4.1.11

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ



ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, 
ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. 16-32

Αποτέλεσμα εικόνας για ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΙ 16-19

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στις παραγράφους 16-19 περιγράφονται:
􀂾 Οι ενέργειες των Αθηναίων
􀂾 Η τακτική και ο σκοπός του Λυσάνδρου
􀂾 Οι κινήσεις των Αθηναίων
􀂾 Η κατεύθυνση του Λυσάνδρου και των συμμάχων του
􀂾 Τα αποτελέσματα για τους Λακεδαιμονίους

Οι ενέργειες των Αθηναίων
• Οι Αθηναίοι είχαν ως βάση του ναυτικού τους τη Σάμο (ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι), που έμεινε πάντοτε πιστή σύμμαχός τους. Από εκεί λεηλατούσαν τη χώρα του βασιλιά (τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν)· εξορμούσαν, δηλαδή, εναντίον των παραλιακών πόλεων που ανήκαν στο Περσικό κράτος. Ο σατράπης της Λυδίας Κύρος βοηθούσε σταθερά τους Σπαρτιάτες εναντίον των Αθηναίων. Οι Πέρσες, εξάλλου, ήταν θανάσιμοι εχθροί των Ελλήνων και με τον τρόπο αυτό επεμβαίνουν αποφασιστικά στα πράγματα των Ελληνικών πόλεων, αφού βοηθούν τη μία πόλη να στραφεί εναντίον της άλλης, πετυχαίνοντας έτσι τη φθορά τους.

• Εξορμούσαν εναντίον της Χίου και της Εφέσου (καὶ ἐπί τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλεον), που ήταν προηγουμένως σύμμαχοι των Αθηναίων και τώρα χρησιμοποιούνταν ως βάσεις του Λυσάνδρου.
• Ετοιμάζονταν για ναυμαχία (καὶ παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν) με το στόλο των Σπαρτιατών. Πίστευαν ότι θα είχε ευνοϊκή έκβαση ο Πελοποννησιακός πόλεμος αν νικούσαν τους Σπαρτιάτες σε μια αποφασιστική ναυμαχία. Άλλωστε υπερτερούσαν στο ναυτικό.
• Εξέλεξαν άλλους τρεις στρατηγούς κοντά στους ήδη υπάρχοντες (καὶ στρατηγούς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον). Οι στρατηγοί – ναύαρχοι των Αθηναίων ήταν ο Κόνωνας, ο Αδείμαντος και ο Φιλοκλής. Όμως οι Αθηναίοι στην Αθήνα εξέλεξαν άλλους τρεις, το Μένανδρο, τον Τυδεά και τον Κηφισόδοτο.
• Επομένως οι Αθηναίοι διεξήγαγαν έναν τριπλό αγώνα: α) πολεμούσαν στην ξηρά εναντίον του βασιλιά της Σπάρτης Άγη που βρισκόταν στη Δεκέλεια της Αττικής, β) εξορμούσαν εναντίον των βάσεων του Λυσάνδρου στη Χίο και την Έφεσο, γ) λεηλατούσαν τα Μικρασιατικά παράλια.

Η τακτική και ο σκοπός του Λυσάνδρου
• Ύστερα από τη ναυμαχία στις Αργινούσες οι Σπαρτιάτες, επειδή ο νόμος τους εμπόδιζε να αναθέσουν την αρχηγία του στόλου δύο φορές στο ίδιο πρόσωπο, διόρισαν ναύαρχο τον Άρακο και υποναύαρχο τον Λύσανδρο. Στην πραγματικότητα όμως αρχηγός του Πελοποννησιακού στόλου ήταν ο Λύσανδρος, ο οποίος το 405 π.Χ. κατευθύνθηκε στα μικρασιατικά παράλια. Απέφευγε να αντιμετωπίσει στο ανοικτό πέλαγος τον αθηναϊκό στόλο, γιατί ήταν ισχυρότερος από τον σπαρτιατικό.
• Ως βάσεις του σπαρτιατικού στόλου χρησιμοποιήθηκαν η Χίος, η Έφεσος και η Ρόδος.
• Απέπλευσε από τη Ρόδο, κινήθηκε παράλληλα προς τις φιλικές ακτές της Μικρασίας και κατευθύνθηκε προς τα στενά του Ελλησπόντου την άνοιξη του 405 π.Χ. με 200 πλοία (Λύσανδρος δ’ ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν ἐκπλεῖ πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον).
• Ο πρώτος στόχος του ήταν να εμποδίσει το πέρασμα των αθηναϊκών πλοίων που μετέφεραν σιτάρι από τον Εύξεινο Πόντο (πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν). Έτσι θα απέκοβε τον ανεφοδιασμό της Αθήνας, την οποία είχε αποκλείσει ο Άγης από τη Δεκέλεια.
• Ο δεύτερος στόχος του ήταν να τιμωρήσει όσες πόλεις είχαν αποστατήσει από τη Σπαρτιατική συμμαχία (καὶ ἐπί τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις). Η αποστασία μιας πόλης από τη συμμαχία σε περίοδο πολέμου προκαλεί τη βίαιη αντίδραση και επέμβαση του ηγετικού μητροπολιτικού κέντρου.



Οι κινήσεις των Αθηναίων

Οι Αθηναίοι βγήκαν από το λιμάνι της Χίου στο ανοιχτό πέλαγος (Ἀνήγοντο δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι). Δεν μπορούσαν να πλεύσουν παράλληλα προς τη Μικρασία γιατί οι παραλιακές πόλεις της Ιωνίας ήταν εχθρικές προς τους Αθηναίους (ἡ γὰρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν). Ο σατράπης της Λυδίας Κύρος είχε εχθρικές διαθέσεις κατά των Αθηναίων γιατί σκόπευε να ζητήσει τη βοήθεια των Σπαρτιατών όταν θα αγωνίζονταν να εκθρονίσει τον αδελφό του Αρταξέρξη. Άλλωστε οι Πέρσες φοβούνταν την αθηναϊκή θαλασσοκρατία αλλά δεν θεωρούσαν τη Σπάρτη ως επικίνδυνο εχθρό τους. Γι’ αυτό με ποικίλους τρόπους βοηθούσαν τους Σπαρτιάτες στον αγώνα τους εναντίον των Αθηναίων. Το Σεπτέμβρη του 405 π.Χ. έμαθαν την προέλαση του Λυσάνδρου στον Ελλήσποντο.
Αμέσως αντέδρασαν γιατί ήθελαν να κρατήσουν ανοιχτό το πέρασμα προς τα σιτηρά του Πόντου. Γι’ αυτό και ο Αλκιβιάδης το 410 π.Χ. είχε οχυρώσει τη Λάμψακο και είχε εγκαταστήσει εκεί φρουρά. Έσπευσαν λοιπόν με 180 πλοία για να αναχαιτίσουν την προέλαση του Λυσάνδρου.



Η κατεύθυνση του Λυσάνδρου και των συμμάχων του

• Ο Λύσανδρος από την Άβυδο έπλεε παραλιακά προς την Λάμψακο (Λύσανδρος δ’ ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον). Η Λάμψακος ήταν χτισμένη στη μικρασιατική ακτή στο στενό του Ελλησπόντου. Είχε οχυρωθεί από τον Αλκιβιάδη το 410 π.Χ. ανήκε στην Αθηναϊκή συμμαχία (σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων). Είχε πλούσια αγαθά (οὖσαν πλουσίαν καὶ οἴνου καὶ σίτου καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη) και αξιόλογη πνευματική κίνηση.
Γι’ αυτό η άλωση της Λαμψάκου από τους Σπαρτιάτες ήταν μεγάλη απώλεια για τους Αθηναίους.
• Οι Σπαρτιάτες επιτέθηκαν εναντίον της Λαμψάκου και από τη θάλασσα με το στόλο του Λυσάνδρου και από τη ξηρά με το στρατό του Θώρακα (καὶ οἱ Ἀβηδυνοὶ καὶ οἱ ἄλλοι παρῆσαν πεζῇ· ἡγεῖτο δὲ Θώραξ Λακεδαιμόνιος). Ο Θώρακας ήταν φίλος και οπαδός του Λυσάνδρου. Το 404 π.Χ. καταδικάστηκε σε θάνατο από τους εφόρους, όταν άρχισε να μειώνεται η δύναμη του Λυσάνδρου, με την κατηγορία ότι σφετερίστηκε δημόσια χρήματα.



Τα αποτελέσματα για τους Λακεδαιμονίους

Οι Σπαρτιάτες με έφοδο κυρίευσαν την Λάμψακο (Προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει αἱροῦσι κατὰ κράτος). Μετά την άλωση έγιναν λεηλασίες και αρπαγές από τους στρατιώτες (καὶ διήρπασαν οἱ στρατιῶται) κατά το δίκαιο του πολέμου. Κατά την αρχαιότητα τα εκστρατευτικά σώματα εξασφάλιζαν τη συντήρησή τους με δύο τρόπους: α) με αρπαγές και λεηλασίες, όπως έκαναν οι Σπαρτιάτες στη Λάμψακο και β) αγοράζοντας ο κάθε στρατιώτης τα τρόφιμά του από την τοπική αγορά, όπως έκαναν οι Αθηναίοι στη βόρεια ακτή του Ελλησπόντου. Ο τρόπος επισιτισμού των αντιπάλων ήταν καθοριστικός για τις εξελίξεις. Ο Λύσανδρος, ωστόσο, δεν πούλησε τους κατοίκους της Λαμψάκου για δούλους (τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος) γιατί: α) δεν ήθελε να δημιουργήσει κακή εντύπωση εις βάρος του πουλώντας για δούλους τους ελεύθερους κατοίκους της Λαμψάκου.
Ήθελε να δείξει ότι ήταν εχθρός των Αθηναίων, όχι των άλλων Ελλήνων που «είχαν υποδουλωθεί» από τους Αθηναίους. β) σχεδίαζε να έχει τη Λάμψακο σαν εστία ανεφοδιασμού των Σπαρτιατών στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου.

Οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί
Με τη χρήση των εμπρόθετων προσδιορισμών ο Ξενοφώντας προσδιορίζει τις κινήσεις των Αθηναίων και των Σπαρτιατών:
- ως προς την αφετηρία: - Αθηναίοι = ἐκ τῆς Σάμου, ἐκ τῆς Χίου
- Σπαρτιάτες = ἐκ τῆς Ῥόδου
- ως προς την πορεία: - Αθηναίοι = (πελάγιοι)
- Σπαρτιάτες = παρὰ τὴν Ἰωνίαν, ἐξ Ἀβύδου
- ως προς την κατεύθυνση: - Αθηναίοι = ἐπί τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον
- Σπαρτιάτες = πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον, εἰς Λάμψακον
- ως προς τους σκοπούς: - Αθηναίοι = πρὸς ναυαμαχίαν
- Σπαρτιάτες = πρὸς τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν, ἐπί τὰς ἀφεστηκυίας πόλεις

Ο λόγος αποκτά σαφήνεια, παραστατικότητα και ζωντάνια και ο αναγνώστης έχει εποπτεία του χώρου. Ακόμα, χαρακτηριστικό είναι ότι έχουμε δύο επίπεδα δράσης, όσοι και οι αντίπαλοι, που συγκλίνουν προς τον Ελλήσποντο, όπου και οριοθετείται το πεδίο της σύγκρουσης.


Το ρήμα πλέω και τα σύνθετά του

ἀναπλέω = πλέω αντίθετα στο ρεύμα, επιπλέω
ἀποπλέω = βγαίνω από το λιμάνι με το πλοίο
διαπλέω = πλέω μέσα από
εἰσπλέω = μπαίνω με το πλοίο, εισέρχομαι πλέοντας
ἐκπλέω = φεύγω με το πλοίο, αναχωρώ
ἐπιπλέω = πλέω εναντίον, επιτίθεμαι από τη θάλασσα
καταπλέω = φτάνω με το πλοίο στο λιμάνι, πλέω προς την ξηρά, προσορμίζομαι
παραπλέω = πλέω κοντά / παράλληλα σε κάτι
περιπλέω = πλέω γύρω
προσπλέω = πλησιάζω με το πλοίο, πλέω προς κάποιον ή εναντίον κάποιου
συμπλέω = πλέω μαζί με...
προπλέω = πλέω από πριν

