ΕΝΟΤΗΤΑ 18η
Πρέπει το πλήθος των πολιτών να ασκεί την πολιτική εξουσία;
Ερμηνευτικά σχόλια
1. Το θέμα
- Το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας 18 εντάσσεται στη διερεύνηση του
θέματος “τί δεῖ τὸ κύριον εἶναι τῆς πόλεως’’ (ποιοι πρέπει να έχουν την εξουσία
στο κράτος). Ένα από τα επιμέρους θέματα είναι και το θέμα της ενότητας αυτής,
στην οποία εξετάζεται αν πρέπει να κυβερνούν την πόλη οι πολλοί και όχι οι λίγοι
και άριστοι. Ο Αριστοτέλης, μετά τη διατύπωση του θέματος, συμπληρώνει ότι η
άποψη αυτή “παρουσιάζει βέβαια, κάποιες δυσκολίες, περιέχει όμως ίσως και
κάποια αλήθεια’’ (για το “ίσως’’ βλ. παρακάτω, στο 4β).
2. Η άσκηση της εξουσίας από το πλήθος των πολιτών
- Κατά τη διερεύνηση του θέματος εξετάζονται τα πλεονεκτήματα (ίσως και κάποια
μειονεκτήματα) που παρουσιάζουν οι πολλοί, αν έχουν στα χέρια τους την
εξουσία και τη διακυβέρνηση της πόλης. Αν λοιπόν η εξουσία είναι στα χέρια
τους,
α. το κάθε επιμέρους άτομο (πολίτης) μπορεί ναι μην είναι αξιόλογος άνθρωπος (αυτό
είναι αρνητικό στοιχείο), όμως
β. ενωμένοι όλοι μαζί μπορεί σαν σύνολο να είναι καλύτεροι από τους λίγους και
ἀρίστους: ο καθένας διαθέτει ένα μόριο αρετής και φρόνησης και ενωμένοι
γίνονται όλοι μαζί κάτι σαν ένας άνθρωπος, που διαθέτει αθροιστικά πολλαπλάσια
δύναμη και ανάλογη αρετή και εξυπνάδα.
3. Παραδείγματα
- Ο Αριστοτέλης, για να κάνει πιο εύληπτη τη δύναμη και την αξία των πολλών,
φέρνει παραδείγματα, από τα οποία το πρώτο έχει να κάνει πιο πολύ με υλικές
απολαύσεις, το δεύτερο έρχεται από τη μυθολογία και το τρίτο είναι σχετικό με
πνευματικές απολαύσεις:
α. Το υποθετικό –και παραστατικό- παράδειγμα του ενός ανθρώπου με τα πολλά
χέρια και πόδια (= με υπερφυσική σωματική δύναμη), με τις πολλές αισθήσεις και
με τη συσσωρευμένη αρετή και εξυπνάδα, εκφράζει την έννοια της δύναμης και
της υπεροχής. Στη μυθολογία υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα (ο
Απόλλωνας των Λακεδαιμονίων με τα τέσσερα χέρια και αφτιά, οι Ερινύες με τα
πολλά χέρια και πόδια, οι Εκατόγχειρες κ.ά).
β. Οι πολλοί που κυβερνούν το κράτος διαθέτοντας ο καθένας από ένα “μόριο’’
αρετής και φρόνησης, μοιάζουν με τους συνδαιτυμόνες που συνεισφέρουν ο
καθένας ότι μπορεί για ένα κοινό δείπνο· αυτό το δείπνο είναι καλύτερο από
εκείνο που θα γινόταν με τα έξοδα ενός μόνο ανθρώπου (και άλλοι, όπως ο Αριστοφάνης, ο Ευριπίδης και ο Πλάτωνας, έχουν την αντίληψη ότι στο πλήθος
ενυπάρχει αυξημένη σοφία).
γ. Το άλλο παράδειγμα είναι σχετικό με την κρίση των δραματικών αγώνων στην
αρχαία Αθήνα: από έναν μακρότατο κατάλογο Αθηναίων πολιτών εκλέγονταν με
κλήρο δέκα κριτές, ο καθένας από τους οποίους έγραφε την κρίση του σε
πινακίδα· από τις κρίσεις που καταγράφονταν στις πέντε από τις δέκα πινακίδες
προέκυπτε το αποτέλεσμα της κρίσης (αυτοί βέβαια δεν ήταν ‘’ειδικοί’’, με
ιδιαίτερη καλλιέργεια). Έτσι, η τελική κρίση εξέφραζε τη γνώμη όλων των
Αθηναίων θεατών.
- Όταν λοιπόν κυβερνούν οι πολλοί, είναι σαν έναν άνθρωπο με πολλά χέρια, πόδια
κτλ., σαν συνδαιτυμόνες που συνεισφέρουν όλοι για το κοινό δείπνο και σαν τους
κριτές των δραματικών αγώνων.
• Στο συγκεκριμένο θέμα, σχετικά δηλαδή με την αξία της γνώμης των πολλών ως
προς τα θέματα της μουσικής, του θεάτρου και γενικά της τέχνης, διαφορετική
είναι η θέση του Πλάτωνα, ο οποίος στους Νόμους κάνει λόγο για ἀμούσους βοὰς
πλήθους και για τον πολύ όχλο, ο οποίος ‘’είναι καταγέλαστος, αν νομίζει ότι
γνωρίζει αρκετά το αρμονικό και το γεμάτο ρυθμό και τα αντίθετά τους’’ (αλλού
λέει ότι ‘’το κοινό του θεάτρου απέκτησε δυστυχώς φωνή από άφωνο που ήταν
πρώτα’’).
4. Σχολιασμός φράσεων
α. ενωμένοι όλοι μαζί· η αντίληψη ότι με τη λειτουργία των ατόμων ως συνόλου
ξεπερνιούνται οι αδυναμίες του καθενός ατόμου χωριστά, παραπέμπει ίσως σε
χωρίο της Ιλιάδας (Ν 237), όπου ο Ποσειδώνας, θέλοντας να εμψυχώσει τον
Ιδομενέα σε μια μάχη λέει ότι “και οι πιο αδύναμοι, αν ενωθούν, κάτι θα κάνουν
πάντα’’.
β. είναι ενδεχόμενο· παρατηρούμε ότι ο Αριστοτέλης δεν είναι κατηγορηματικός
στη διατύπωση της θέσης ότι πολλοί ενωμένοι ως σύνολο είναι καλύτεροι από
τους λίγους και άριστους. Το ίδιο μπορούμε να παρατηρήσουμε και στην αρχή της
ενότητας, στο σχόλιο μετά τη διατύπωση του θέματος· εκεί αναφέρει ότι “η
άποψη ότι την εξουσία στην πόλη πρέπει μ ά λ λ ο ν να την ασκεί το πλήθος
παρά οι άριστοι.. περιέχει ί σ ω ς και κάποια αλήθεια’’ (στο αρχαίο κείμενο:
τ ά χ α δὲ κἀν ἀλήθειαν). Δε φαίνεται λοιπόν ο Αριστοτέλης να υιοθετεί την
άποψη ανεπιφύλακτα.
γ. όχι σαν άτομα, αλλά σαν σύνολο· “Θυμήσου τον ορισμό που έδωσε
παραπάνω ο Αριστοτέλης για τον πολίτη (στην τελευταία παράγραφο της 16ης
ενότητας): η συμμετοχή των πολιτών στην εκκλησία του δήμου και ο μεγάλος
αριθμός των πολιτών-δικαστών έδειχνε καθαρά πως το σώμα των πολιτών
θεωρούνταν στην Αθήνα ικανό να παίρνει αποφάσεις (χάρη στην “αθροιστικά’’
συσσωρευμένη αρετή και φρόνηση)’’ (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ. 203).
5. Η άσκηση της εξουσίας από τους λίγους και άριστους
- Στη συνέχεια εξετάζονται τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν οι άριστοι, που
είναι λίγοι, αν έχουν αυτοί στα χέρια τους την εξουσία. Οι άριστοι λοιπόν, οι
αξιόλογοι άνθρωποι, είναι ανώτεροι από κάθε επιμέρους άτομο του πλήθους, γιατί
στο πρόσωπό τους συνενώνονται στοιχεία τα οποία στο πλήθος είναι διάσπαρτα
και χάνονται. Παρατηρούμε εδώ ότι δεν αναφέρονται μειονεκτήματα και δε
διατυπώνεται καθαρά από τον Αριστοτέλη καμία επιφύλαξη για τη διακυβέρνηση
του κράτους από τους λίγους και άριστους· όμως εμείς μπορούμε να υποθέσουμε
ως μειονέκτημα ότι τα θετικά στοιχεία τους συνολικά μπορεί να είναι λιγότερα
από εκείνα των πολλών ως συνόλου.
- Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η διαφορά που έχουν οι αξιόλογοι άνθρωποι
από έναν έναν ξεχωριστά, ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί δύο αναλογίες:
α. Οι αξιόλογοι άνθρωποι (= λίγοι και άριστοι) μοιάζουν με τους ωραίους ανθρώπους,
με εκείνους που έχουν συγκεντρώσει στο άτομό τους όλα τα γνωρίσματα της
ομορφιάς· ενώ οι πολλοί είναι σαν τους συνηθισμένους ανθρώπους που δεν είναι
τόσο ωραίοι ·αυτοί όμως μπορεί να έχουν μόνο ένα ή, έστω, λίγα ωραία
χαρακτηριστικά, και αυτά να είναι ωραιότερα από τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά
του ωραίου (για παράδειγμα, ομορφιά των μαλλιών).
β. Οι αξιόλογοι άνθρωποι μοιάζουν με ζωγραφιές ανθρώπων τις οποίες φιλοτεχνούν
οι ζωγράφοι, που συγκεντρώνουν σε μιαν εικόνα όλα τα ωραία χαρακτηριστικά
όλων των ωραίων ανθρώπων (από άλλον παίρνουν τα ωραία μάτια, από άλλον
την ωραία μύτη κτλ.). Είναι όμως δυνατό ένας πραγματικός άνθρωπος (ζωντανός,
όχι ζωγραφισμένος) να έχει κάποιο σωματικό μέλος ωραιότερο από το αντίστοιχο
μέλος της εικόνας.
• Στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα (Γ 10, 2) ο Σωκράτης επισημαίνει σχετικά
με τα έργα του Παρράσιου ότι ο ζωγράφος επιλέγει από πολλούς ανθρώπους ό,τι
πιο όμορφο έχει ο καθένας και αυτά τα συγκεντρώνει σε ένα πρόσωπο της
ζωγραφιάς, ώστε αυτό να φαίνεται πιο όμορφο στο σύνολό του.
6. Συμπέρασμα
- Ο Αριστοτέλης θέλει να πει ότι παρόμοια με αυτά που αναφέρονται στα
παραδείγματα συμβαίνουν και στο δημόσιο βίο. Δηλαδή: είναι δυνατό λίγοι
άνθρωποι αλλά αξιόλογοι να συγκεντρώνουν όλες τις αρετές· μπορεί όμως και
καθένας από τους πολλούς να έχει μία μόνο αρετή σε ανώτερο βαθμό από την
αντίστοιχη αρετή του αξιόλογου ανθρώπου. Όταν λοιπόν το πλήθος συνυπάρχει
σε μια συνέλευση, εφόσον ο καθένας που συμμετέχει στη συνέλευση αυτή έχει
έστω και μία αρετή, στο σύνολό του το πλήθος θα υπερέχει στις αρετές σε
σύγκριση με τους αξιόλογους ανθρώπους.
• Δύο μεταφραστικές εκδοχές
α. Στην Πέμπτη και στην ένατη σειρά της μετάφρασης (βλ. στη σελ. 202 του
σχολικού βιβλίου) υπάρχει η μετοχή ‘’ενωμένοι’’, με την οποία αποδίδεται η
μετοχή του αρχαίου κειμένου συνελθόντας· και οι δύο μετοχές παραπέμπουν στις
συνελεύσεις του δήμου, όπου παίρνονται οι πολιτικές αποφάσεις από το
συγκεντρωμένο και ‘’ενωμένο’’ λαό.
β. Στη 14η σειρά με την έκφραση ‘’είναι ανώτεροι’’ μεταφράζεται το ρήμα του
αρχαίου κειμένου διαφέρουσιν· όμως πολλοί μελετητές έχουν τη γνώμη ότι το
ρήμα δηλώνει απλή διαφορά χωρίς αξιολογικό προσδιορισμό.
7. Τα κύρια σημεία της ενότητας
1. Είναι μάλλον προτιμότερο να ασκούν την εξουσία οι πολλοί παρά οι λίγοι και
άριστοι.
2. Ο καθένας από τους πολλούς μπορεί να μην είναι αξιόλογος, όμως όλοι μαζί
ενωμένοι σαν σύνολο είναι καλύτεροι οι πολλοί από τους λίγους και άριστους.
8. Η δομή της ενότητας
Α. Διατύπωση του θέματος (με σχετική επιφύλαξη)
Β. Η καταλληλότητα των πολλών για τη άσκηση της εξουσίας
- Παραδείγματα
Γ. Η καταλληλότητα των αξιόλογων για την άσκηση της εξουσίας
- Παραδείγματα – αναλογίες
Πρέπει το πλήθος των πολιτών να ασκεί την πολιτική εξουσία;
Ερμηνευτικά σχόλια
1. Το θέμα
- Το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας 18 εντάσσεται στη διερεύνηση του
θέματος “τί δεῖ τὸ κύριον εἶναι τῆς πόλεως’’ (ποιοι πρέπει να έχουν την εξουσία
στο κράτος). Ένα από τα επιμέρους θέματα είναι και το θέμα της ενότητας αυτής,
στην οποία εξετάζεται αν πρέπει να κυβερνούν την πόλη οι πολλοί και όχι οι λίγοι
και άριστοι. Ο Αριστοτέλης, μετά τη διατύπωση του θέματος, συμπληρώνει ότι η
άποψη αυτή “παρουσιάζει βέβαια, κάποιες δυσκολίες, περιέχει όμως ίσως και
κάποια αλήθεια’’ (για το “ίσως’’ βλ. παρακάτω, στο 4β).
2. Η άσκηση της εξουσίας από το πλήθος των πολιτών
- Κατά τη διερεύνηση του θέματος εξετάζονται τα πλεονεκτήματα (ίσως και κάποια
μειονεκτήματα) που παρουσιάζουν οι πολλοί, αν έχουν στα χέρια τους την
εξουσία και τη διακυβέρνηση της πόλης. Αν λοιπόν η εξουσία είναι στα χέρια
τους,
α. το κάθε επιμέρους άτομο (πολίτης) μπορεί ναι μην είναι αξιόλογος άνθρωπος (αυτό
είναι αρνητικό στοιχείο), όμως
β. ενωμένοι όλοι μαζί μπορεί σαν σύνολο να είναι καλύτεροι από τους λίγους και
ἀρίστους: ο καθένας διαθέτει ένα μόριο αρετής και φρόνησης και ενωμένοι
γίνονται όλοι μαζί κάτι σαν ένας άνθρωπος, που διαθέτει αθροιστικά πολλαπλάσια
δύναμη και ανάλογη αρετή και εξυπνάδα.
3. Παραδείγματα
- Ο Αριστοτέλης, για να κάνει πιο εύληπτη τη δύναμη και την αξία των πολλών,
φέρνει παραδείγματα, από τα οποία το πρώτο έχει να κάνει πιο πολύ με υλικές
απολαύσεις, το δεύτερο έρχεται από τη μυθολογία και το τρίτο είναι σχετικό με
πνευματικές απολαύσεις:
α. Το υποθετικό –και παραστατικό- παράδειγμα του ενός ανθρώπου με τα πολλά
χέρια και πόδια (= με υπερφυσική σωματική δύναμη), με τις πολλές αισθήσεις και
με τη συσσωρευμένη αρετή και εξυπνάδα, εκφράζει την έννοια της δύναμης και
της υπεροχής. Στη μυθολογία υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα (ο
Απόλλωνας των Λακεδαιμονίων με τα τέσσερα χέρια και αφτιά, οι Ερινύες με τα
πολλά χέρια και πόδια, οι Εκατόγχειρες κ.ά).
β. Οι πολλοί που κυβερνούν το κράτος διαθέτοντας ο καθένας από ένα “μόριο’’
αρετής και φρόνησης, μοιάζουν με τους συνδαιτυμόνες που συνεισφέρουν ο
καθένας ότι μπορεί για ένα κοινό δείπνο· αυτό το δείπνο είναι καλύτερο από
εκείνο που θα γινόταν με τα έξοδα ενός μόνο ανθρώπου (και άλλοι, όπως ο Αριστοφάνης, ο Ευριπίδης και ο Πλάτωνας, έχουν την αντίληψη ότι στο πλήθος
ενυπάρχει αυξημένη σοφία).
γ. Το άλλο παράδειγμα είναι σχετικό με την κρίση των δραματικών αγώνων στην
αρχαία Αθήνα: από έναν μακρότατο κατάλογο Αθηναίων πολιτών εκλέγονταν με
κλήρο δέκα κριτές, ο καθένας από τους οποίους έγραφε την κρίση του σε
πινακίδα· από τις κρίσεις που καταγράφονταν στις πέντε από τις δέκα πινακίδες
προέκυπτε το αποτέλεσμα της κρίσης (αυτοί βέβαια δεν ήταν ‘’ειδικοί’’, με
ιδιαίτερη καλλιέργεια). Έτσι, η τελική κρίση εξέφραζε τη γνώμη όλων των
Αθηναίων θεατών.
- Όταν λοιπόν κυβερνούν οι πολλοί, είναι σαν έναν άνθρωπο με πολλά χέρια, πόδια
κτλ., σαν συνδαιτυμόνες που συνεισφέρουν όλοι για το κοινό δείπνο και σαν τους
κριτές των δραματικών αγώνων.
• Στο συγκεκριμένο θέμα, σχετικά δηλαδή με την αξία της γνώμης των πολλών ως
προς τα θέματα της μουσικής, του θεάτρου και γενικά της τέχνης, διαφορετική
είναι η θέση του Πλάτωνα, ο οποίος στους Νόμους κάνει λόγο για ἀμούσους βοὰς
πλήθους και για τον πολύ όχλο, ο οποίος ‘’είναι καταγέλαστος, αν νομίζει ότι
γνωρίζει αρκετά το αρμονικό και το γεμάτο ρυθμό και τα αντίθετά τους’’ (αλλού
λέει ότι ‘’το κοινό του θεάτρου απέκτησε δυστυχώς φωνή από άφωνο που ήταν
πρώτα’’).
4. Σχολιασμός φράσεων
α. ενωμένοι όλοι μαζί· η αντίληψη ότι με τη λειτουργία των ατόμων ως συνόλου
ξεπερνιούνται οι αδυναμίες του καθενός ατόμου χωριστά, παραπέμπει ίσως σε
χωρίο της Ιλιάδας (Ν 237), όπου ο Ποσειδώνας, θέλοντας να εμψυχώσει τον
Ιδομενέα σε μια μάχη λέει ότι “και οι πιο αδύναμοι, αν ενωθούν, κάτι θα κάνουν
πάντα’’.
β. είναι ενδεχόμενο· παρατηρούμε ότι ο Αριστοτέλης δεν είναι κατηγορηματικός
στη διατύπωση της θέσης ότι πολλοί ενωμένοι ως σύνολο είναι καλύτεροι από
τους λίγους και άριστους. Το ίδιο μπορούμε να παρατηρήσουμε και στην αρχή της
ενότητας, στο σχόλιο μετά τη διατύπωση του θέματος· εκεί αναφέρει ότι “η
άποψη ότι την εξουσία στην πόλη πρέπει μ ά λ λ ο ν να την ασκεί το πλήθος
παρά οι άριστοι.. περιέχει ί σ ω ς και κάποια αλήθεια’’ (στο αρχαίο κείμενο:
τ ά χ α δὲ κἀν ἀλήθειαν). Δε φαίνεται λοιπόν ο Αριστοτέλης να υιοθετεί την
άποψη ανεπιφύλακτα.
γ. όχι σαν άτομα, αλλά σαν σύνολο· “Θυμήσου τον ορισμό που έδωσε
παραπάνω ο Αριστοτέλης για τον πολίτη (στην τελευταία παράγραφο της 16ης
ενότητας): η συμμετοχή των πολιτών στην εκκλησία του δήμου και ο μεγάλος
αριθμός των πολιτών-δικαστών έδειχνε καθαρά πως το σώμα των πολιτών
θεωρούνταν στην Αθήνα ικανό να παίρνει αποφάσεις (χάρη στην “αθροιστικά’’
συσσωρευμένη αρετή και φρόνηση)’’ (βλ. σχολ. βιβλίο, σελ. 203).
5. Η άσκηση της εξουσίας από τους λίγους και άριστους
- Στη συνέχεια εξετάζονται τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν οι άριστοι, που
είναι λίγοι, αν έχουν αυτοί στα χέρια τους την εξουσία. Οι άριστοι λοιπόν, οι
αξιόλογοι άνθρωποι, είναι ανώτεροι από κάθε επιμέρους άτομο του πλήθους, γιατί
στο πρόσωπό τους συνενώνονται στοιχεία τα οποία στο πλήθος είναι διάσπαρτα
και χάνονται. Παρατηρούμε εδώ ότι δεν αναφέρονται μειονεκτήματα και δε
διατυπώνεται καθαρά από τον Αριστοτέλη καμία επιφύλαξη για τη διακυβέρνηση
του κράτους από τους λίγους και άριστους· όμως εμείς μπορούμε να υποθέσουμε
ως μειονέκτημα ότι τα θετικά στοιχεία τους συνολικά μπορεί να είναι λιγότερα
από εκείνα των πολλών ως συνόλου.
- Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η διαφορά που έχουν οι αξιόλογοι άνθρωποι
από έναν έναν ξεχωριστά, ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί δύο αναλογίες:
α. Οι αξιόλογοι άνθρωποι (= λίγοι και άριστοι) μοιάζουν με τους ωραίους ανθρώπους,
με εκείνους που έχουν συγκεντρώσει στο άτομό τους όλα τα γνωρίσματα της
ομορφιάς· ενώ οι πολλοί είναι σαν τους συνηθισμένους ανθρώπους που δεν είναι
τόσο ωραίοι ·αυτοί όμως μπορεί να έχουν μόνο ένα ή, έστω, λίγα ωραία
χαρακτηριστικά, και αυτά να είναι ωραιότερα από τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά
του ωραίου (για παράδειγμα, ομορφιά των μαλλιών).
β. Οι αξιόλογοι άνθρωποι μοιάζουν με ζωγραφιές ανθρώπων τις οποίες φιλοτεχνούν
οι ζωγράφοι, που συγκεντρώνουν σε μιαν εικόνα όλα τα ωραία χαρακτηριστικά
όλων των ωραίων ανθρώπων (από άλλον παίρνουν τα ωραία μάτια, από άλλον
την ωραία μύτη κτλ.). Είναι όμως δυνατό ένας πραγματικός άνθρωπος (ζωντανός,
όχι ζωγραφισμένος) να έχει κάποιο σωματικό μέλος ωραιότερο από το αντίστοιχο
μέλος της εικόνας.
• Στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα (Γ 10, 2) ο Σωκράτης επισημαίνει σχετικά
με τα έργα του Παρράσιου ότι ο ζωγράφος επιλέγει από πολλούς ανθρώπους ό,τι
πιο όμορφο έχει ο καθένας και αυτά τα συγκεντρώνει σε ένα πρόσωπο της
ζωγραφιάς, ώστε αυτό να φαίνεται πιο όμορφο στο σύνολό του.
6. Συμπέρασμα
- Ο Αριστοτέλης θέλει να πει ότι παρόμοια με αυτά που αναφέρονται στα
παραδείγματα συμβαίνουν και στο δημόσιο βίο. Δηλαδή: είναι δυνατό λίγοι
άνθρωποι αλλά αξιόλογοι να συγκεντρώνουν όλες τις αρετές· μπορεί όμως και
καθένας από τους πολλούς να έχει μία μόνο αρετή σε ανώτερο βαθμό από την
αντίστοιχη αρετή του αξιόλογου ανθρώπου. Όταν λοιπόν το πλήθος συνυπάρχει
σε μια συνέλευση, εφόσον ο καθένας που συμμετέχει στη συνέλευση αυτή έχει
έστω και μία αρετή, στο σύνολό του το πλήθος θα υπερέχει στις αρετές σε
σύγκριση με τους αξιόλογους ανθρώπους.
• Δύο μεταφραστικές εκδοχές
α. Στην Πέμπτη και στην ένατη σειρά της μετάφρασης (βλ. στη σελ. 202 του
σχολικού βιβλίου) υπάρχει η μετοχή ‘’ενωμένοι’’, με την οποία αποδίδεται η
μετοχή του αρχαίου κειμένου συνελθόντας· και οι δύο μετοχές παραπέμπουν στις
συνελεύσεις του δήμου, όπου παίρνονται οι πολιτικές αποφάσεις από το
συγκεντρωμένο και ‘’ενωμένο’’ λαό.
β. Στη 14η σειρά με την έκφραση ‘’είναι ανώτεροι’’ μεταφράζεται το ρήμα του
αρχαίου κειμένου διαφέρουσιν· όμως πολλοί μελετητές έχουν τη γνώμη ότι το
ρήμα δηλώνει απλή διαφορά χωρίς αξιολογικό προσδιορισμό.
7. Τα κύρια σημεία της ενότητας
1. Είναι μάλλον προτιμότερο να ασκούν την εξουσία οι πολλοί παρά οι λίγοι και
άριστοι.
2. Ο καθένας από τους πολλούς μπορεί να μην είναι αξιόλογος, όμως όλοι μαζί
ενωμένοι σαν σύνολο είναι καλύτεροι οι πολλοί από τους λίγους και άριστους.
8. Η δομή της ενότητας
Α. Διατύπωση του θέματος (με σχετική επιφύλαξη)
Β. Η καταλληλότητα των πολλών για τη άσκηση της εξουσίας
- Παραδείγματα
Γ. Η καταλληλότητα των αξιόλογων για την άσκηση της εξουσίας
- Παραδείγματα – αναλογίες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου