσεις αυτών. Την ίδια στιγμή, όταν η παραπληροφόρηση προέρχεται από φορείς της αντιπολίτευσης, τότε οι παραπληροφορημένοι πολίτες δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν το έργο των κυβερνώντων όσο σπουδαίο κι αν είναι και συχνά τούς παρεμποδίζουν ως προς την ολοκλήρωσή του. Στα δημοκρατικά πολιτεύματα οι πολίτες πρέπει να είναι έγκυρα και έγκαιρα πληροφορημένοι, ώστε να διεκδικούν τα δικαιώματα τους εφόσον τα γνωρίζουν, να υλοποιούν τις υποχρεώσεις τους και να συμμετέχουν αποτελεσματικά στα κοινά. Αντίθετα πολίτες παραπληρο­φορημένοι είναι πολίτες-θύματα του λαϊκισμού και της δημαγωγίας, πολίτες χωρίς ουσιαστική πολιτική γνώση, που μπορεί να γίνουν άθυρμα στα χέρια επιτήδειων πολιτικών που προωθούν τον τυφλό κομματισμό σε βά­ρος τους.
• Ακόμη και στη βία ή το έγκλημα μπορεί να καταλήξουν πολίτες λόγω της παραπληροφόρησης, γιατί καθώς δεν έχουν σαφή αντίληψη των πραγμάτων, καταλήγουν συχνά σε ακρότητες. Μπορεί να υποδουλωθούν ακόμη και σε ρατσιστικές αντιλήψεις, να γίνουν θύματα του ρατσισμού και της όποιας προπαγάνδας, να οδηγηθούν σε συγκρούσεις ακόμη και σε πολέμους, εφό­σον δε γνωρίζουν την αλήθεια και παρασύρονται.
• Γενικότερα, όταν σε μια κοινωνία ευδοκιμούν φαινόμενα παραπληροφόρη­σης, η κοινή γνώμη αποπροσανατολίζεται, η δημοκρατία ναρκοθετείται και περιορίζονται ο σεβασμός προς το συνάνθρωπο και η πνευματική ελευθερία των πολιτών.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

ΜΜΕ: Σκοπός τους πρέπει να είναι η απρόσκοπτη ενημέρωση, ο σεβασμοί στον πολίτη, η αντικειμενική πληροφόρηση, χωρίς τάσεις υπερδιόγκωση^, και εντυπωσιασμού. Όταν οι λειτουργοί των ΜΜΕ προβούν σε αυτοανάλυση. ιό τε θα υλοποιηθεί ο στόχος τους και έτσι δε θα αποτελούν πια την ίδια ιδεολογία, αλλά θα είναι ατραποί ιδεολογίας, βήμα πραγματικής ελευθεροτυπίας, άρα δε θα παραπληροφορούν. Χρειάζεται επίσης διάκριση είδησης σχολίου, απαλλαγή από προκαταλήψεις και φανατισμό, ήθος κι υπευθυνότητα απ' τους δημοσιογράφους και τήρηση από μέρους τους του κώδικα επαγγελματικής δεοντολογίας.

Οικογένεια: Μετάγγιση αρχών και αξιών τέτοιων, ώστε οι νέοι να διαμορ­φώσουν έναν υγιή χαρακτήρα, που θα αποτρέπει στο μέλλον κάθε φαινόμε­νο παραπληροφόρησης.

Έλεγχος από τους γονείς των μηνυμάτων που δέχεται το παιδί και ουσιαστική συζήτηση, για την αποκωδικοποίηση και επεξεργασία τους. Γενικότερα, αντιμετώπιση της κρίσης του οικογενειακού θεσμού μέσα από τη γόνιμη επικοινωνία.

Σχολείο: Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται αναδιάρθρωση με προσανατολισμό ανθρωποκεντρικό. Τη στείρα αποστήθιση και συσσώρευση γνώσεων πρέπει να διαδεχθεί η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, ώστε από μικρή ηλικία ο νέος να εθίζεται στον προβληματισμό, ο οποίος συμβάλλει στην άμβλυνση της παραπληροφόρησης. Η σχολική κοινότητα οφείλει να καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση έναντι του ανταγωνισμού, που κατισχύει στις μέρες μας, με αφετηρία το γόνιμο διάλογο διδασκόντων - διδασκομένων.

Πολίτευμα - Κράτος: Μόνο σ' ένα δημοκρατικό πολίτευμα μπορεί να υπάρ­ξουν ευσυνείδητοι πολίτες-επαγγελματίες, που θα διαπνέονται από υψηλές αρχές και θα βιώνουν το δημοκρατικό τρόπο ζωής. Η πολιτεία ακολουθώ­ντας τον κώδικα επαγγελματικής δεοντολογίας και αποτελώντας υπερκομ­ματικό όργανο ελέγχου, είναι σε θέση να ελαχιστοποιήσει τα κρούσματα παραπληροφόρησης από τα ΜΜΕ. Επίσης, αναγκαία είναι η αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου του λαού, ώστε κάθε πολίτης να μπορεί να προσεγ­γίσει πνευματικά αγαθά με τα οποία θα αντισταθεί σε κάθε μηχανισμό πα­ραπληροφόρησης. Οι πολιτικοί, τέλος, οφείλουν να λειτουργούν ως αντιπρό­σωποι του λαού και όχι ως φερέφωνα κομματικών σχηματισμών πρέπει να ασκούν το λειτούργημα τους με γνώμονα το κοινό καλό, γεγονός που ση­μαίνει περισσότερη αλήθεια και λιγότερο ψεύδος.

Πνευματική ηγεσία: 0 ρόλος των πνευματικών ηγετών είναι σημαντικός, γιατί αποτελούν τους εκφραστές του πλήθους και έχουν σημαντική θέση στην κοινωνία. Οφείλουν να στηλιτεύουν φαινόμενα παραπληροφόρησης και να μην αποστασιοποιούνται. Κυρίως δεν πρέπει να εξυπηρετούν συμφέρο­ντα, είτε πρόκειται για επιστήμονες (διαφημιστές, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι) είτε για καλλιτέχνες. Στόχος τους είναι να παρουσιάζουν το «βασιλιά γυ­μνό», χωρίς τάσεις ωραιοποίησης.

*********************

Παραπληροφόρηση

πηγή: http://dimichri65.blogspot.com/2009/11/blog-post_5997.html

ΘΕΜΑ: H χρησιμότητα των πληροφοριών στη σύγχρονη ζωή αναγνωρίζεται παντού. Ωστόσο, συχνό είναι και το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, της διάδοσης σκόπιμα παραποιημένων ειδήσεων.

Αφού σχολιάσετε το δεδομένο, απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:
(α) Ποιοι παράγοντες προκαλούν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης;
(β) Ποια η ευθύνη τόσο του δημοσιογραφικού κόσμου όσο και του κοινού για μιαν αντικειμενικότερη πληροφόρηση;


Ι. Εισαγωγή:

Οι χρήσεις της πληροφορίας άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με το πόσες πληροφορίες ήταν διαθέσιμες και από ποια πηγή προέρχονταν. Έτσι, ενώ στην αυγή του δέκατου ένατου αιώνα όλες οι κοινωνίες υπέφεραν από έλλειψη πληροφοριών, εφόσον δεν υπήρχαν αρκετά μέσα μαζικής ενημέρωσης και ένα μήνυμα μπορούσε να ταξιδέψει με την ταχύτητα των τρένων, με τριανταπέντε μίλια την ώρα, στη σημερινή εποχή με τα τεχνολογικά επιτεύγματα του εικοστού πρώτου αιώνα μπορούμε να υπερηφανευόμαστε για την ταχύτατη διάχυση και επεξεργασία πληροφοριών. Δυστυχώς, όμως, αργήσαμε να καταλάβουμε ότι επιλύοντας τα προβλήματα που θέλαμε να επιλύσουμε, δημιουργήσαμε ένα καινούριο, πρωτοφανέρωτο πρόβλημα, την παραπληροφόρηση.

ΙΙ. Κυρίως θέμα:

ΙΙα. Σχολιασμός δεδομένου:

Η πληροφορία αποτελείται από δηλώσεις σχετικά με τα γεγονότα στον κόσμο. Υπάρχει φυσικά ατελείωτος αριθμός από γεγονότα στον κόσμο. Τα γεγονότα μετασχηματίζονται σε πληροφορίες, μόνο όταν τα λαμβάνουμε υπόψη μας και κάνουμε λόγο γι' αυτά ή στην περίπτωση των εφημερίδων όταν γράφουμε γι' αυτά. Βάσει αυτού του ορισμού τα γεγονότα είναι αληθή, είναι αυτό που είναι. Οι δηλώσεις επί των γεγονότων, δη-λαδή οι πληροφορίες, μπορούν να είναι ψευδείς και συχνά συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι πληροφορίες φθάνουν σ' εμάς από εκατομμύρια πηγές ανά την υδρόγειο, από κάθε δυνατό δίαυλο και μέσο: από τις τηλεφωνικές γραμμές, από τα ερτζιανά, από τους δορυφόρους, τις καλωδιακές τηλεοράσεις, τις τράπεζες πληροφοριών των υπολογιστών, από τα τυπογραφεία. Επιπλέον, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερος πλούτος πληροφοριών που περιμένει να ανακαλυφθεί, αποθηκευμένος σε χαρτί, σε κασέτες ήχου και εικόνας, σε δίσκους, σε φιλμ, σε τσιπάκια.

Όταν η πληροφόρηση χαρακτηρίζεται από την αρετή της φιλαλήθειας και ο πολίτης είναι γόνιμος δέκτης και όχι παθητικός αποδέκτης, ενισχύει αναμφισβήτητα την ευρυμάθεια με την οποία ο άνθρωπος αποκτά εμπειρία πραγμάτων και φαινομένων της ζωής που δεν έχει ζήσει άμεσα, προσφέρει ορθές κατευθύνσεις, προετοιμάζει το άτομο, ώστε να αποφεύγει απογοητεύσεις και αιφνιδιασμούς και του δίνει πνευματικά, ηθικά και κοινωνικά εφόδια, ώστε να πορευθεί με σταθερότητα και ασφάλεια στην ορθή εκπλήρωση της αποστολής του.

Ωστόσο, συχνά γινόμαστε μάρτυρες απόπειρας παραπληροφόρησης του κοινού. Παραπληροφόρηση είναι η νοθευμένη, μη αληθινή και πλαστογραφημένη πληροφόρηση του κόσμου σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Δεν πρόκειται για μιαν απλή, αυθόρμητη ενέργεια επικοινωνίας μεταξύ πομπού και δέκτη, αλλά για μια ειδικά σχεδιασμένη μετάδοση μηνύματος, με σκοπό την παραποίηση της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης. Οι τεχνικές, για να παραποιηθεί τεχνηέντως η πληροφορία, είναι πολλές και ραφιναρισμένες, όπως η υπερτίμηση ασήμαντων γεγονότων και η αντίστοιχη υποτίμηση ή αποσιώπηση θεμελιώδους σημασίας γεγονότων και καταστάσεων, η αποσπασματικότητα των εικόνων, η δήθεν ιδεολογική ουδετερότητα των πληροφοριών, η υπερπληροφόρηση, η ακατάσχετη φλυαρία των ενημερωτικών εκπομπών, η δραματοποίηση των γεγονότων, οι αναλογίες, οι μεταφορές, οι νεολογισμοί, τα προσδιοριστικά επίθετα αρνητικού περιεχομένου, οι γλωσσολογικές προσεγγίσεις, το ύφος, η χρησιμοποίηση του ήχου, της εικόνας και της κίνησης, η δημιουργία και η αξιοποίηση στερεοτύπων.

ΙΙβ. Απάντηση στο α' ερώτημα:

Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης οφείλεται σε ένα πλέγμα αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων. Οι πρώτοι αφορούν τον πομπό, ενώ οι δεύτεροι το δέκτη.

Αντικειμενικοί παράγοντες ή οι ευθύνες του πομπού:

1. Η εξάρτηση των ΜΜΕ από οικονομικούς παράγοντες και ο έλεγχός τους από το κεφάλαιο. Είτε αποκα-λούνται "φιλελεύθερα" είτε συντηρητικά, τα ισχυρά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι μεγάλες επιχειρήσεις, συνδεδεμένες με ακόμα μεγαλύτερες. Όπως και άλλες επιχειρήσεις, τα ΜΜΕ πωλούν ένα προϊόν σε μια αγορά. Η αγορά είναι οι διαφημιστές, το προϊόν είναι τα ακροατήρια. Γι’ αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός πως η εικόνα του κόσμου που παρουσιάζουν αυτά τα μέσα αντανακλά τα στενά συμφέροντα και τις αξίες των πωλητών, των αγοραστών, του προϊόντος .

2. Ο γιγαντισμός των ΜΜΕ και η συγκεντροποίησή τους: ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι ελέγχουν τα ΜΜΕ διεθνώς. Τα ΜΜΕ επεκτείνονται στον παγκόσμιο χάρτη μέσα από την επέκταση των μεγάλων επιχειρήσεων και των μεγάλων διεθνών επενδυτών. Τα ΜΜΕ μέσα από αυτή τη διαδικασία αυτονομούνται συχνά από το δημοκρατικό έλεγχο και από εδώ ξεκινά η όποια έντεχνη παραπληροφόρηση.

3. Εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ και αναγωγή τους σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, με προτεραιότητα το υλικό κέρδος και όχι την ποιότητα της πληροφόρησης: επιδίωξη του μέγιστου κέρδους και ανταγωνισμός. Παρατηρεί σχετικά ο Μ. Πλωρίτης: "Ο μανιακός ανταγωνισμός των ΜΜΕ τα εξωθεί σε έξαλλο κυνηγητό του εντυπωσιακού, του "συνταρακτικού", του τρομακτικού, για να αποσπάσουν την πλατύτερη δυνατή ακροαματικότητα και συνακόλουθα τη μεγαλύτερη επιβολή και τα πλουσιότερα έσοδα. Ο ιερός αυτός σκοπός αγιά-ζει κάθε παραποίηση, παραπληροφόρηση, παραπλάνηση και όποιο άλλο παράγωγο του ιερότατου "παρά"...".

4. Για τις διαστρεβλώσεις των γεγονότων υπαίτια δεν είναι μόνο τα Μ.Μ.Ε., αλλά και οι ποικιλώνυμες πολιτικές εξουσίες που υποτάσσουν την αλήθεια και τα μέσα στις δικές τους βλέψεις και τα δικά τους συμφέροντα. Μέσα ενημέρωσης, πολιτική και πολιτικοί είναι συγκοινωνούντα δοχεία, που κερνάνε το ένα το άλλο παραισθησιογόνα και λάσπη. Αλλά το μέγα αγγείο είναι οι δεύτεροι, είτε επειδή δίνουν λαβή στα πρώτα με την πολιτεία τους είτε επειδή τους υπαγορεύουν τη δική τους πολιτική και τα χρησιμοποιούν, για να προ-βάλλονται, να επιβάλλονται και να διαβάλλουν τους όποιους αντιπάλους τους.

5. Χαμηλό επίπεδο πολλών δημοσιογράφων και υποταγή τους στα κελεύσματα του εκδότη και του αρχισυντάκτη.

Ατομικοί παράγοντες ή οι ευθύνες του δέκτη:

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για πολύπλευρη ενημέρωση λόγω τεχνοκρατικής αντίληψης, που υποβαθμίζει το λόγο σε βάρος της εικόνας.

2. Έλλειψη ελεύθερου χρόνου Þ γρήγορη και επιδερμική ενημέρωση, χωρίς εμβάθυνση και ουσιαστικότερο προβληματισμό. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν τα δελτία ειδήσεων του "ενός λεπτού", στα οποία παρελαύνουν περιστατικά και περιστασιακά συμβάντα δίχως ερμηνευτικό πλαίσιο, δίχως αναφορά στις αιτίες που τα προκάλεσαν και στις συνέπειες που θα έχουν. Ένα πανόραμα φαινομενικότητας συμπτωμάτων, που απροκάλυπτα εξισώνει την πολιτικοκοινωνική ειδησεογραφία με την "αθλητική" μας ενημέρωση.

3. Ενδοτισμός του ατόμου στην εντυπωσιακή και εύπεπτη πληροφόρηση που δεν απαιτεί πνευματική κόπωση, βαθύ προβληματισμό και αναζήτηση της αλήθειας. Εθισμένο το κοινό σε μια στιγμιαία καταναλωτική απόλαυση σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του, αρέσκεται στον τύπο εκείνο των πληροφοριών που προκαλούν τον εντονότερο δυνατό εντυπωσιασμό του, πληροφορίες διασκεδαστικές και ανάλαφρες, που ύστερα από λίγο τις ξεχνά, πληροφορίες που τελικά ποντάρουν στη ναρκισσιστική, σαδομαζοχιστική ή απλώς ευφραντική καταναλωτική απαίτηση.

4. Άγνοια από μέρους του ατόμου των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την παραπληροφόρηση. Η αμάθεια αυτή ευνοεί την ανευθυνότητα, τη δέσμευση από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες, τις οποίες η παραπληροφόρηση επαυξάνει για να κάνει τον άνθρωπο ευάλωτο στα μηνύματά της.

ΙΙγ. Συνέπειες παραπληροφόρησης (ως υποενότητα):

1. Ο κορεσμός που αισθάνεται ο αναγνώστης ή ο ακροατής ή ο θεατής μέσα από την παρουσίαση πολλών και ασήμαντων γεγονότων, έτσι ώστε ύστερα από ένα ορισμένο σημείο η μνήμη να "μπλοκάρεται" και η κριτική ικανότητα να εξουδετερώνεται.

2. Οξύνει το φανατισμό, μαζοποιεί τον άνθρωπο.

3. Καταστρέφει τις διαπροσωπικές σχέσεις.

4. Προβάλλει αρνητικά πρότυπα.

5. Απολιτικοποιεί.

ΙΙδ. Περιορισμός - επιφύλαξη:

Υπάρχουν βέβαια και δημοσιογράφοι που αντιστέκονται στη λογική της εμπορικά καταναλώσιμης πληροφορίας, όσοι επιμένουν με πάθος στη μαστορική της δημοσιογραφίας: να "χτίζουν" την είδηση με το υλικό της επικαιρότητας ιεραρχώντας την ενημέρωση ως υπέρτερη του εντυπωσιασμού, ενεργοποιώντας τη σκέψη και την κρίση του πολίτη, την αφύπνισή του στις ευθύνες του.

ΙΙε. Απάντηση στο β' ερώτημα:

Η ευθύνη του δημοσιογραφικού κόσμου:

