Πλάτωνος: «Πολιτεία» (Ενότητα 12)

Τί δε; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ' ἐγώ, καί ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τούς ἀπαιδεύτους καί
ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τούς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν
διά τέλους, τούς μέν ὅτι σκοπόν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα
πράττειν ἅ ἄν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καί δημοσίᾳ, τούς δέ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν
μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαi;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δή ἔργον, ἦν δ' ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι
πρός τό μάθημα ὅ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τό ἀγαθόν καί ἀναβῆναι ἐκείνην
τήν ἀνάβασιν, καί ἐπειδάν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μή ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὅ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τό ποῖον δή;
Τό αὐτοῦ, ἦν δ' ἐγώ, καταμένειν καί μή ἐθέλειν πάλιν καταβα(νειν παρ' ἐκείνους τούς
δεσμώτας μηδέ μετέχειν τῶν παρ' ἐκείνοις πόνων τε καί τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ
1. Να μεταφράσετε το χωρίο: «Ἡμέτερον δή ἔργον … σπουδαιότεραι.»
(Ìï íÜ äåò 10)
2. « ἰδεῖν τε τό ἀγαθόν καί ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν»: Ποιο είναι το περιεχόμενο της έννοιας
«ἀγαθόν» στο φιλοσοφικό σύστημα του Πλάτωνα και πώς είναι δυνατή η πρόσβαση σε αυτό;
(Ìï íÜ äåò 15)
3. Γιατί σύμφωνα με τον Πλάτωνα κάποιοι πεπαιδευμένοι δεν θα μπορούσαν να κυβερνήσουν
ικανοποιητικά την πόλη; Παρατηρείται κάτι ανάλογο στις μέρες μας;
(Ìï íÜ äåò 15)
4. Τι γνωρίζετε για τη σωκρατική αμφισβήτηση;
(Ìï íÜ äåò 10)
5. Να δοθεί στην αρχαία ελληνική γλώσσα ένας λεκτικός όρος (συνώνυμoς ή αντώνυμος) με
τον τύπο που δίνεται (Προσοχή: Η συνώνυμη ή αντώνυμη λέξη πρέπει να γραφεί στον ίδιο
γραμματικό τύπο με τη λέξη που σας έχει δοθεί): ἀληθείας (Α), ἱκανῶς (Σ), πόλιν (Σ),
πράττειν (Σ), ἑκόντες (Α), ἡγούμενοι (Σ), ζῶντες (Α), ἐθέλειν (Σ).
(Ìï íÜ äåò 10)

1. - Δικό μας, λοιπόν, έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πολιτείας, είναι να αναγκάσουμε τις εξαιρετι-
κές φύσεις να φτάσουν στο μάθημα που αναγνωρίσαμε πριν ότι είναι το σπουδαιότερο / ανώτε-
ρο, δηλαδή να δουν το αγαθό και να ανέβουν εκείνη την ανηφορική οδό και αφού ανέβουν και δουν
αρκετά να μην τους επιτρέπουμε αυτό που τώρα τους επιτρέπεται.
-Και ποιο είναι αυτό;

-Να μένουν, είπα εγώ, συνεχώς στον ίδιο τόπο και να μη θέλουν να κατεβαίνουν πάλι κοντά σ’
εκείνους τους δεσμώτες, ούτε να μετέχουν στους κόπους και τις τιμές, που έχουν καθιερώσει
εκείνοι, είτε είναι ταπεινότερες είτε σπουδαιότερες.
2. Οι φιλόσοφοι που οραματίζονται τη δημιουργία της ιδεώδους πολιτείας πρέπει να στρέ-
ψουν τους προικισμένους ανθρώπους στο μέγιστο μάθημα, στη σύλληψη δηλαδή και κα-
τανόηση της ιδέας του Αγαθού, στην κατάκτηση της γνώσης. Το «αγαθόν» κατέχει κυρίαρ-
χη θέση σ’ όλο το φιλοσοφικό οικοδόμημα του Πλάτωνα, αλλά ο φιλοσοφος δε έδωσε μια
σαφή ερμηνεία γι’ αυτό. «Ἀγαθόν» πάντως είναι:
• Το είναι και ό,τι διατηρεί το είναι.
• Η τάξη, ο κόσμος, η ενότητα, που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα.
• Ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη.
• Η ύψιστη αρχή, η πηγή του όντος και της γνώσης.
• Το αληθινό φως της ψυχής και του νου.
Το «Πλάτωνος αγαθόν» ήταν πάντως στην αρχαιότητα μια παροιμιακή έκφραση για κάτι
ασαφές και σκοτεινό.
Ο Πλάτων με ένα ετυμολογικό σχήμα και με τη μεταφορική χρήση των λέξεων ἀναβῆναι,
ἀνάβασιν, ἀναβάντες υπογραμμίζει τη δυσκολία της προσπάθειας για την έξοδο απ’ το σκο-
τεινό σπήλαιο και την κατάκτηση του αγαθού. Θα είναι επίμονη, αγωνιώδης η προσπάθεια
θέασης του ήλιου, που συμβολίζει το αγαθό. Οι αναβαθμοί, λοιπόν, από το σκοτάδι του
σπηλαίου προς το φως του ήλιου είναι, κατά τον Πλάτωνα, οι εξής: πρώτα οι δεσμώτες:
ατενίζοντας τις σκιές των πραγμάτων, βρίσκονται στον κόσμο της δόξας (=γνώμης) ή της ει-
κασίας, αφού πιστεύουν ότι η μόνη πραγματικότητα είναι ό,τι βλέπουν ή ό,τι ακούνε. Κατόπιν
ο ελευθερωμένος δεσμώτης αντικρίζει τα ίδια τα αισθητά πράγματα, έχει δηλαδή μια πρώτη
αβέβαιη προεπιστημονική γνώση, την πίστη. Από τη βαθμίδα αυτή ανέρχεται στον χώρο της
επιστημονικής γνώσης, την οποία ο Πλάτων ονομάζει διάνοια, αφού βλέπει τα πράγματα στο
φως του ήλιου. Τέλος, κάποιοι φιλόσοφοι κατορθώνουν να κοιτάξουν κατάματα τον ίδιο τον
ήλιο, τη φωτοπηγή (Κ. Τσάτσος) και να φτάσουν στην καθαρή νόηση και στη θέα του αγαθού.
Τότε θα έχουν κατακτήσει το μέγιστον μάθημα, γιατί αυτό αποτελεί και το έσχατο τέρμα,
δηλαδή τον υψηλότερο αναβαθμό.
3. Οι πεπαιδευμένοι δε θα μπορούσαν να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πόλη, γιατί ζουν στη μα-
καριότητα των πνευματικών τους ενασχολήσεων. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, είναι προσηλω-
μένοι σ’ όλη τους τη ζωή στις πνευματικές αναζητήσεις και δεν έχουν τη διάθεση να αναμει-
χθούν στα κοινά και στα πρακτικά προβλήματα της ζωής. Μπορεί να έχουν τις προUποθέσεις,
δεν έχουν όμως συνείδηση της κοινωνικής τους ευθύνης. Διέπονται από μια εγωιστική μακαρι-
ότητα, που δεν τους αφήνει να μεταδώσουν αυτά που γνωρίζουν, αφού νομίζουν ότι έχουν με-
ταφερθεί στα νησιά των Μακάρων με το γόνιμο έδαφος και τα χρυσά λουλούδια, όπου διαμέ-
νουν οι επιφανείς. Αυτοί μαγεμένοι απ’ τη θέα του φωτός δε σκέπτονται τους άλλους δε-
σμώτες και έτσι γίνονται απόκοσμοι και ζουν μοναχικά, μακριά απ’ την καθημερινή ζωή που
απαιτεί θυσίες και αγώνες. Αυτοί αδιαφορούν για την εξουσία και τις τιμές. Δεν επιθυμούν να
κατέβουν στην πολιτική κονίστρα και να ασχοληθούν με τα κοινά και τα καθημερινά, πρακτικά
προβλήματα.

Και στη σύγχρονη πολιτική ζωή υπάρχουν φωτισμένοι πνευματικοί άνθρωποι, που δεν
επιθυμούν να έχουν ενεργό πολιτικό ρόλο, αλλά ζουν πιο διακριτικά γιατί, δε θέλουν να τους
θεωρήσουν αρχομανείς, ματαιόδοξους, ιδιοτελείς, δημαγωγούς κι ακόμη δεν επιθυμούν να τους
κατηγορήσουν για ηθική διαφθορά και κατ’ επέκταση να τους στιγματίσουν. Θέλουν να διατη-
ρήσουν την αξιοπρέπεια τους και παράλληλα να αποφύγουν τη ψυχική φθορά που συνεπά-
γεται η ζωή και η δράση των πολιτικών, που συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο των πολιτικών
τους αντιπάλων και του λαού. Αυτοί οι άνθρωποι δηλαδή δεν αντέχουν το πολιτικό παρασκή-
νιο αλλά ίσως και να φοβούνται μήπως δεν ανταποκριθούν στο ρόλο τους και στις προσδοκίες
του λαού.
4. Ο Σωκράτης δεν ήταν άθεος, ήταν όμως είρωνας και έκανε την ειρωνεία όπλο της σκέψης, ό-
πλο της αναζήτησης και της φιλοσοφικής έρευνας. Ίσως στην αμφισβήτηση να έμοιαζε πράγμα-
τι με τους σοφιστές. Κι αυτοί αρνούνταν να δεχτούν ως δεδομένες τις παραδεδεγμένες αλήθει-
ες. Αλλά η αμφισβήτησή τους κατέληγε στην άρνηση: αφού δεν μπορεί κανείς να ανακαλύψει
την αλήθεια, αλήθεια δεν υπάρχει, κι αν υπάρχει, καμιά σημασία δεν έχει, διότι δεν μας επηρε-
άζει. Απέναντι στην αμφισβήτηση αυτή, που γρήγoρα καταλήγει τραγική αλλά και τερατώδης,
ο Σωκράτης αντιπαραθέτει μια θετική αμφισβήτηση: αμφισβητώντας τις παραδοσιακές ιδέες
και αρχές, αναζητά τη βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων. Πολύ περισσότερο, αναζητά την
πρώτη αλήθεια, την αναλλοίωτη, που δεν επηρεάζεται από τις συνθήκες, που δεν εξαρτάται
από τον άνθρωπο.
5. Ψεύδους, ἐπαρκῶς, ἄστυ, ποιεῑν, ἄκοντες, οἰόμενοι, ἀποθνῄσκοντες, βούλεσθαι.
ΑΓΝΩΣΤΟ
Γνούς δε ὁ Ἀλκιβιάδης πείθει αὖθις Ἔνδιον καί τούς ἄλλους ἐφόρους μή ἀποκνῆσαι τόν
πλοῡν, λέγων ὅτι φθήσονταί τε πλεύσαντες πρίν τήν τῶν νεῶν ξυμφοράν Χίους αἰσθέσθαι, και
αὐτός ὅτι, ἤν προσβάλῃ Ἰωνίᾳ, ῥᾳδίως πείσει τάς πόλεις ἀφίστασθαι, τήν τῶν Ἀθηναίων
ἀσθένειαν λέγων καί τήν τῶν Λακεδαιμονίων προθυμίαν˙ πιστότερος γάρ ἄλλων φανεῑσθαι.
Ἐνδίῳ τε αὐτῷ ἰδίᾳ ἔλεγε καλόν εἶναι δι’ ἐκείνου ἀποστῆσαί τε Ἰωνίαν καί βασιλέα ξύμμαχον
ποιῆσαι Λακεδαιμονίοις, καί μη Ἄγιδος τό ἀγώνισμα τοῡτο γενέσθαι˙ ἐτύγχανε γάρ τῷ Ἄγιδι
αὐτός διάφορος ὤν. Και ὁ μέν πείσας τούς τε ἄλλους ἐφόρους και Ἔνδιον ἀνήγετο ταῑς πέντε
ναυσί μετά Χαλκιδέως τοῡ Λακεδαιμονίου καί διά τάχους τόν πλοῡν ἐποιοῡντο.
Θουκυδίδη θ’ , 12
ἀποκνῶ =από φόβο αποφεύγω κάτι
εἰμί διαφορός τινι = διαφωνώ με κάποιον
ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ
1. Να μεταφραστεί το κείμενο στη νεοελληνική γλώσσα. (Ìï íÜ äåò 20)

2. α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου :
γνούς: το δεύτερο ενικό πρόσωπο Προστακτικής στον Αόριστο β΄.
ἀφίστασθαι: να γραφεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις στον ίδιο χρόνο και φωνή
προσβάλῃ: το δεύτερο ενικό Οριστικής Αορίστου β΄.
ἀποστῆσαι: το δεύτερο ενικό Προστακτικής στον ίδιο χρόνο και φωνή.
ἐποιοῡντο: το τρίτο πληθυντικό Ευκτικής Ενεστώτα μέσης φωνής. (Ìï íÜ äåò 5)
β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
τόν πλοῡν: τη δοτική ενικού.
βασιλέα: τη δοτική ενικού.
τῶν νεῶν: την αιτιατική πληθυντικού.
Ἄγιδος: την αιτιατική ενικού.
τάχους: τη δοτική πληθυντικού. (Ìï íÜ äåò 5)
3. α. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των λέξεων : ἀποκνῆσαι, ἄλλων, γενέσθαι, ὤν,
τοῡ Λακεδαιμονίου. (Ìï íÜ äåò 5)
β. ἤν προσβάλῃ : Να αναγνωριστεί συντακτικά η πρόταση. (Ìï íÜ äåò 5)

1. Αφού ο Αλκιβιάδης κατάλαβε (αυτά), πείθει πάλι τον Ένδιο και τους άλλους εφόρους να μην αναβά-
λουν από φόβο την αποστολή πλοί ληροφορηθούν την καταστροφή των πλοίων, και ότι αυτός ο
ίδιος, όταν φτάσει στην Ιωνία, εύκολα θα πείσει τις πόλεις να αποστατήσουν, εξηγώντας (σε αυτές )
την αδυναμία των Αθηναίων και την προθυμία των Λακεδαιμονίων˙ γιατί (έλεγε ότι) θα φανεί πιο πι-
στευτός από τους άλλους. Και στον ίδιο τον Ένδιο έλεγε ιδιαιτέρως πως ήταν σπουδαίο με τη μεσο-
λάβηση εκείνου (του Αλκιβιάδη) να κινήσει σε αποστασία την Ιωνία και να κάνει το βασιλιά (των Πε-
ρσών) σύμμαχο των Λακεδαιμονίων και να μην ανήκει το κατόρθωμα αυτό στον Άγη ˙ γιατί έτυχε ο
ίδιος (ο Αλκιβιάδης) να έχει (πολιτικές) διαφορές με τον Άγη. Και αυτός (ο Αλκιβιάδης), αφού έπεισε
και τους άλλους εφόρους και τον Ένδιο, απέπλευσε με τα πέντε πλοία μαζί με τον Χαλκιδέα, το Λα-
κεδαιμόνιο, και έπλεαν ( όσο μπορούσαν) πιο γρήγορα.
2. α. γνῶθι / ἀφίστασαι, ἀφιστῇ, ἀφισταῑο, ἀφίστασο / προσέβαλες / ἀπόστησον / ποιοῑντο.
β. τῷ πλῷ, τῷ βασιλεῑ, τάς ναῡς, τον Ἄγιν, τοῑς τάχεσι.
3. α. ἀποκνῆσαι = τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο πείθει.
ἄλλων = γενική συγκριτική από το πιστότερος.
γενέσθαι = τελ. απαρέμφατο, υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση καλόν εἶναι.
ὤν = κατηγορηματική μετοχή από το ἐτύγχανε.
τοῡ Λακεδαιμονίου = παράθεση στο Χαλκιδέως.
β. ἤν προσβάλῃ = Εξαρτημένος Υποθετικός λόγος που δηλώνει το Προσδοκώμενο.
Ευθύς Λόγος : Υπόθεση : ἤν προσβάλω