Η χρήση των χρόνων
Ο Ξενοφώντας χρησιμοποιεί:
α) παρατατικό (στις παραγράφους 16-18) για να δηλώσει τις αρχικές κινήσεις των αντιπάλων και να εκφράσει την κινητικότητα και τη διάρκεια τους: κακῶς ἐποίουν, ἐπέπλεον, παρεσκευάζοντο, ἀνήγοντο, παρέπλει, παρῆσαν, ἡγεῖτο
β) αόριστο (από την παράγραφο 20) για να αφηγηθεί το πλησίασμα των δύο αντίπαλων στόλων
γ) ιστορικό ενεστώτα (στις παραγράφους 17 και 19) για να παρουσιάσει με ζωηρότητα την κατάληψη της Λαμψάκου από τους Σπαρτιάτες: ἐκπλεῖ, αἱροῦσι κατὰ κράτος

Ο χαρακτηρισμός των Αθηναίων και του Λυσάνδρου
Οι Αθηναίοι έχουν αναλάβει έναν τριπλό αγώνα. Επομένως, είναι αξιοθαύμαστοι για το αγωνιστικό τους φρόνημα και το δημοκρατικό τους πνεύμα.
Ο Λύσανδρος είναι συνετός και ενεργεί με περίσκεψη. Αποφεύγει να πολεμήσει με τους Αθηναίους στο ανοιχτό πέλαγος γιατί γνωρίζει την ανωτερότητα του αθηναϊκού στόλου. Αντίθετα επιζητεί να τους χτυπήσει κρυφά και ξαφνικά. Παράλληλα καταστρέφει τους συμμάχους των Αθηναίων. Επίσης είναι προνοητικός αφού δεν πουλά για δούλους τους ελεύθερους κατοίκους της Λαμψάκου για να έχει τη Λάμψακο ως ορμητήριο του αλλά και εμποδίζει τα αθηναϊκά πλοία να μεταφέρουν σιτάρι από τις χώρες του Εύξεινου Πόντου στην Αττική. Έτσι συμβάλλει στον αποκλεισμό της Αθήνας.

 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

Ι. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

α. Ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης
1. Σε ποιες στρατηγικές κινήσεις και ενέργειες προέβησαν οι Αθηναίοι και γιατί;
2. Ποια η κατεύθυνση του Λυσάνδρου και των συμμάχων του;
3. Ποια σημασία είχε για το στρατό του Λυσάνδρου η άλωση της Λαμψάκου;
4. Ποιοι οι πρωταγωνιστές στην ενότητα αυτή και ποια η κυρίαρχη προσωπικότητα; Να αιτιολογήσετε τη θέση σας.
5. Να επισημάνετε στο κείμενο την εναλλαγή των κινήσεων και της δράσης των δύο αντιπάλων. Πώς δικαιολογείτε την επιλογή αυτού του τρόπου παρουσίασης των γεγονότων από τον συγγραφέα;
6. Να εξηγήσετε ποιο στράτευμα έχει ήδη αποκτήσει συγκριτικά πλεονεκτήματα.
7. Πώς εξηγείται η ενέργεια του Λυσάνδρου να αφήσει ελεύθερους τους κατοίκους της Λαμψάκου;

β. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης
1. Γιατί ο Λύσανδρος «εκπλει προς τον Ελλήσποντο»;
2. Γιατί οι Αθηναίοι ξανοίχτηκαν από τη Χίο στο ανοιχτό πέλαγος;
3. Ποιο μέσο έκφρασης και ποιο πρόσωπο χρησιμοποιεί ο ιστορικός για να δηλώσει τις κινήσεις και τις ενέργειες των δύο πρωταγωνιστών;
4. Να εντοπίσετε δύο ρήματα που δηλώνουν τη δράση του αθηναϊκού στόλου.



γ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

1. Ο Λύσανδρος έπλευσε προς τον Ελλήσποντο, για να:
α. καταστρέψει τη χώρα του βασιλιά
β. εμποδίσει τον απόπλου των αθηναϊκών πλοίων
γ. συνάψει συμμαχία με τους Αθηναίους
δ. δείξει ότι δε φοβάται τους Αθηναίους

2. Οι Λακεδαιμόνιοι λεηλάτησαν:
α. τη Λάμψακο
β. τη Ρόδο
γ. την Άβυδο
δ. τη Χίο

3. Οι Αθηναίοι έπλεαν εναντίον της Χίου και της Εφέσου, γιατί:
α. ήταν οι βάσεις του Σπαρτιατικού στόλου
β. είχαν αποστατήσει από την ηγεμονία τους
γ. έβλαπταν τα συμφέροντά τους
δ. κατείχαν στρατηγική θέση

4. Γιατί ο Λύσανδρος άφησε ελεύθερους όλους τους πολίτες της Λαμψάκου;
α. ήταν η τακτική που ακολουθούσαν οι νικητές απέναντι στους ηττημένους
β. ήθελε να δείξει ότι ερχόταν ως ελευθερωτής και όχι ως εκδικητής
γ. η Λάμψακος δεν βρισκόταν σε στρατηγική θέση και δεν εξυπηρετούσε τις περαιτέρω ενέργειες του
δ. η Λάμψακος ήταν σύμμαχος των Σπαρτιατών

5. Οι Αθηναίοι είχαν ως ορμητήριο:
α. τη Χίο
β. την Έφεσο
γ. τη Σάμο
δ. τη Ρόδο

6. Αρχηγός των Αβυδηνών και των άλλων συμμάχων των Σπαρτιατών που ακολουθούσαν από την ξηρά ήταν:
α. ο Μένανδρος
β. ο Θώρακας
γ. ο Τυδέας
δ. ο Κηφισόδοτος



δ. Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους

1. Οι Αθηναίοι έπλευσαν «ἐπί τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις» = ……
2. Οι Αθηναίοι ξεκίνησαν από τη Ρόδο και έπλευσαν προς τη Σάμο = ……
3. Οι Αθηναίοι λεηλατούσαν την χώρα του Πέρση βασιλιά γιατί ακολουθούσε φιλοσπαρτιατική πολιτική και βοηθούσε οικονομικά τους Σπαρτιάτες = .........
4. Οι Σπαρτιάτες λεηλάτησαν την Άβυδο, που ήταν σύμμαχος των Αθηναίων = ……
5. Οι Αθηναίοι δεν συγκρούστηκαν αμέσως με τους Λακεδαιμονίους γιατί περίμεναν ενισχύσεις = ……
6. Ο Λύσανδρος κατευθυνόταν προς τον Ελλήσποντο για να υποτάξει τις πόλεις που είχαν αποστατήσει από την Πελοποννησιακή συμμαχία = ……
7. Οι Αθηναίοι έπλεαν «πελάγιοι» γιατί δεν φοβούνταν τους αντιπάλους τους = ……
8. Οι Αθηναίοι βγήκαν στην ανοιχτή θάλασσα, γιατί οι παραλιακές πόλεις της Μ. Ασίας ήταν εχθρικές απέναντί τους = .........
9. Ο Λύσανδρος κατέλαβε τη Σάμο = ............
10. Ο Λύσανδρος στράφηκε στη Λάμψακο γιατί ήταν σύμμαχος των Λακεδαιμονίων = ……
11. Η Λάμψακος ήταν γεμάτη από σιτάρι, κρασί και άλλα εφόδια = ……
12. Οι Σπαρτιάτες σεβάστηκαν τη Λάμψακο και δεν τη λεηλάτησαν = ..........
13. Ο Λύσανδρος πούλησε ως δούλους τους ελεύθερους πολίτες της Λαμψάκου = ……
14. Αρχηγός των Αβυδηνών ήταν ο Μένανδρος = ...........



ε. Ερωτήσεις κατάταξης

1. Τοποθετήστε κατά χρονική αλληλουχία τις κινήσεις των Σπαρτιατών:
α. άφιξη στη Λάμψακο ( )
β. απελευθέρωση πολιτών ( )
γ. άφιξη στον Ελλήσποντο ( )
δ. αναχώρηση από τη Ρόδο ( )
ε. λεηλασία πόλης ( )
στ. αναχώρηση από την Άβυδο ( )

πηγη: Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου