2.1.11

Ι Σ Ο Κ Ρ Α Τ Ο Υ Σ Π Ε Ρ Ι Ε Ι Ρ Η Ν Η Σ
Π Ρ Ο Ο Ι Μ Ι Ο §§ 1 – 2
Ποια τεχνική χρησιμοποιεί ο Ισοκράτης στην αρχή του λόγου του;
Τεχνική που χρησιμοποιεί ο Ισοκράτης στην αρχή του λόγου του ονομάζεται
γενίκευση. Με τη φράση «ἅπαντες μὲν εἰώθασιν» αναφέρετε στη συνήθεια των ρητόρων να
τονίζουν τη σπουδαιότητα των θεμάτων για τα οποία θα έκαναν λόγο δίνοντας τις συμβουλές
τους στους συμπολίτες τους. Η τεχνική αυτή εξυπηρετεί την αξιοπιστία του λόγου του
Ισοκράτους, γιατί με τον τρόπο αυτό τοποθετεί το λόγο του ανάμεσα σ’ αυτούς που
εκφωνούνται στην Εκκλησία του Δήμου, και όπως γνωρίζουμε, ο λόγος αυτός – όπως και
όλοι του ίδιου ρήτορα – δεν εκφωνήθηκε ποτέ, αλλά κυκλοφόρησε ως πολιτικό φυλλάδιο,
όμως όσον αφορά στη σπουδαιότητα των προτάσεων δεν ήταν καθόλου κατώτερος από
αυτούς των άλλων ρητόρων, οι οποίοι αγόρευαν.
Ποιο είναι το θέμα για το οποίο θα κάνει λόγο ο Ισοκράτης στον συμβουλευτικό
αυτό λόγου του; Να επισημάνετε τις λέξεις του κειμένου που αναφέρονται σ’ αυτό.
Ο Ισοκράτης στο λόγο του αυτού μιλά για ένα πολύ σοβαρό, για τους πολίτες και την
πόλη γενικότερα, θέμα. Συγκεκριμένα, ο λόγος αυτός γράφτηκε κατά τη διάρκεια του
Συμμαχικού πολέμου και ο ρήτορας θα αναφερθεί στη ειρήνη και τον πόλεμο και τις
συνέπειες που έχουν στη ζωή των ανθρώπων και των πόλεων-κρατών. Θα πρέπει να
αποφασίσουν με σύνεση, εξετάζοντας όλα τα ενδεχόμενα, γιατί από την απόφασή τους αυτή
εξαρτάται άμεσα η ευτυχία ή η δυστυχία τους.
Στο θέμα αυτό αναφέρεται το δεύτερο μέρος του προοιμίου: «ἥκομεν γὰρ
ἐκκλησιάσοντες περὶ πολέμου καὶ εἰρήνης, μεγίστην ἔχει δύναμιν ἐν τῷ βίῷ τῷ τῶν
ἀνθρώπων, καὶ περὶ ὧν ἀνάγκη τοὺς ὀρθῶς βουλευομένους ἄμεινον τῶν ἄλλων
πράττειν· τὸ μὲν μέγεθος, ὑπὲρ ὧν συνελυλήθαμεν, τηλικοῦτὸ ἐστίν».
Π Ρ Ο Ο Ι Μ Ι Ο §§ 14 – 16
Να επισημάνετε τις αντιθέσεις που, κατά τον Ισοκράτη, απεικονίζουν την
αλλαγή του ήθους της Αθηναϊκής κοινωνίας. Να προσπαθήσετε να εξηγήσετε τα αίτια
τους και να αναπτύξετε αυτή που κατά τη γνώμη σας είναι περισσότερο σημαντική.
Η πρώτη αντίθεση που επισημαίνει ο Ισοκράτης είναι ότι, μολονότι το πολίτευμα της
Αθήνας είναι η δημοκρατία, δεν υπάρχει «παρρησία», δηλαδή δεν παραχωρείται ελευθερία
λόγου. Δυστυχώς οι Αθηναίοι τυφλωμένοι από τους δημαγωγούς μπορούσαν να ανεχθούν
μόνο όσους εξέφραζαν απόψεις αρεστές στα αφτιά τους, ενώ όσοι τολμούσαν να
διατυπώσουν κάτι διαφορετικό από εκείνο πού είχαν συνηθίσει να ακούν – αλλά κατά τα άλλα
απόλυτα συμφέρον για την πόλη και τους ίδιους – θορυβούσαν διακόπτοντας την αγόρευσή
τους· στερώντας τους δηλαδή το δικαίωμα που αυτονόητα διασφάλιζε το δημοκρατικό
πολίτευμα. Αυτό το δικαίωμα, κατά τον ρήτορα, παραχωρούνταν στην εποχή του μόνο στους
ασύνετους ρήτορες και στους ποιητές των κωμωδιών, παρόλο που αποκάλυπταν στους
ξένους τις αδυναμίες της πόλης. Σ’ αυτό το σημείο βρίσκεται η δεύτερη αντίθεση, ενώ η τρίτη
έγκειται στο ότι οι Αθηναίοι θεωρούσαν πως έπρεπε να χρωστούν ευγνωμοσύνη σ’ αυτούς
τους ανθρώπους – τους δημοκόλακες – όση δεν ένιωθαν ότι έπρεπε να χρωστούν στους ευεργέτες τους και, αντίθετα, όσους νοιάζονταν για αυτούς και τους έκριναν αυστηρά για να
βελτιωθούν, τους αντιμετώπιζαν εχθρικά.
Περισσότερο σημαντική είναι η πρώτη αντίθεση, γιατί υπηρετεί τη δημοκρατία. Η
κατοχύρωση αυτού του δικαιώματος, της πλήρους δηλαδή ελευθερίας του λόγου, θα είχε ως
αποτέλεσμα να ακούγονται όλες οι απόψεις και οι ορθές και οι μη, και οι συμφέρουσες ή όχι
και στη συνέχεια υπεύθυνα οι πολίτες θα επέλεγαν την ορθότερη.
Τι γνωρίζετε για τους πρυτάνεις της εποχής του Ισοκράτη;
Οι πρυτάνεις την εποχή του ρήτορα και, γενικά, τον 4ο αιώνα ήταν πενήντα
βουλευτές μιας φυλής, οι οποίοι για 35 ή 36 ημέρες ασκούσαν την εξουσία. Η σειρά με την
οποια κάθε φυλή είχε αυτή την τιμή καθοριζόταν με κλήρο. Οι πρυτάνεις έμεναν και σιτίζονταν
στη Θόλο, ένα ειδικό κυκλικό οικοδόμημα στην Αγορά και αμείβονταν με έναν οβολό
περισσότερο από τους άλλους βουλευτές. Καθημερινά κληρώνονταν ο επιστάτης των
πρυτάνεων, πρόεδρος της Βουλής και της Εκκλησίας του Δήμου, ο οποίος είχε στα χέρια του,
για ένα ημερονύχτιο, τα κλειδιά των ιερών, όπου φυλάσσονταν οι θησαυροί και τα αρχεία,
καθώς και η σφραγίδα του κράτους.
Κατά τον 4ο αι. π.Χ. την προεδρία των συνελεύσεων είχε ο επιστάτης των εννέα
προέδρων, οι οποίοι εκλέγονταν ανάμεσα στους βουλευτές των φυλών που δεν είχα την
πρυτανεία. Με τη μεσολάβηση των πρυτάνεων η Βουλή ερχόταν σε επαφή με την Εκκλησία
του Δήμου, τους άρχοντες και τους απλούς πολίτες. Αυτοί συγκαλούσαν επίσης σε
περίπτωση ανάγκης τη Βουλή, την Εκκλησία του Δήμου και τους στρατηγούς. Τέλος,
πρότειναν στις συνελεύσεις τα σχέδια νόμων (προβουλεύματα), τα οποία, όταν ψηφίζονταν
από το δήμο, αποκτούσαν ισχύ νόμων.
Ποια διαφορά διακρίνετε στον κοινωνικό ρόλο των πρυτάνεων στην αρχαία
Αθήνα και στην σύγχρονη εποχή;
Στην αρχαία Αθήνα οι πρυτάνεις αποτελούσα ένα είδος κυβέρνησης, με τη σημερινή
σημασία. Ασκούσανε, δηλαδή εκτελεστική εξουσία και αυξημένες δραστηριότητες.
Μεσολαβούσαν για να έλθει σε επαφή η Βουλή με την Εκκλησία του Δήμου, τους άρχοντες
και τους απλούς πολίτες. Είχαν στην κατοχή τους τα κλειδιά των ιερών, όπου φυλάσσονταν οι
θησαυροί και τα αρχεία, καθώς και η σφραγίδα του κράτους. Σε περίπτωση ανάγκης
συγκαλούσαν τη Βουλή, την Εκκλησία του Δήμου και τους στρατηγούς. Πέρα από την
εκτελεστική, ασκούσανε και νομοθετική εξουσία, αφού πρότειναν στις συνελεύσεις τα σχέδια
νόμων – προβουλεύματα – τα οποία, όταν ψηφίζονταν από το δήμο, αποκτούσαν ισχύ
νόμων.
Σήμερα, πρυτάνεις ονομάζονται οι καθηγητές πανεπιστημίου, οι οποίοι εκλέγοντα για
ορισμένο χρονικό διάστημα ως προϊστάμενοι των ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών
ιδρυμάτων και ασχολούνται κυρίως με ζητήματα της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι ο ρόλος των πρυτάνεων σήμερα είναι πιο εξειδικευμένος
και περιορισμένων καθηκόντων συγκριτικά με την αρχαιότητα και ότι ελάχιστα μπορούν να
επιδράσουν και να διαμορφώσουν την κοινωνία.
Γιατί πρέπει, κατά τον Ισοκράτη, να προηγηθεί η συζήτηση για την εσωτερική
αναδιάρθρωση του κράτους και να ακολουθήσει η συζήτηση για τη σύναψη της
ειρήνης.
Κατά τον Ισοκράτη, έπρεπε να προηγηθεί η συζήτηση για την εσωτερική
αναδιάρθρωση του κράτους διότι μόνο αν γίνονταν κάποιες μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν
στη λειτουργία της δημοκρατίας και της πόλης γενικότερα, θα είχε νόημα η σύναψη της
ειρήνης που την προτείνει. Μόνο αν άλλαξε αυτή η νοοτροπία που είχαν οι συμπολίτες του
στο πλαίσιο της δημοκρατίας αλλά και στη στάση τους απέναντι στις υπόλοιπες ελληνικές
πόλεις, μόνο αν έπαυαν να έχουν επεκτατικές βλέψεις και παραιτούνταν από την προσπάθεια
να κυριαρχήσουν σ’ αυτές, τότε μόνο θα επικρατούσε το δίκαιο και θα εξυπηρετούνταν τα
συμφέροντα της πόλης. Για να συμβεί όμως αυτό θα έπρεπε η ίδια η πόλη να λειτουργεί βασιζόμενη στην αρχή της δικαιοσύνης. Να στηρίζεται στην πειθώ και να μετέρχεται άλλα
μέσα. Αν αυτό συνέβαινε, τότε και η ειρήνη θα ήταν ουσιαστική και στέρεη.
Ποια πρόταση ειρήνης διατύπωσε ο Ισοκράτης, ποια η σημασία της για την
τύχη των μικρότερων κρατών εκείνης της εποχής και πόσο επίκαιρη είναι;
Η πρόταση ειρήνης που διατυπώνει ο Ισοκράτης κινείται μέσα στο πνεύμα της
ειρήνης που είχε προτείνει ο Εύβουλος, αλλά και της Ανταλκίδειας ειρήνης που υπέγραψαν οι
Έλληνες με επικεφαλής τους Σπαρτιάτες με το βασιλιά των Περσών. Πρόκειται για μια ειρήνη
διακρατική που καταργεί κάθε είδος καταπίεσης και εκμετάλλευσης των ισχυρότερων κρατών
προς τα μικρότερα, πιο ευάλωτα στη διακύμανση της πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής
σταθερότητας. Συγκεκριμένα προτείνει την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας
κάθε πόλης και την απομάκρυνση κάθε είδους μη εγχώριας στρατιωτικής φρουράς. Οι
βασικές αρχές – ανεξαρτησία, αυτονομία – που εξασφαλίζονται με την ειρήνη αυτή, όπως ήδη
ειπώθηκε, ήταν κεφαλαιώδους σημασίας για τα μικρότερα κράτη εκείνης της εποχής, τα οποία
ελεύθερα πια θα μπορούσαν να καθορίσουν τα ίδια την τύχη τους χωρίς την παραμικρή
εξωγενή παρέμβαση.
Αναμφίβολα οι όροι της ειρήνης αυτής διατηρούν και σήμερα την επικαιρότητά τους, αφού τα
ισχυρά κράτη αναζητούν συνεχώς αφορμές για να παρέμβουν σε εσωτερικά ζητήματα των
λιγότερο ισχυρών κρατών και να ελέγχουν και να προωθούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τα
συμφέροντά τους.
Π Ι Σ Τ Ι Σ §§ 17-27
Πόσο σημαντική κατά τον Ισοκράτη είναι η σύναψη ειρήνης μεταξύ των
ελληνικών πόλεων και γιατί;
Κατά τον ρήτορα η σύναψη ειρήνης μεταξύ των ελληνικών πόλεων έχει τεράστια
σημασία για όλες τις πόλεις ανεξαιρέτως αλλά και για την ίδια την Αθήνα ειδικότερα.
Καταρχάς θα αποτελέσει το εφαλτήριο για να αναθεωρήσει την αλαζονική πολιτική που
εφάρμοζε σε βάρος των συμμάχων της. Το πλεονέκτημα από μια τέτοια αλλαγή στην
εξωτερική της πολιτική θα είναι ότι θα κερδίσει ό, τι δεν κατάφερε δια της βίας και του
εξαναγκασμού, δηλαδή να δημιουργήσει αληθινές και σταθερές συμμαχίες. Τα όπλα της
πόλης θα είναι πλέον διαφορετικά, θα στηρίζονται στις αρχές της πειθούς και της φιλίας, της
ισότητας μεταξύ των εταίρων – πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα επιβάλλεται το δίκαιο του
ισχυρότερου – του σεβασμού της αυτονομία και της ανεξαρτησίας του άλλου. Έτσι θα
επανακτήσει το χαμένο κύρος της, θα κερδίσει τη χαμένη καλή της φήμη μεταξύ των πόλεων,
θα απαλλαχθεί από τους κινδύνους και θα δοθεί στους κατοίκους της η δυνατότητα να ζουν
στην πόλη τους με ασφάλεια. Πέρα από αυτά, η απαλλαγή από τις πολεμικές προετοιμασίες
θα βοηθήσει να ανακάμψει η οικονομία της και να ξανά αποκτήσουν οι πολίτες την ευμάρειά
τους. Οι υπέρογκοι φόροι και οι άλλες εισφορές για τις πολεμικές συγκρούσεις καθώς και η
αδυναμία των πολιτών να ασχοληθούν με τη γεωργία, τη ναυτιλία και τις άλλες παραγωγικές
δραστηριότητες, όπως τις τέχνες και τις βιομηχανίες, αποδεκάτισαν τον πληθυσμό και έγιναν
αφορμή για να φύγουν από την πόλη οι έμποροι και κυρίως οι μέτοικοι, η συνεισφορά των
οποίων στη οικονομική ανάπτυξη της Αθήνας ήταν πολύ μεγάλη. Το ίδιο φυσικά θα ισχύει και
για όλες τις άλλες πόλεις, οι οποίες απαλλαγμένες από τα δυσβάσταχτα οικονομικά βάρη του
πολέμου θα μπορούν να εστιάσουν σε θέματα εσωτερικής πολιτικής βελτιώνοντας την
καθημερινότητα των πολιτών.
Τι γνωρίζετε για τις λειτουργίες στην αρχαία Αθήνα;
Οι λειτουργίες ήταν δημόσιες υπηρεσίες των πιο πλούσιων Αθηναίων για την
οργάνωση δραματικών ή μουσικών αγώνων, δημοσίων γευμάτων, εξοπλισμού ενός
πολεμικού πλοίου κτλ. Η προσφορά χρημάτων, στην οποία υποβάλλονταν υποχρεωτικά οι ισχυρότεροι οικονομικά πολίτες της Αθήνας, ήταν μια άμεση και σημαντική φορολόγηση αλλά
ταυτόχρονα και πολύ τιμητική. Γι’ αυτό άλλωστε ανελάμβαναν με προθυμία μα εκτελέσουν
κάποιαν λειτουργία.
Το κράτος συχνότατα τιμούσε τους πλουσίους πολίτες που πρόσφεραν μεγάλα ποσά
για λειτουργίες· έδινε την άδεια να στήσουν αναμνηστικό μνημείο σε περίπτωση νίκης της
ομάδας τους σε δραματικούς ή γυμνικούς αγώνες. Η οδός των Τριπόδων της Αθήνας, κάτω
από την Ακρόπολη, είχε μεγάλη σειρά τέτοιων χορηγικών μνημείων.
Αν ο οριζόμενος από τον επώνυμο άρχοντα για την εκτέλεση κάποιας λειτουργίας
ισχυρίζονταν ότι υπήρχε κάποιος πλουσιότερος πολίτης και έπρεπε εκείνος παρά αυτός να
είχε ορισθεί, εφαρμόζονταν η διαδικασία της «αντιδόσεως», δηλαδή, της ανταλλαγής
περιουσιών. Το δικαστήριο έκρινε ποιος από τους δύο έπρεπε να εκτελέσει τη λειτουργία, αν
ο προτεινόμενος ως πλουσιότερος δεν δεχόταν ν’ αναλάβει την απαιτούμενη δαπάνη για τη
λειτουργία. Ωστόσο φαίνεται ότι αυτό δεν συνέβαινε συχνά.
Οι λειτουργίες ήταν τακτικές και έκτακτες· από τις τακτικές οι σπουδαιότερες ήταν η
τριηραρχία, που ήταν δαπανηρότατη, γιατί ο τριήραρχος ήταν υποχρεωμένος να εξοπλίσει για
τον πόλεμο ένα πλοίο και να αναλάβει για ένα έτος τη συνήρησή του και τη μισθοδοσία του
πληρώματος. Για την ορθότερη κατανομή των τριηραρχιών οι εύποροι πολίτες οργανώθηκαν
κατά τον 4ο αι. π.Χ. σε 20 «συμμορίες» με 60 μέλη η καθεμιά. Οι τριήραρχοι καλούνταν να
πάρουν μέρος και στις εκστρατείες, οπότε ήσαν υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τις εργασίες
τους.
Ποιοι ονομάζονταν μέτοικοι στην αρχαία Αθήνα και ποια η συμβολή τους στην
οικονομία της πόλης;
Μέτοικοι ονομάζονταν οι μόνιμα εγκατεστημένοι στην Αθήνα ξένοι. Δεν είχαν
περισσότερα πολιτικά δικαιώματα από τους άλλους ξένους, αλλά γίνονταν αποδεκτοί ως μέλη
της κοινώτητας. Πλήρωναν έναν ειδικό φόρο των μετοίκων, το μετοίκιον, ο οποίος ανερχόταν
σε 12 δραχμές για τους άνδρες και 6 δραχμές για τη γυναίκα. Αν κάποιος μέτοικος δεν
πλήρωνε το μετοίκιον διέτρεχε τον κίνδυνο να γίνει δούλος.
Εάν ένας ξένος επιθυμούσε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα, έπρεπε να
υποβληθεί αίτηση για την εγγραφή του ως μετοίκου στη μητρώα κάποιου συγκεκριμένου
δήμου και να ορισθεί κάποιος Αθηναίος πολίτης ως «προστάτης» του, δηλ. εγγυητής. Στην
περίπτωση έλλειψης προστάτη ήταν δυνατόν να υποβληθεί μήνυση με προβλεπόμενη ποινή
τη μετατροπή του μετοίκου σε δούλο.
Οι μέτοικοι ήταν πολυάριθμοι και ασχολούνταν με τις πιο επικερδής επιχειρήσεις.
Αποκλείονταν από την ιδιοκτησία ακινήτων και την εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου. Όλοι οι
άλλοι οικονομικοί κλάδοι ανοίγονταν μπροστά τους χωρίς περιορισμούς: μπορούσαν να
εργασθούν ως μισθωτοί, ως κεφαλαιούχοι εργοδότες και να πλουτίσουν ανεμπόδιστα. Οι
περισσότεροι και πιο ονομαστοί τραπεζίτες τον 4ο αι. π.Χ. ήταν μέτοικοι. Οι υποχρεώσεις
τους προς το κράτος εκτός από την καταβολή του «μετοικίου» ήσαν οι εξής: πλήρωναν την
«εισφορά», όπως και οι πλούσιοι Αθηναίοι πολίτες, και ενδεχομένως ένα τέλος αγοράς, όταν
ήθελαν να ασκήσουν το εμπόριο στην περιοχή της αγοράς. Εκτός από τις οικονομικές τους
υποχρεώσεις, υπηρετούσαν στον αθηναϊκό στρατό ή το ναυτικό. Αν ένας μέτοικος
προσπαθούσε να αποφύγει τη στράτευση πηγαίνοντας να ζήσει αλλού όταν ξεσπούσε ο
πόλεμος, δεν του επέτρεπαν ποτέ να επιστρέψει στην Αθήνα.
Κατά τον Συμμαχικό πόλεμο πολλοί μέτοικοι έφυγαν από την Αττική. Ο Ισοκράτης
εκφράζει γι’ αυτό το γεγονός τη λύπη του και ανάμεσα στα άλλα αγαθά που περιμένει από τη
λήξη του πολέμου είναι η επιστροφή των μετοίκων στην πόλη.
Ποιες συμβουλές δίνει ο Ισοκράτης στους συμπολίτες του για τον τρόπο με τον
οποίο πρέπει αν ασκούν την εξωτερική τους πολιτική;
Ο Ισοκράτης πιστεύει ότι οι συμπολίτες του πρέπει άμεσα να σταματήσουν τον
πόλεμο και να κάνουν ειρήνη με όλους του ανθρώπους, γιατί ο πόλεμος είναι πηγή πολλών
δεινών για τους ανθρώπους και απαιτεί μεγάλες θυσίες. Αν εδραιωθεί η ειρήνη μεταξύ των
πόλεων, οι τυχόν διαφορές, που θα έχουν οι Αθηναίοι με τους άλλους Έλληνες, θα μπορούν να επιλυθούν δια της διπλωματικής οδού. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να κερδίζουν
περισσότερα από αυτά που τώρα καταφέρνουν να κερδίσουν δια της βίας. Όταν, λοιπόν, οι
άλλοι και συγκεκριμένα ο Κερσοβλέπτης και ο Φίλιππος δουν ότι δεν επιδιώκουν πράγματα
που δεν τους ανήκουν, θα τους αποδεχτούν, θα απομακρυνθούν από τις κτήσεις τους και
επειδή δε θα τους φοβούνται και δε θα είναι καχύποπτοι απέναντί τους, θα τους
παραχωρήσουν και μέρος από τις δικές τους κτήσεις, γιατί θα αισθάνονται πια ασφαλείς.
Ποια κριτική άσκησε ο Ισοκράτης στους άλλους για τον τρόπο που εκείνοι
αντιμετωπίζουν τα σοβαρά προβλήματα στις συνελεύσεις;
Ο Ισοκράτης ασκεί πολύ αρνητική κριτική προς τους άλλους ρήτορες, γιατί δεν έχουν
ούτε την πρόθεση ούτε τη δύναμη να προτείνουν στους Αθηναίους πολίτες πράγματα
αντίθετα από εκείνα που επιθυμούν, αλλά, αντίθετα, για να γίνουν αρεστοί και να κερδίσουν
της εύνοιά τους, τους κολακεύουν και τους ενθαρρύνουν να πάρουν αποφάσεις που στην
πραγματικότητα διογκώνουν τα προβλήματα της πόλεως παρά τα επιλύνουν.
Πως κρίνετε τον Ισοκράτη ως ρήτορα;
Από τον τρόπο που μιλά στους συμπολίτες του και την κριτική που ασκεί σ’ αυτούς
και τους άλλους ρήτορες, κατανοούμε ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο τολμηρό και θαρραλέο,
πιστό στις ηθικές του αρχές, ανιδιοτελή, σοβαρό και με αγνές προθέσεις. Άλλωστε, και ίδιος
στο λόγο του ισχυρίστηκε άμεσα ότι δεν ενδιαφέρεται να αποκομίσει κάποιο προσωπικό
όφελος από το λόγο του αυτόν, αλλά βασικό του μέλημα είναι να μιλήσει στους συμπολίτες
του με ειλικρίνεια και σθένος, αναλύοντάς τους το προς συζήτηση θέμα και τονίζοντας αυτά
που είναι σωστά και συμφέρουν την πόλη.
Ο Ισοκράτης στις παραγράφους 19 – 24 αναφέρετε σε κάποια ιστορικά
γεγονότα. Ποια είναι αυτά και ποιος ο ρόλος τους στο λόγο;
Στην παράγραφο 19 ο Ισοκράτης αναφέρεται στην πολιτική των Θηβαίων να
κατέχουν, κατά παράβαση των «συνθηκών», τις Θεσπιές, τις Πλαταιές, τον Ορχομενό και τον
Ωρωπό. Ο ρήτορας αναφέρεται σε αυτό το γεγονός για θυμίσει στους συμπολίτες του τα
αντιθηβαϊκά αισθήματα που δημιούργησε η πολιτική τους αυτή σε όλους τους ανθρώπους και
να τους αποδείξει έτσι πόσο μοιραίες μπορούν να αποβούν τέτοιου είδους άδικες και
απερίσκεπτες πράξεις για την πόλη.
Στην παράγραφο 22 μιλά για τη Χερρόνησο και την Αμφίπολη, πόλεις που
αποτέλεσαν το μήλο της έριδας μεταξύ του Κερσοβλέπτη η μια και του βασιλιά της Μακεδονία
Φιλίππου η άλλη και των Αθηναίων. Πριν είχε υποστηρίξει ότι οι Αθηναίοι μπορούν να
αποκτήσουν δια της διπλωματικής οδού ότι δεν κατάφεραν με τον πόλεμο και τις υπέρογκες
δαπάνες. Για να ενισχύσει λοιπόν το επιχείρημά του αυτό, παραθέτει αυτά τα παραδείγματα
υποστηρίζοντας ότι όχι μόνο θα αποχωρίσουν από τις Αθηναϊκές αυτές κτήσεις, αλλά και ότι
θα παραχωρήσουν και μέρος από τις δικές τους, γιατί θα αισθάνονται ασφαλείς με μια ισχυρή
Αθήνα δίπλα τους.
Τέλος στην παράγραφο 24, συνεχίζοντας την αναφορά του στα οφέλη που θα
αποκτήσει η Αθήνα δια της διπλωματικής οδού, προτείνει την ίδρυση αποίκων στη Θράκη για
να λυθεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα με τους φτωχούς οι οποίοι περιπλανιούνται μη
μπορώντας να εγκατασταθούν σταθερά σε έναν τόπο και να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για
να ζήσουν. Για να ενισχύσει την πρότασή του αυτή, αναφέρεται στο παράδειγμα του
Καλλίστρατου και του Αθηνόδωρο οι οποίοι κατάφεραν – ο καθένας ξεχωριστά – να ιδρύσουν
αποικίες. Αν και στην προκειμένη περίπτωση ο Ισοκράτης ενισχύει την απόφασή τους για
ειρήνη, οι περιπέτειες του Καλλίστρατου και του Αθηνόδωρου χαρακτηρίζουν τον
τυχοδιωκτισμό που επικρατούσε τους χρόνους της γενικής κατάπτωσης.
Πώς θα πρέπει, κατά τον Ισοκράτη, να πραγματεύονται τα δημόσια θέματα οι
ρήτορες;
Κατά τον Ισοκράτη, οι ρήτορες που σε δημόσια ομιλία θίγουν θέματα μείζονος
σημασίας για όλη την πόλη, θα πρέπει να έχουν κατ’ αρχάς επίγνωση των θεμάτων αυτών.
Να έχουν μελετήσει προσεκτικά τις διαστάσεις τους και με μεγάλη προσοχή να διατυπώνουν
τις προτάσεις, αφού προηγουμένως έχουν παρουσιάσει αναλυτικά τις ωφέλιμες συνέπειές
τους, για να βοηθήσουν τους πολίτες να δουν κι αυτοί ότι οι δικές τους προτάσεις είναι αυτές
που συμφέρουν την πόλη. Επίσης, δε πρέπει να διστάζουν να διατυπώνουν τις απόψεις τους
όσο αντίθετες και αν είναι, εφόσον έργο τους είναι να καθοδηγήσουν σωστά τους συμπολίτες
τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου