Περιβάλλον- Οικολογία


Όταν ήθελε ο Έλληνας να δηλώσει πως ένας θεσμός, μια πράξη, μια κατάσταση μια ιδέα ήταν σωστή και πρέποντα, τα χαρακτήριζε «σύμφωνα με τη φύση», «φυσικά». Ο Αριστοτέλης τονίζει πως «των φύσει η πόλις εστί» (η πολιτεία είναι μια φυσική πραγματικότητα), πως «ο άνθρωπος είναι φύσει ζώον πολιτικόν και κοινωνικόν», πως το «κατά φύσιν (είναι) ηδύ», ευχάριστο.
Μ. Πλωρίτης

«Στο δάσος μπαίνουμε μόνο για να πετάξουμε σκουπίδια, μπάζα, να λαθροϋλοτομήσουμε, να αποψιλώσουμε, να καταπατήσουμε. Όχι για να το καθαρίσουμε, να το φροντίσουμε σαν αγαπημένο πρόσωπο, που αν χαθεί θα μας λείψει, όπως ο δικός μας λατρεμένος άνθρωπος- δεν μπορούμε να ζήσουμε χώρια από τη Φύση είμαστε πλασμένοι να ζούμε ζευγάρι.»

Από την Κυριακάτική εφημερίδα «Καθημερινή»

«[...] Έχουμε όλοι ευθύνη και συμμετοχή στη συντελούμενη καταστροφή. Και δεν μπορούμε να μένουμε απαθείς παρατηρητές. Υπάρχουν τρόποι, υπάρχει εμπειρία,
διεθνώς. Αλλού οι πολίτες αυτενεργούν. Παίρνουν την υπόθεση της προστασίας του περιβάλλοντος στα χέρια τους. Αυτοοργανώνονται. Αναπτύσσουν εθελοντικό έργο. Κινούνται, θυσιάζουν χρόνο και υποχρεώσεις για να διαφυλάξουν τη ζωή τη δική τους
και των παιδιών τους.»
«Τα πετρελαϊκά συμφέροντα είναι τεράστια. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν μια σημαντική διαφορά. Κανείς δεν μπορεί να κατέχει την πρώτη ύλη. Μόνο την
τεχνολογία.»

Από το περιοδικό Οίκο της Καθημερινής, Α. Ζερβός (πρόεδρος του ευρωπαϊκού συμβουλίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας)

Η αξία της φύσης στον άνθρωπο

Επιβάλλεται μια σύντομη αναφορά στα οφέλη του περιβάλλοντος στο άτομο προκειμένου να κατανοήσουμε βαθύτερα τις βλαβερές συνέπειες της καταστροφής αυτού.

Βιολογικός:

Ακόμα και αν η τεχνολογία προσφέρει μια ποικιλία προϊόντων για τη διαβίωση του ανθρώπου, ωστόσο η μάνα- γη είναι η μόνη που παρέχει ως τροφός τα απαραίτητα και κατάλληλα αγαθά για τη συνέχιση της ζωής της ανθρωπότητας. Το νερό, ο ήλιος, οι πρώτες ύλες, οι καρποί, το ζωικό και φυτικό βασίλειο κλπ είναι ο πλούτος της φύσης ο οποίος πρέπει να διατηρηθεί.
Βέβαια, η υγεία του ανθρώπου είναι άρρηκτα δεμένη με το περιβάλλον. Ο καθαρός αέρας, οι αμόλυντες θάλασσες, οι φυσιολογικές θερμοκρασίες, τα μη μεταλλαγμένα προϊόντα σίγουρα συμβάλλουν στη μακροζωία.

Ψυχολογικός:
Η ηρεμία και η τάξη της φύσης επιδρούν θετικά στη ψυχική ισορροπία και μάλιστα στη ψυχική ωρίμαση κάποιου. Με την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος αφιερώνει λίγο χρόνο για να βρεθεί κοντά στο φυσικό περιβάλλον (σε ένα δάσος, σε ένα δρυμό, σε μια λίμνη κλπ), τότε το άγχος που προξενεί η έντονη ζωή της μεγαλούπολης μπορεί να ελαττωθεί. Η επαφή του με τον πολύχρωμο κόσμο της φύσης μπορεί έστω και για λίγο να σβήσει τις μουντές εικόνες του αστικού περιβάλλοντος. Είναι αλήθεια ότι το αίσθημα ελευθερίας που προσφέρει η τελευταία απέχει πάρα πολύ από το ασφυκτικό περιβάλλον που δημιουργούν τα στοιβαγμένα οικοδομήματα της πόλης και γενικώς η άναρχη δόμησή της. Επιπλέον, η εκλέπτυνση του ψυχικού κόσμου του ατόμου, όπως η γλυκύτητα και όχι η βιαιότητα, η καλαισθησία και όχι η ασχήμια, η πραότητα και όχι η εγωιστική διάθεση αποτελεί ένα βαρυσήμαντο όφελος της δυναμικής αλληλεπίδρασης του ατόμου με τη φύση.


Πνευματικός:
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την προσφορά της φύσης στην πνευματικότητα του ατόμου. Η μελέτη της φύσης από πολύ παλιά οδήγησε στη θέσπιση νόμων της φυσικής, στον εμπλουτισμό κάποιων θρησκειών, στην ανάπτυξη της φιλοσοφίας, της οικολογίας.. Συγχρόνως, η φύση αποτελεί πηγή έμπνευσης εφόσον τα ερεθίσματα που δίνει με τις ομορφιές της, με την ποικιλία των χρωμάτων της, με την πολυπλοκότητα της δομής της είναι ανεξάντλητα. Παράλληλα, η καθαρότητα του πνεύματος μπορεί να προκύψει από την τακτική επαφή των ανθρώπων με τη φύση, γεγονός που ταυτόχρονα μπορεί να απομακρύνει τις προκαταλήψεις, τις παρανοϊκές ιδέες πολλών
Οικονομικός:

Δεν πρέπει να λησμονούμε το κέρδος που προέρχεται από την λελογισμένη εκμετάλλευση της φύσης. Τα είδη διατροφής που παράγονται σε ένα τόπο μπορούν να εξαχθούν και σε άλλες χώρες στοιχείο που θα αποφέρει κέρδη στον πρώτο. Επίσης, οι πρώτες ύλες, όπως το αλουμίνιο, το κάρβουνο, ο χάλυβας αποτελούν μια άλλη πλουτοπαραγωγική πηγή ενός κράτους. Επιπροσθέτως, οι δρυμοί, όπου βιώνουν σπάνια είδη φυτών, οι λίμνες με μη συνηθισμένα ψάρια, ποτάμια κατάλληλα διαμορφωμένα για τη διεξαγωγή αθλητικών αγώνων, κήποι στους οποίους προστατεύονται πολλά σπάνια φυτά (πχ: Βοτανικός Βαλκανικός Κήπος στα Κροίσσια Όρη του Κιλκίς) θα προσέλκυαν μεγάλο αριθμό τουριστών θα προσέλκυαν μεγάλο αριθμό τουριστών. Ο οικοτουρισμός, δηλαδή, επιβάλλεται να εφαρμοστεί διότι ενδέχεται να αποφέρει πολλαπλά οικονομικά οφέλη στη χώρα υποδοχής του συνόλου των οικοτουριστών

Εθνικός:

Μπροστά στη θέση ότι το κλίμα, η γεωγραφία ενός τόπου, το κάλλος της φύσης παράγοντες καθοριστικοί για το γενικό χαρακτηρισμό ενός λαού κανείς δεν μπορεί να
φέρει αντίρρηση. Λέγεται ότι οι μεσογειακοί πληθυσμοί είναι πιο φιλόξενοι, πιο πρόσχαροι, πιο ζωντανοί σε σχέση με όσους κατοικούν στο Νότο. Επίσης, υποστηρίζεται ότι όσοι βρέχονται από θάλασσα είναι λιγότερο άτολμοι, λιγότερο απαισιόδοξοι και κλειστοί ως προς την ψυχοσύνθεσή τους.

Δείγματα περιβαλλοντικής κρίσης:

Μόλυνση του αέρα
Ρύπανση της θάλασσας
Ρύπανση του εδάφους
Ηχορύπανση
Φαινόμενο του θερμοκηπίου
Όξινη βροχή
Ερημοποίηση Ξηρασία
Ακραία καιρικά φαινόμενα
Η καταστροφή του στρώματος του όζοντος

Οι πιο σημαντικές αιτίες των άνωθεν οικολογικών προβλημάτων:
Η κατανάλωση ως αξία ζωής
Το γεγονός ότι η κατανάλωση των αγαθών έχει αυξηθεί αλόγιστα αποτελεί βασικό γενεσιουργό αίτιο της οικολογικής κρίσης. Οι εταιρείες προκειμένου να συμβαδίζουν με το καταναλωτικό πνεύμα της εποχής καλούνται να παράγουν πιο πολλά προϊόντα ξεπερνώντας το φυσιολογικό όριο, με αποτέλεσμα η φύση ως παροχέας των πρώτων να καταπονείται πιο πολύ από ό, τι πρέπει. Επίσης, η καταναλωτική μανία είναι και ο λόγος της υπερσυσσώρευσης των σκουπιδιών του εδάφους, των θαλασσών και των ρυπογόνων ουσιών της ατμόσφαιρας.

Το περιβάλλον στο στόχαστρο των πολιτικών- οικονομικών συμφερόντων
Αποδίδεται τεράστια ευθύνη στην ανορθόδοξη εκβιομηχάνιση των δυνατών κρατών εις βάρος του περιβάλλοντος. Οι κανόνες του οικονομικού ανταγωνισμού των εταιρειών θεωρούνται πιο ισχυροί από τους νόμους της φύσης που παραβιάζονται χωρίς αιδώ από τους επιχειρηματίες. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η ίδρυση εταιρειών σε κράτη απόρων πολιτών, οι οποίοι προσφέρουν εργασία με πενιχρές αποδοχές, μόνο και μόνο για την αύξηση των οικονομικών μεγεθών των ισχυρών χωρών.

Η έλλειψη περιβαλλοντικής παιδείας
- Μείζονος σημασίας αίτιο είναι η μη παροχή της δέουσας περιβαλλοντικής παιδείας από το σχολείο και την οικογένεια. Η αγάπη για τη φύση, η εκμάθηση τρόπων διατήρησης του φυσικού πλούτου, η εξοικονόμηση ενέργειας, η ενημέρωση στο ζήτημα των νέων εναλλακτικών μορφών ενέργειας είναι θέματα που άπτονται του σχολικού θεσμού και των γονέων. Αν δοθεί αρμόζουσα σημασία στο μάθημα της «Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης- Περιβαλλοντικής Αγωγής» στο σύγχρονο σχολείο,
- αν οι γονείς εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους να φέρνουν τα παιδιά συχνά σε επαφή με τη φύση/ να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τους νέους μέσω της υγιεινής διατροφής τους, μέσω της ανακύκλωσης του χαρτιού, του αλουμινίου, τότε το ευκταίο αποτέλεσμα θα είναι η απόκτηση οικολογικής συνείδησης από τους τελευταίους κλπ.

Προτάσεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
Πριν προβούμε στην απαρίθμηση των τρόπων αντιμετώπισης της οικολογικής καταστροφής οφείλουμε να κάνουμε μια επισήμανση: η πρόληψη, δηλαδή, η λήψη μέτρων για την παρεμπόδιση εκδήλωσης δυσάρεστων φαινομένων, όπως οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι κατολισθήσεις κλπ πρέπει να τεθεί ως στόχος όλων των κρατών που τα τελευταία χρόνια πλήττονται από φυσικές καταστροφές.

Κράτος- Διεθνείς Οργανισμοί

Έγκειται στην ευθύνη του κράτους η εφαρμογή των ακολούθων ρυθμίσεων:
Ευρεία χρήση νέων πηγών ενέργειας πιο φιλικών προς το περιβάλλον
Τοποθέτηση φίλτρων βιολογικού καθαρισμού στις πιο πολλές επιχειρήσεις
Προστασία των υπαρχόντων χώρων πρασίνου
Διάδοση της ανακύκλωσης όλων των αντικειμένων που είναι δυνατό να ανακυκλωθούν κλπ

Στις αρμοδιότητες της κρατικής ηγεσίας μπορεί να ενταχθεί και η θέσπιση αυστηρότατων ποινών για τους παραβάτες των ψηφισμένων νόμων. Βέβαια, η συμβολή της Ε.Ε καθώς και του ΟΗΕ κρίνεται αναγκαία για την προώθηση των άνωθεν και την εφαρμογή και άλλων μέτρων παγκόσμιας εμβέλειας. Στην αρμονική και καίρια συνεργασία των κρατών στα πλαίσια διαφόρων συνεδρίων/ εκθέσεων αποδίδεται η αποτελεσματική λήψη κανόνων διαφύλαξης της ισορροπίας του πλανήτη

Κινήματα οικολογικού περιεχομένου:
Η ενημέρωση του απλού πολίτη για την αποκατάσταση της φιλικής σχέσης του ανθρώπου με τη φύση ανήκει σε διάφορα κινήματα όπως:

Η διεθνική συνεργασία των μελών τέτοιων οργανώσεων μπορεί να αποφέρει πολλαπλά οφέλη στην «οικολογικοποίηση της σκέψης» των Ευρωπαίων. Ειδικότερα, μέσω του στησίματος διαφόρων τηλεοπτικών διαφημίσεων, της διανομής ενημερωτικών φυλλαδίων για τα υπό εξαφάνιση είδη, για τη βιολογική καλλιέργεια, για την αναδάσωση, για την απορρυπαντική τεχνολογία υπάρχει πιθανότητα να ευαισθητοποιηθεί μεγαλύτερο κομμάτι πληθυσμού.

Όμως, η εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων είναι καταστροφική για τη λειτουργικότητά των περιβαλλοντικών, μη κυβερνητικών οργανώσεων. Άνομες πράξεις για την αποκόμιση κερδών και γοήτρου εκ μέρους κάποιων ηγετικών μελών είναι κατακριτέες και σίγουρα ζημιογόνες για την πίστη των συνδρομητών σε αυτές.

Σε περιόδους κρίσεις οι άνθρωποι της διανόησης μπορούν να διαδραματίσουν το ρόλο του αρωγού για τον κάθε πολίτη. Ο καταγγελτικός τους λόγος και η δημοσιοποίηση των προτάσεών τους ενδέχεται να βγάλουν τους ανθρώπους από την αδιαφορία τους προς την οικολογική καταστροφή. Τα τραγούδια τους, τα ποιήματά τους, τα έργα ζωγραφικής τους στα οποία τονίζεται η πρέπουσα σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση μπορούν πετύχουν τους ακόλουθους στόχους: να φέρουν την ανάσχεση της επίθεσης του ατόμου προς το περιβάλλον και ταυτόχρονα να καταστήσουν αναγκαία την αναθεώρηση της απαράδεκτης κατακτητικής στάσης του προς τη φύση

Ο καθένας ξεχωριστά
Επιτακτική ανάγκη είναι η θελημένη ενημέρωση του ατόμου από διάφορες πηγές, όπως το διαδίκτυο, ο τύπος, τα περιοδικά σχετικά με την οικολογική καταστροφή. Ο καθένας έχει χρέος να πληροφορηθεί για την βεβαρημένη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το οικοσύστημα. Μετά από την ενημέρωση ακολουθεί η δραστηριοποίησή του σε τοπικές οργανώσεις ή σε παγκόσμιες οργανώσεις.

Όμως, πλήθος καθημερινών τακτικών αν εφαρμοστούν από όλους θα αποβούν εξαιρετικά ωφέλιμες για τον πλανήτη μας:
- η διατήρηση της καθαριότητας των δημοσίων χώρων με την αποφυγή ρίψης σκουπιδιών
η μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και όχι του αυτοκινήτων
η ελάττωση της χρήσης αεροζόλ, χημικών λιπασμάτων
το κυνήγι σε περιοχές που επιτρέπεται
η εθελοντική αναδάσωση
η εξοικονόμηση ενέργειας με την αποσύνδεση των ηλεκτρικών συσκευών όταν αυτές δεν χρησιμοποιούνται


ΘΕΜΑ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Φτάσαμε σ’ ένα σημείο της ιστορίας που είναι απαραίτητο να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας σ’ όλο τον κόσμο με περισσότερη προσοχή και φροντίδα για τις συνέπειες που αυτές προκαλούν στο περιβάλλον. Η άγνοια και η αδιαφορία μπορούν να επιφέρουν εκτεταμένες και ανεπανόρθωτες ζημιές στο γήινο περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας και η ευημερία μας» (Διακήρυξη των Ενωμένων Εθνών για το ανθρώπινο περιβάλλον).
Στο παραπάνω απόσπασμα θίγεται ένα από τα βασικότερα προβλήματα της εποχής μας, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
α) Αναφερθείτε στα αίτια που προκαλούν τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και στις συνέπειες που αυτή επιφέρει.
β) Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορεί να αναχαιτιστεί η καταστροφή της φύσης;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:
Με τη μέθοδο της επαναδιαπραγμάτευσης. Αναφερόμαστε στη ρύπανση του περιβάλλοντος, την εξάντληση των πρώτων υλών, τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Με τον όρο «φύση» εννοούμε τον οργανικό και ανόργανο κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο, τη βιόσφαιρα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να επιζήσει.
Στη φύση τίποτα δεν είναι τυχαίο, τα πάντα βρίσκονται σε σχέση άμεσης ή έμμεσης αναγκαιότητας. Η φύση λειτουργεί καθοριστικά και αποφασιστικά για κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής. Ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστα δεμένος μαζί της, απ’ αυτήν αντλεί τις πρώτες ύλες για την τροφή, την ενδυμασία, την κατοικία και την υγεία του. Πέρα απ’ αυτό η φύση στήριξε τη ζωή του ανθρώπου, με αποτέλεσμα ν’ αποτελέσει και αφετηρία στοχασμού.

Λέγοντας καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος εννοούμε την εξάντληση των φυσικών πόρων, καθώς και τη ρύπανση της φύσης από τον άνθρωπο. Υπεύθυνος γι’ αυτή την καταστροφή είναι αποκλειστικά ο άνθρωπος, ο οποίος με τη στάση του και τις ενέργειές του προκάλεσε τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

Α1 ΑΙΤΙΕΣ:
1. Η βιομηχανική ανάπτυξη και η τεχνολογική πρόοδος αποτελούν τις βασικότερες αιτίες της καταστροφής. Η κατάσταση επιδεινώθηκε σε επικίνδυνο βαθμό μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
2. Ο καταναλωτικός χαρακτήρας της σύγχρονης ζωής και η τάση για υλικό ευδαιμονισμό επιτάσσουν την αλόγιστη εκμετάλλευση και «αφαίμαξη» της φύσης.
3. Η άρνηση λήψης ουσιαστικών προστατευτικών μέτρων (φίλτρα στις βιομηχανικές μονάδες). Η εγκληματική αυτή ενέργεια στηρίζεται στην αισχροκέρδεια, επειδή τα προστατευτικά φίλτρα κοστίζουν ιδιαίτερα ακριβά και μειώνουν των παραγωγή.
4. Τα διάφορα χημικά παρασκευάσματα, οι συνθετικές ύλες και τα γεωργικά φάρμακα αποτελούν σοβαρές αιτίες ρύπανσης, αφού δεν αποικοδομούνται στη φύση.

5. Τα βιομηχανικά απόβλητα και τα λύματα των εργοστασίων διοχετεύονται αυτούσια στη φύση, χωρίς προηγουμένως να έχουν υποστεί βιολογικό καθαρισμό.
6. Η υπερβολική και απρογραμμάτιστη συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα.
7. Η έκλυση ραδιενέργειας από πυρηνικά ατυχήματα (Τσερνομπίλ) και οι πυρηνικές δοκιμές.
8. Οι πετρελαιοκηλίδες που καταλήγουν στη θάλασσα από ατυχήματα ή ναυάγια.
9. Οι πυρκαγιές και οι εμπρησμοί με σκοπό την οικοπεδοποίηση.
10. Γενικότερα, η απουσία κρατικής μέριμνας και η αδιαφορία των πολιτών.

Α2 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
Οι συνέπειες της καταστροφικής επέμβασης του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον αφορούν τόσο τη φύση όσο και τον ίδιο.
1. Πρώτα απ’ όλα καταστρέφονται στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη ζωή (οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο…).
2. Η συνεχής «αφαίμαξη» της φύσης οδήγησε στην εξάντληση των φυσικών πόρων (πετρέλαιο, μέταλλο, δάση).
3. Ο αέρας, το νερό, το έδαφος μολύνονται με ανεπανόρθωτες συνέπειες για τα ζώα και τον άνθρωπο.
4. Όλα τα παραπάνω ευθύνονται για τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, καθώς σπάνια είδη ζώων εξαφανίζονται, επειδή δεν μπορούν να επιζήσουν στις νέες συνθήκες.
5. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες ορισμένων περιοχών (ιδιαίτερα των αστικών) είναι απόρροια της επέμβασης του ανθρώπου στη φύση.
6. Επίσης, αναφέρουμε την καταστροφή του ενάλιου πλούτου (ψάρια, θαλάσσια φυτά…).
7. Σημαντική φθορά υφίστανται και τα αρχαιολογικά μνημεία. Απειλείται έτσι η πολιτιστική μας κληρονομιά, που διατηρήθηκε για αιώνες.
8. Το φυσικό τοπίο έχει υποστεί ανεπανόρθωτη παραμόρφωση (κτίρια – μεγαθήρια, απρογραμμάτιστη δόμηση, αφισοκολλήσεις, λατομεία…).
9. Τα καυσαέρια, η ηχορύπανση, το νέφος αποτελούν πια χαρακτηριστικά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.
Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας πλήττει ιδιαίτερα τον άνθρωπο, αφού κι αυτός αποτελεί μέρος της φύσης. Η ψυχοπνευματική του υπόσταση συνδέεται άρρηκτα με αυτή, γιατί η φύση αποτελεί πηγή μάθησης και έμπνευσης. Εκτός όμως από τον κλονισμό του ψυχοπνευματικού κόσμου του ανθρώπου, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος προκάλεσε μια σειρά από προβλήματα υγείας όπως: αύξηση των καρδιοπαθειών και των θανάτων από καρκίνο, διάφορες ασθένειες που προέρχονται από νευροπάθειες, εκνευρισμός και συστηματική φθορά της ψυχικής υγείας.

Β’ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:
Θα ήταν ουτοπία η πραγμάτωση του ισχυρισμού ότι μπορούμε να επαναφέρουμε τη φύση στην αρχική της κατάσταση. Δυστυχώς, η φθορά είναι ανεπανόρθωτη. Τα παρακάτω μέτρα έχουν σκοπό την αναχαίτιση της καταστροφής.
1. Η περιβαλλοντική αγωγή απαραίτητη και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος θα πρέπει να διακρίνεται για την ευαισθησία του και την υπεύθυνη συμπεριφορά του προς το προς το φυσικό περιβάλλον.
2. Προγραμματισμένη βιομηχανική ανάπτυξη, χρήση προστατευτικών φίλτρων από τις βιομηχανίες και θέσπιση αυστηρών ποινών για τους παραβάτες.
3. Ειδική προστασία των φυσικών πηγών.
4. Αξιοποίηση ενέργειας που προέρχεται από τη φύση (αιολική, ηλιακή).
5. Βιολογικός καθαρισμός των αποβλήτων, ανακύκλωση.
6. Πρέπει να ενδιαφερθεί και η πολιτεία και τα μεμονωμένα άτομα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Συμπερασματικά, αναφέρουμε πως ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να συνειδητοποιήσει την ανάγκη επιστροφής στη φύση. Πρέπει να αλλάξει η αντίληψη για τη ζωή. Κάτι τέτοιο δε σημαίνει ότι θα απορρίψουμε το σύγχρονο πολιτισμό, αλλά ότι θα
εκλογικεύσουμε τις απαιτήσεις μας, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στη φύση να έχει πάντα αποθέματα και να διατηρεί την ισορροπία της.
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΡΙΣΜΟΙ:
Περιβάλλον είναι το σύνολο των γεωγραφικών, φυσικών, κοινωνικών και οικογενειακών μαζί συνθηκών μέσα τις οποίες ζει και αναπτύσσεται ο άνθρωπος.
Χωρίζεται σε φυσικό και κοινωνικό.
Η λέξη φύση είναι πολυσήμαντη: αρχικά νοείται το σύμπαν του υλικού κόσμου, δηλαδή το σύνολο των όντων που υπάρχουν ανεξάρτητα από τον άνθρωπο και υπακούουν σε μια παγκόσμια τάξη. Ακόμα φύση θεωρείται καθετί το έμφυτο και αυθόρμητο και αντιδιαστέλλεται προς κάθε τεχνητό ή επίκτητο στοιχείο.
Χρησιμοποιούμε τον όρο φυσικό περιβάλλον για να δηλώσουμε τον οργανικό και ανόργανο κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο, τη βιόσφαιρα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να επιζήσει.
Στην έννοια του φυσικού περιβάλλοντος εντάσσουμε:
- το χώρο με την εδαφική του μορφολογία.
- τη γεωγραφική θέση που κατέχει ο χώρος.
- το κλίμα
- την υδατογραφία
- την πανίδα και τη χλωρίδα

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ:
Η σχέση ανθρώπου – φύσης αποτελείται από φάσεις αρμονίας – δυσαρμονίας. Αρχικά ο πρωτόγονος άνθρωπος βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από τις φυσικές συνθήκες. Είναι δούλος της φύσης. Μετά το συλλεκτικό στάδιο με την καλλιέργεια της γης, τη μόνιμη εγκατάσταση σιγά σιγά χειραφετείται και ανεξαρτητοποιείται ως ένα βαθμό ιδιαίτερα μετά τις πρώτες ανακαλύψεις στο χώρο των επιστημών. Με την πολιτισμική ανάπτυξη ο άνθρωπος κατανοεί και εκμεταλλεύεται τα φυσικά στοιχεία και πετυχαίνει τον έλεγχο της φύσης. Στη νεότερη περίοδο με τη βιομηχανική επανάσταση και την τεχνολογική εξέλιξη η παρουσία του ανθρώπου μέσα στο φυσικό περιβάλλον είναι κυριαρχική.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ:
Βιολογικές: επιδρά στη σωματική διάπλαση του ανθρώπου, του παρέχει τα φυσικά αγαθά, όπως είναι ο ατμοσφαιρικός αέρας, το νερό, η ακτινοβολία του ήλιου, που επηρεάζουν τις οργανικές του λειτουργίες.
Πρακτικές: τροφοδοτεί το άτομο με υλικά αγαθά, καλύπτει τις βασικές ανάγκες του σε πρώτες ύλες, τροφή, ενδυμασία, κατοικία. Παρέχει δυνατότητες για ανάπτυξη της οικονομίας, αποτελεί την υποδομή και κάθε οικονομική δραστηριότητα (αγροτική, βιομηχανική).
Κοινωνικές: ο εκτοπισμός της νομοτέλειας που διέπει τη φύση οδηγεί και σε ανάλογα συμπεράσματα για τη συγκρότηση ορθά δομημένων κοινωνιών. Με την κοινωνική οργάνωση ο άνθρωπος καθιερώνει την ευταξία την ευταξία και την ισορροπία που κυριαρχούν στη φύση. Η ανάγκη για ομαλή συμβίωση με το συνάνθρωπο ξεκινά από τη θεώρηση την αρμονίας που επικρατεί στο περιβάλλον.
Πνευματικές: τα φυσικά φαινόμενα ερεθίζουν την ορμή του ανθρώπου για έρευνα, αποτελούν πηγή γνώσεων, χώρο μελέτης, πηγή έμπνευσης και προβληματισμού. Έτσι ο άνθρωπος γίνεται δημιουργός των φυσικών επιστημών, της αστρονομίας, της γεωλογίας, της γεωγραφίας.
Ηθικές: η ενατένιση των φαινομένων της φύσης, η ομορφιά της, η αρμονία, η τάξη οδηγούν στην πίστη προς το θεό. Το άτομο συνειδητοποιώντας την ασημαντότητά του μέσα στο μεγαλείο της φύσης διαμορφώνει υψηλή ηθική συμπεριφορά. Καλλιεργεί την ανθρωπιά και καταγίνεται με την αυτοκριτική με σκοπό να ανακαλύψει τον εαυτό του.
Ψυχικές: συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ατόμου. Η επαφή μαζί της απαλλάσσει από το άγχος, γαληνεύει την ψυχή, ηρεμεί. Η φύση δεν προσποιείται και παρουσιάζεται στον καθένα όπως πραγματικά είναι, αποτελώντας λαμπρό παράδειγμα για μίμηση.
Καλλιτεχνικές: καλλιεργεί την αίσθηση του ωραίου. Απ’ αυτήν ξεκινούν όλες οι τέχνες οι οποίες όμως δεν την ξεπερνούν σύμφωνα με το Μάρκο Αυρήλιο. Εκλεπτύνει την ψυχή του ανθρώπου. Με τη φυσική ομορφιά, την τάξη της, την αρμονία της, τη νομοτέλειά της και δίνει έναυσμα για καλλιτεχνική δημιουργία.
Οδηγεί τον άνθρωπο στη δημιουργία, αφού τον εμπνέει με τη δημιουργικότητά της. Συντελεί στην απόκτηση ποιότητας ζωής και της συνακόλουθης ευτυχίας.

Απαραίτητη η πίεση της κοινωνίας

Του Νικου Χαραλαμπιδη
Πολλοί φίλοι, συμπολίτες, επιστήμονες, φορείς, οργανώσεις, πολιτικοί έχουν αφιερώσει πολύτιμο χρόνο στην ανάλυση της οικολογίας ως διακλαδικής επιστήμης, ως κοινωνικού φαινομένου, ως τρόπου ζωής κ.ο.κ. Αυτό που προκύπτει αβίαστα είναι ότι η προστασία του περιβάλλοντος χρειάζεται όλες τις διαφορετικές συνιστώσες της οικολογίας.

Στο ερώτημα του τίτλου η ορθή απάντηση είναι: «Οικολογία: επιστήμη, ακτιβισμός και πολιτική». Μέσα από την επιστήμη ανακαλύπτουμε συνεχώς μηχανισμούς της φύσης που ίσως αγνοούσαμε ή υποτιμούσαμε, εξερευνούμε λύσεις, αποκτούμε σαφέστερη εικόνα των προβλημάτων. Ετσι, μέσα από την πρόοδο της επιστήμης, έχουμε σήμερα πολύ καλύτερη εικόνα για τις κλιματικές αλλαγές και τις αναμενόμενες επιπτώσεις. Επίσης, η επιστήμη και η τεχνολογία εγγυώνται τις λύσεις. Τόσο η εξοικονόμηση ενέργειας όσο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) μπορούν να προσφέρουν επαρκείς λύσεις για όλο τον πλανήτη.

Εύκολα θα ισχυριστώ ότι αυτά ακριβώς τα επιχειρήματα χρησιμοποιούσαμε και πριν από 15 χρόνια. Τότε δεν έλειπε η επιστημονική γνώση, αλλά η αναγνώριση του προβλήματος από την ευρύτερη κοινωνία. Η επιστήμη από μόνη της δεν αρκεί για να φέρει την αλλαγή.

Σήμερα, πλέον, το περιβάλλον βρίσκεται αρκετά ψηλά στην πολιτική ατζέντα. Δικαιολογημένα, λοιπόν, γεννιούνται ελπίδες ότι μπορεί να αντιμετωπιστούν έγκαιρα τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Η χάραξη περιβαλλοντικής πολιτικής, η δημιουργία της απαραίτητης νομοθεσίας, η υιοθέτηση των απαραίτητων οικονομικών εργαλείων αλλά και η εγκατάσταση των ελεγκτικών μηχανισμών –κατ’ εξοχήν έργο της πολιτικής– είναι οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις για να υλοποιηθούν τα αναγκαία βήματα. Ας μην κρυβόμαστε, όμως. Στην Ιστορία, οι περιπτώσεις πολιτικών που αποφάσισαν αυτοβούλως να πάρουν θαρραλέα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και να αναθεωρήσουν το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης (στη χώρα μας συνώνυμο της ασφάλτου, του τσιμέντου και των χωματουργικών) είναι ελάχιστες ή ανύπαρκτες. Ο παράγοντας που συνήθως τους ωθεί στη λήψη μέτρων είναι η κοινωνική πίεση και όχι κατ’ ανάγκη το μέγεθος του προβλήματος.

Εξ ου και ο σημαντικός ρόλος του ακτιβισμού. Οντας ενεργός στο χώρο της προστασίας του περιβάλλοντος για πάνω από 20 χρόνια, συμμετέχοντας ενεργά σε μια οργάνωση δράσης για 15 και πλέον χρόνια, είναι σαφής για μένα η σημασία αλλά και ο αναντικατάστατος ρόλος της άμεσης δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος. Το πώς αυτή εκδηλώνεται είναι κυρίως θέμα αρχών, αποφάσεων ή στιλ. Σημασία έχει το αποτέλεσμα. Η Greenpeace, παραδείγματος χάριν, έχει επιλέξει το δρόμο της ειρηνικής αλλά δυναμικής αντιπαράθεσης. Αυτή, σε συνδυασμό με την επιστημονική γνώση, συχνά έχει οδηγήσει σε πολιτικές αποφάσεις υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Συχνά, όχι πάντα. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, προφανώς δεν πείσαμε την κοινωνία για τη σημασία του προβλήματος και πρέπει να ξαναπροσπαθήσουμε.
Ο κ. Ν. Χαραλαμπίδης είναι γενικός διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace.

Πολύτιμη η ελευθερία της επιστήμης

Του Χρηστου Ζερεφου
Η οικολογία είναι μια επιστήμη που εντάσσεται στις επιστήμες περιβάλλοντος και γενικότερα ανήκει στις φυσικές επιστήμες. Από την ίδρυσή της το 1866 από το Γερμανό βιολόγο καθηγητή Ernst Haeckel, o οποίος χρησιμοποίησε τις ελληνικές λέξεις «οίκος» και «λόγος», δηλαδή επιστήμη των οικοσυστημάτων, μέχρι σήμερα, η επιστήμη αυτή διευρύνθηκε και περιλαμβάνει όχι μόνο τη μελέτη των οικοσυστημάτων αλλά και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους, με τον άνθρωπο και με το περιβάλλον γενικότερα. Εχει, μάλιστα, η επιστήμη αυτή τόσο επεκταθεί, ώστε έχουν αναπτυχθεί επιμέρους κλάδοι της οικολογίας.
Δεδομένης της μεγάλης σημασίας που έχει αποδοθεί τελευταία στις επιπτώσεις του υποβαθμιζόμενου παγκοσμίως περιβάλλοντος στους ζώντες οργανισμούς, στα οικοσυστήματα και στον άνθρωπο, η επιστήμη της οικολογίας όχι μόνο έχει τους επιστήμονες οπαδούς της αλλά έχει βρει οπαδούς και στην ευρύτερη κοινωνία της ανθρωπότητας.
Με την παρατηρούμενη μείωση της βιοποικιλότητας και τις σοβαρότατες παρεμβάσεις του ανθρώπου, κυρίως για θέματα εκμετάλλευσης, έχουν δημιουργηθεί στις τοπικές κοινωνίες επιμέρους οικολογικά κινήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις συνεργάζονται με διεθνείς οικολογικές οργανώσεις.
Η ολιστική θεώρηση της φύσης, μολονότι απευθύνεται και στην επιστήμη της οικολογίας και σε άλλες συναφείς φυσικές επιστήμες, αποτελεί αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται και τα επιμέρους οικολογικά κινήματα.
Ο λεγόμενος «οικολογικός ακτιβισμός» έχει αναπτυχθεί παγκοσμίως για να συμπληρώσει ή και να γεμίσει το έλλειμμα που υπάρχει στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα στον τομέα της παιδείας του περιβάλλοντος.
Όπου υπάρχουν ευνομούμενες πολιτείες και υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής παιδείας και ευαισθησίας ο ακτιβισμός κατ’ ανάγκην συρρικνώνεται και περιορίζεται μόνο στο να προβάλλει τα μεγάλα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα. Αντιθέτως, όπου υπάρχει έλλειμμα παιδείας, εκεί ο ακτιβισμός μπορεί να πάρει και ακραίες διαστάσεις, πολλές φορές ακόμη και μη ελεγχόμενες.
Ως εκ τούτου, η επιστήμη της οικολογίας, ως κλάδου των επιστημών της φύσεως, θα πρέπει να συνεχίσει το έργο της έρευνας και της μελέτης των αλληλεπιδράσεων του περιβάλλοντος με τα έμβια όντα, ανεξάρτητα από πολιτικές ή ακτιβιστικές διαθέσεις, έτσι ώστε ως αυτοτελής επιστήμη που είναι να εκπληρώσει το σκοπό της. Η επιστήμη δεν μπορεί να αναμιχθεί ούτε με την πολιτική ούτε με άλλες μορφές καταπίεσης. Η επιστήμη και η παιδεία είναι ελεύθερες και υπακούν σε έναν και μόνο κανόνα: τον κανόνα της αλήθειας και της αξιοκρατίας.
Ο κ. Χ. Ζερεφός είναι καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Για μια περιβαλλοντική μεταπολίτευση

Του Μιχαλη Μοδινου
Τα νέα του μηνός είχαν έντονο περιβαλλοντικό χρώμα. Κατ’ αρχάς, η αλματώδης αύξηση της τιμής του πετρελαίου δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε κερδοσκοπικές κινήσεις ή γεωπολιτικά παιχνίδια. Αντανακλά ευθέως την μείωση των αποθεμάτων αυτού του μη ανανεώσιμου φυσικού πόρου αλλά και την απουσία πολιτικής βούλησης για σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση, μέσω εξοικονόμησης ενέργειας και προώθησης των ανανεώσιμων μορφών της.

Έπειτα είχαμε τη δήλωση Σουφλιά για το ενδεχόμενο προώθησης της πυρηνικής ενέργειας.
Τρίτο και συναφές θέμα, η αδυναμία της χώρας μας να ανταποκριθεί στις διεθνείς δεσμεύσεις της για απεξάρτηση από την οικονομία του άνθρακα και η αποβολή (προσωρινή, έστω) από το Πρωτόκολλο του Κιότο, ράπισμα ισχυρό για την αξιοπιστία και την ικανότητά μας προς άσκηση περιβαλλοντικής διπλωματίας.
Τέταρτη –αν και όχι πρωτότυπη– είδηση, το εκπληκτικό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα κύμα ακρίβειας, ειδικά στα τρόφιμα, που εκτός από την πολυθρύλητη κερδοσκοπία προέρχεται από τον μέσω πετρελαίου εισαγόμενο πληθωρισμό αλλά και από την αλλαγή διατροφικών προτύπων στις εκπληκτικά αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κίνας, της Ινδίας ή της Βραζιλίας και στην αύξουσα ζήτηση για κρέας – δηλαδή, στη διοχέτευση μεγάλου μέρους της παγκόσμιας παραγωγής δημητριακών στην ακριβή και σπάταλη κτηνοτροφική δραστηριότητα.

Τι μας δείχνουν τα πιο πάνω; Πολλά. Πρώτα απ’ όλα, τη στενή διαπλοκή οικονομίας και οικολογίας. Επειτα την προϊούσα εκπτώχευση μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού, υπό την «ομπρέλα» της παγκοσμιοποίησης. Ακόμη, τη σύνθλιψη του εθνικού κράτους ανάμεσα στο παγκόσμιο και στο τοπικό. Τέλος, την προϊούσα αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων να διευθύνουν τα εν οίκω, ενώ στα καθ’ ημάς ανταποκρινόμαστε σπασμωδικά, αποσπασματικά, χωρίς στρατηγική και όραμα, οχυρωμένοι πίσω από πολιτικές που επεξεργάζονται άλλοι και τις οποίες αδυνατούμε κατά κανόνα να εφαρμόσουμε.

Και η κοινωνία; Μα καταναλώνει το περιβάλλον ως θέαμα, αντιδρά μόνο όταν η υποβάθμισή του χτυπάει την πόρτα της και ονειρεύεται Πόρσε Καγιέν, πισίνα στο αυθαίρετο, σπουδές στην αλλοδαπή και φυσικά φυγή από την εξοβελιστέα ύπαιθρο.

Ακόμη και το οικολογικό κίνημα, δειλό, ενσωματωμένο στο σύστημα, διασπασμένο και εν πολλοίς κρατικοδίαιτο, έχει αναθέσει την εκπροσώπησή του στα μίντια. Οσον αφορά τα κόμματα, μεγάλα και μικρά, ας μη συζητούμε καλύτερα για περιβαλλοντική πολιτική. Οι απαντήσεις τους είναι ανεπαρκείς, όταν δεν υπακούν σ’ ένα λαϊκίστικο καιροσκοπισμό. Ισως στον τομέα του περιβάλλοντος να κρίνεται περισσότερο από οπουδήποτε αλλού η υπέρβαση του πολιτικού μας μοντέλου της μεταπολίτευσης.
Ο κ. Μ. Μοδινός είναι δρ περιβαλλοντολόγος, συγγραφέας, τ. πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος.