ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

« Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να πάρει, στην πράξη, τη μορφή της παθητικής ένταξης σε ένα αμερικάνικης, κατά κανόνα, προέλευσης σχήμα που τείνει να επιβληθεί παγκοσμίως. Είναι διαδικασία αφομοίωσης μέσα σε μια ευρύτερη χοάνη αμερικάνικου τύπου [...]. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση παίρνει συχνά το χαρακτήρα του εξαμερικανισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι μια μορφή πολιτισμικού ηγεμονισμού που πηγάζει από την παθητική γενικευμένη μίμηση αμερικανικών προτύπων.»
Γ. Μπαμπινιώτης

« Εντός των χωρών πια, εντός των πόλεων, στις κοινωνίες, τοπικές και εθνικές, ορθώνονται σύνορα κοινωνικά, μη οριζόμενα κατ' ανάγκη από συμβάσεις και κυρωμένα έγγραφα. Σύνορα εθιμικά, σύνορα συμπεριφοράς, εμφάνισης, που απλώς προσδιορίζουν την οικονομική κατάσταση αυτών που φέρουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τίποτε άλλο. Σύνορα που χωρίζουν καταλυτικά την κοινωνία, στους εντός και εκτός των τειχών. Ανεργία, φτώχεια, υποαπασχόληση, εγκατάλειψη, αναλφαβητισμός, που κατά συνέπεια οδηγούν στον αποκλεισμό από την προοδευτική και ευημερούσα κοινωνία, είναι ίσως τα χειρότερα σύγχρονα σύνορα.» .


Ορισμός

Παγκοσμιοποίηση:
Η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής ζώνης, μιας παγκόσμιας αγοράς, όπου τα προϊόντα θα κινούνται ελεύθερα. Η μετατροπή της οικουμένης σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια

Αιτίες εξάπλωσης του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης:

Οικονομικός παράγοντας:
Ο πιο σημαντικός λόγος μετατροπής της οικουμένης σε ένα ενιαίο οικονομικό, πολιτικό, πολιτισμικό σχηματισμό είναι η επιδιωκόμενη ανάπτυξη της οικονομίας των διαφόρων χωρών μέσω της αποδέσμευσης του διεθνούς εμπορίου. Παρατηρείται, δηλαδή, η τακτική συνεργασία των εταιρειών που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του κόσμου προκειμένου να παράγουν προϊόντα, να τα προωθήσουν και βεβαίως να αποκτήσουν κέρδη από τη διάθεση αυτών.
- Η ανάπτυξη εμπορικών, λοιπόν, δραστηριοτήτων μέσω της χρησιμοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών αλλά και της εργασίας των ατόμων σε κάθε γωνιά της γης για την τόνωση της οικονομίας συντελούν στην εξάπλωση της διεθνοποίησης της οικονομίας

Τα οφέλη της οικονομίας:
Αύξηση πολυεθνικών εταιρειών στις οποίες τα παραγόμενα αγαθά (πχ: φάρμακα μετά από αξιόλογη έρευνα) μπορούν να ωφελήσουν όχι μόνο μια χώρα αλλά ταυτόχρονα πολλές χώρες. Ως λογικό επακόλουθο του παραπάνω είναι η απασχόληση ατόμων σε πολλές νέες θέσεις εργασίες αλλά και η εφαρμογή της τεχνογνωσίας σε μεγάλη έκταση.
Η τιμή των προϊόντων συγκρατείται σε λογικά επίπεδα λόγω δύο παραγόντων: α) του κόστος παραγωγής είναι σχετικά χαμηλό και β) των ανταγωνιστικών σχέσεων των εταιρειών. Επομένως, το επίπεδο διαβίωσης των καταναλωτών είναι δυνατό να αναβαθμιστεί μακροπρόθεσμα
Μια ακόμη θετική απόρροια της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας είναι και η ελάττωση του μεταναστευτικού κύματος με την εφαρμογή επενδύσεων σε χώρες αναπτυσσόμενες από τις ανεπτυγμένες.
Η τεχνολογική εξάπλωση - Η πρόοδος στο χώρο των επιστημών

