2. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΥ 19^ου ΑΙΩΝΑ

Κατά τη δεκαετία του 1880

■ Τα κόμματα ήταν πιο συγκροτημένα απ' ό,τι στο παρελθόν.

■ Μετά το θάνατο του ηγέτη τους

·         δεν είναι βέβαιο ότι διαλύονταν.

·         Επιβίωναν ανάλογα με :

  τη θέση που είχαν στην πολιτική ζωή

   την τακτική που ακολουθούσαν.

■ Η κομματική βάση δεν είχε ακόμη τυπική οργάνωση. Για την κινητοποίηση των οπαδών έπαιζαν ρόλο

·         η οικογενειοκρατία

·         οι πελατειακές σχέσεις

·         η εξαγορά ψήφων

■ Η επιλογή των εκλογέων, όσο αφορά τα δύο μεγάλα κόμματα βασιζόταν :

> Στην κρίση των εκλογέων για την πολιτική των κομμάτων

> Στις επιδράσεις που αυτά ασκούσαν κατά περιοχές

> Στα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας

■ Η επιλογή των υποψηφίων βουλευτών εξαρτιόταν από το αν είχαν δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών που επηρεαζόταν από

> πελατειακές σχέσεις

> και εξυπηρετήσεις.

Το εκλογικό σύστημα

■ έδινε τη δυνατότητα να ψηφίζονται όλοι οι υποψήφιοι θετικά ή αρνητικά

> Δηλαδή ένας εκλογέας μπορούσε να ψηφίσει θετικά τον υποψήφιο στον οποίο είχε υποχρέωση και κάποιον άλλο τον οποίο θεωρούσε ικανό

> Ψήφος με κομματικά κριτήρια

■ Μετά το 1882

Οι εκλογείς άρχισαν να ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια, όλο και συχνότερα Περιορίστηκε η συνήθεια να ψηφίζονται θετικά οι υποψήφιοι και άλλων κομμάτων

■ Κατά τη δεκαετία του 1890

Οι εκλογείς ψηφίζουν πολιτικούς που

·         διέθεταν επιρροή

·         είχαν δηλώσει σαφώς την κομματική τους τοποθέτηση

Περιορίστηκε η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών προσωπικοτήτων.

Π.χ. : το 1879 : 24 τοπικά ψηφοδέλτια

          το 1885 : 4 μόνο

Έτσι παρουσιάζεται το φαινόμενο

·         να περιλαμβάνονται στα κομματικά ψηφοδέλτια και ανεξάρτητοι υποψήφιοι,

·          για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας στις εκλογές

Αρα : ο ρόλος των κομμάτων ενισχύθηκε, απέκτησαν κύρος στη δημόσια ζωή.

Κοινωνική προέλευση κομματικών στελεχών

■ Οι υποψήφιοι βουλευτές προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από :

> τα μεσαία   

> κοινωνικά στρώματα      : πολλοί ήταν δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι

> τα ανώτερα  

■ Τα κομματικά μέλη προέρχονταν από :

> τα κατώτερα στρώματα

> σε αντίθεση με τους υποψηφίους

Η οργάνωση των κομμάτων ήταν εμφανής μόνο στο επίπεδο της ηγεσίας

■ σημαντικότερη θέση κατείχε ο αρχηγός

■ μετά απ' αυτόν η κοινοβουλευτική ομάδα, επειδή

η Βουλή χρειαζόταν μεγάλη πλειοψηφία για να έχει απαρτία

να παίρνει αποφάσεις

οι βουλευτές μπορούσαν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στην κομματική ηγεσία

με την απουσία τους

ή την απειλή της

Για τους παραπάνω λόγους, η κεντρική οργάνωση του κόμματος δεν είχε τη δυνατότητα να αρνηθεί την εκπλήρωση των επιθυμιών των βουλευτών

π.χ. διορισμούς ή ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ της εκλογικής τους περιφέρειας

Για να πείσουν τους εκλογείς

■ οι κυβερνήσεις δεν χρησιμοποιούσαν συστηματικά μεθόδους εξαναγκασμού (σε αντίθεση με την εποχή του Όθωνα και του Βούλγαρη)

■ Στα χωριά όμως παραβίαζαν τον κανόνα

δημόσιοι υπάλληλοι

φανατικοί οπαδοί

■ Σπάνια ακούγονταν κατηγορίες για εξαγορά ψήφων

■ Ωστόσο συχνό φαινόμενο ήταν :

·         η πατρωνεία, με τη μορφή διορισμών, μεταθέσεων, δανείων κ.λ

·         η συστηματική διαφθορά μέσω του διοικητικού μηχανισμού

Ταξικά κόμματα δεν προέκυψαν στην Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, επειδή :

■ αμβλύνονταν πολλές κοινωνικοοικονομικές αντιθέσεις

μέσω των πελατειακών σχέσεων

με την μεγάλη κοινωνική κινητικότητα (σε αντίθεση με άλλες χώρες)

■ τα δύο μεγάλα κόμματα δεν προσπάθησαν να δώσουν τοπικό ή κοινωνικό-ταξικό στίγμα

■ υπήρχε σχετική αυτονομία της πολιτικής ελίτ από την κοινωνία

■ όλα τα κόμματα απευθύνονταν στους αγρότες γιατί αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού.