ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

ΘΕΜΑ: «Ζήτημα τεράστιου ενδιαφέροντος αποτελεί η κλωνοποίηση ανθρώπινων ιδιαίτερα κυττάρων, παραβιάζοντας όμως ορισμένες απ' τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την αναπαραγωγή, το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την προστασία του ανθρώπινου γενετικού υλικού. Οι ενδεχόμενες ωφέλειες ή βλάβες προκαλούν στους ανθρώπους σύγχυση τόσο για το περιεχόμενο, όσο και για τη σκοπιμότητα της κλωνοποίησης». ποιες, κατά την άποψή σας, είναι οι ωφέλειες και ποιοι οι κίνδυνοι απ' την ενδεχόμενη κλωνοποίηση ανθρώπινων κυττάρων; ποιες είναι οι πιθανές λύσεις για το φλέγον αυτό θέμα;

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα βρίσκεται σε περίοδο μεγάλου προβληματισμού για τις ωφέλειες και τους κινδύνους που θα προκύψουν απ' την εφαρμογή της κλωνοποίησης σ' ανθρώπινα κύτταρα. Οι πανηγυρισμοί κι η καταστροφολογία συνιστούν δυο ακραίους τρόπους αντίδρασης των ανθρώπων, που περισσότερες φορές συγκυριακής κι ενημέρωσης.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Ορισμός

Με τον όρο «κλωνοποίηση» εννοούμε την τεχνική με την οποία είναι δυνατό ν' αναπαραχθούν πανομοιότυποι μ' έναν αρχικό οργανισμοί, παρεμβαίνοντας στη δομή του κυττάρου του. Μέχρι σήμερα η κλωνοποίηση εφαρμόζεται ήδη μ' επιτυχία στα ζώα, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι αξίζει δοκιμαστεί και στον άνθρωπο,

να παρά τα τεράστια ηθικά και κοινωνικά προβλήματα που γεννά.

Ωφέλειες

•    Ανακάλυψη νέων αποτελεσματικών φαρμάκων, γρήγορη διάγνωση και θεραπεία ασθενειών, που αποτελούν μάστιγα για την ανθρωπότητα,

•    γνώσεις βιολογίας και κατανόηση της ζωής,

•    πρόοδος στην τεχνητή γονιμοποίηση και στις μεταμοσχεύσεις,

•    αύξηση του μέσου όρου ζωής κι εξασφάλιση καλύτερου βιοτικού επιπέδου,

•    λύση του προβλήματος της πείνας στον Τρίτο κόσμο με την παραγωγή γενετικά τροποποιημέ­νων προϊόντων,

•    αντιμετώπιση του κινδύνου εξαφάνισης φυτών και ζώων, που ο αριθμός τους έχει μειωθεί ανησυχητικά.

Κίνδυνοι

• Το ανθρώπινο πρόσωπο παύει να είναι ιερό, αφού κάποια κλωνοποιημένα νεογνά θα χρησιμοποιούνται ως πηγή για την εξασφάλιση οργάνων μεταμόσχευσης, συσσώρευση υπέρμετρης δύναμης στα χέρια εκείνων που θα ελέγχουν τα 100.000 γονίδια, τα οποία συγκροτούν τον ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι, η ανθρωπότητα θ' αφεθεί έρμαιο στα χέρια κάποιων μικρών «θεών», που θ' ανακαλύπτουν, θα δημιουργούν ή θα διαχειρίζονται τη γνώση, ικανοποιώντας παράλληλα οικονομικά ή κοινωνικά συμφέροντα. Τελικά όμως αυτοί οι λίγοι θα έχουν το δικαίωμα να καθορίζουν ποιοι θα ζήσουν ή θα πεθάνουν; θα ενταθούν οι κοινωνικές κι οικονομικές ανισότητες, αφού η εξουσία - γνώση θ' ανήκει μόνο σε λίγους επιστήμονες κάποιων χωρών κι οι υπόλοιποι θ' αναγκαστούν να υποταχτούν, στο βωμό της μακροζωίας ο άνθρωπος δεν αποκλείεται να θυσιάσει ζωές, απ' τη στιγμή που ο ίδιος θα αισθάνεται δημιουργός τους, πιθανότητα να γεννηθούν θνησιγενή μωρά ή βρέφη με γενετικές ανωμαλίες, οι οποίες θα επιφέρουν τον πρόωρο θάνατό τους. Είναι πράγματι ενδεχόμενη η τερατογένεση ως συνέπεια των βιολογικών παρεμβάσεων στον ανθρώπινο γενετικό κώδικα, μακροπρόθεσμα υπάρχει ο κίνδυνος  του γενετικού εκφυλισμού του ανθρώπου (δηλ. της αρνητικής μεταβολής της φύσης του) λόγω των συνεχών επεμβάσεων στο γενετικό υλικό,

•       η αναπαραγωγή ανθρώπων με τη μέθοδο της κλωνοποίησης ακυρώνει τη μέθοδο συνδυασμού των γονιδίων της μητέρας και του πατέρα, παραγκωνίζει τη μητρότητα και την πατρότητα και καταπατά το δικαίωμα κάθε παιδιού να έχει και να γνωρίζει τους γονείς του,

•       μεγάλες και τρομερές θα είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις στο κλωνοποιημένο παιδί, καθώς θα έχει αφύσικες ρίζες κι ανάλογη προέλευση,

•       ενδεχόμενος ευγονισμός σ' οικογενειακό επίπεδο, δηλ. διάδοση κάποιων επιθυμητών χαρακτηριστικών στο βρέφος (π.χ χρώμα ματιών ή μαλλιών, ύψος, βάρος κ.α), ανάλογα με το γούστο των γονέων,

•       φόβος μήπως απ' την κατάχρηση της παραγωγής ανθρώπων με προεπιλεγμένα χαρακτηριστικά, οδηγηθούμε σε μια κοινωνία διακρίσεων, όπου κάποιοι θα είναι εκλεκτοί και κάποιοι άλλοι όχι (γενετικός ρατσισμός, ναζιστική νοοτροπία),

•       είναι πιθανό ο «επιθυμητός τύπος ανθρώπου» που θα δημιουργηθεί να είναι πειθήνιο όργανο κάποιων (π.χ πολιτικών, επιχειρηματιών κ.α) για την παραγωγή συγκεκριμένου έργου,

•       ποιοι θα έχουν την προτεραιότητα στην εκπαίδευση και στις θέσεις εργασίας;

•       προβλήματα    στην ανθρώπινη υγεία απ' την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων,

•       παραβίαση της εξελικτικής διαδικασίας των ειδών λόγω της συνεχούς επέμβασης στο γονιδίωμα φυτών και ζώων,

•       εγκατάλειψη της γεωργίας, αφού ενδεχομένως θα υπάρχει παραγωγή τροποποιημένων γενετικά προϊόντων, γεγονός που θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην οικονομία και στην κοινωνία.

Διατύπωση αντίθετων απόψεων

•    Η προσωπικότητα του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των γονιδίων του και των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών όπου αναπτύσσεται. Επομένως, οι κλώνοι μπορεί να έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, θ'
αποτελούν όμως διαφορετικές προσωπικότητες.

•    Η ηλικιακή διαφορά μεταξύ δότη και κλώνου σε συνδυασμό μ' ενδεχόμενες μεταλλάξεις που θα υποστεί το γενετικό υλικό εκμηδενίζουν την πιθανότητα για δημιουργία πανομοιότυπων ανθρώπων.

νέα εξελιγμένη νομοθεσία που θα επιβάλλει κανόνες στη διαχείριση της έρευνας ή κυρώσεις στους παραβάτες,

•    ηθική κι ανθρωπιστική παιδεία των επιστημόνων· ενασχόληση σε βάθος με θέματα ηθικής στα πανεπιστήμια παράλληλα με την παροχή εξειδικευμένης γνώσης. Ο ειδικός πρέπει να διαθέτει «όπλα» που θα του εξασφαλίζουν ο ανθρωπισμός κι ο υψηλός πολιτισμός (υπακοή σε αρχές, αξίες κι ιδανικά),

•    έμφαση σε θέματα ανθρωπισμού σ' όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης,

•    οι μέθοδοι και τ' αποτελέσματα των πειραμάτων δεν πρέπει να είναι απόρρητα, αλλά να γνωστοποιούνται στην κοινωνία. Επιβάλλεται, λοιπόν, πλήρης έλεγχος κι ενημέρωση της κοινής γνώμης, δίχως να παρεμποδίζεται το επιστημονικό έργο. Δε χρειάζεται μυστικισμός απ' την πλευρά των επιστημόνων ούτε επιβολή του χωροφύλακα, αλλά διαπαιδαγώγηση των πολιτών. Μεγάλη είναι όμως κι η ευθύνη των αρμόδιων και θεμελιωδών φορέων καθώς κι ο κοινωνικός ρόλος του επιστήμονα ως πνευματικού ανθρώπου.

Αντιμετώπιση των προβλημάτων (λύσεις)

•    Δημιουργία επιτροπής ελέγχου αποτελούμενη από κοινωνιολό­γους, επιστήμονες, πνευματικούς ανθρώπους κτλ.,

•    καθορισμός ορίων της επιστήμης,

Επίλογος

Είναι, επομένως, ευθύνη των επιστημόνων πρωτίστως να ρυθμίσουν τις ηθικές τους εκκρεμότητες και των κοινωνιών ακολούθως να μην επιτρέπουν στους νόμους της αγοράς να ορίζουν το φυσιολογικό ή μη. Ο ηθικός προσανατολισμός της ανθρωπότητας είναι τώρα πιο αναγκαίος παρά ποτέ.

Θαυμαστά τα έργα της επιστήμης. Ανεπαρκής να τα συλλάβει η αντίληψή μου. Αποστηθίζει μόνον τους φωτεινούς τίτλους. Γι' αυτό και η γλώσσα μου, ως αμαθής, προσέχει και ποτέ δεν πατάει το πόδι της σε τέτοια σκοτεινά εδάφη. Το να σχολιάσω μίαν ανακάλυψη μου φαίνεται πιο υπερφίαλο απ' το να επιχειρήσω να πιάσω τ' άστρα. Κι αν τώρα παραβαίνω τη σοβαρότητά μου, είναι γιατί με παρέσυρε ένα τρελό τηλεφώνημα φίλης, φανατικής οικολόγου, τόσο που αρνείται να πατήσει σε γκαζόν, επειδή αντιγράφει προσβλητικά το θείο, φυσικό γρασίδι.

 Η φωνή της ήταν οργισμένη, κι αντί καλημέρας με περιέλουσε με ψόγους που "κάθομαι αραχτή μέσα στη νοικοκυρίστικη καταθλιψούλα μου αντί να ξεσηκωθώ εναντίον των τρομοκρατών που τοποθέτησαν τη νέα βόμβα στα θεμέλια της ύπαρξής μας και, πάει, όπου να 'ναι θα τιναχτεί στον αέρα η ατομικότητά μας, αυτό το μεγαλειώδες δώρο που έδωσε στον καθένα μας η φύση". Ένας καταιγισμός μαύρων οιωνών και σιγά - σιγά ξεκαθάρισα ότι τρομοκράτες χαρακτήριζε τους Αγγλους ερευνητές και βόμβα την ανακάλυψή τους, την κλωνοποίηση. Περιέγραψε εν τω μεταξύ με αξιοζήλευτη άνεση τις περίπλοκες κινήσεις του πειράματος  σαν να ήταν η ίδια ερευνητής. Πάλευα να καταλάβω από πού έφευγαν τα κύτταρα, πώς μπαινόβγαιναν στην κατάψυξη, πώς μεταφέρονταν οι ομοιότητες σε ωάριο αδειασμένο από τον αρχικό ρόλο του, τι σπέρμα ήταν αυτό που δεν ήταν σπέρμα αλλά κομμάτι από το αυτί ή από την αχίλλειο πτέρνα, πελάγωσα. Και πού να τολμήσω βέβαια να υπερασπιστώ την "καταθλιψούλα" μου ότι είναι το ιστορικό πολλών και διαφόρων βομβών που τοποθέτησαν τα ανεπιθύμητα στα θεμέλια των επιθυμητών. Βόμβες που, παρά τους ξεσηκωμούς, εξερράγησαν.

Ωστόσο, συνωστίζομαι τώρα κι εγώ έξω από το θόρυβο και τη μεγάλη ανησυχία που ξεσήκωσε το επίτευγμα. Το διαφημίζει, νόστιμη, ήρεμη η Ντόλλυ, ανυποψίαστη ότι είναι το ορεκτικό ώσπου να φτάσουμε στο κύριο γεύμα. Τον άνθρωπο.

Να ληφθούν μέτρα ξεφώνιζε η οικολόγος φίλη. Ποια μέτρα αλήθεια; Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι σαν τη Λερναία Ύδρα, κόβεις το κεφάλι της φυματίωσης και φυτρώνει στη θέση του ο καρκίνος, κόβεις τη σχιζοφρένεια και πετάγεται το κεφάλι των πυρηνικών όπλων, μισοκόβεις το ΑΙ05, φυτρώνει το κεφάλι της κλωνοποίησης. Ποια μέτρα αλήθεια; Ο μοιραίος γενετικός τύπος ασφαλής πια φυλάσσεται στα άδυτα της μνήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών και ασφαλέστερος στις κρυψώνες της εργοδότριας σκοπιμότητας που χρηματοδότησε και την έρευνα - αναρωτιέμαι αν στοιχίζει φτηνότερα η παραγωγή ύπαρξης απ' όσο το χαπάκι για τη θεραπεία του καρκίνου.

Και   καλά  ν'  αυγατίσουν τα πρόβατα, τα πλάσματα των δασών και η παρέα της μοναχικής ατμόσφαιρας, τα πετούμενα. Και επάρκεια σφαγής θα έχουμε και χωρίς δεσμεύσεις πια θα μπορούν οι κυνηγοί ν' αξιοποιούν τα βόλια τους σημαδεύοντας τη μοναδική δυνατότητα των φτερών. Μόλις μας τελειώνουν τα πουλιά θα γονιμοποιούμε τα αντίγραφά τους.

Αλλά ο άνθρωπος; Σωστά διατυπώνουν το ενδεχόμενο ν' αναπαράγεται κατ' εικόνα και ομοίωσή του, σε όσα αντίγραφα θέλει; Κι αν δε θέλει, πόσο σεβαστό θα είναι; Πώς θα επανδρωθούν τα ακραία οράματα με επιστρατευμένα "Ρομποκόπ";

Μου είναι αδιανόητο ότι το ανθρώπινο πλάσμα θα γεννιέται από ένα κύτταρο άμοιρο μάλλον μητρικού φίλτρου. Ένα πλάσμα ορφανό εν τέλει. Πώς να προβλέψεις με τι ασυνήθιστα, δικά του ένστικτα θα διεκδικήσει την επιβίωσή του, ποια εκδικητικότης θα λανθάνει για τη μυστηριώδη ορφάνια του; Καθόλου παράξενο κάποια στιγμή να γυρίσουν τα αντίγραφα και να τρώνε το πρωτότυπο. Ό,τι παραλλαγμένα κάπως, συμβαίνει και στους εμφύλιους πολέμους.

Ένα θλιβερό υποκατάστατο αθανασίας. Μια ακόμα ελπίδα για μεταθανάτιον ζωή. Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφά μας; Πόσο πιστά θα ξέρουν να διαχειρίζονται όσα μας πόνεσαν, μας απέλπισαν, όσα αγαπώντας τα διασώσαμε; Θα αναπαραχθεί επομένως και ο ψυχισμός μας; Μα, θεέ μου, η ψυχή δεν αντιγράφεται με καμία ανακάλυψη.

Ψυχραιμία. Ας περιμένουμε να εκδηλώσει τη δυσφορία του ο Θεός.

Γιατί καθόλου βέβαια δε θα του αρέσει να του επιβληθεί, με το έτσι θέλω, συνέταιρος στη δημιουργία μας. Ό,τι και να ισχυρίζονται οι πίθηκοι, εμείς τον Θεό διαλέξαμε για πλάστη μας. Επειδή ως αόρατος είναι άμορφος, ως αόρατος είναι ανεξακρίβωτα φταίχτης, και προπάντων, γιατί αόρατος ευκολότερα υπάρχει.

Ψυχραιμία. Αλλωστε εμείς οι μεγάλοι, όταν θα ενσαρκωθεί η απειλή, θα βλέπουμε την κλωνοποίηση από τη ρίζα μόνον.

Ας φοράνε λοιπόν οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου: ποτέ μη δεχτούν να προέλθει ο άνθρωπος από άλλη μέθοδο, παρά μόνον από 'κείνην που εφαρμόζει η έλξη, μόνον από τη μεθυστική πειθώ που ασκεί ο έρωτας, μόνον από την αβίαστη ευτυχισμένη συναίνεση των σωμάτων, τη γοργή έστω, τη χιμαιρική έστω, αλλά κάθε φορά σαν καινούργια κοσμογονική ανακάλυψη.

Κική Δημουλά

Η ενδεχόμενη κλωνοποίηση του ανθρώπου καί η Ορθόδοξη Θεολογία

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η πρόοδος της επιστήμης, η οποία τις περισσότερες φορές είναι ευλογία του Θεού για τον άνθρωπο, καθημερινά μας δημιουργεί εκπλήξεις, προκλήσεις καί, βέβαια, η Ορθόδοξη θεολογία πρέπει να δίδη απαντήσεις πάνω σε σύγχρονα ζητήματα.

Τον τελευταίο καιρό, ύστερα από την κλωνοποίηση που έγινε στα ζώα, γίνεται λόγος για κλωνοποίηση και του ανθρώπου. Μάλιστα, πρόσφατα ένας Αμερικανός γενετιστής ομίλησε όχι ως επιστήμονας, αλλά ως μεταφυσικός, και εξέφρασε την ύβρη, με την αρχαία σημασία της λέξεως (αλαζονεία). Αλλά γνωρίζουμε ότι πάντοτε, όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, την ύβρη ακολουθεί η τίση.

Θα ήθελα να παρουσιάσω κυρίως επτά θεολογικές θέσεις, μέσα στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου, πάνω στο θέμα της ενδεχόμενης κλωνοποίησης του ανθρώπου.

1. Ο άνθρωπος, κατά την ορθόδοξη διδασκαλία, είναι ψυχοσωματικό όν καί, βεβαίως, είναι πλασμένος κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού. Διαφέρει σαφώς από τα ζώα, γιατί έχει ψυχή κατ’ ουσίαν και κατ’ ενέργειαν. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος με κανένα τρόπο δεν μπορεί να εκληφθή ως “πειραματόζωο” ή ως ένα έμψυχο εργοστάσιο ζωντανών οργάνων για μοσχεύματα, και μάλιστα χάρη εμπορικών συναλλαγών. Σε μια τέτοια περίπτωση η κορωνίδα της δημιουργίας, η συγκεφαλαίωση του νοερού και αισθητού κόσμου, μεταβάλλεται σε ένα ζωντανό εξάρτημα, έκφραση της θεωρίας ότι ο άνθρωπος είναι ένα “έμψυχο εργαλείο”!

2. Ο άνθρωπος είναι κτίσμα, καί, επομένως, χαρακτηρίζεται κτιστός, ενώ ο Θεός είναι άκτιστος. Υπάρχει δε τεράστια διαφορά μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός κτίζει εκ μη όντος και εκ μη υπαρχούσης ύλης, ενώ ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήση κάτι από υπάρχουσα ύλη, την οποία ήδη δημιούργησε ο Θεός. Επομένως, κι αν ακόμη υπάρξουν επιστήμονες που θα προχωρήσουν στην κλωνοποίηση του ανθρώπου, με φρικιαστικές συνέπειες, εν τούτοις δεν θα μπορέσουν να ταυτιστούν με τον Θεό, ακριβώς επειδή οι επιστήμονες θα εργασθούν με το ήδη υπάρχον γενετικό υλικό, και δεν θα δημιουργήσουν κάτι εκ μη όντος.

3. Σύμφωνα με την διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, μέσα σε όλη την κτίση, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και στα κύτταρα και σ’ αυτό το άαα, υπάρχει η ζωοποιός ενέργεια του Θεού. Στις ομιλίες του Μ. Βασιλείου στην Εξαήμερο, καθώς επίσης και σε έργα του αγίου Γρηγορίου Νύσσης, μπορούμε να βρούμε πολλά στοιχεία πάνω σε αυτήν την αλήθεια. Για παράδειγμα, στην εποχή του Μ. Βασιλείου υποστήριζαν μερικοί ότι η γη βγάζει, κατά τους βροχερούς καιρούς, τζιτζίκια, αναρίθμητα είδη πτηνών, αλλά ακόμη ποντίκια και βατράχια. Ο Μ. Βασίλειος είναι έτοιμος να δεχθή μια τέτοια αντίληψη, αλλά την θέτει σε θεολογική βάση, αφού υποστηρίζει ότι όχι αυτή καθ’ εαυτή η γή, αλλά η ενέργεια του Θεού, που υπάρχει μέσα στην γή, δημιουργεί τα όντα αυτά. Επομένως, ό,τι γίνεται μέσα στην κτίση, και όταν ακόμη ο άνθρωπος παρεμβαίνει αλαζονικά, γίνεται με την κατ’ ευδοκία ή την κατά παραχώρηση θέληση του Θεού.

4. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία κάνουμε λόγο για το ότι ο άνθρωπος είναι πρόσωπο. Αυτό σημαίνει ότι έχει μοναδικότητα, αγάπη και ελευθερία. Το πρόσωπο αναφέρεται στο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του ανθρώπου καί, βέβαια, επεκτείνεται σε όλη του την ύπαρξη. Με την κλωνοποίηση είναι ενδεχόμενο να σχηματισθούν όμοιοι εξωτερικά άνθρωποι, που να έχουν σε μερικά σημεία ίδιες αντιδράσεις, όπως κάπως το παρατηρούμε σε δίδυμα αδέλφια, αλλά δεν είναι δυνατόν να καταργηθή το πρόσωπο, η υποστατική ετερότητα ενός ανθρώπου, με τον ιδιαίτερο τρόπο της αγάπης και της ελευθερίας. Ο κάθε άνθρωπος έχει ιδιαίτερο υποστατικό γνώρισμα, έχει ποικίλους βαθμούς αγάπης, μέχρι την αυτοθυσία, και έχει δυνατότητα εκφράσεως της ελευθερίας θετικά ή αρνητικά.

5. Η επιστήμη της γενετικής, και βέβαια, η κλωνοποίηση του ανθρώπου δεν μπορεί να απαλλάξη τον άνθρωπο από την θνητότητά του, με την οποία γεννιέται. Η επιστήμη είναι ενδεχόμενο να θεραπεύση μερικές κληρονομικές ασθένειες, μπορεί να παρατείνη την ζωή, αλλά δεν μπορεί να βοηθήση τον άνθρωπο να υπερβή τον θάνατο. Το βασικό, όμως, πρόβλημα του ανθρώπου δεν είναι η παράταση της βιολογικής ζωής, ούτε η απομάκρυνση χρονικά του θανάτου, αλλά η υπέρβαση του θανάτου. Αυτό είναι το έργο της Ορθοδόξου θεολογίας.

6. Με τις σύγχρονες προκλήσεις δίνεται η ευκαιρία να καθορισθή τί ακριβώς είναι η ζωή και τί είναι ο θάνατος. Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος βασανίζεται πολύ από αυτά τα υπαρξιακά ερωτήματα. Όσες ομοιότητες και αν υπάρχουν, σωματικές, ψυχολογικές κ.λπ., όσες μεταμοσχεύσεις κι αν γίνουν, ο άνθρωπος θα αισθάνεται την αδήριτη ανάγκη να απαντήση σε αυτά τα ερωτήματα. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να δώσουν ακριβείς απαντήσεις. Και αν ακόμη προσπαθήσουν να απαντήσουν, και τότε οι απαντήσεις δεν θα είναι πλήρεις. Ο άνθρωπος ερωτά: “Γιατί να γεννηθώ, γιατί με γέννησαν χωρίς να με ερωτήσουν;” Αυτό το πρόβλημα θα μεγαλώση ακόμη περισσότερο, αν πληροφορηθή ότι δημιουργήθηκε με κλωνοποίηση, χωρίς την στοργή του πατέρα και της μάνας. Έπειτα, ο άνθρωπος απασχολείται με το ερώτημα ποιός είναι ο σκοπός της υπάρξεώς του, γιατί υπάρχει. Το μεγαλύτερο δε ερώτημα βρίσκεται στα πλαίσια του θανάτου. Πολλοί νέοι ερωτούν: “Γιατί να υπάρχη ο θάνατος, γιατί πεθαίνουν τα αγαπητά μου πρόσωπα, που πηγαίνουν μετά τον θάνατο; Γιατί να έρχομαι στην ζωή και μετά από λίγο να εξαφανίζομαι, αν δεν υπάρχη μετά τον θάνατο ζωή; Και αν υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο, όπως πιστεύουμε εμείς, τότε γιατί να πεθαίνω και που πηγαίνω;” Στα ερωτήματα αυτά απαντά η Ορθόδοξη θεολογία, ενώ η επιστήμη δεν μπορεί να δώση καμμιά απάντηση.

7. Ο άνθρωπος, έστω κι αν κλωνοποιηθή, θα παραμείνη κτιστός, δηλαδή θα έχη συγκεκριμένη αρχή, θα ζη με την φθαρτότητα, θα έχει την ελευθερία, η οποία δεν θα ενεργή υποχρεωτικώς θετικά, όπως γίνεται με την άκτιστη φύση, αλλά θα ενεργή και αρνητικά, και θα έχη ένα βιολογικό τέλος. Θα μπορούσε βέβαια, ως κτιστός, να έχη και ένα υπαρξιακό τέλος, αλλά αυτό δεν γίνεται, γιατί έτσι το θέλησε ο Θεός, αφού ο άνθρωπος είναι κατά χάρη αθάνατος. Μέσα όμως στην Εκκλησία κάνουμε λόγο για μια άλλη “κλωνοποίηση”, την οποία δεν μπορεί να δώση στον άνθρωπο η επιστήμη. Με την ενανθρώπηση του Χριστού ενώθηκε το κτιστό με το άκτιστο. Έτσι, σε κάθε άνθρωπο δόθηκε η δυνατότητα να αποκτήση εμπειρία της κατά Χάριν ενώσεως της κτιστής φύσεώς του με την άκτιστη ενέργεια του Θεού, εν Χριστώ Ιησού. Οι άγιοι απέκτησαν την εμπειρία ότι έγιναν κατά Χάριν άκτιστοι και αθάνατοι, αφού “μεταμοσχεύθηκε” μέσα τους το άκτιστο και αθάνατο, και απέκτησαν εμπειρία της αιωνίου ζωής και από αυτήν ακόμη την βιολογική ζωή. Οπότε το πρόβλημα δεν είναι η σωματική ή γενετική μεταμόσχευση, αλλά η “μεταμόσχευση” του Θεού μέσα στην υπόστασή μας. Μια τέτοια εμπειρία δίνει νόημα ζωής στον άνθρωπο.

Επομένως, η σύγχρονη επιστήμη, και μάλιστα η γενετική, μας δίδει την ευκαιρία να ασχοληθούμε με τα αιώνια προβλήματα που απησχόλησαν το πνεύμα του ανθρώπου, από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία μέχρι σήμερα, και στα οποία προβλήματα οι λύσεις δόθηκαν με την ενανθρώπηση του Χριστού. Πρέπει να δούμε τα ανθρωπολογικά προβλήματα μέσα από την θεολογία, την Οικονομία, την σωτηριολογία και την εσχατολογία. Είναι αφορμή να οδηγήσουμε την αναζήτηση του ανθρώπου στα ενδότερα και τα υψηλότερα της ζωής.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή” στις 18-1-9

Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΟΞΟΙ ΘΕΟΙ

Πολλά τα διλήμματα ή, καλύτερα, τα ψευτοδιλήμματα που πάντα συνοδεύουν το βηματισμό της προόδου. Και ήδη από την αρχαιότητα παρατηρούνταν αυτός ο δυϊσμός. Έτσι, ο Πλάτων, π.χ., υποστήριζε ότι η γνώση δεν πρέπει να φθάνει ως την κοινή γνώμη, ενώ ο Αριστοτέλης υπεράσπιζε ακριβώς την αντίθετη άποψη, λέγοντας ότι η γνώση πρέπει να αποσκοπεί στο κοινό καλό και να ελέγχεται από τους πολίτες. Πιο κοντά στην εποχή μας, η κατασκευή της ατομικής βόμβας από τον Οπεγχάιμερ, που τον ανάγκασε να δηλώσει ότι, αν είσαι επιστήμονας, είναι καλό να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο κόσμος. Και, επειδή η αλήθεια δεν είναι ούτε μαύρη ούτε άσπρη, δε χρειάζεται να είναι κανείς σοφός για να υποστηρίξει την άποψη ότι η γνώση είναι καλή από κάθε άποψη, ότι η επιστήμη εξανθρωπίζει τον άνθρωπο και τον κάνει υπερήφανο και ότι «επιστήμη χωριζόμενη αρετής πανουργία φαίνεται».

Η Γενετική, που πρωταγωνιστεί σήμερα και ίσως καταγραφεί από τους ιστορικούς ως το σοβαρότερο γεγονός του αιώνα μας, υπερβαίνοντας ακόμη και τους δύο παγκόσμιους πολέμους, την αναδιάταξη των κρατών, την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και μαζί του τού υπαρκτού σοσιαλισμού, έχει βρεθεί αναπόφευκτα στο στόχαστρο μιας παγκόσμιας κριτικής.

Και, επειδή η μεθοδολογία της Γενετικής βασίζεται στην ποικιλότητα, ενοχοποιείται ως η επιστήμη της διαφοράς και η υπεύθυνη για κάθε σφάλμα και κάθε ελάττωμα του ανθρώπου, ενώ ο στόχος της είναι ακριβώς αντίθετος, ενωτικός και ολιστικός, καθώς υποστηρίζει, αποδεικνύοντας την ενότητα της ζωής, το ενιαίο του γενετικού κώδικα για όλα τα είδη και τα πλάσματα του πλανήτη μας. Έχει χρησιμοποιηθεί από πανούργους αποσπασματικά, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, για να τεκμηριώσει δήθεν το ρατσισμό και να δυσφημήσει την Ευγονική, για να αναγάγει τον άνθρωπο σε κοινωνιοβιολογικό επίπεδο, σε ένα επίπεδο δηλαδή λειτουργίας των κοινωνιών άλλων ζωικών ειδών. Την οδήγησαν σε ένα χυδαίο γενετικό υπερκαθορισμό και κληρονομισμό των πάντων, εκμηδενίζοντας την περιβαλλοντική παράμετρο.

