Δ. Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ

ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1.  Η αποζημίωση των ανταλλαξίμων

Η Σύμβαση Ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας προέβλεπε ότι το κράτος υποδοχής των ανταλλαξίμων προσφύγων θα τους αποζημίωνε για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν στις πατρίδες τους. Έτσι :

■ Η Μικτή  Επιτροπή ανέλαβε το έργο να εκτιμήσει την αξία των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν εκατέρωθεν.

■ το 1924 συστάθηκε στη Μικτή Επιτροπή η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών (υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας), με σκοπό να βοηθήσει το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας

■ ιδρύθηκαν κατά τόπους Γραφεία   Ανταλλαγής  Πληθυσμών, με σκοπό να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά η ΓΔΑΠ.

Το έργο της εκτίμησης

■    προχωρούσε αργά => μεγάλωνε η δυσφορία των προσφύγων που βρίσκονταν σε απόγνωση

Υιοθετήθηκε η λύση

■ να προβή το Ελληνικό Δημόσιο σε προσωρινή εκτίμηση της αξίας της περιουσίας που εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία

■ να δοθεί μια προκαταβολή μέχρι την τελική αποπληρωμή της

■ η Εθνική Τράπεζα ανέλαβε να πληρώσει την προκαταβολή

Η διαδικασία είχε ως εξής :

■ Η προσωρινή εκτίμηση έγινε με βάση τις δηλώσεις που υποβλήθηκαν στα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής

■ Οι αιτήσεις των δικαιούχων

 θα εξετάζονταν από ειδικές επιτροπές προσφύγων, συμπατριωτών των ενδιαφερομένων

εάν θεωρούνταν ανακριβείς προβλεπόταν αναθεώρησή τους από ένα Ανώτατο Συμβούλιο

■ Καθορίστηκαν τα περιουσιακά στοιχεία για τα οποία καταβαλλόταν αποζημίωση

■ Η προκαταβολή θα δινόταν σε όσους δεν είχαν αποκατασταθεί

■ Η οριστική εκτίμηση θα γινόταν από τις Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης που συστάθηκαν

■ Για προβλήματα που τυχόν ανέκυπταν συστάθηκαν Δευτεροβάθμιες Επιτροπές

Με την πάροδο του χρόνου

■    η ολοκλήρωση του έργου της εκτίμησης φάνταζε ανέφικτη, γιατί :

το έργο ήταν τεράστιο

η τουρκική πλευρά υπονόμευε τη διαδικασία

2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Οι σχέσεις Ελλάδας — Τουρκίας δοκιμάζονταν από εντάσεις, μετά την υπογραφή

■ της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών

■ της Συνθήκης της Λοζάνης

Ύστερα από διαπραγματεύσεις υπογράφηκαν

■ η Σύμβαση της Άγκυρας (Ιούνιος 1925)

■ η Συμφωνία των Αθηνών (Δεκέμβριος 1926) που

■ ρύθμιζαν τα επίμαχα θέματα

■ αλλά, δεν εφαρμόστηκαν ποτέ

Τον Αύγουστο του 1828

■ οι Φιλελεύθεροι κέρδισαν τις εκλογές

■ η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις που κράτησαν δύο χρόνια

■ Ο Βενιζέλος επιθυμούσε

τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών

την αναγνώριση του εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών

οι πρόσφυγες κρατούσαν έντονα αρνητική στάση σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία

10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συμφωνία της Άγκυρας

■ αποτελούσε οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών

■ τα κυριότερα σημεία της ήταν :

- ρύθμιση ζητήματος

> Ελλήνων ορθοδόξων Κωνσταντινούπολης

> μουσουλμάνων Θράκης

>  «φυγάδων»

>  όριζε να περιέρχονται στην κυριότητα του Δημοσίου οι ανταλλάξιμες περιουσίες

> μουσουλμανικές στην Ελλάδα

>  ελληνικές στην Τουρκία

>  προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων των δύο χωρών

30 Οκτωβρίου 1930, η συμφωνία ολοκληρώθηκε, με:

■ το Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας

■ το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών

■ τη Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας, με την οποία δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους και των δύο κρατών

- να ταξιδεύουν

- να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου κράτους

Αποτελέσματα

■ για μεγάλο διάστημα μεταξύ των δύο κρατών

δεν σημειώθηκαν τριβές

δεν αμφισβητήθηκαν τα σύνορα (βασική επιδίωξη Βενιζέλου)

με βάση τις μεταγενέστερες εξελίξεις, διαψεύστηκαν οι προσδοκίες

■ οι πρόσφυγες

αντέδρασαν έντονα

για το συμψηφισμό των ανταλλάξιμων ελληνικών και μουσουλμανικών περιουσιών,

επειδή εξισώθηκε η κατά πολύ μεγαλύτερη περιουσία των Ελλήνων της Τουρκίας με αυτήν των μουσουλμάνων της Ελλάδας

για την παρακράτηση 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης από την Εθνική Τράπεζα

για την άρνηση διακανονισμού των προσφυγικών χρεών

- απομακρύνθηκαν (τμήμα τους) από την εκλογική βάση του κόμματος των Φιλελευθέρων

- συνέβαλαν στην ήττα των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1932 και 1933.

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

Φιλόλογος