Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ
(Κριτήρια αξιολόγησης)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Περί Αποπροσανατολισμού

(Θέματα «Είμαστε μέσα» 2018)

Για να σχηματίσει ο άνθρωπος, ως πολίτης, «προσωπική γνώμη» για τα καθημερινά «δρώμενα», φροντίζει, συνήθως, να διασταυρώνει τις διάφορες πληροφορίες, που συλλέγει από παντού. Δεν είναι, όμως, εύκολο αυτό, γιατί πολλοί φροντίζουν να τον παραπληροφορούν με «θελξικάρδια» μηνύματα ή να τον κατακλύζουν με «αχρείαστες» πληροφορίες, για να τον αποπροσανατολίσουν και να τον κρατούν «δέσμιό» τους.

Η προσπάθεια αποπροσανατολισμού της Κοινής Γνώμης δεν είναι πάντοτε φανερή, μήτε οφείλεται στους ίδιους πάντα λόγους. Συνήθως, σχετίζεται με την πρόθεση των «πλανευτών» να στρέψουν αλλού τα βλέμματα του κόσμου και να τον κάνουν να μην ασχολείται με ό,τι πιθανόν θα τους έφερνε σε «δύσκολη θέση»· π.χ. οι πολιτικοί δεν θέλουν ν’ ανακατεύεται «στα πόδια τους», δηλαδή στα κέντρα λήψης των σημαντικών κοινωνικοπολιτικών αποφάσεων, τα ιερατεία δεν επιθυμούν, μεταξύ άλλων, την «ανάμειξη» των πιστών στην ερμηνεία των θεολογικών δογμάτων, οι οικονομικά δυνατοί δεν επιδιώκουν τη συμμετοχή του λαού στη διανομή των ωφελημάτων μιας ορθολογικής οικονομικής διαχείρισης.

Ο έμμεσος αποπροσανατολισμός της Κοινής Γνώμης συνδέεται με την προπαγάνδα και με την εσκεμμένη «παραποίηση» της πραγματικότητας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία, αντί να φροντίζουν να οξύνουν το κοινωνικοπολιτικό κριτήριο των ακροατών, των αναγνωστών και των τηλεθεατών, δεν παρουσιάζουν καμιά πληροφορία της καθημερινής ζωής «ατόφια και καθαρή», χωρίς σχολιασμό δηλαδή, να την κρίνει όπως θέλει ή – λόγω της «παιδείας» του – μπορεί ο κάθε πολίτης.

Γράφοντας «κοινωνικοπολιτικό κριτήριο» εννοούμε, πασιφανώς, τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας προσλαμβάνει όσα γίνονται κάθε μέρα γύρωθέ του και σχετίζονται, άμεσα και έμμεσα, με την πολιτική και την κοινωνία, τους θεσμούς και τις αξίες, τους γραπτούς και άγραφους νόμους και κανόνες, οι οποίοι ορίζουν και προσδιορίζουν τα όρια της θεμιτής κοινωνικής συμβίωσης.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δε θα πρέπει ν’ αποπροσανατολίζουν την Κοινή Γνώμη, σε μιαν εποχή σαν τη σημερινή, που όλα αλλάζουν μ’ απίστευτη ευκολία και ταχύτητα. Αντ’ αυτού, οφείλουν να λειτουργούν ως ψυχοσώστρα και κοινωφελής πηγή γνώσης. Να διευκρινιστεί, όμως, τωραδά ότι «γνώση», μέσα στο σημερινό κοινωνικοπολιτικό «περιβάλλον» παγκοσμίως, είναι κι η αντικειμενική πληροφόρηση, αλλά, κυρίως, το να γνωρίζει κανείς κάτι μετά από προσωπική εμπειρία, προερχόμενη από μελέτη, άσκηση, σπουδές· την ίδια ώρα, «ψυχοσωτήριο» θεωρώ οτιδήποτε λυτρώνει την ανθρώπινη ψυχή από τα καθημερινά της βάσανα, χωρίς όμως ποτέ να την αποπροσανατολίζει.

Κανείς, όμως, δεν πρέπει να δέχεται αναντίρρητα όσα του παρέχουν ως «ατόφια» οι πολιτικοί, ο κλήρος και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και να ξεχνά τα υπαρκτά του προβλήματα, φανατισμένος ή γινόμενος «τυφλό» υποχείριο των κρατούντων ή «θύμα» της προπαγάνδας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Για να αμυνθεί έναντι του αποπροσανατολισμού ο πολίτης οφείλει να ακούει, να διαβάζει προσεχτικά, να κρίνει, να διακρίνει και, στο τέλος, μόνος του να επιλέγει τον τρόπο με τον οποίο θα επιλύσει τα καθημερινά του προβλήματα, επιδιώκοντας ή όχι τη συνεργασία με τους συνανθρώπους μας.

Γεώργιος Η. Ορφανός1, ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΟΡΟΙ, τόμος 1, Διαδικτυακή σειρά δοκιμίων

προβληματισμού, https://issuu.com/apteraios/docs/nomoi_kai_oroi

1 Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ στο Τμήμα νιλοσοφίας και Παιδαγωγικής

του Α.Π.Θ., νιλόλογος, Msc Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς & Διαχείρισης Πληροφοριακών

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100- 120 περίπου λέξεις).

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

1. Η προσπάθεια αποπροσανατολισμού της Κοινής Γνώμης οφείλεται και στο γεγονός ότι οι πολιτικοί θέλουν να απομακρύνουν το κοινό από τα κέντρα λήψης των σημαντικών κοινωνικοπολιτικών αποφάσεων.

2. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν οξύνουν το κοινωνικοπολιτικό κριτήριο των ακροατών, των αναγνωστών και των τηλεθεατών.

3. Το «κοινωνικοπολιτικό κριτήριο» με το οποίο ο καθένας μας προσλαμβάνει όσα γίνονται, δεν σχετίζεται με τους γραπτούς και άγραφους νόμους και κανόνες που ορίζουν τα όρια της θεμιτής κοινωνικής συμβίωσης.

4. Η «γνώση» μέσα στο σημερινό κοινωνικοπολιτικό «περιβάλλον» παγκοσμίως είναι, κυρίως, η αντικειμενική πληροφόρηση.

5. Ο πολίτης δεν πρέπει να δέχεται άκριτα ό,τι του προβάλλεται και να φανατίζεται ή να γίνεται «θύμα» της προπαγάνδας των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Μονάδες 10

Β2. Στην τέταρτη παράγραφο του αρχικού κειμένου («Γράφοντας «κοινωνικοπολιτικό κριτήριο» … κοινωνικής συμβίωσης.») εκτείνεται ένας ορισμός. Να τον αναλύσετε ως προς τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα και ως προς το είδος του.

Μονάδες 4

Β3. «Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν θα πρέπει να αποπροσανατολίζουν

την Κοινή Γνώμη, σε μιαν εποχή σαν τη σημερινή.»

α) Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης που επέλεξε ο συντάκτης.

β) Να την μετατρέψετε στο αντίθετο είδος.

γ) Να επισημάνετε την αλλαγή που παρατηρείτε στο νόημα μετά τη μετατροπή.

Μονάδες 4

Β4. Τα ΜΜΕ, αντί να φροντίζουν να οξύνουν το κοινωνικοπολιτικό κριτήριο των ακροατών, των αναγνωστών και των τηλεθεατών, δεν παρουσιάζουν καμιά πληροφορία της καθημερινής ζωής «ατόφια και καθαρή», χωρίς σχολιασμό δηλαδή, να την κρίνει, όπως θέλει ή – λόγω της «παιδείας» του – μπορεί ο κάθε πολίτης.

Να σχολιάσετε τη χρήση των εξής σημείων στίξης στην προηγούμενη περίοδο του κειμένου:

«ατόφια και καθαρή»: τα εισαγωγικά

-λόγω της «παιδείας» του-: τη διπλή παύλα.

Μονάδες 2

Β5. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διασταυρώνει, εσκεμμένη, πασιφανώς, συμβίωσης, υποχείριο.

Μονάδες 5

β) συνεργασία, επιδιώκοντας, αναντίρρητα, περιβάλλον, παραπληροφορούν: Να δώσετε την ετυμολογική προέλευση των λέξεων και με το τελευταίο συνθετικό να σχηματίσετε μια καινούρια σύνθετη λέξη.

Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Γ

Γ. Υποθέστε ότι είστε ένας από τους μαθητές που εκπροσωπεί τον νομό σας στη Βουλή των Εφήβων. Σε μια εισήγησή σας με θέμα «Ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης» αναλύετε τους παράγοντες που προκαλούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης, ιδιαίτερα της νέας γενιάς, και αναφέρεστε στη στάση που επιβάλλεται να υιοθετούν οι νεαροί, κυρίως, δέκτες απέναντι στην πληροφόρηση που δέχονται καθημερινά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Το κείμενό σας δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 550 λέξεις.

Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Ο δοκιμιογράφος αναφέρεται στο ζήτημα του αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης, στους παράγοντες που την διαμορφώνουν και στη συμβολή της κριτικής σκέψης για τον περιορισμό του φαινομένου. Αρχικά, τονίζει ότι η παραπληροφόρηση εμποδίζει την ανάπτυξη της κοινής γνώμης και αποσκοπεί στη χειραγώγηση του πολίτη. Πηγή αυτής της ετεροκατεύθυνσης είναι τα ισχυρά κέντρα εξουσίας, πολιτικά, θρησκευτικά, οικονομικά, που δεν επιθυμούν τη συμμετοχή και τον έλεγχο των πολιτών στις αποφάσεις τους. Έτσι, μέσω της προπαγάνδας, αμβλύνεται το κοινωνικοπολιτικό κριτήριο του πολίτη, γεγονός που του στερεί την προσωπική κριτική για τα τεκταινόμενα. Ως αντιστάθμισμα, ο συγγραφέας επισημαίνει τον υγιή ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης ως πηγή γνώσης, μέσω της αντικειμενικής πληροφόρησης και της προσωπικής αναζήτησης. Τέλος, ο δοκιμιογράφος υπογραμμίζει ότι επιβάλλεται η αυτενέργεια και η κριτική σκέψη του πολίτη, ως αντίσταση σε οποιαδήποτε πηγή αποπροσανατολισμού.

B1.

1. Σωστό

2. Σωστό

3. Λάθος

4. Λάθος

5. Σωστό

Β2. Οριστέα έννοια: κοινωνικοπολιτικό κριτήριο

Γένος: διαδικασία διαμόρφωσης κρίσης

Ειδοποιός διαφορά: «ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας μας προσλαμβάνει όσα γίνονται κάθε μέρα γύρωθέ του και σχετίζονται, άμεσα και έμμεσα, με την πολιτική και την κοινωνία, τους θεσμούς και τις αξίες, τους γραφτούς και άγραφους νόμους και κανόνες, οι οποίοι ορίζουν και προσδιορίζουν τα όρια της θεμιτής κοινωνικής συμβίωσης.»

Είδος ορισμού

α) ως προς το περιεχόμενο: αναλυτικός

β) ως προς την έκταση: εκτεταμένος

Β3. α) Η σύνταξη που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου είναι ενεργητική.

β) μετατροπή:

«Η Κοινή Γνώμη δεν θα πρέπει να αποπροσανατολίζεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, σε μιαν εποχή σαν τη σημερινή.»

γ) Μετά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στην πράξη που γίνεται, καθώς προβάλλεται το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου και το λογικό υποκείμενο δηλώνεται από το ποιητικό αίτιο. Ο λόγος γίνεται πιο απρόσωπος και προσδίδεται ποικιλία στην πλοκή των νοημάτων.

Β4. «ατόφια και καθαρή»: τα εισαγωγικά, ως σχολιαστικό σημείο στίξης, χρησιμοποιούνται για να δηλωθεί η μεταφορική χρήση της φράσης και να δοθεί έμφαση στον λόγο.

– λόγω της «παιδείας» του – : η διπλή φαύλα, ως σχολιαστικό σημείο στίξης, ανακόπτει προσωρινά τον ρυθμό και τον τόνο του λόγου. Χρησιμοποιείται για να δοθούν πρόσθετες πληροφορίες, ως σχόλιο του γράφοντος, στις οποίες θέλει να εστιάσουμε την προσοχή μας.

Β5. α) διασταυρώνει = επαληθεύει, αντιπαραβάλλει

εσκεμμένη = ηθελημένη, σκόπιμη

πασιφανώς = ολοφάνερα, κατάδηλα, ξεκάθαρα

συμβίωσης = συγκατοίκησης, συνύπαρξης, συνοίκησης

υποχείριο = άθυρμα, έρμαιο, ενεργούμενο, πιόνι, φερέφωνο, ανδρείκελο

β) συνεργασία < συν + εργασία (εργάζομαι): εργοτάξιο

επιδιώκοντας <επί + διώκω: καταδίωξη

αναντίρρητα < α-στερητικό + αντί+ ρητός (λέγω): δοξολογία

περιβάλλον < περί + βάλλω: προσβολή

παραπληροφορούν < παρά + πλήρης + φέρω: φερέφωνο

Γ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ:

ομιλία / εισήγηση στη Βουλή των Εφήβων με θέμα: «Ο αποφροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης».

Απαιτείται προσφώνηση, λογική διάρθρωση ιδεών, κυριολεκτική γλώσσα και αποφώνηση.

Στοιχεία προφορικότητας:

• οι αποστροφές στο κοινό,

• η ̀χρήση του α΄και β΄ προσώπου

• η διατύπωση ρητορικών ή απλών ερωτημάτων.

ΔΟΜΗ ΟΜΙΛΙΑΣ / ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ

1. ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟΥ:

Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Εφήβων,

Αγαπητοί συμμαθητές - συμβουλευτές,

2. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο θεσμός της Βουλής των Εφήβων προσφέρει σε όλους εμάς, τους νέους, την ευκαιρία να εκφράσουμε τις απόψεις μας για θέματα επικαιρότητας. Σήμερα, μας δίνεται μια ευκαιρία να ακουστεί ο λόγος μας για τον αποφροσανατολισμό της κοινής γνώμης αφό τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που, δυστυχώς, αποτελεί ένα καθημερινό φαινόμενο. Από αυτό το βήμα, λοιπόν, θα ήθελα να μοιραστώ τις σκέψεις μου σχετικά με τους παράγοντες που προκαλούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης, ιδιαίτερα της νέας γενιάς, και να αναφερθώ στη στάση που επιβάλλεται να υιοθετήσουμε όλοι εμείς, οι νεαροί κυρίως δέκτες, απέναντι στην πληροφόρηση που δεχόμαστε καθημερινά.

3. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟ

Παράγοντες που προκαλούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης:

Πανίσχυροι φορείς οικονομικών συμφερόντων

→ Μετατρέπουν τα Μ.Μ.Ε. από υπηρεσίες πληροφόρησης σε κερδοφόρες επιχειρήσεις, που υπακούουν στους κανόνες ελεύθερης αγοράς, ζήτησης και προσφοράς.

→ Δεν επιτρέπουν στους δημοσιογράφους να ενημερώνουν αντικειμενικά, αλλά τους επιβάλλουν να παρουσιάζουν αυτό που είναι αρεστό στους αναγνώστες.

→ Επιβάλλουν στους δημοσιογράφους να διογκώνουν και να υπερτονίζουν ένα γεγονός στα όρια της φημολογίας, με σκοπό τον εντυπωσιασμό της κοινής γνώμης και την αύξηση της αγοραστικότητας εφημερίδων / θεαματικότητας προβολών τηλεόρασης / ακροαματικότητας ραδιοφωνικών εκπομπών / επισκεψιμότητας ιστοσελίδων.

Πολιτικά κόμματα

→ Εκμεταλλεύονται με φανατισμό και εμπάθεια την ανάγκη των πολιτών για ενημέρωση.

→ Υποδουλώνουν τα Μ.Μ.Ε. στο ανέντιμο κυνήγι της εξουσίας.

→ Ψευδολογούν και προβαίνουν σε δυσφημιστικές αποκαλύψεις σε βάρος των πολιτικών τους αντιπάλων.

→ Δημαγωγούν σε καίρια και σημαντικά προβλήματα.

→ Μεταδίδουν πληροφορίες με στόχο τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από σημαντικά προβλήματα (ανεργία, παιδεία …).

→ Έτσι, επιτυγχάνεται πιο ομαλή διακυβέρνηση, άπου ο λαός ασχολείται με την επικαιρότητα και όχι με χρόνια και ουσιαστικά προβλήματα.

Ξενοκίνητα κέντρα επιβολής

→ Διοχετεύουν σκόπιμα ψευδείς ειδήσεις γύρω από κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα στο εσωτερικό, αποβλέποντας στην πρόκληση γενικής αναστάτωσης, στον κλονισμό της εμπιστοσύνης του πολίτη στους θεσμούς και στην ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.

→ Προσπαθούν να διαμορφώσουν κατάσταση αστάθειας και αποδιοργάνωσης, που αποτελεί πάντοτε πρόσφορο ύδωπος για όσους θέλουν να παρέμβουν κυριαρχικά στα εσωτερικά μιας χώρας (αποσταθεροποίηση).

Η αδιαφορία, η παθητικοποίηση και η απολιτικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου

→ Οι αυξημένες υποχρεώσεις του σύγχρονου ανθρώπου δεν του αφήνουν ελεύθερο χρόνο και διάθεση για ενασχόληση με τα κοινά.

→ Στροφή του σύγχρονου ανθρώπου στην απόκτηση υλικών αγαθών και την υπερκατανάλωση με αποτέλεσμα την αδιαφορία για τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις.

→ Ιδεολογική σύγχυση της εποχής μας – κενό ιδεολογίας και απουσία νέων φιλοσοφικών συστημάτων, νέων κοινωνικοπολιτικών τάσεων κ.λπ. Όλα αυτά απευαισθητοποιούν τον σύγχρονο πολίτη και γίνεται πιο επιρρεπής στην παραπληροφόρηση, γιατί δεν έχει το απαιτούμενο ιδεολογικό υπόβαθρο.

→ Επικρατεί η τάση ο σύγχρονος άνθρωπος να ασχολείται με την ιδιωτική ζωή των επωνύμων, αδιαφορώντας για καίρια κοινωνικοπολιτικά ζητήματα.

→ Απουσία μελέτης – παράδοση του ατόμου στην εντυπωσιακή και «εύπεπτη πληροφόρηση» που δεν απαιτεί πνευματική κόπωση, βαθύ προβληματισμό και αναζήτηση της αλήθειας.

Έλλειψη δημοσιογραφικής δεοντολογίας

→ Οι δημοσιογράφοι παραπληροφορούν στο όνομα της προσωπικής ανάδειξης και του καριερισμού.

→ Η ηθική διαφθορά των δημοσιογράφων, η υπηρέτηση συμφερόντων, η έλλειψη επαγγελματικής ευσυνειδησίας οδηγούν στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης.

→ Οι δημοσιογράφοι υπηρετούν τον αποπροσανατολισμό, τη σκανδαλοθηρία, τη λασπολογία, τη σπίλωση της προσωπικής ζωής, τη δυσφήμιση, τη ρυπαρογραφία, προκειμένου να αυξηθεί η κυκλοφορία / η ακροαματικότητα / η θεαματικότητα / η επισκεψιμότητα των Μ.Μ.Ε.

Τα ίδια τα Μ.Μ.Ε.

→ Μετατράπηκαν σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.

→ Χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα για την αύξηση της κυκλοφορίας / θεαματικότητας / ακροαματικότητας / επισκεψιμότητας που θα τους εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Αγαπητοί συμβουλευτές, είναι κοινή ομολογία ότι ο αποπροσανατολισμός και η αδρανοποίηση της κοινής γνώμης προκαλούν σύγχυση και πανικό στον λαό, δημιουργώντας ένα κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας στους πολίτες, ιδιαίτερα στους νέους. Έτσι, τα νεαρά άτομα δεν αποκτούν σφαιρική γνώση της κοινωνικής ζωής, η κριτική τους ικανότητα συρρικνώνεται και το πολίτευμα

αποσταθεροποιείται. Γι’ αυτό, η νέα γενιά επιβάλλεται να υιοθετήσει μια πιο υγιή στάση απέναντι στην πληροφόρηση που δέχεται καθημερινά.

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Τα νεαρά άτομα θα πάρουν τα κατάλληλα εφόδια για αντίσταση στον αποπροσανατολισμό και την παραπληροφόρηση και θα ενδυναμωθούν από:

την οικογένεια:

→ Μετάγγιση αρχών και αξιών τέτοιων, ώστε οι νέοι να διαμορφώνουν έναν υγιή χαρακτήρα, που θα αποτρέπει στο μέλλον κάθε φαινόμενο αποπροσανατολισμού.

→ Έλεγχος από τους γονείς των μηνυμάτων που δέχονται τα παιδιά και ουσιαστική συζήτηση, για την αποκωδικοποίηση και επεξεργασία τους.

→ Ανάπτυξη ωριμότητας των νέων πληροφοριακής επεξεργασίας.

