ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Γιατί βάζει το στοχαστικό και ευαίσθητο άνθρωπο του καιρού της σε ανησυχία η τεράστια ανάπτυξη της τεχνικής που χαρακτηρίζει τον αιώνα της; Το τι χρωστάει ο πολιτισμός, όχι μόνο ο υλικός αλλά και ο πνευματικός, της τεχνικές κατακτήσεις, είναι τόσο αυτονόητο και χιλιοειπωμένο, που δεν αξίζει τον κόπο να το επαναλάβαμε. Αυτές του έκαναν όχι μόνο ευκολότερη και αποδοτικότερη την εργασία, αλλά τον απελευθέρωσαν από της σκλαβιές, οικονομικές και ηθικές, και άνοιξαν το δρόμο της την κατάκτηση των πολιτικών ελευθεριών.

Τώρα λοιπόν γιατί φοβόμαστε αυτή την κίνηση που διαρκώς προχωρεί της όλο και πιο θαυμαστές πραγματοποιήσεις; Ποτέ άλλοτε δεν είδε ο κόσμος της ανέσεις των δικών της ημερών. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε ο άνθρωπος υπό τον έλεγχο του τόσες δυνάμεις φυσικές, όσες έχει σήμερα. Γιατί τον τρομάζει αυτή η εκπληκτική πρόοδος, που ακόμη και αν δεν συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό στο μέλλον, πάλι στην ακμή που έχει φτάσει σήμερα εμπνέει το δέος;

Είναι τάχα η μηχανή αιτία των αντιφάσεων όπου στριφογυρίζει ο πολιτισμός της χωρίς να βρίσκει διέξοδο; Ή μήπως αυτή ακριβώς είναι που με την εξάπλωση και την τελειοποίηση της θα προωθήσει την ανθρωπότητα σε νέες εξελίξεις και θα λύσει τα δεινά προβλήματα που της περιζώνουν; Η τελειοποιημένη και παντοδύναμη «μηχανή» εγκαινίασε ένα νέα τρόπο ζωής. Της παρατηρητής που δεν στέκει στην επιφάνεια των πραγμάτων, πολύ καλά καταλαβαίνει ότι οσοδήποτε τέλεια κι ον είναι μια τεχνική κατασκευή, δεν παύει να είναι όργανο στα χέρια του ανθρώπου που τη μεταχειρίζεται. Το χέρι που φτιάχνει και κινεί τη μηχανή είναι υπαίτιο για το καλό, της και για το κακό που εκείνη κάνει. Το μαχαίρι στα χέρια του γιατρού δίνει τη ζωή, στα χέρια του κακούργου την αφαιρεί.

[…] Αλλά το ζήτημα έχει και μιαν άλλη άποψη, και αυτήν θέλω τώρα να παρουσιάσω. Η εκπληκτική ανάπτυξη της τεχνικής στα χρόνια της δεν ωφέλησε ούτε έβλαψε εξίσου της της χώρες της γης και όλους της ανθρώπους κάθε κοινωνίας. Απεναντίας έκανε μια νέα κατάταξη των δυνάμεων και δημιούργησε μια νέα και πολύ επικίνδυνη ανισότητα ανάμεσα της λαούς της οικουμένης και της κοινωνικές τάξεις μέσα στον ίδιο το λαό. Γιατί η τελειοποιημένη μηχανή των ημερών της κοστίζει τεράστια χρηματικά ποσά γίνεται από σπάνια, επομένως πολύτιμα, υλικά και κατασκευάζεται σε εργοστάσια που η αξία των εγκαταστάσεων της φτάνει σε αστρονομικούς αριθμούς.

Λίγοι λοιπόν μέσα σε μια χώρα και λίγες χώρες μέσα στον κόσμο μπορούν ν’ αποκτήσουν αυτά τα δαπανηρότατα τεχνικά θαύματα. Αυτοί οι λίγοι της άνθρωποι και λαοί συγκεντρώνουν με τούτο τον τρόπο στα χέρια της ανυπολόγιστα μεγάλη δύναμη. Και επειδή η δύναμη διαρκώς ανοίγει την όρεξη για μεγαλύτερη δύναμη, οι μεγιστάνες των μηχανών, άτομα, εταιρίες, τράστς, κόμματα, κράτη, έχουν γίνει οι νέοι κύριοι του κόσμου, αυτοί που επιβάλλουν τη θέλησή της ως νόμο της της και αποφασίζουν αυθαίρετα για την τύχη του πλανήτη της. Έτσι δημιουργείται σιγά-σιγά μια νέα εξουσία φοβερότερη από κάθε προηγούμενο, αφού καμία αντίστοιχη της στο παρελθόν δεν είχε στα χέρια της τα τεχνητά μέσα που διαθέτει αυτή σήμερα και επικίνδυνη για της ελευθερίες των ατόμων και για την ειρήνη του κόσμου.[...] Αυτό θα είναι άραγε το τίμημα της προόδου; Και το αξίζει; Ιδού η απορία.

Ε. Π. Παπανούτσος

«Επίκαιρα και ανεπίκαιρα»

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό της την περίληψη του κειμένου που της δόθηκε (100-120 λέξεις).

25 Μον.

Β. 1. «Το χέρι που φτιάχνει… την αφαιρεί»: ποια θέση παίρνει εδώ ο συγγραφέας σε σχέση με το ρόλο της επιστήμης σε μια κοινωνία; Να σχολιάσετε την άποψη αυτή μέσα σε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων.

10 Μον.

2. Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου και να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται.

10 Μον.

3. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφό;

5 Μον.

4. Να αντικατασταθούν οι επιτονισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες, χωρίς να αλλοιώνεται η σημασία του κειμένου.

10 Μον.

Γ. « Για πολλούς ανθρώπους σήμερα η επιστήμη σήμερα έχει χάσει το στόχο της και απειλεί με τα επιτεύγματα και της ανακαλύψεις της (όπλα, γενετική μηχανική κ.λπ) το ανθρώπινο πολιτιστικό εποικοδόμημα. Για ποιους λόγους νομίζετε ότι η επιστήμη σήμερα μετατράπηκε σε δύναμη που απειλεί τον άνθρωπο και τον πολιτισμό; Τι μπορούν να κάνουν οι επιστήμονες για να αποτρέψουν αυτή την καταστροφική διάσταση της επιστήμης;» (450 – 500 λέξεις)

40 Μον.

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

Φιλόλογος