Στις μέρες μας αναδείχθηκε επικίνδυνα η υπεροψία και η αλαζονεία κάποιων επίδοξων θεών, και γι' αυτό η Γενετική εισέπραξε τον προβληματισμό της κοινής γνώμης, η οποία βρέθηκε να αμφισβητεί ό,τι θετικό έχει προσφέρει αυτή η επιστήμη. Πρέπει, λοιπόν, να αποκατασταθεί η αλήθεια και να αποδοθούν τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του θεού τω θεώ. Γιατί η Γενετική είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας, καθώς μέσα από τον ντετερμινιστικό αναγωγισμό προσεγγίζει την κατανόηση της ζωής και τη βιολογική μας αυτογνωσία στο πιο βασικό και πιο αποτελεσματικό επίπεδο. Η εκρηκτική πρόοδος σε ποικίλα μέτωπα γεμίζει τον άνθρωπο αισιοδοξία και τον απαλλάσσει σιγά σιγά από αδυναμίες, ισχυροποιώντας τον να αντιμετωπίσει τις κακοτοπιές στο μεγάλο ταξίδι της ζωής.

Η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος και η επερχόμενη γενετική θεραπεία θα χρησιμοποιηθούν τελικά με το σοφότερο τρόπο και θα απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο, η πρόοδος στην τεχνητή γονιμοποίηση,

στις μεταμοσχεύσεις, στις ανακαλύψεις νέας γενιάς φαρμάκων που σχετίζονται με τη γονιδιακή δράση, η νέα διαγνωστική και θεραπευτική συλλογιστική, η αντιμετώπιση της μάστιγας του αιώνα, του AIDS, αλλά και των καρκί-

νων και πολλών άλλων γενετικών ασθενειών, τα διαγενετικά ζώα, που θα αντικαταστήσουν αρκετές φαρμακοβιομηχανίες, καθώς πλήθος από φθηνά φάρμακα θα παράγεται σε αγροκτήματα, τα γενετικά τροποποιημένα φυτά και ζώα, που, όταν χρησιμοποιηθούν με την απαραίτητη προσοχή, θα ανακουφίσουν την ανθρώπινη φτώχεια, η κλωνοποίηση, στο βαθμό που θα χρησιμοποιηθεί για να κατανοήσουμε την παθογένεση και τη θεραπεία γενετικών ασθενειών, η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και η μακροημέρευση, ο έλεγχος της χλωρίδας και της πανίδας, που απειλείται με αφανισμό, και πολλά άλλα επιτεύγματα, όλα των τελευταίων δεκαετιών, θα περάσουν γρήγορα από το κόσκινο της ορθής εφαρμογής για το καλό της ανθρωπότητας.

Γιατί ο άνθρωπος ο σοφός εύκολα μπορεί να απομονώσει τον αμετροεπή, φιλόδοξο, υπερόπτη και αλαζόνα επίδοξο δαίμονα, που θα θελήσει να ανατρέψει το μεγαλείο του ανθρώπου, υποβιβάζοντας τον σε ένα γενετικά σχεδιασμένο προϊόν. Οι αντιστάσεις της κοινωνίας είναι ακατανίκητες και η απομόνωση των ταραχοποιών εύκολη υπόθεση. Οι όποιοι θόρυβοι που συνοδεύουν την κάθε πρόοδο θα χάνονται στον ορίζοντα, καθώς το τρένο της ζωής θα συνεχίζει με επιτυχία το αέναο ταξίδι του, αναδεικνύοντας πρωτόγνωρα και παραδεισένια τοπία, τα οποία θα εισπράττουν το χειροκρότημα μας. Γιατί δεν μπορούμε να αναπολούμε τον ευγενή άγριο του Ρουσό ή τη χρυσή εποχή της ελληνικής μυθολογίας και να αναζητούμε τη λιποταξία στο παρελθόν.

Στ. Αλαχιώτης, εφημ. Το Βήμα, 22/2/98.