→ Ορθή διαπαιδαγώγηση, ενίσχυση αυτοπεποίθησης που θα επιτρέπει στα νέα παιδιά να προφυλάσσουν το δικαίωμά τους στη διαμόρφωση της προσωπικής τους άποψης, καθώς και την επίγνωση της καίριας σημασίας που έχει το να οδηγείται κανείς μέσα από προσωπικό προβληματισμό και αναζήτηση στη διαμόρφωση άποψης για τα τρέχοντα ζητήματα.

και το σχολείο:

→ Γαλούχηση των μαθητών με τα ιδανικά και τις αξίες της ανθρωπιστικής παιδείας, που συνιστούν προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ενεργών και υπεύθυνων πολιτών.

→ Ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια των μαθητών για ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης και στάσης απέναντι στα Μ.Μ.Ε.

→ Όξυνση της κριτικής ικανότητας, ώστε από μικρή ηλικία οι νέοι να εθίζονται στον προβληματισμό, ο οποίος συμβάλλει στην άμβλυνση του αποπροσανατολισμού.

→ Παροχή γνώσεων στους μαθητές για την ορθή αξιολόγηση των γεγονότων.

→ Καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης στα νέα παιδιά έναντι του ανταγωνισμού, που κατισχύει στις μέρες μας, με αφετηρία το γόνιμο διάλογο διδασκόντων-διδασκομένων.

→ Συνεχής εγρήγορση των νέων, πνευματική ετοιμότητα, αντίδραση, απόρριψη του χυδαίου και επαναφορά στην ηθική και αισθητική τάξη, ώστε να θωρακίζονται αποτελεσματικά απέναντι σε φαινόμενα προπαγάνδας και αποπροσανατολισμού.

Στάση που επιβάλλεται να υιοθετούν οι νεαροί δέκτες απέναντι στην πληροφόρηση:

→ Διασταύρωση πληροφοριών, έλεγχος αλήθειας και εγκυρότητας.

→ Χρέος για έρευνα της πηγής πληροφοριών και όχι άκριτη αποδοχή αυτών που γράφονται, λέγονται και μεταδίδονται.

→ Κριτικός έλεγχος, γόνιμη αμφισβήτηση του προβαλλόμενου υλικού, ώστε να αποτρέπονται ή να αποκαλύπτονται εγκαίρως τυχόν απόπειρες χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού.

→ Ύπαρξη ποικίλων φηγών ενημέρωσης, ώστε τα νεαρά άτομα να έχουν τη

δυνατότητα να αξιολογούν τις επιμέρους ειδήσεις και να διαμορφώνουν τη δική τους άποψη για το ποια ερμηνεία των γεγονότων πλησιάζει περισσότερο την αλήθεια.

→ Αυτογνωσία, αυτοέλεγχος και αυτοκριτική, ώστε τα νεαρά άτομα να μη συγκατατίθενται στην παραπληροφόρηση, αλλά να είναι κυρίαρχα της σκέψης και των πράξεων τους.

→ Αποφυγή μίμησης που οδηγεί στη χειραγώγηση και τη μαζοποίηση.

→ Εξοικονόμηση ελεύθερου χρόνου για ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά φράγματα.

→ Ως ομάδα πίεσης οι νεαροί δέκτες μπορούν να αναδιαμορφώνουν το τοπίο των Μ.Μ.Ε. μέσω των επιλογών τους, να διεκδικούν ποιοτικότερα θεάματα / ακροάματα κλπ. και καλύτερη ενημέρωση.

4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Θα ήθελα να ολοκληρώσω την ομιλία μου, αγαπητοί συμβουλευτές, τονίζοντας ότι στην κοινωνία του πληροφοριακού βομβαρδισμού, της υπερπληροφόρησης, καθένας από μας έχει ξεχωριστή ατομική ευθύνη στην αφοφυγή του αφοφροσανατολισμού και στη διασφάλιση έγκυρης πληροφόρησης. Με την υπεύθυνη στάση μας απέναντι στην ενημέρωση τα οφέλη θα είναι πολύτιμα για όλους, για την κοινωνία μας, για τον πολιτισμό μας. Το αύριο μπορεί να γίνει καλύτερο αρκεί να υπάρξει ουσιώδης ατομική και συλλογική δράση. Εξάλλου, όπως είπε και ο μεγάλος φιλόσοφος Φραγκίσκος Βάκων, «οι δυνάμεις μας είναι ίσες με τις γνώσεις μας»...

5. ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

[ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ 2015]

Όχι άλλη τηλεοπτική δημοκρατία!

Και όλοι ξέραμε ότι θα γίνουν επεισόδια το Σάββατο στην Αθήνα και όχι μόνο. Και το γνωρίζαμε, γιατί καταρχήν το έδειχναν - και το προεξοφλούσαν - τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια, αναμεταδίδοντας διαρκώς και με κάθε ευκαιρία επεισόδια (τις ίδιες περίπου σκηνές, κάποιες από τις οποίες ήταν κιόλας αρχείου) στο φόντο δελτίων ειδήσεων κι ενημερωτικών εκπομπών, ήδη από τις-παραμονές. Σε τέτοιο βαθμό, που ένας ανυποψίαστος τουρίστας δικαίως θα πίστευε,-βλέποντάς τις, ότι στην πόλη έχει ξεσπάσει γενική εξέγερσης! Δίχως επιπλέον, κανείς από τους υψηλούς καλεσμένους ή συνεντευξιαζόμενους σε αυτές να βγει να κράξει τους οικοδεσπότες του ότι, ξέρετε συνεντευξιαζόμενους σε αυτές να βγει να κράξει τους οικοδεσπότες του ότι, ξέρετε κύριοι, είναι κομμάτι άκυρο, αφενός να απεύχεστε χειρότερα» κι αφετέρου να καλλιεργείτε με κάθε τρόπο κλίμα πολεμικής αναμέτρησης. Το «χάος» είχαν άλλωστε προσπαθήσει να φέρουν και στον πρόσφατο εορτασμό του Πολυτεχνείου...

Ανάλογη τακτική ακολούθησαν τα μεγάλα κανάλια και στη διάρκεια των πραγματικών επεισοδίων της 6ης Δεκεμβρίου¹*, που όλες οι μαρτυρίες συγκλίνουν ότι, ακόμα κι αν ήταν όντως προγραμματισμένα από κάποιους «θερμοκέφαλους», σίγουρα ευνοήθηκαν κι από το συγκρουσιακό κλίμα που τα μεγάλα κανάλια καλλιέργησαν μέρες πριν. Γι αυτό, το ... χρυσό ειδησεογραφικό βατόμουρο διεκδικούν όλοι οι τηλεοπτικοί  σταθμοί των οποίων τα ευφάνταστα σχόλια για τα επεισόδια στα Εξάρχεια θύμιζαν κάτι ανάμεσα σε Χ-Μεn και πολιορκία της Γάζας, δίνοντας μπόλικο υλικό για τρολάρισμα στο Διαδίκτυο: «Ιπτάμενοι» αναρχικοί βομβιστές, «επαναστατικό parkour», αστυνομικά σχέδια για επίθεση «κομάντο» συνοδεία ελικοπτέρων σε ταράτσες πολυκατοικιών κι άλλα τέτοια ευτράπελα που μεγαλοποίησαν και δραματοποίησαν κάποια σκηνικά κατά το δοκούν. Οι κακές  γλώσσες λένε πως τέτοιες ιστορίες γι' αγρίους μπορεί απλά να στρώνουν έδαφος για ακόμα μεγαλύτερες αυθαιρεσίες.

Δεν είναι είδηση ότι η εκάστοτε στάση των μεγάλων καναλιών υπαγορεύεται από συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Πολλοί μάλιστα τηλεοπτικοί σταθμοί λειτουργούν σαν ένα είδος τηλεοπτικής Εφημερίδας-των Κυβερνήσεων. Όλοι θυμόμαστε τις άοκνες προσπάθειες που καταβάλλουν τα τελευταία χρόνια να μας πείσουν πως υπεύθυνη για την κρίση είναι η κοινωνία που την υφίσταται.

Νομίζω όμως ότι έχουμε απομακρυνθεί πια από την εποχή του «αφού το είπε η τηλεόραση, έτσι είναι». Την παρακολουθούν μεν, αλλά δεν την εμπιστεύονται πλέον μήτε οι συνταξιούχοι θαμώνες επαρχιακών καφενείων. Τα λεγόμενα συστημικά κανάλια φιλοδοξούν ακόμα να υπαγορεύουν κεντρικές πολιτικές όμως στην αρένα της ενημέρωσης έχουν πια υπολογίσιμους αντιπάλους: Τα μπλοκ και τα κοινωνικά δίκτυα καταγράφουν σε πρώτο χρόνο πραγματικότητες που δεν μπορούν να αποσιωπήσουν, όχι για πολύ, το βλέπουμε πια σε κάθε μεγάλο γεγονός στην Ελλάδα και τον κόσμο. Καθένας μας πια είναι δυνάμει ανταποκριτής αρκεί να διαθέτει καθαρή συνείδηση και έστω ένα σμάρτφον! Η εμπειρία έχει άλλωστε δείξει ότι η αξιοπιστία όλων εμάς, αν όχι του 99%, σίγουρα της-δοκιμαζόμενης πλειοψηφίας, είναι μεγαλύτερη από εκείνη της παρακμάζουσας δημοκρατίας των τηλεοπτικών μέσων.

 ^[1] Η 6^η Δεκεμβρίου είναι η μέρα μνήμης του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Κάθε χρόνο, τη μέρα αυτή, που έγινε αντικείμενο πολιτικών διχογνωμιών, διοργανώνονται πορείες διαμαρτυρίας.

Διασκευασμένο κείμενο του Θοδωρή Αντωνόπουλου,

8.12.2014,από το διαδίκτυο.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου. (100-120 λέξεις)

 (μονάδες 20)

Β1. «Νομίζω όμως ότι έχουμε απομακρυνθεί πια από την εποχή του «αφού το είπε η τηλεόραση, έτσι είναι. . Στην αρένα της ενημέρωσης υπάρχουν πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι: τα μπλοκ και τα κοινωνικά δίκτυα.» Να σχολιάσετε με συντομία την άποψη του αρθρογράφου. (60-80 λέξεις).

 (μονάδες 10)

Β2. Τα αστέρια της είδησης είναι: η επικαιρότητα, η εγγύτητα, η εκκρεμότητα, η εκρηκτικότητα  η σπουδαιότητα, η συγκίνηση, οι συνέπειες και η σπανιότητα. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε πέντε αστέρια που χαρακτηρίζουν την είδηση της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. (μονάδες 5)

(Μονάδες 15)

Γ1. Να χαρακτηρίσετε το ύφος (μονάδες 2) του αρθρογράφου στην δεύτερη παράγραφο του κειμένου λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργία των σημείων στίξης (μονάδες 2) και τη χρήση της γλώσσας (μονάδα 1). (μονάδες 5)

Γ2.α.Να συντάξετε μια παράγραφο 40-50 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή:

συμφέροντα,  άοκνες προσπάθειες, ευνοήθηκαν, αυθαιρεσίες, αποσιωπήσουν.

(μονάδες 5)

Δ. «Όλοι θυμόμαστε τις άοκνες προσπάθειες που καταβάλλουν τα τελευταία χρόνια να μας πείσουν πως υπεύθυνη για την κρίση είναι η κοινωνία που την  υφίσταται.»: Στην παραπάνω περίοδο ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί δύο ονοματικές ,αναφορικές προτάσεις. Να εντοπίσετε τη μία από τις δύο (μονάδα 1), να την εντάξετε στην κατάλληλη κατηγορία ονοματική προσδιοριστική ή ονοματική παραθετική (μονάδα 1),  και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 3).

(μονάδες 5)

Τα επεισόδια της 6^ης Δεκεμβρίου και η κάλυψή τους από τα τηλεοπτικά κανάλια συνηγορούν προς την άποψη ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί ενισχύουν το συγκρουσιακό κλίμα στην κοινωνία μας. Με τη συμμετοχή σας σε μια τηλεοπτική συζήτηση να παρουσιάσετε τους κινδύνους που κρύβει η παραπληροφόρηση για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και τις προϋποθέσεις της αντικειμενικής πληροφόρησης. (400-500 λέξεις).

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1

 Ο αρθογράφος αναφέρεται στον ετεροκατευθυνόµενο ρόλο της τηλεόρασης και στο αντίπαλο δέος της, τα σύγχρονα ψηφιακά µέσα πληροφόρησης. Αρχικά υποστηρίζει ότι τα τηλεοπτικά κανάλια προβάλλοντας, προκαταβολικά, επεισόδια, καλλιέργησαν ένα κλίµα συµπλοκής, γεγονός που ωστόσο δεν προκάλεσε καµία αντίδραση. Την ίδια πρακτική εφάρµοσαν και στα γεγονότα της 6ης ∆εκεµβρίου, καθώς συνειδητά διαστρέβλωσαν τα συµβάντα, συντελώντας στην πραγµατοποίηση µεγαλύτερων επεισοδίων. Βέβαια, τα παραδοσιακά µέσα εξυπηρετούν τα συµφέροντα της εξουσίας, µε χαρακτηριστική την προσπάθειά τους να αποδώσουν τα αίτια της κρίσης στην κοινωνία. Καταλήγει στη θέση ότι η κοινωνία πλέον έχει αποµυθοποιήσει το ρόλο της τηλεόρασης και επιδιώκει την ενηµέρωση από τα σύγχρονα, αντικειµενικότερα ψηφιακά µέσα που καθιστούν τον κάθε πολίτη ταυτόχρονα ποµπό και δέκτη των γεγονότων της επικαιρότητας.

Β1.  Ο πολίτης σήµερα έχει παραγκωνίσει την τηλεόραση και προτιµά την πληροφόρησή του από τα ψηφιακά µέσα. Πιο συγκεκριµένα, οι ρυθµοί ανάπτυξης της ψηφιακής τεχνολογίας, σε συνδυασµό µε την προπαγανδιστική και κατευθυνόµενη πληροφόρηση των παραδοσιακών µέσων, έχουν αλλάξει τα δεδοµένα, υποβαθµίζοντας το ρόλο της τηλεόρασης. Η κοινωνία έχει στραφεί στην ενηµέρωση από ειδησεογραφικές ψηφιακές πλατφόρµες που δίνουν τη δυνατότητα πλουραλισµού των ειδήσεων και πολυφωνικότητας, τη στιγµή που προσφέρουν στο χρήστη το πλεονέκτηµα να καταστεί ο ίδιος ποµπός και δέκτης της είδησης.

Β2.

 Τα αστέρια που χαρακτηρίζουν την είδηση είναι:

1. Εγγύτητα: (τα γεγονότα διαδραµατίζονται στα Εξάρχεια). Με την αναφορά σε κοντινό τόπο προκαλείται µεγαλύτερο ενδιαφέρον στο κοινό.

2. Εκρηκτικότητα: (περιγράφονται έντονες συγκρούσεις και εντάσεις π.χ. πολιορκία της Γάζας, ιπτάµενοι αναρχικοί, βοµβιστές, επαναστατικό parkour, αστυνοµικά σχέδια, κοµάντο, συνοδεία ελικοπτέρων). Οι αναφορές αυτές προκαλούν έντονη ανησυχία για την έκρυθµη κατάσταση και την υπόθαλψη του συγκρουσιακού κλίµατος από τα Μέσα Ενηµέρωσης.

3. Επικαιρότητα: Τα γεγονότα είναι πρόσφατα (6η ∆εκεµβρίου). Όσο πιο πρόσφατα είναι τα γεγονότα, τόσο πιο µεγάλη εντύπωση προκαλούν.

4. Σπουδαιότητα: Η είδηση είναι σηµαντική για την κοινωνία, γιατί τα κανάλια ευνοούν το συγκρουσιακό κλίµα και διαταράσσουν την κοινωνική ισορροπία.

5. Συνέπειες: Η δραµατοποίηση και η µεγαλοποίηση των γεγονότων από τα Μ.Μ.Ε έχει ως συνέπεια την ανησυχία για ακόµα µεγαλύτερες αυθαιρεσίες στο χώρο τους.

Η συγκέντρωση τόσων αστεριών στην είδηση την καθιστά ιδιαίτερα σηµαντική, γιατί προσελκύει το ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού.

Υποσηµείωση: Στην είδηση διαφαίνεται επίσης η εκκρεµότητα, γιατί ενισχύει την αγωνία για την πορεία των επεισοδίων. Ωστόσο, δεν προκαλεί τη συγκίνηση των τηλεθεατών ούτε χαρακτηρίζεται από σπανιότητα, γιατί και στο παρελθόν έχει ακολουθηθεί ανάλογη τακτική από τα τηλεοπτικά κανάλια.

Γ1. Στο απόσπασµα του κειµένου το ύφος του αρθρογράφου είναι απλό, οικείο, άµεσο και ταυτόχρονα ειρωνικό, σατυρικό και καταγγελτικό.

Στοιχεία που καθιστούν το ύφος απλό και οικείο είναι η κυριαρχία της αναφορικής χρήσης της γλώσσας που δίνει βαρύτητα στην πληροφορία και παρουσιάζει ρεαλιστικά την πραγµατικότητα. Η αµεσότητα ενισχύεται από την επικράτηση των ρηµατικών συνόλων σε οριστική έγκλιση (ευνοήθηκαν, διεκδικούν, µεγαλοποίησαν) που δηλώνουν το πραγµατικό και βέβαιο. Τη συγκεκριµένη υφολογική επιλογή καθιστούν εµφανέστερη τα στοιχεία προφορικότητας (ιστορίες για αγρίους, στρώνουν έδαφος), η χρήση λαϊκού λεξιλογίου (βατόµουρο, ταράτσες, µπόλικο), εκφράσεων αργκό (τρολάρισµα), καθώς και ξενικών εκφράσεων (Χ-man, κοµάντο, επαναστατικό parkour).

Ο ειρωνικός, καταγγελτικός και σατυρικός χαρακτήρας του κειµένου διαφαίνεται από την χρήση ποιητικής γλώσσας, σχηµάτων λόγου (χρυσό ειδησεογραφικό βατόµουρο, στρώνουν έδαφος) και λέξεων µε δηκτική διάθεση (ευφάνταστα σχόλια). Αντίστοιχη είναι και η χρήση των µεταφορικών εκφράσεων µέσα σε εισαγωγικά («θερµοκέφαλους», «Ιπτάµενοι», «επαναστατικό parkour», «κοµάντο») που δηλώνουν ειρωνεία και ενισχύουν το καταγγελτικό ύφος. Επίσης, µε τη χρήση των αποσιωπητικών (Γι΄ αυτό το ... χρυσό ειδησεογραφικό βατόµουρο) δηλώνεται αποδοκιµασία για την τακτική των ειδησεογραφικών µέσων και πρακτικών.

Γ2. α. Αν και η αποστολή της δηµοσιογραφίας είναι να προασπίζει την αλήθεια, συχνά διαπιστώνονται αυθαιρεσίες από µέρους της. Συγκεκριµένα, ενώ ευθύνη των δηµοσιογράφων είναι να καταγγέλλουν τα «κακώς κείµενα», δε δικαιώνουν το ρόλο τους. Αντίθετα, αποσιωπούν άνοµες πράξεις και καταβάλλουν άοκνες προσπάθειες να εξυπηρετήσουν οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα. Έτσι, όµως, καθίστανται όµηροι των ισχυρών και ευνοούν τις ατασθαλίες και τη διαφθορά. (60 λέξεις – 6= 54)

β. Η δευτερεύουσα αναφορική ονοµατική πρόταση είναι η εξής: «που καταβάλλουν τα τελευταία χρόνια». Η πρόταση είναι αναφορική ονοµατική προσδιοριστική, γιατί είναι απαραίτητος προσδιορισµός του όρου: «προσπάθειες», δε χωρίζεται µε κόµµα και δεν µπορεί να παραλειφθεί από την περίοδο.

∆. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Α. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αγαπητοί τηλεθεατές ή Κυρίες και Κύριοι,

Στις µέρες µας, µεγάλοι τηλεοπτικοί σταθµοί, προβάλλουν, µε τρόπο υπερβολικό και δραµατοποιηµένο αναταραχές και συγκρούσεις που ξεσπούν στην πρωτεύουσα της χώρας µας, πρακτική µε επιπτώσεις στην πολιτική της σταθερότητα. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι τα τηλεοπτικά µας κανάλια δεν παρέχουν την απαιτούµενη αντικειµενική πληροφόρηση η οποία αποτελεί εγγυητή της ύπαρξης του δηµοκρατικού πολιτεύµατος και της εύρυθµης λειτουργίας του. Αντίθετα, για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους κι αλλότρια συµφέροντα, επιδίδονται στην παραπληροφόρηση. Η πρακτική τους όµως αυτή αναµφισβήτητα υπονοµεύει το δηµοκρατικό πολίτευµα.

Β. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

1 ο Ζητούµενο (Απόδειξη) Με την παραπληροφόρηση τα κανάλια απειλούν ακρογωνιαίους λίθους του δηµοκρατικού πολιτεύµατος, όπως η καθολική και ενεργητική συµµετοχή των πολιτών στα κοινά, προϋπόθεση της άρσης των συλλογικών προβληµάτων

- Ο µονοδιάστατος χαρακτήρας της πληροφόρησης και η διασπορά πλαστών ειδήσεων, στερούν από τους πολίτες τη σφαιρική εποπτεία και αντικειµενική γνώση της κοινωνικοπολιτικής πραγµατικότητας, κάµπτουν την κριτική τους σκέψη και αντίσταση και, χειραγωγώντας τη γνώµη τους, καταργούν την αυτονοµία των επιλογών τους. - Με τη στρέβλωση των γεγονότων, την εντυπωσιοθηρία, την αποσιώπηση ή συσκότιση της αλήθειας, τον προσανατολισµό της κοινής γνώµης σε θέµατα που αφορούν στην ιδιωτική ζωή και στην κατανάλωση, εφησυχάζουν και αποπροσανατολίζουν τους πολίτες από φλέγοντα θέµατα της δηµόσιας ζωής και τους καθιστούν τελικά παθητικούς θεατές της ετεροκαθοριζόµενης ζωής τους. Η κατασκευασµένη και ελεγχόµενη πληροφόρηση εξανδραποδίζει πνευµατικά και ψυχικά τους πολίτες. Τους στερεί, δηλαδή, την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, του σχηµατισµού προσωπικής και ανεξάρτητης βούλησης.

- Με τη συνειδητή εµπλοκή του σχολίου στην είδηση ο δέκτης φορτίζεται συναισθηµατικά, δυσκολεύεται να εντοπίσει το καίριο και το αληθινό στην πληροφόρηση και τελικά να αντιµετωπίσει µε ευθυκρισία τα γεγονότα. - Προβάλλοντας ως µοναδική τη χαλκευµένη αλήθεια, η παραπληροφόρηση αναιρεί τον πλουραλισµό και την πολυφωνία που εκφράζουν στο σύνολό της την πολιτική ζωή. Έτσι οι πολίτες αποκτούν ενηµέρωση που πηγάζει από λίγα παντοδύναµα κέντρα εξουσίας. Ως εκ τούτου, δεν µπορούν να διασταυρώσουν τα γεγονότα, να βρουν την αλήθεια, να διαµορφώσουν ώριµη και αντικειµενική άποψη, εποικοδοµητική στάση απέναντι στα γεγονότα.

- Καλλιεργεί την εµπάθεια, τη µισαλλοδοξία και, αναπότρεπτα, οδηγεί τους πολίτες σε πόλωση. Τη θέση της λογικής στον καθορισµό της στάσης τους παίρνουν οι παρορµήσεις και τα διεγερµένα, από τη συναισθηµατική χειραγώγηση, ένστικτα. Αποτέλεσµα αυτού είναι οι πολίτες να στηρίζουν δηµοκόλακες, λαοπλάνους ηγέτες, να ενστερνίζονται εχθρικές προς τη δηµοκρατία αντιλήψεις και θέσεις, να υιοθετούν αντιδεοντολογική πολιτική συµπεριφορά. Τέλος, η ετεροκατευθυνόµενη πληροφόρηση υπηρετεί την αδιαφάνεια στον τρόπο άσκησης της εξουσίας και καταλύει το κράτος δικαίου.

- Συγκαλύπτει κάθε αλήθεια που ενοχλεί τους κυβερνώντες και τους καταδικάζει στη συνείδηση του λαού. Αποσιωπά, δηλαδή, φαινόµενα κατάχρησης εξουσίας, όπως σκάνδαλα διαφθοράς και δοσοληψίες µε τους πολίτες χάριν της ψηφοθηρίας.

- ∆ιαδίδει φήµες ανεπιβεβαίωτες, συκοφαντεί και σπιλώνει υπολήψεις, µε τη µορφή, συνήθως, της αποκάλυψης στοιχείων της ιδιωτικής ζωής πολιτικών αντιπάλων της κοµµατικής γραµµής που ακολουθούν τα κανάλια.

- Με τον τρόπο αυτό η παραπληροφόρηση υποσκάπτει την αξιοκρατία στην ανάδειξη των αρχόντων και στην ανάληψη των πολιτικών αξιωµάτων.

Μετάβαση στο 2ο ζητούµενο

Η παραπληροφόρηση, λοιπόν, αποδεικνύει µε απτό τρόπο ότι η ∆ηµοκρατία, τόσο ως τρόπος σκέψης και ζωής, όσο κι ως τρόπος άσκησης εξουσίας, δεν είναι οριστική κατάκτηση των κοινωνιών. ∆εν πρέπει όµως ποτέ να ξεχνούν οι πολίτες ότι η δηµοκρατία συνυφαίνεται µε το σεβασµό στην αξία της προσωπικότητάς τους, µε την εφαρµογή και προάσπιση των δικαιωµάτων τους και, συνεπώς, µε την ευτυχία τους. Για την διασφάλισή της, εποµένως, χρειάζεται να πληρούνται ορισµένες καίριες προϋποθέσεις.

2ο ζητούµενο Τη σπουδαιότερη προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη δηµοκρατικού πολιτεύµατος, υγιούς και ισχυρού.

- Γιατί τα µέσα ενηµέρωσης στα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι ελεγχόµενα και φιµωµένα. Λειτουργούν ως φερέφωνα και λιβανιστές, αγωγοί προπαγάνδας της µιας και µοναδικής εξουσίας.

 - Στα δηµοκρατικά καθεστώτα τα µέσα ενηµέρωσης, απαιτείται να λειτουργούν ανεξάρτητα από κάθε κοµµατικό έλεγχο, όπως και από οικονοµικά συµφέροντα. Αυτό, στην πράξη, υλοποιείται µε τη χρηµατοδότησή τους από κονδύλια που προβλέπονται στον κρατικό προϋπολογισµό.

 - Αυτό δε σηµαίνει, όµως, ότι η δηµοκρατική πολιτεία χρειάζεται να µεριµνά για τον έλεγχο των όποιων αυθαιρεσιών τους, τον οποίο επιτυγχάνει µε τη θέσπιση ανεξάρτητων και αποτελεσµατικών οργάνων περιφρούρησης των ατοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων, όπως είναι το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Επίσης, χρειάζεται µια αποτελεσµατική στην εφαρµογή της νοµοθεσία που θέτει τα κανονιστικά πλαίσια στη δράση των ΜΜΕ, ώστε ποτέ να µην καταστρατηγούν τη δεοντολογία τους. Νοµοθεσία, που προβλέπει άµεσα επιβαλλόµενες κυρώσεις σε όποιους λειτουργούς της πληροφόρησης παραβαίνουν το δηµοκρατικό τους καθήκον. Η άµεση και, όσο το δυνατόν, αντικειµενικότερη και σφαιρικότερη ενηµέρωση προϋποθέτει δηµοσιογράφους µε ικανά εφόδια και αρετές, ώστε να ανταποκριθούν στις σύνθετες απαιτήσεις της άσκησης του λειτουργήµατός τους.

- Πιο συγκεκριµένα, όσοι διακονούν τη δηµοσιογραφία είναι αδήριτη ανάγκη να διαθέτουν πλατιά και στέρεη, ανθρωπιστική παιδεία, όπως και την κατάρτιση στα µέσα και στους τρόπους άσκησης του επαγγέλµατος – λειτουργήµατός τους.

- Επιβάλλεται να τηρούν τις αρχές του κώδικα της δεοντολογίας τους. Αυτός επιβάλλει τη διασταύρωση της πληροφορίας, πριν τη δηµοσίευσή της, την αξιολόγηση της σπουδαιότητας των ειδήσεων για την κοινωνία και ανάλογη ιεράρχησή τους, την αποφυγή παρεµβολής σχολίου στην είδηση, της αποσιώπησης γεγονότων και της εντυπωσιοθηρίας. Έχουν επίσης χρέος οι δηµοσιογράφοι να σέβονται την ιδιωτική ζωή, να υπηρετούν το δηµόσιο συµφέρον, να µην προσβάλλουν τα ήθη και τις ευαισθησίες της κοινωνίας, να µη διχάζουν τους πολίτες.

- Πάνω από όλα, χρειάζεται να είναι έντιµοι, αµερόληπτοι, ενάρετοι και αδιάφθοροι. ∆εν αρκούν όµως η δηµοκρατική πολιτεία και η υπευθυνότητα των δηµοσιογράφων για την αντικειµενικότητα στην ενηµέρωση. Είναι επιτακτική ανάγκη οι πολίτες να διαθέτουν παιδεία.

 - Από αυτήν την παιδεία πηγάζει η ηθικοπνευµατική τους καλλιέργεια και πολιτιστική τους αγωγή, η ισχυρή κοινωνική και πολιτική τους συνείδηση. Ειδικότερα, ο σεβασµός τους στα ανθρωπιστικά ιδεώδη και στους νόµους. Ο κριτικός και αδέσµευτος από ιδεοληψίες και δογµατισµό τρόπος σκέψης τους, η αρετή της ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα, η χρήση του δηµοκρατικού διαλόγου ως µέσου διευθέτησης των διαφορών και διεκδίκησης των αξιώσεών τους. Οι πεπαιδευµένοι πολίτες σκέφτονται και δρουν µε γνώµονα το συλλογικό συµφέρον, επιδεικνύουν ευαισθησία στα προβλήµατα του συνανθρώπου, γνωρίζουν ότι η προστασία των δικαιωµάτων τους και η επίλυση των κοινωνικών προβληµάτων απαιτούν και τη δική τους συνειδητή συµµετοχή στις συλλογικές δράσεις.

- Από τη σφαιρική παιδεία εξαρτάται η ευρύτητα των εµπεριστατωµένων γνώσεών τους, όχι µόνον για την κοινωνικοπολιτική πραγµατικότητα της χώρας τους και του κόσµου ολόκληρου, αλλά και για τον κόσµο της πληροφόρησης και επικοινωνίας.

- Επίσης, η πνευµατική καλλιέργεια συντελεί στην άσκηση της κριτικής τους ικανότητας και στην πνευµατική τους εγρήγορση, στην καχύποπτη στάση τους απέναντι στην πληροφόρηση. Στην απροκατάληπτη και αµερόληπτη αξιολόγησή της, στην αποδοχή ή στην απόρριψη της αλήθειας της, στο ενδιαφέρον τους για ουσιαστική και ποιοτική ενηµέρωση, στην άµυνά τους απέναντι στην πνευµατική και ψυχική τους ανελευθερία που επιδιώκει η κατευθυνόµενη πληροφόρηση.

Γ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αγαπητό κοινό, η ∆ηµοκρατία, όπως κι άλλες αξίες του πολιτισµού µας, διατρέχει κινδύνους. Αποτελεί ευθύνη όλων όσοι έχουν επίγνωση της αξίας του δηµοκρατικού πολιτεύµατος και αίσθηµα χρέους για την προστασία του να καταδικάσουν την παραπληροφόρηση και να αγωνιστούν, µε θεµιτές βέβαια ενέργειες, για την ποιοτική και αντικειµενική τους πληροφόρηση που κάθε δηµοκρατικό σύνταγµα ορίζει. Σας ευχαριστώ για τον χρόνο και την υποµονή σας.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

Και η τηλεόραση έπεσε θύμα αυτού του πολέμου

Ο «εναγκαλισμός» των ανταποκριτών από τον αμερικανικό στρατό

Δεν υπήρξε ποτέ στο παρελθόν πόλεμος που να καλύφθηκε από την τηλεόραση τόσο μεγάλο μέρος του. Συνεπώς, η μεταπολεμική συζήτηση για τον ρόλο των μέσων στον πόλεμο του Ιράκ πιθανότατα θα επικεντρωθεί στη στρατηγική του συνασπισμού, με τους «ενσωματωμένους» με τα στρατεύματά του δημοσιογράφους. Οι 600 από τους 3.000 δημοσιογράφους που κάλυψαν τον πόλεμο ήταν «ενσωματωμένοι», υπό την προστασία του στρατού. Μήπως,όμως, έγινε και η τηλεόραση ένα θύμα αυτού του πολέμου;

Οι στρατιωτικοί σχεδιαστές έκριναν ότι αφού δεν μπορούσαν να ελέγχουν τους δημοσιογράφους –και ασφαλώς δε θα μπορούσαν στην εποχή της τηλεοπτικής ενημέρωσης επί 24ώρου βάσεως-,θα ήταν καλύτερα να τους είχαν κλεισμένους στην «αγκαλιά» τους. Μήπως αυτή η πολιτική μετέτρεψε τα ΜΜΕ σε πολεμικό όπλο, όπως έκριναν ορισμένοι επικριτές της ή μήπως πέτυχε να καταστήσει τους δημοσιογράφους εύπλαστα υποκείμενα στα χέρια των προστατών τους; Έγιναν και τα δύο.

Άραγε οι «ενσωματωμένοι», όπως πίστευε ο βετεράνος πολεμικός ανταποκριτής Μάρτιν Μπελ, χρησιμοποιήθηκαν για να δείξουν ότι ο πόλεμος είχε περισσότερη υποστήριξη από ό,τι πράγματι είχε; Ένας ή δύο «ενσωματωμένοι» δημοσιογράφοι ξεκινούσαν συχνά λέγοντας «εμείς», ωσάν να ήταν μέρος του στρατεύματος. Ή τελικώς το κύριο αποτέλεσμα ήταν η –ημέρα με την ημέρα- τηλεοπτική μετάδοση δραματικών εικόνων από την πρώτη γραμμή, όπως δεν είχε γίνει ποτέ στο παρελθόν;

Ένα πρόβλημα που αντιμετώπισε τις πρώτες ημέρες ο αμερικανικός στρατός ήταν ότι οι αναφορές από τους «ενσωματωμένους» ρεπόρτερ παρουσίαζαν μια μπερδεμένη και πιθανότατα ανακριβή εικόνα της προόδου των επιχειρήσεων, ενώ προκάλεσε θλίψη η μεταδιδόμενη διακοπή της προέλασης των δυνάμεων του συνασπισμού.

Η Βασόρα έμοιαζε να κατελήφθη νωρίς, όπως και το Ουμ Κασρ, αλλά, ημέρα με την ημέρα, καθίστατο σαφές ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Αυτό προκάλεσε απογοήτευση και εικασίες ότι η προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων είχε ανακοπεί. Στην πραγματικότητα, όμως, προχωρούσαν. Το λάθος δεν οφείλεται στον στρατό, αλλά στην ακόρεστη δίψα των ειδησεογραφικών καναλιών για 24ωρη κάλυψη του πολέμου με νεότερα.

Ορισμένοι από τους «ενσωματωμένους» εμποδίστηκαν από τους «συνοδούς» τους να μεταδώσουν το ρεπορτάζ τους, επειδή κρίθηκε ότι αυτά δεν έστελναν το σωστό μήνυμα. Ορισμένοι ανώτεροι αξιωματικοί είχαν ενημερωθεί να μιλούν μόνο για την καρδιά και το μυαλό –το λεξιλόγιο του στρατού- και διατάχθηκαν να διαδώσουν το στρατιωτικό μήνυμα περί πανηγυριζόντων Ιρακινών, ακόμη και όταν ήταν φανερό ότι δεν επρόκειτο για τέτοιους.

Άλλοι κέρδισαν την εμπιστοσύνη των διοικητών και τους δόθηκε πλήρης πρόσβαση στα σχέδια μάχης και τους επιτράπηκε να γράψουν όταν πλέον όλα αυτά δεν ήταν επιχειρησιακώς απόρρητα.

Για τον στρατό ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του συστήματος των «ενσωματωμένων» δημοσιογράφων, σύμφωνα με τον Τζέιμι Γουίλσον της βρετανικής εφημερίδας The Guardian, ο οποίος ήταν μαζί με το Βασιλικό Ναυτικό, ήταν ότι «είναι πολύ δυσκολότερο να είσαι αμερόληπτος όταν ζεις καθημερινά με τους ανθρώπους για τους οποίους γράφεις».

Είναι ένας επικίνδυνος πόλεμος για τους δημοσιογράφους. Τουλάχιστον 14 εξ αυτών σκοτώθηκαν ως τώρα και άλλοι πέντε φέρονται ως αγνοούμενοι. Τέσσερις από τους νεκρούς και δύο από τους αγνοούμενους ήταν εικονολήπτες. Το να τραβάς τηλεοπτικές εικόνες είναι πιο επικίνδυνο από το να μεταδίδεις.

(άρθρο από τον τύπο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

(Μονάδες 25)

Β.1. « Μήπως, όμως, έγινε και η τηλεόραση ένα θύμα αυτού του πολέμου;» : Να

αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων την άποψη του συντάκτη.

(Μονάδες 10)

Β.2. Να παρατηρήσετε τον υπότιτλο του άρθρου και να προσδιορίσετε το είδος του

σχολίου που εκφράζει το σημείο στίξης.

(Μονάδες 4)

Β.3. Να αναφέρετε δύο σημεία του κειμένου όπου υπάρχει συνυποδηλωτική

λειτουργία της γλώσσας.

(Μονάδες 4)

Β.4. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου;

(Μονάδες 5)

Β.5. α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ανακριβή, διακοπή, προέλασης, απογοήτευση, εικασίες, ακόρεστη .

Β.5. β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

επικριτές, προόδου, πλεονεκτήματα, αμερόληπτος .

(Μονάδες 10)

Β.6. Να βρείτε στο κείμενο ένα παράδειγμα έμμεσου σχολίου και ένα παράδειγμα

ξένου σχολίου.

(Μονάδες 2)

Γ. Παραγωγή λόγου

Σε ένα άρθρο που πρόκειται να δημοσιευθεί σε εφημερίδα να εξηγήσετε τους λόγους

για τους οποίους τα ΜΜΕ επιλέγουν την παραπληροφόρηση και τη στάση που οφείλει να

κρατά ο δέκτης απέναντι σε αυτά που βλέπει και ακούει, ώστε να ενημερώνεται έγκυρα

και αντικειμενικά. (500-600 λέξεις)

(Μονάδες 40)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

(Φροντιστήριο Σύστημα)

Α. Ο αρθρογράφος επισημαίνει το έντονο φαινόμενο της παραπληροφόρησης ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι ο πόλεμος του Ιράκ καλύφθηκε τηλεοπτικά περισσότερο από κάθε άλλο πόλεμο. Τονίζει ότι οι στρατιωτικοί, εφόσον δεν μπορούσαν να ελέγχουν τους δημοσιογράφους, αποφάσισαν να τους εντάξουν στις επιχειρήσεις με αποτέλεσμα τα ΜΜΕ να μετατραπούν σε πολεμικό όπλο και οι δημοσιογράφοι σε υποχείρια, δείχνοντας ότι οι επιχειρήσεις είχαν περισσότερη υποστήριξη από ό,τι στην πραγματικότητα. Η έντονη, όμως, επιθυμία των ΜΜΕ να μεταδίδουν συνεχώς εικόνες πολέμου προκάλεσε μια ασαφή εικόνα σχετικά με την πρόοδο των επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, υποστηρίζει πως ορισμένοι δημοσιογράφοι εμποδίστηκαν να μεταδώσουν τις ανταποκρίσεις τους, καθώς τα μηνύματα υποβάλλονταν σε έλεγχο. Καταλήγει συμπεραίνοντας ότι είναι δύσκολο να είναι κανείς αντικειμενικός τραβώντας εικόνες από τον πόλεμο. (123 λέξεις)

Β.1. Και η τηλεόραση έγινε θύμα αυτού του πολέμου. Αυτό γίνεται φανερό καθώς οι δημοσιογράφοι μεταδίδουν τα γεγονότα παραχαράσσοντας την αλήθεια. Άλλωστε, συχνά και οι ίδιοι δέχονται λογοκρισία και οι ειδήσεις υποβάλλονται σε έλεγχο. Απόρροια αυτού είναι ο δέκτης να βρίσκεται κάποιες φορές σε σύγχυση. Αντίθετα, η σωστή λειτουργία της τηλεόρασης έγκειται στη δύναμη της εικόνας που δίνει τη δυνατότητα στους δημοσιογράφους να διασταυρώνουν τις πληροφορίες που έχουν με τις αντίστοιχες εικόνες. Βασική προϋπόθεση, βέβαια, είναι να μη δέχονται παρεμβάσεις στο έργο τους και ταυτόχρονα να καταγγέλλουν τις προσπάθειες χειραγώγησής τους. (σύγκριση-αντίθεση) (90 λέξεις)

Β.2. Τα εισαγωγικά αποτελούν έμμεσο σχόλιο του αρθρογράφου ώστε να εκφράσει αγανάκτηση, αποδοκιμασία ή και ειρωνεία.

Β.3. η πολιτική μετέτρεψε τα ΜΜΕ σε πολεμικό όπλο ακόρεστη δίψα των ειδησεογραφικών καναλιών

Β.4. αιτιολόγηση, διότι αναλύει-επεξηγεί τη θεματική πρόταση.

Β.5.α) ανακριβή :λανθασμένη διακοπή : παύση

προέλασης: εισβολής απογοήτευση: απελπισία

εικασίες : υποθέσεις ακόρεστη : αχόρταγη

β) επικριτές: υποστηρικτές προόδου : παρακμής

πλεονεκτήματα: μειονεκτήματα αμερόληπτος:μεροληπτικός

Β.6. έμμεσο σχόλιο: «ενσωματωμένους»

ξένο σχόλιο : παρεμβάλλει την άποψη του Τζέιμι Γουίλσον, ανταποκριτή της εφημερίδας «The Guardian», για να δώσει κύρος και αξιοπιστία στα λόγια του.

Γ. Επικοινωνιακό πλαίσιο : άρθρο

( τίτλος – ύφος:επίσημο, σοβαρό, τυπικό – χρήση γ’ προσώπου)

Τίτλος: Η παρα…πληροφόρηση των ΜΜΕ

Πρόλογος: Σήμερα είναι εφικτό και επιτρεπτό να μεταδίδονται οι σκέψεις των ανθρώπων, καθώς και εικόνες από όλο τον κόσμο. Αυτό, όμως, δεν είναι αρκετό. Γιατί οι σκέψεις αυτές μπορεί να σχηματίζονται σε περιβάλλον περιορισμών πληροφόρησης ή σε περιβάλλον τροφοδοτούμενο με λανθασμένες πληροφορίες.

Α’ Ζητούμενο: λόγοι παραπληροφόρησης:

-εξάρτηση των ΜΜΕ από κομματικά συμφέροντα ή από οργανωμένα συμφέροντα διαπλεκόμενα με την πολιτική εξουσία (οικονομικοί παράγοντες)

– ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΜΜΕ με στόχο την υψηλή τηλεθέαση, ακροαματικότητα, αναγνωσιμότητα, οδηγεί στην προβολή ειδήσεων με εντυπωσιοθηρικά κριτήρια, -η μη τήρηση της

δημοσιογραφικής δεοντολογίας εκ μέρους των δημοσιογράφων –οι φορείς της πολιτικής εξουσίας που ασκούν ψηφοθηρική πολιτική και στοχεύουν στην άσκηση ιδεολογικής επιρροής.

Β’ Ζητούμενο: Η στάση που πρέπει να κρατά ο δέκτης:

-στάση του κριτικού θεατή

–να παρακολουθεί τις ειδήσεις, να συγκρίνει, να σκέφτεται, να μην αποδέχεται άκριτα απόψεις που δεν αποδεικνύονται

–να ενημερώνεται, να διασταυρώνει τις πληροφορίες, να τις επεξεργάζεται και να τις φιλτράρει

 –όταν θεωρεί πως παραπληροφορείται να διαμαρτύρεται με κάθε τρόπο και να μην εφησυχάζει

 –να διακρίνει την ενδεχόμενη συνύφανση είδησης και σχολίου

–να εξάγει συμπεράσματα με γνώμονα την αλήθεια και όχι με κριτήριο τον ιδεολογικό ή κομματικό προσανατολισμό.

Επίλογος: Η αντίδραση του πολίτη δεν είναι αρκετή, είναι απαραίτητο το κράτος με τα αρμόδια όργανά του να επεμβαίνει σε περιπτώσεις παραπληροφόρησης. Η δίψα των ΜΜΕ για αδιάλειπτη κάλυψη των σημαντικών γεγονότων είναι ακόρεστη. Σε καμιά περίπτωση, όμως, η επιθυμία τους αυτή δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος του πολίτη-δέκτη.

Ο αρθρογράφος

Α. Κείμενο

O ρόλος των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας

Ποια είναι τα σύγχρονα ΜΜΕ και πώς λειτουργούν; Επαρκή συνείδηση του πράγματος δεν έχουμε λόγω του ότι υπάρχει ελλιπής ενημέρωση για τις δυνατότητες και για τον τρόπο λειτουργίας των Μέσων. Γιατί έχουμε ελλιπή ενημέρωση; Διότι δεν αντιλαμβανόμαστε ότι τα ΜΜΕ κινούνται σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι το επίπεδο της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του σύγχρονου ανθρώπου, όπου ο ρόλος τους είναι καθοριστικός. Το δεύτερο επίπεδο είναι η διαμόρφωση της κοινωνικής ευρύτερα και της πολιτικής ζωής ιδιαίτερα, όπου και πάλι τα ΜΜΕ διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο. Δεν πρόκειται περί υπερβολής.

Εμείς οι κοινωνιολόγοι στη δουλειά μας χρησιμοποιούμε ευρύτατα τον όρο «κοινωνικοποίηση», με την έννοια ότι το άτομο από την ώρα που γεννιέται, υπόκειται σε μια σειρά επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος, που το διαμορφώνουν ως κοινωνικό ον. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το ανθρώπινο

άτομο πρέπει να μάθει να συμβιώνει ως κοινωνικό άτομο. Η κοινωνικοποίηση παλαιότερα γινόταν αποκλειστικά με ενδιάμεσα πρόσωπα: τους γονείς, τους δασκάλους, τα πρόσωπα γενικότερα του άμεσου κοινωνικού περιβάλλοντος. Σήμερα, τα ΜΜΕ λειτουργούν ως ένας εκ των βασικών συντελεστών κοινωνικοποίησης, που βαθμιαία εκτοπίζει τους παραδοσιακούς φορείς της. Διότι τα ΜΜΕ, κυρίως τα ηλεκτρονικά και πρωταρχικά η τηλεόραση, ασκούν τεράστια επιρροή πάνω στα άτομα. Γιατί αυτή η τεράστια επιρροή; Διότι δεν λειτουργεί το Μέσο σε σχέση με το αριστερό μέρος του εγκεφάλου, που είναι η λογική και η ανάλυση, αλλά επενεργεί απευθείας στο υποσυνείδητο και,

επομένως, σε πολύ μεγάλο βαθμό αναιρεί και παραλύει τη λογική λειτουργία του εγκεφάλου.

Αυτή, λοιπόν, είναι η δυναμική της εντύπωσης που έχουν τα ΜΜΕ. Κολοσσιαία δυναμική, η οποία βεβαίως κάνει το άτομο δέσμιο σε επιταγές, που κατασκευάζουν και αυτό ακόμα το κύκλωμα των αναγκών. {...} Πρότυπα και σύμβολα επιτυχίας τα πράγματα, όχι οι ανθρώπινες ποιότητες. Ειδικότερα ως προς τα πρότυπα επιτυχίας. Ποιοι εμφανίζονται ως επιτυχημένοι από τα ΜΜΕ; Οι έχοντες και κατέχοντες, ανεξάρτητα από τον τρόπο, με τον οποίο τα απόκτησαν, όχι βεβαίως οι άνθρωποι, που εκπληρώνουν κάποια αποστολή και προσφέρουν θετικό έργο στην κοινωνία, ούτε, φυσικά, οι πνευματικοί ταγοί. Με τον τρόπο αυτό δε διαμορφώνονται πρόσωπα, αλλά προσωπεία, μάσκες ανθρωποειδών, όχι άνθρωποι. Η λογική της κερδοσκοπικής σκοπιμότητας γίνεται κατευθυντήριος γνώμονας της ζωής και κάθε άλλη λογική θεωρείται ως ουτοπική και «ξεπερασμένη». Το παράδειγμα της χρηματιστηριακής φρενίτιδας στη χώρα μας κατά το πρόσφατο παρελθόν είναι κάτι παραπάνω από αποκαλυπτικό.

Αυτά τα πρότυπα επιτυχίας στηρίζονται και προωθούν την αντίληψη «ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος» και προϋποθέτουν τον εκτοπισμό όλων των αισθημάτων και συναισθημάτων αλληλεγγύης και φιλότητας ανάμεσα σε ανθρώπους. Αυτό συνιστά επάνοδο σε καταστάσεις αγριότητας όπου ελαχιστοποιείται και αυτός ακόμα ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή και αυξάνεται κάθετα ο δείκτης της κοινωνικής παθολογίας, από τα ναρκωτικά και τη βία ως το έγκλημα. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι στην τηλεόραση ο έρωτας αποσυνδέεται από την αγάπη και γίνεται σεξισμός, ότι - όπως έχουν αποδείξει σχετικές έρευνες - ένα παιδί επτά ετών στην Αμερική έχει δει στην τηλεόραση τρεισήμισι χιλιάδες φόνους. Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν μια ανθρώπινη προσωπικότητα βασικά απορρυθμισμένη, αν όχι και παθολογική.

Ποια είναι τα σύγχρονα ΜΜΕ και πώς λειτουργούν; Επαρκή συνείδηση του πράγματος δεν έχουμε λόγω του ότι λειτουργούν όχι με κριτήριο τα συμφέροντα της ολότητας και της κοινωνίας. Από μέσα πληροφόρησης γίνονται αγωγοί παραπληροφόρησης. Από μέσα διαφύλαξης των ατομικών ελευθεριών και των κοινωνικών δικαιωμάτων γίνονται όργανα καταστολής της ανθρώπινης σκέψης, όργανα αποβλάκωσης και χειρισμού ενός ανθρώπινου πολτού, που έντεχνα κατασκευάζουν. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο δεν υπηρετούν τη Δημοκρατία, αλλά την υπονομεύουν σε όλα τα μέτωπα, και τούτο διότι η Δημοκρατία προϋποθέτει τον ελεύθερα σκεπτόμενο πολίτη, όχι τον παθητικοποιημένο χειραγωγούμενο ανθρωπάκο.

Β. Φίλιας, (2002).

Κοινωνιολογικές Παρεμβάσεις.

Αθήνα: Παπαζήση, 137 -139 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α) Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

(ΜΟΝΆΔΕΣ 20)

Β1) Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων την ακόλουθη θεματική περίοδο: «Σήμερα, τα ΜΜΕ λειτουργούν ως ένας εκ των βασικών συντελεστών κοινωνικοποίησης, που βαθμιαία εκτοπίζει τους παραδοσιακούς φορείς της».

(ΜΟΝΆΔΕΣ 10)

Β2) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της τέταρτης παραγράφου του κειμένου (Αυτά τα πρότυπα επιτυχίας...παθολογική) και να διατυπώσετε τον πλαγιότιτλό της.

(ΜΟΝΆΔΕΣ 5)

Β3) Εμείς οι κοινωνιολόγοι στη δουλειά μας χρησιμοποιούμε ευρύτατα τον όρο «κοινωνικοποίηση»: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα.

(ΜΟΝΆΔΕΣ 5)

Β4) επιρροές, βαθμιαία, αναιρεί, διαφύλαξης, υπονομεύουν: Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

(ΜΟΝΆΔΕΣ 5)

Β5) Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους (μονάδες 3)

(ΜΟΝΆΔΕΣ 5)

Γ) Αναμφισβήτητα, η πληροφόρηση διαδραματίζει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη ζωή των ανθρώπων: συμβάλλει στη διακίνηση γνώσεων και ιδεών και βοηθάει στη λήψη αποφάσεων. Όμως, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες, ιδιαίτερα όταν προκαλεί σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Να σχολιάσετε τις διαπιστώσεις αυτές, τεκμηριώνοντας τις απόψεις σας. Να υποθέσετε ότι εκφωνείτε λόγο (400-450 περίπου λέξεις) στο σχολείο σας.

(ΜΟΝΆΔΕΣ 50)

ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΊΣΜΑΤΟΣ

(Φροντιστήριο Σύγχρονο)

Α) Ο συγγραφέας πραγματεύεται τον ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στη σύγχρονη κοινωνία και αποδοκιμάζει τα αρνητικά πρότυπα που αυτά προβάλλουν. Αρχικά, τονίζει ότι η μη συνειδητοποίηση του διπλού ρόλου τους δεν επιτρέπει την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας τους. Κατόπιν, διαπιστώνει πως αποτελούν το βασικότερο παράγοντα κοινωνικοποίησης, επιδρώντας κυρίως στο υποσυνείδητο του δέκτη. Στη συνέχεια, αναφέρει πως τα μέσα ενημέρωσης καθορίζουν τις ανθρώπινες ανάγκες και προωθούν αρνητικά πρότυπα «επιτυχίας». Ολοκληρώνει, τέλος, το συλλογισμό του με την επισήμανση πως τα ΜΜΕ όχι μόνο παρουσιάζουν πρότυπα βίας που οξύνουν τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, αλλά και συχνά δρουν ως παράγοντες παραπληροφόρησης, χειραγώγησης και υπονόμευσης της δημοκρατίας.

(103 ΛΈΞΕΙΣ)

Β1) Πολλοί υποστηρίζουν πως σήμερα τα ΜΜΕ λειτουργούν ως ένας εκ των βασικών συντελεστών κοινωνικοποίησης, που βαθμιαία εκτοπίζει τους παραδοσιακούς φορείς της. Είναι γεγονός πως στη σύγχρονη εποχή τα ΜΜΕ επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη συνείδηση των νέων με τα αρνητικά

πρότυπα που προβάλλουν. Μέσω κυρίως των διαφημίσεων αλλά και των τηλεοπτικών σειρών προωθούνται πρότυπα επιτυχίας, μιας επιτυχίας όμως που στηρίζεται στον πλούτο, στο «έχειν» και στο «κατέχειν» χωρίς να ενδιαφέρει το πώς αποκτήθηκε αυτός ο πλούτος. Οι δέκτες θαμπώνονται από τη δυνατότητα του «εύκολου» κέρδους και οι πρώτοι που γίνονται εύκολα θύματα είναι τα παιδιά. Έτσι, λοιπόν, κατασκευάζονται σύμβολα επιτυχίας στηριγμένα στην ποσότητα κι όχι στην ποιότητα, που δίνουν η οικογένεια και το σχολείο.

(114 ΛΈΞΕΙΣ)

Β2) Τα δομικά μέρη και ο πλαγιότιτλος της τέταρτης παραγράφου

• Θεματική περίοδος: Αυτά τα πρότυπα επιτυχίας...ανάμεσα σε ανθρώπους.

• Σχόλια – Λεπτομέρειες: Αυτό συνιστά ... φόνους.

• Πρόταση κατακλείδα: Τα ΜΜΕ ... αν όχι και παθολογική.

Πλαγιότιτλος: Τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας ως αποτέλεσμα της προβολής των προτύπων βίας από τα ΜΜΕ.

Β3) Παθητική σύνταξη: Ο όρος «κοινωνικοποίηση» χρησιμοποιείται ευρύτατα στη δουλειά μας από εμάς τους κοινωνιολόγους:

Ο συγγραφέας επέλεξε την ενεργητική σύνταξη, γιατί ήθελε να δώσει έμφαση στο υποκείμενο (οι κοινωνιολόγοι). Με το τρόπο αυτό το ύφος του γίνεται οικείο στον αναγνώστη.

Β4) Συνώνυμα

• επιρροές: επιδράσεις

• βαθμιαία: σταδιακά, προοδευτικά, κλιμακωτά

• αναιρεί: ακυρώνει, καταργεί, διαγράφει, εξαλείφει

• διαφύλαξης: προστασίας, περιφρούρησης, προάσπισης

• υπονομεύουν: επιβουλεύονται, υποσκάπτουν

Β5)Μεταφορική χρήση της γλώσσας:

• Κολοσσιαία δυναμική: το επίθετο χρησιμοποιείται μεταφορικά για να αναδείξει την έντονη δυναμική και επιρροή των ΜΜΕ

• κύκλωμα των αναγκών: η μεταφορική χρήση της λέξης «κύκλωμα» επιδιώκει να αναδείξει την αρνητική λειτουργία των ΜΜΕ και τη δημιουργία επίπλαστων αναγκών.

Γ. Παραγωγή λόγου

Ζητείται ομιλία, άρα

• Προσφώνηση (πάνω αριστερά της σελίδας):

Κύριε Διευθυντά,

Κύριοι καθηγητές,

Αγαπητοί συμμαθητές,

• Αποφώνηση (κάτω δεξιά της σελίδας):

Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (αναφορά στην αφορμή της ομιλίας, στην ιδιότητα του ομιλητή, στο θέμα και στην προσωπική θέση):

Αναφορά στους φορείς της πληροφόρησης (Τύπος – τηλεόραση - ραδιόφωνο), που αποτελούν χαρακτηριστικό της εποχής, αφού ασκούν τέτοια καταλυτική επίδραση στον άνθρωπο, ώστε να υποστηρίζεται ότι αυτή η πληροφοριακή «κοσμογονία» τον έκανε πιο ελεύθερο και ευτυχισμένο, αλλά ταυτόχρονα και πιο ανελεύθερο και δυστυχισμένο. Επισήμανση ότι η μαζική πληροφόρηση

αρθρώθηκε σταδιακά μέσα στη βιομηχανική κοινωνία.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Α. ΘΕΤΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ:

1. Η πληροφόρηση αποτελεί σημαντικό μέσο παιδείας, γιατί γνωστοποιεί ευρέως τις κατακτήσεις στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα και προβάλλει τα επιτεύγματα στο χώρο του πνεύματος και της τέχνης, καθώς και τους δημιουργούς της, που με τη σειρά τους λειτουργούν ως πρότυπα.

2. Με την πληροφόρηση δημοσιοποιούνται και κρίνονται τα γεγονότα στο χώρο της παγκόσμιας πολιτικής και οι πρωταγωνιστές τους. Έτσι, το πολιτικό γίγνεσθαι γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας από τους παράγοντες εξουσίας για τη βελτίωση της κοινωνίας και συντελείται εξυγίανση του πολιτικοκοινωνικού βίου.

3. Οι αγώνες για τη διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης και τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος προβάλλονται, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι δημιουργός της μοίρας του.

4. Οι απομονωμένες και απομακρυσμένες χώρες ενιαιοποιούνται και δημιουργούν στους πολίτες τους την αίσθηση της ενότητας και της ταύτισης με τους συνανθρώπους τους.

5. Συντελεί στην κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος με το να προβάλλει και να υποστηρίζει τα αιτήματα της δημοκρατίας.

6. Με την προβολή θετικών προτύπων, ενισχύεται η προσπάθεια για τη διατήρηση των παραδοσιακών αξιών και θεσμών.

7. Τα μηνύματα για την αναγκαιότητα της εδραίωσης της δικαιοσύνης και της αδελφότητας οπλίζουν τους ανθρώπους με θάρρος και ελπίδα για την καταπολέμηση της αδικίας και το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ανοίγουν δρόμο για δράση και δημιουργία. Ταυτόχρονα, τον απομακρύνουν από την αμάθεια, το δογματισμό και τις προκαταλήψεις.

8. Αποτελεί κύριο μοχλό για την πολιτική ωρίμανση των νέων και συντελεί στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους με την εκμάθηση κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς.

9. Συμβάλλει στην αντιμετώπιση καίριων κοινωνικών προβλημάτων της σύγχρονης πραγματικότητας, όπως βία, ναρκωτικά, ρατσισμός, ανεργία κ.ά.

10. Καλλιεργεί τις νοητικές ικανότητες του ανθρώπου και ιδιαίτερα την κριτική.

Β. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ:

1. Η υπερπληροφόρηση (η χωρίς μέτρο διάδοση πληροφοριών) αποδυναμώνει την κριτική ικανότητα του ανθρώπου, αφού αυτός υποχρεώνεται να αφομοιώνει καθημερινά τεράστιο όγκο γνώσεων και γεγονότων, που είναι αδύνατο να ταξινομήσει και να ιεραρχήσει.

2. Η πολιτική εξουσία προσπαθεί να χειραγωγήσει την πολιτική βούληση του ανθρώπου με ψευδείς ειδήσεις, στην προσπάθειά της να διατηρήσει τα κεκτημένα (στρατευμένη πληροφόρηση - προπαγάνδα).

3. Ο καθημερινός και άκριτος βομβαρδισμός των πολιτών από διαφημίσεις συντελεί στη δημιουργία τεχνητών αναγκών, που οδηγούν στον καταναλωτισμό και τον εσωτερικό καταναγκασμό.

4. Η προβολή αρνητικών προτύπων σε συνδυασμό με την έλλειψη ηθικής και ο παραγκωνισμός πνευματικών ανθρώπων από τη δημόσια ζωή.

5. Η αλήθεια θυσιάζεται στο όνομα της εμπορικής σκοπιμότητας και της ικανοποίησης της νοσηρής περιέργειας του κοινού.

6. Απομυθοποίηση υψηλών εννοιών, όπως η δικαιοσύνη, η φιλαλληλία και ο σεβασμός.

7. Δημιουργία ηθικής αναλγησίας από την πληθώρα σκηνών βίας και εξοικείωση με το έγκλημα και την παρανομία.

8. Ένταση του επικοινωνιακού χάσματος.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Η πληροφόρηση πρέπει να προασπίζεται τη δημοκρατία και τις ελευθερίες των ανθρώπων, να έχει παιδευτικούς στόχους, να μην εξυπηρετεί άνομασυμφέροντα και να εξυπηρετεί την αρχή της πολυφωνίας με αίσθημα κοινωνικής ευθύνης.