• Κοινωνική ευθύνη: υπεύθυνη κοινωνική συμβίωση, υπεύθυνη συμμετοχή στις κοινωνικές διαδικασίες, υπεύθυνη άσκηση καθηκόντων, σεβασμός του ανθρώπου, των κοινωνικών θεσμών και αξιών, υπεράσπιση αλήθειας, δικαιοσύνης, ελευθερίας, δημοκρατίας, έλεγχος και καταλογισμός ευθυνών, προβολή λαϊκών αιτημάτων και υπεύθυνη τοποθέτηση πάνω σ' αυτά.
• Επαγγελματική ακεραιότητα: άρτια επαγγελματική εκπαίδευση, ευρύτερη και ολόπλευρη καλλιέργεια, γενικότερη παιδεία, διανοητικές ικανότητες (δυναμικότητα νοημοσύνης, αντίληψη, σύλληψη, ικανότητα καινοτομίας), ικανότητα λόγου, πνεύμα ομαδικότητας και συντροφικότητας, τέχνη πειθούς, επαγγελματική συνείδηση, εχεμύθεια, πνεύμα πειθαρχίας, εντιμότητα, ευθύτητα, πνεύμα δικαιοσύνης.
• Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου: όχι προσπάθεια σπίλωσης και καταρράκωσης της ιδιωτικής ζωής, χλευασμού και διασυρμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (υβρεολόγιο, δυσφήμιση, εμπάθειες, ψεύδη).
• Σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος: ενημέρωση - καθοδήγηση της κοινής γνώμης, πολιτικός -πολιτιστικός - κοινωνικός παιδαγωγός, άγρυπνη ηθική συνείδηση της κοινωνίας, υπηρέτης μόνο του δημόσιου συμφέροντος και όχι των σκοτεινών κέντρων με ταπεινά συμφέροντα και επιδιώξεις.
• Ο παλιός ρεπόρτερ πέθανε. Αυτή τη δουλειά την κάνει τώρα η κάμερα της τηλεόρασης και το μικρόφωνο του ραδιοφώνου. Ο δημοσιογράφος που γράφει στην εφημερίδα για να ερμηνεύσει γνωστά πράγματα, πρέπει να έχει πλατιά μόρφωση και κοσμοθεωρία, πρέπει δηλαδή να είναι φιλόσοφος ή θεολόγος". Νιλ Πόστμαν.

Η ευθύνη του κοινού:

• Να έχει πρόσβαση και να συμμετέχει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γεγονός που σχετίζεται με το βαθμό ανεξαρτησίας τους από κάθε πηγή ιδιοτέλειας και εξυπηρέτησης ύποπτων συμφερόντων.
• Να αντιδρά προσεκτικά στα μηνύματα, να επιλέγει μόνο ορισμένα στοιχεία και κριτικά να τα αξιοποιεί, να αποφεύγει την παθητική αποδοχή και την εύκολη μίμηση.
• Να επιλέγει προσεκτικά τις πηγές ενημέρωσής του, να μην εξαρτάται από αυτές, να τις εναλλάσσει, ώστε να έχει σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων.
• Να αντιδρά συλλογικά, όταν τα ΜΜΕ δε λειτουργούν επωφελώς, να ασκεί κριτική και να τη δημοσιοποιεί, να προσπαθεί να περάσει στον πομπό το μήνυμα της απόρριψης των μη ποιοτικών εκπομπών.
• Να είναι ενημερωμένο για τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ, άρα απαιτείται να είναι επαρκής αναγνώστης και εικονικά αλφαβητισμένος τηλεθεατής.

ΙΙΙ. Επίλογος - ανακεφαλαίωση:

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως στο συλλογικό μας βίο σήμερα η συνείδηση του πολίτη λογαριάζεται για "χωματερή" πληροφοριακών απορριμμάτων. Τεράστιες ποσότητες "ειδήσεων" κάθε μέρα είναι το προϊόν μιας γιγαντιαίας μεταποιητικής βιομηχανίας που μεταποιεί τη ζωή σε θέαμα ή σε έντυπη πρόκληση ψυχολογικών εντυπώσεων. Η αντίσταση σ' αυτές τις εστίες πνευματικής μας μόλυνσης αποτελεί ίσως την πιο αποτελεσματική άμυνα στην ανθρώπινη αλλοτρίωση που επιβάλλει η καταναλωτική "πληροφόρηση".