ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Κατευθύνει ή κατευθύνεται η κοινή γνώμη;

Oι δημοσκοπήσεις φέρνουν στην επιφάνεια την «κοινή γνώμη», η οποία εκφράζει το σύνολο των απόψεων των μελών μιας ομάδας (διασπαρμένο σύνολο ατόμων ασχέτων μεταξύ τους) επάνω σε ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος. Στις περιπτώσεις της πολιτικής που αναφέρουν τα ΜΜΕ, το «κοινό» είναι θεωρητικά όλος ο λαός και η κοινή γνώμη θεωρείται ότι εκφράζει τη φωνή όλου του λαού και όχι μιας περιορισμένης ομάδας.

Οπως είναι φυσικό, δεν υπάρχει ποιοτική αξιολόγηση των διάφορων γνωμών. Στην έρευνα της κοινής γνώμης όλες οι απόψεις αξίζουν το ίδιο (όπως και οι ψήφοι). Η κοινή γνώμη στις ημέρες μας είναι αρκετά διαφορετική από εκείνη πριν από την εφεύρεση των ΜΜΕ. Για παράδειγμα, στην αρχαία ελληνική δημοκρατία η γνώμη αυτή εξέφραζε τη γνώμη μιας σταθερής και συγκροτημένης κοινωνικής ομάδας. Ο ρόλος που παίζει η κοινή γνώμη στη σύγχρονη δημοκρατία είναι ζωτικός. Για τον λόγο αυτόν η εξάσκησή του πρέπει να προέρχεται από ένα κοινό το οποίο να αποτελούν άτομα με κρίση και συναίσθημα ευθύνης.

Μπορεί άραγε το κοινό της δημοκρατίας να ξεφύγει από την επίδραση των παραγόντων που το μεταβάλλουν σε ένα εξωκατευθυνόμενο σύνολο; Μπορεί να φιλτραριστεί η συλλογική σκέψη από τις αδυναμίες της ώστε να μεταβληθεί σε σκέψη ατόμων; Μπορεί η κοινή γνώμη να γίνει από κατευθυνόμενη κατευθύνουσα; Για την έκφραση γνώμης επάνω σε ένα θέμα το άτομο χρειάζεται παιδεία, ενημέρωση και ισχυρή πίστη σε ένα σύστημα αξιών. Η παιδεία διαπλάθει άτομα με κριτική σκέψη, υπευθυνότητα και τα προσανατολίζει προς ένα σύστημα αξιών. Η σωστή και αντικειμενική ενημέρωση τούς δίνει τα απαραίτητα στοιχεία για να κρίνoυν και ένα σύστημα αξιών τα θωρακίζει από επικίνδυνες επιρροές. Η κυρίαρχη αξία είναι η αλήθεια και ο εραστής της δεν είναι ο άνθρωπος των έτοιμων λύσεων, των ιδεολογιών και των δογμάτων, αλλά ο άνθρωπος με έντονη την κριτική διάθεση.

Η ποιότητα της δημοκρατίας χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα της κοινής γνώμης να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.

Είναι γεγονός ότι οι πολιτικοί ηγέτες σε μια σύγχρονη δημοκρατία είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης (φιλτραρισμένης ή μη). Από αυτήν εξαρτώνται, αυτήν υπολογίζουν στις πολιτικές τους αποφάσεις, με βάση αυτή σχεδιάζουν τις επόμενες κινήσεις τους και τελικά σ΄ αυτή δίνουν απολογισμό των πράξεών τους. Είναι υποχρέωση του πολιτικού μας συστήματος να δημιουργήσει εκείνο το περιβάλλον που θα απαλλάσσει τον λαό μας από στρεβλώσεις στην ενημέρωση και μαζί να παραμερίζει το συναισθηματικό στοιχείο στην κρίση του. Ο κυρίαρχος ρόλος σε μια τέτοια προοπτική ανήκει στα ΜΜΕ. Η πολυδιάστατη ενημέρωση, ο τονισμός των θετικών και των αρνητικών στοιχείων των πολιτικών πράξεων και πρακτικών και οι πιθανές επιπτώσεις τους στην πορεία της χώρας πρέπει να είναι διαθέσιμα στον πολίτη για να έχουμε «κοινή γνώμη» με κατευθύνοντα ρόλο.

Η κοινή γνώμη περιέχει ουσιαστικές αρχές της δικαιοσύνης, αλλά και άγνοια και συναισθηματισμό... Η ερμηνεία της ως κυριαρχούσα γνώμη της πλειοψηφίας επηρεάζει το πολιτικό περιβάλλον και γενναίες αποφάσεις είναι δύσκολο να παρθούν. Η αλήθεια είναι ότι η φωτισμένη κοινή γνώμη μπορεί να βοηθήσει στη λειτουργία της δημοκρατίας.

Μια τέτοια προοπτική θα προέλθει από το ενημερωμένο κοινό και όχι από ευκολοσυγκίνητες και εύπλαστες μάζες. Το ενημερωμένο άτομο μέσα στο κοινό διατηρεί την προσωπικότητά του και, όσο και αν επηρεάζεται από την παρουσία των άλλων, παραμένει τελικός κριτής της σκέψης και της πράξης του.

Συμπέρασμα: Για να μπορέσει η κοινή γνώμη να ανταποκριθεί στη θεμελιακή της αποστολή, πρέπει η Παιδεία και η ενημέρωση να παίξουν σωστά τον ρόλο τους. Οι ενημερωμένοι πολίτες είναι η βάση της αποτελεσματικής δημοκρατίας.

Ο κ. Χρ. Β. Μασσαλάς είναι πρόεδρος της ΔΕ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του ΣΑΠΕ.

ΕΦΗΜ.: ΤΟ ΒΗΜΑ, 2008

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του προηγούμενου κειμένου με μια πε­ρίληψη 100-120 λέξεων. Υποθέστε πως η παρουσίαση αυτή γίνεται στο πλαίσιο μιας συζήτησης που διεξάγεται στην τάξη.
                                                                                                                                              25 ΜΟΝ. 
Β. 1. Ποια η σημασία της κοινής γνώμης στις μέρες μας, κατά τον συγγραφέα και ποιες οι προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουργία της;
                                                                                                                                               5 ΜΟΝ.

2. «Η ποιότητα της δημοκρατίας χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα της κοινής γνώμης να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της»: να αναπτύξετε το νόημα της παρακάτω φράσης σε μια παράγραφο 80-90 λέξεων.
                                                                                                                                              10 ΜΟΝ.

3. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου.                                                                                                                                              5 ΜΟΝ.

4. Με ποιο συλλογισμό αναπτύσσεται το παραπάνω κείμενο. Να τον αναπτύξετε.                                                                                                                                             5 ΜΟΝ.

5. α. Οι επιτονισμένες λέξεις του κειμένου να αντικατασταθούν με άλλες συνώνυμες, που δε θα αλλοιώνουν το νόημα της πρότασης.
β. δημοσκοπήσεις, εξάσκηση, προέλθει, αποφάσεις, απαλλάσσει: να αναλυθούν οι λέξεις στα συνθετικά τους μέρη.
                                                                                                                                          10 ΜΟΝ.

Γ. Ποια τα χαρακτηριστικά και η δύναμη της κοινής γνώμης σε μια κοινωνία; Θεωρείτε πως σήμερα εκπληρώνει την αποστολή της; Αν όχι, να εκθέσετε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί αυτή να ισχυροποιηθεί, σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο των 400 – 500 λέξεων.
                                                                                                                                         40 ΜΟΝ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Στο κείμενο του ο συγγραφέας πραγματεύεται την έννοια της κοινής γνώμης καθώς και τις προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουργία της. Αρχικά επισημαίνει πως σύμφωνα με τα ΜΜΕ η κοινή γνώμη εκφράζει την άποψη της πλειοψηφίας. Στη συνέχεια υποστηρίζει πως η κοινή γνώμη αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη δημοκρατία. Το γεγονός αυτό, ωστόσο προϋποθέτει μια κοινή γνώμη, η διαμόρφωση της οποίας πραγματοποιείται με γνώμονα την παιδεία, την ενημέρωση και την κριτική στάση των πολιτών. Ακολούθως, επιτελεί εκτενή αναφορά στην επίδραση που ασκεί στην πολιτική ηγεσία. Στο πλαίσιο αυτό προσδίδει ιδιαίτερη έμφαση στα ΜΜΕ, στα οποία έγκειται η ολόπλευρη ενημέρωσή της. Τέλος, ισχυρίζεται πως για να αποτελέσει η κοινή γνώμη εχέγγυο της δημοκρατίας απαιτείται κριτική διάθεση, η οποία διαμορφώνεται από την παιδεία και την ενημέρωση.

Β1. Κατά το συγγραφέα, ο ρόλος της κοινής γνώμης επικεντρώνεται κυρίως στη δημοκρατία, την οποία ενισχύει. Το συμπέρασμα αυτό πηγάζει από το γεγονός ότι η κοινή γνώμη με τη στάση της ρυθμίζει την πολιτική συμπεριφορά και τις αποφάσεις της. Ωστόσο, για να επιτελέσει ορθά το ρόλο της πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Αφενός απαιτείται η ορθή διαπαιδαγώγηση των ατόμων που τη συνιστούν. Αφετέρου καθίσταται αναγκαία η αντικειμενική τους ενημέρωση, προκειμένου να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι δύο αυτοί παράγοντες διαμορφώνουν την κριτική της στάση, η οποία είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία της.

Β2. Σύμφωνα με τη δημοκρατία, η λειτουργία της κοινωνίας στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία. Επομένως καθίσταται αντιληπτός ο ρόλος της κοινής γνώμης για την ποιότητα του πολιτεύματος. Πιο συγκεκριμένα, η κοινή γνώμη εκφράζει την άποψη της πλειονότητας των πολιτών, γεγονός που την καθιστά ανομοιογενή, καθώς διαμορφώνεται από πλήθος διαφορετικών αντιλήψεων. Συνεπώς αποτρέπεται η μονομέρεια και της επιτρέπει να ασκεί εποικοδομητικό έλεγχο στην πολιτική εξουσία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εκπληρώνεται ο βασικός ρόλος της δημοκρατίας, ο πλουραλισμός και ο ανοιχτός διάλογος, με στόχο μια καλύτερη κοινωνία πολιτών.

Β3. Στην τρίτη παράγραφο, ο συγγραφέας αρχικά εκφράζει τον προβληματισμό του για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να λειτουργήσει ορθά η κοινή γνώμη. Στη συνέχεια τονίζει πως απαραίτητη προϋπόθεση για την ισχυροποίηση της αποτελεί η παιδεία και η αντικειμενική ενημέρωση. Έπειτα αναλύει τις απόψεις του υποστηρίζοντας πως οι δύο αυτοί παράγοντες δύνανται να εμφυσήσουν στο άτομο αξίες, όπως η αλήθεια με αποτέλεσμα να διατηρούν αρνητική στάση απέναντι στα τεκταινόμενα. Συνεπώς, η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης.

Β4. Κατ’ αρχάς ο συγγραφέας μας παραθέτει τον ορισμό της κοινής γνώμης σύμφωνα με τα ΜΜΕ. Στη συνέχεια αναφέρεται στις προϋποθέσεις για τη σωστή διαμόρφωση της όπως είναι η παιδεία και η ενημέρωση. Ακολούθως, πραγματεύεται το ρόλο της τονίζοντας πως επηρεάζει την πολιτική ηγεσία και ενισχύει το δημοκρατικό πολίτευμα. Επομένως ο συλλογισμός του είναι παραγωγικός, καθώς ξεκινώντας από το γενικό καταλήγει στο ειδικό. Ακόμη, είναι κατηγορικός γιατί αναφέρει τις διάφορες πτυχές της κοινής γνώμης και ορθός, καθώς αφενός οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, άρα αληθής, και αφετέρου το συμπέρασμα εξάγεται με ικανό και αναγκαίο τρόπο, άρα έγκυρος.

Γ. Ανέκαθεν η κοινή γνώμη διαδραμάτιζε σπουδαίο ρόλο στα δημοκρατικά καθεστώτα, καθώς εξέφραζε την κυριαρχούσα αντίληψη της κοινωνίας σε ποικίλα θέματα. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου η εξασθένιση της δημοκρατίας έχει συντελέσει στην αποδυνάμωση της κοινής γνώμης.

Αρχικά, οφείλουμε να αναφερθούμε στα δομικά χαρακτηριστικά της. Το γεγονός ότι η κοινή γνώμη διαμορφώνεται από τους ίδιους τους πολίτες την καθιστά ανομοιογενή, καθώς εκφέρει απόψεις συχνά διαφοροποιημένες, ανάλογα με τις κοινωνικές τάξεις. Συνεπώς η τελική της μορφή προκύπτει από το συγκερασμό τους.

Εκτός αυτού, η κοινή γνώμη δεν παραμένει αμετάβλητη με το χρόνο, αλλά καθορίζεται από τις εκάστοτε κοινωνικές συγκυρίες και τις κοινές επιταγές. Από το γεγονός αυτό εκπορεύεται η δύναμη και ο ρόλος της στην κοινωνία. Αυτό συμβαίνει, διότι ασκεί γόνιμο και ωφέλιμο έλεγχο στην πολιτική εξουσία, προβάλλοντας τις συλλογικές ανάγκες έναντι των ατομικών. Επομένως, διαμορφώνει την πολιτική κατάσταση της χώρας και καταδικάζει τις πολιτικές αυθαιρεσίες. Συνεπώς η δημοκρατία εφαρμόζεται στην πράξη, καθώς οι πολίτες ρυθμίζουν τη μορφή της πολιτικής ηγεσίας.

Επιπρόσθετα, η κοινή γνώμη συνιστά καθοριστικό παράγοντα γα την κοινωνική ευρυθμία. Ειδικότερα σφυρηλατεί την κοινωνική συμπεριφορά με την αποδοκιμασία όσων παραβιάζουν τους τυπικούς και άτυπους κανόνες της κοινωνίας και προβαίνουν σε ανάρμοστη συμπεριφορά, η οποία είναι επιζήμια για το κοινωνικό σύνολο. Επομένως επηρεάζει ακούσια τη συμπεριφορά των πολιτών, οι οποίοι από το φόβο της κοινωνικής κατακραυγής αναθεωρούν τη στάση τους. Συμπερασματικά λοιπόν, μέσω της κοινής γνώμης εξασφαλίζεται η κοινωνική σύμπνοια.

Παρ’ όλα αυτά, η κοινή γνώμη στις μέρες μας έχει απολέσει μέρος της ισχύος της. Κύρια αιτία αυτού του φαινομένου αποτελεί ο τρόπος ζωής που επιβάλλουν οι διεθνείς σχέσεις. Η αναγωγή του χρήματος σε υπέρτατο αγαθό συρρικνώνουν το ενδιαφέρον των ατόμων για συμμετοχή στο κοινωνικό «γίγνεσθαι», με αποτέλεσμα να απέχει από τα κοινωνικά δρώμενα. Επομένως η κοινή γνώμη δεν επιτελεί ορθά το ρόλο της.

Για το λόγο αυτό, οι πολίτες οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες τους. Αρχικά μεγάλη έμφαση οφείλει να δοθεί στην ορθή παιδεία, προκειμένου το άτομο να αναγνωρίζει τη σημασία του κοινωνικού συνόλου και να καλλιεργήσει την κριτική του ικανότητα. Έτσι δε θα ενστερνίζεται άκριτα τις ροπές της κοινωνίας και θα αντιτίθεται στην καταπάτηση των κοινωνικών δικαιωμάτων από την πολιτική ηγεσία.

Επιπλέον η κοινή γνώμη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα ΜΜΕ. Αυτά διαμορφώνουν τις κοινωνικές πεποιθήσεις και συνεπώς οφείλουν να παρουσιάζουν την πραγματικότητα απαράλλακτη, ενθαρρύνοντας συγχρόνως την κριτική στάση των πολιτών και τις αρχές της συλλογικότητας και της δικαιοσύνης.

Συν τοις άλλοις, απαραίτητη προϋπόθεση για την ενδυνάμωση της κοινής γνώμης καθίσταται η ύπαρξη θεσμικού πλαισίου, με το οποίο θα κατοχυρώνονται οι διαφορετικές απόψεις, οι οποίες πλέον δε θα παραμερίζονται στο όνομα της πλειοψηφίας.

Καταλήγοντας οι πνευματικοί άνθρωποι ως θεματοφύλακες των ηθικών αξιών, οφείλουν να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη με κύριο άξονα την κοινωνική πρόοδο και να πρόσκεινται σε αυτήν ενισχύοντας την επιρροή της.

Συνοψίζοντας, η κοινή γνώμη διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο για την κοινωνική συνοχή και ευημερία, γι’ αυτό οφείλουμε να τη διαφυλάξουμε και να την ενισχύσουμε με επίκεντρο την ορθή παιδεία.

 

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

 (ΘΕΩΡΙΑ)

http://www.vlioras.gr/Philologia/Composition/ComonOpinion.htm

https://www.scribd.com/doc/77926976/KOINH-GNOMH 

http://commediama.blogspot.gr/2013/04/media.html    

http://3lyk-patras.ach.sch.gr/old/projects/13-14-a-pr-7.pdf

http://www.e-archimedes.gr/faq/item/4341-

http://zskepsis.blogspot.gr/2010/10/blog-post_06.html
 http://www.metarithmisi.gr/el/readText.asp?textID=16128&sw=1440

 (ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ)

http://www.arnos.gr/2011/dmdocuments/lykeio/lykeioC/ekthesi/sxediagramata/nikolaidou/063.ek8.G.Lyk.koini%20gnwmi%203.pdf