Είναι σίγουρο ότι η κατάρρευση των εθνικών συνόρων διευκολύνθηκε από την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η χρήση των υπολογιστών σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας (πχ: στο χώρο εργασίας) η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, η βελτίωση των συγκοινωνιών στον τομέα των μεταφορών κατήργησαν στην κυριολεξία τη μεγάλη απόσταση μεταξύ των λαών με αποτέλεσμα την αλληλογνωριμία τους

Τα επακόλουθα της τεχνολογικής εξέλιξης στο οικοδόμημα της παγκοσμιοποίησης:
Με το νέο επικοινωνιακό μέσο, το διαδίκτυο, διευκολύνθηκε η μαζική γνωστοποίηση νέων πληροφοριών/ νέων γνώσεων μιας που οι τελευταίες μεταδίδονται αστραπιαία. Χάρη στην τεχνολογία, λοιπόν, διεθνοποιούνται νέες ιδέες
Η διαδικτυακή επικοινωνία των λαών αναμφισβήτητα φέρνει ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες σε επαφή

Πολιτικός τομέας- Οι θετικές συνέπειες στον πολιτικό τομέα:

- Στη σταθερότητα του πολιτικού πεδίου (μετά τον ψυχρό πόλεμο με την ήττα του σοσιαλιστικού συστήματος) μπορεί να αποδοθεί η διαδικασία κατάργησης των συνόρων. Η κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο και πιο πολλές χώρες μέσω διεθνών οργανισμών, η επιβολή ποινών σε κράτη με ανελεύθερα/ απολυταρχικά καθεστώτα μέσω του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης αποτελούν κινήσεις αποδεκτές από ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα δηλώνοντας την προτίμηση της σε δημοκρατικές/ φιλελεύθερες τακτικές.
Η ισχυροποίηση δημοκρατικών πολιτευμάτων μέσω της κοινής χάραξης πολιτικής των κρατών αποτελεί ένα θετικό επακόλουθο της παγκοσμιοποίησης
Η ψήφιση νόμων, η υπογραφή συνθηκών μέσω των οποίων ο κοινοβουλευτισμός ενισχύεται

Πολιτιστικός τομέας:

- Η παγκοσμιοποίηση φέρει ως κοινό κώδικα επικοινωνίας των λαών την τέχνη. Οι
άνθρωποι με καταγωγή από τη Γαλλία, τη Φιλανδία, την Ισπανία, τη Γερμανία κλπ μπορούν να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον μέσω του τραγουδιού, ενός κινηματογραφικού έργου, ενός βιβλίου, ενός θεατρικού έργου που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Το όφελος του παραπάνω είναι διττό για την ανθρωπότητα: α)
μια νέα πνοή είναι πολύ πιθανό να περιβάλει τη συνολική καλλιτεχνική δημιουργία μέσω του πολιτιστικού συγκρητισμού β) η συνειδητοποίηση και δη η τόνωση της διαφορετικής πολιτιστικής ταυτότητας του κάθε λαού μέσα από τις πολιτιστικές ανταλλαγές

Οι θετικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στο διεθνιστικό τομέα:

- Η από κοινού αντιμετώπιση διεθνών προβλημάτων που ταλανίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να συγκαταλεχθεί στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της παγκοσμιοποίησης. Για το οικολογικό, το ενεργειακό, τη βία- την εγκληματικότητα, την καταπολέμηση της μάστιγας των ναρκωτικών είναι δυνατό να χαραχτούν κοινοί προσανατολισμοί και να σχεδιαστούν καίριες λύσεις. Η επιτακτικότητα της λύσης των παραπάνω φαινομένων επιβάλλουν την ανάπτυξη αλληλεγγύης και αλληλοκατανόησης μεταξύ των κρατών για να συστήσουν προτάσεις που θα
αμβλύνουν την οξύτητα των προβλημάτων παγκόσμιας εμβέλειας.

- Στον κορμό των θετικών της παγκοσμιοποίησης μπορούμε να εντάξουμε την παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης μέσω της διακρατικής συνεργασίας. Πιο ειδικά, μέσω της κατάργησης των συνηθισμένων προκαταλήψεων που τονώνουν τις ρατσιστικές διαθέσεις εις βάρος κάποιων λαών, μέσω της αποδοχής του πολιτισμού των ατόμων που καθίστανται μόνιμα σε μια ξένη χώρα, μέσω της ανοχής στη διαφορετική θρησκεία των τελευταίων γίνεται σαφές ότι οι έχθρες/ τα μίση που φούντωναν τα παλαιότερα χρόνια είναι δυνατό να περιοριστούν. Η παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, δημιούργησε ένα νέο τύπο κοινωνιών, τις πολιπολιτισμικές στα πλαίσια των οποίων η ειρηνική συμβίωση διαφορετικών λαών είναι επιβεβλημένη και επομένως η παγίωση φιλειρηνικών προτύπων ζωής κατορθωτή.
Οι κίνδυνοι της παγκοσμιοποίησης- Οι αρνητικές πλευρές της- Τα προβλήματα που προξενούν οι νέοι κανόνες της παγκοσμιοποίησης

« Με λίγα λόγια, η παγκοσμιοποίηση έφερε μαζί της ένα νέο είδος δυτικής υπεροψίας, που είναι παρούσα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ: οι δυτικές αξίες πρέπει να ισχύουν σε όλο τον κόσμο, διότι έχουν οικουμενική αξία».

Πλάι στους ένθερμους θιασώτες της ενιαιοποίησης του κόσμου βρίσκονται και οι αρνητικά διακείμενοι οι οποίοι δε χαιρετίζουν το φαινόμενο αυτό για πολλούς λόγους.

Δείγματα επικράτησης του παγκοσμιοποιημένου τρόπου ζωής:
η ομοιογενοποίηση του τρόπου σκέψης/ ο εξορθολογισμός της σκέψης
η πίστη στις ίδιες σύγχρονες αξίες (πχ: η κατανάλωση αγαθών)
ο ίδιος τρόπος διασκέδασης, η μαζική παραγωγή τραγουδιών μη πηγαίας καλλιτεχνικής έκφρασης
οι συνήθειες της διατροφής
το οικολογικό πρόβλημα
η δοκιμασία της δημοκρατίας
η πυροδότηση κοινωνικών ανισοτήτων

Κοινωνικό επίπεδο:
Είναι αναντίρρητη αλήθεια ότι η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στο σύνολο των ατόμων έχει μεγιστοποιηθεί. Υπάρχει χάσμα ανάμεσα στους γνώστες και στους μη γνώστες πληροφορικής ή στους άπειρους αυτής. Επίσης, οι έχοντες πλούτο και οι μη έχοντες υλικά αγαθά αποτελούν εντελώς ξένες ομάδες μεταξύ τους. Μάλιστα, οι τελευταίες προβαίνουν σε παράνομες/ ανήθικες πράξεις (διάπραξη εγκλημάτων, παιδεραστία κλπ) μόνο και μόνο για να αποκομίσουν κάποια κέρδη και έτσι να αλλάξουν τις συνθήκες διαβίωσής τους (πχ: μετανάστες)
Σε ατομικό επίπεδο θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος αλλοτριώνεται, χάνει τον εαυτό του και αποξενώνεται από τους γύρω του, γεγονός που δηλώνει ότι επηρεάζεται άμεσα από το νέο υπερεθνικό σύστημα που του επιβάλλεται σε κάθε τομέα της δράσης του.
Η ζωή των ταχύτατων ρυθμών στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις είναι όντως έντονη και απαιτητική. Έτσι, η έλλειψη δημιουργικού χρόνου οδηγεί κάποιον πιο εύκολα στη μοναξιά και όχι στη σύναψη υγιών κοινωνικών σχέσεων.
- Η τεχνοκρατία, ως νέο μοντέλο διακυβέρνησης και η εξειδίκευση θολώνουν όλους τους ανθρώπους οι οποίοι δεν μπορούν να αποδεχτούν άλλες κοινωνικές αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η αλληλοκατανόηση, η αλληλοβοήθεια, εκτός από κάποιες απαξίες: το χρήμα, η εφήμερη τηλεοπτική δόξα κλπ


Πολιτικός παράγοντας:
- Η δημοκρατία δοκιμάζεται συνεχώς με πολλούς τρόπους. Οι εξουσιαστές πλέον έχουν αλλάξει πρόσωπο. Εκπροσωπούνται από πολυεθνικές εταιρείες στις οποίες οι κυβερνήσεις πρέπει να μη φέρουν αντίρρηση. Έτσι, οι δημοκρατικοί θεσμοί/ οι αρχές της δημοκρατίας καταντούν ένα απλό διακοσμητικό στοιχείο και όχι το ουσιωδέστερο στοιχείο αυτής. Στο πλαίσιο αυτό, η καταστρατήγηση των κοινωνικών δικαιωμάτων, η μη υιοθέτηση ή έστω η επιλεκτική υιοθέτηση των δημοκρατικών αρετών, όπως της ισονομίας, της ισηγορίας αποτελούν σύνηθες φαινόμενο. Η δημοκρατία σαν ένα σώμα εκφυλίζεται.

- Οι πολίτες/ οι ψηφοφόροι της κάθε δημοκρατικά οργανωμένης κοινωνίας συνειδητοποιούν ότι η εξουσία ασκείται από τους γιγαντιαίους οικονομικούς οργανισμούς και όχι από τις τοπικές κυβερνήσεις, πόσο μάλλον από τους ίδιους. Έτσι, το ενδεχόμενο της αδιάφορης στάσης/ της απάθειας προς την πολιτική είναι μέχρι ενός βαθμού δικαιολογημένο. Ο κάθε λαός έχει πλέον την αίσθηση ότι δεν μπορεί με παραδοσιακούς τρόπους (απεργίες, διαδηλώσεις διαμαρτυρίας) να αλλάξει την πολιτική κατάσταση του τόπου του διότι το κράτος προνοίας ελέγχεται από πολυεθνικές εταιρείες.

Διεθνιστικός τομέας:
Μεμονωμένες τρομοκρατικές ενέργειες που απειλούν την παγκόσμια ειρήνη
Αφομοίωση όσων εθνών δεν έχουν το προνόμιο να υπερέχουν στον τομέα της τεχνολογίας
- Εξασθένιση της λειτουργικότητας των διεθνών οργανισμών εξαιτίας της επιβεβλημένης υπηρέτησης των οικονομικών συμφερόντων από τους ίδιους

Η επιβολή της μαζικής κουλτούρας:
- Η μαζική κουλτούρα αποτελεί μια αδιάσειστη επίπτωση της παγκοσμιοποίησης με ανησυχητικά αποτελέσματα. Η προώθηση των υπερπαραγωγών του κινηματογράφου, η διαφήμιση των μουσικών δημιουργιών στην "τεχνοαγγλική αγγλική" γλώσσα του ίντερνετ, η επιβολή ιδεολογιών μη καίριας ουσίας, η προβολή από τα ΜΜΕ ενός τρόπου ζωής ο οποίος καθορίζεται από τα διάφορα οικονομικά μεγέθη και όχι η ποιότητα των ατόμων αποτελούν συστατικά στοιχεία της κουλτούρας που καταναλώνεται από τη μάζα. Έτσι, οι λαοί ανεξαρτήτου καταγωγής ακολουθούν ό, τι προτείνεται από τη διαφήμιση, την τηλεόραση, το διαδίκτυο, δηλαδή από τους φορείς της «κονσερβοποιημένης κουλτούρας». Επομένως, η ιδιαίτερη φυσιογνωμία, τα ήθη, οι συνήθειες, η συμπεριφορά, ο πολιτισμός της κάθε χώρας τίθεται στο περιθώριο ή μάλλον ισοπεδώνονται στο όνομα της κενής μαζικής κουλτούρας.

Οικονομικός τομέας:
Το κλίμα ανταγωνισμού των επιχειρήσεων είναι ο κανόνας επιβίωσης των τελευταίων στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς. Σε αυτό, οι μικρές επιχειρήσεις αδυνατώντας να ανταποκριθούν στους όρους του ανταγωνισμού ακολουθούν τα κελεύσματα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.
Με τη μεταφορά παραρτημάτων μεγάλων εταιρειών σε φτωχές χώρες όπου η παραγωγή/ η κατασκευή των αγαθών θα είναι σαφώς μικρότερου κόστους, η εκμετάλλευση των εργαζομένων είναι συχνή. Ειδικότερα, οι αποδοχές τους είναι μικρού μεγέθους ενώ ο κίνδυνος των μαζικών απολύσεων παραμονεύει.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η ελεύθερη αγορά αποδυναμώνει μέχρι ενός σημείου την εθνική οικονομία μιας χώρας και συμβάλλει στην αύξηση των δεικτών της φτώχειας, της ανεργίας στο όνομα της μεγιστοποίησης των κερδών της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
Επίσης, στο νέο πλαίσιο του αμείλικτου ανταγωνισμού οι μικρές εταιρείες του κάθε κράτους δεν έχουν πολλά περιθώρια: πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, να ανανεώνονται συνεχώς, να βελτιώνουν τις υπηρεσίες που παρέχουν βάσει των νέων επιταγών της ελεύθερης αγοράς. Μπορούν, επίσης, να μετατραπούν σε θυγατρικές μιας πολυεθνικής υπό δυσβάστακτους όρους προκειμένου να μην καταρρεύσουν

Πολιτισμικός τομέας:
- Η εξάλειψη της πολιτιστικής ταυτότητας του κάθε λαού προς όφελος ενός νέου, κοινού πολιτισμού για όλους που στηρίζεται στην υποκουλτούρα, στην ανούσια διασκέδαση, στην τεχνοαγγλική γλώσσα, στις ίδιες συνήθειες διατροφής, στους ίδιους αξιακούς δείκτες κλπ. Με αυτό τον τρόπο σίγουρα η πολιτιστική φυσιογνωμία/ ιδιοπροσωπία μιας χώρας φθείρεται

Λεξιλόγιο:
Τεχνοκρατία = η θεωρία που υποστηρίζει ότι η διαχείριση και ο έλεγχος της οικονομίας, της κυβέρνησης και ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος πρέπει να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες και γνώστες της τεχνολογίας, δίνοντας προτεραιότητας στα υπαρκτά οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα και στις απαιτήσεις και κατά δεύτερο λόγο στον ανθρώπινο παράγοντα Θιασώτης= ενθουσιώδης οπαδός

Παγκοσμιοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση είναι η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση, ενσωμάτωση και τριβή μεταξύ ανθρώπων και εταιρειών σε διάφορα μέρη του κόσμου. Είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε ένα σύμπλεγμα σχέσεων στα πεδία της οικονομίας, του εμπορίου, της κοινωνίας, της τεχνολογίας, της κουλτούρας και της πολιτικής. Ο όρος χρησιμοποιείται τουλάχιστον από το 1944, αλλά ο πρώτος που τον χρησιμοποίησε σε οικονομικό πλαίσιο ήταν ο Θήοντορ Λέβιτ.[1]
Ορισμοί
Ένας τυπικός, αν και περιοριστικός, ορισμός είναι αυτός που δίνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο οποίος δίνει έμφαση στην αυξανόμενη οικονομική αλληλεξάρτηση των χωρών παγκόσμια μέσω του αυξανόμενου όγκου και ποικιλίας διεθνών συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών, της ελεύθερης ροής κεφαλαίου διεθνώς, και της γρήγορης και ευρείας διάχυσης της τεχνολογίας. Παρόλο που η παγκοσμιοποίηση είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σύμπλεγμα φαινομένων και σχέσεων, εντούτοις μπορεί κάποιος να διαχωρίσει διάφορες πτυχές της:
• βιομηχανική παγκοσμιοποίηση - η ενίσχυση και επέκταση των πολυεθνικών εταιρειών
• χρηματοπιστωτική παγκοσμιοποίηση - η ανάδυση παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών και η πιο εύκολη πρόσβαση σε εξωτερικές χρηματοδοτήσεις για εταιρικούς και κρατικούς δανειζόμενους
• πολιτική παγκοσμιοποίηση - η επέκταση των πολιτικών συμφερόντων σε περιοχές και χώρες που δεν γειτνιάζουν με τα πολιτικά ισχυρά κράτη
• παγκοσμιοποίηση της πληροφόρησης - αύξηση της ροής πληροφόρησης μεταξύ γεωγραφικά μακρινών περιοχών
• πολιτισμική παγκοσμιοποίηση - ανάπτυξη διαπολιτισμικών επαφών και δημιουργία μιας παγκόσμιας κουλτούρας.
Οικονομικός ορισμός
Σύμφωνα με τον Ισμαήλ Σαρίφ, η παγκοσμιοποίηση είναι η παγκόσμια διαδικασία ομογενοποίησης τιμών, προϊόντων, απολαβών, τόκων, και κερδών.[2] Η ανάπτυξη της παγκοσμιοποίησης έγκειται σε τρεις παράγοντες: στον ρόλο της μετανάστευσης ανθρώπων, στο διεθνές εμπόριο, και στις γρήγορες μετακινήσεις κεφαλαίων και την ολοκλήρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Χαρακτηριστικά
Η παγκοσμιοποίηση/διεθνοποίηση ταυτίζεται με διάφορες τάσεις οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους ή ενισχύθηκαν σημαντικά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτές περιλαμβάνουν την αυξημένη διεθνή κινητικότητα αγαθών, χρημάτων, πληροφοριών και ανθρώπων, καθώς και την ανάπτυξη της τεχνολογίας, των οργανισμών, των νομικών συστημάτων και των υποδομών που συνέβαλαν σε αυτή την κινητικότητα. Όμως αμφισβητείται το κατά πόσο αυτές οι τάσεις υπάρχουν πραγματικά.
• Περισσότερες διεθνείς πολιτισμικές ανταλλαγές
o Ενίσχυση της πολυπολιτισμικότητας μέσω της εξαγωγής κουλτούρας, αν και συχνά αυτό καταλήγει σε υβριδοποίηση ή αφομοίωση (π.χ. δυτικοποίηση ή και σινοποίηση)
o Περισσότερα ταξίδια και τουρισμός σε χώρες του εξωτερικού
o Αυξημένη μετανάστευση, περιλαμβανομένης της παράνομης μετανάστευσης
o Εξαγωγή τοπικών καταναλωτικών αγαθών (π.χ. τρόφιμα) σε άλλες χώρες (τα οποία συχνά προσαρμόζονται στην κουλτούρα όπου εισάγονται)
o Παγκόσμιες μόδες και παγκόσμια μαζική κουλτούρα (π.χ. Πόκεμον, Sudoku, ιστολόγιο)
o Διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις (π.χ. Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, Ολυμπιακοί Αγώνες
o Δημιουργία παγκόσμιων αξιών
• Τεχνικές/νομικές
o Ανάπτυξη παγκόσμιας υποδομής τηλεπικοινωνιών και μεγαλύτερη διασυνοριακή ροή δεδομένων, με χρήση του Διαδικτύου, δορυφόρων επικοινωνίας, υποβρύχιων συρμάτων με οπτικές ίνες, και κινητής τηλεφωνίας
o Αύξηση του αριθμού προτύπων που εφαρμόζονται διεθνώς (π.χ. πνευματική ιδιοκτησία, ευρεσιτεχνία)
o Δημιουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.
Υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης
Οι υποστηρικτές της δημοκρατικής παγκοσμιοποίησης θεωρούν ότι η πρώτη φάση, η οποία αφορά τις αγορές, πρέπει να ολοκληρωθεί με τη δημιουργία πολιτικών θεσμών που θα εκφράζουν τη θέληση των παγκόσμιων πολιτών. Η διαφορά τους με άλλους γκλομπαλιστές είναι ότι δεν καθορίζουν εκ των προτέρων κάποια ιδεολογία που να συγκεκριμενοποιεί αυτή τη θέληση, η οποία θα πρέπει να αφεθεί στην ελεύθερη επιλογή των πολιτών μέσω δημοκρατικών διαδικασιών.
Οι υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου επισημαίνουν ότι οι οικονομικές θεωρίες για συγκριτικό πλεονέκτημα υποδεικνύουν ότι το ελεύθερο εμπόριο οδηγεί σε πιο αποτελεσματική κατανομή του πλούτου, με όφελος για όλες τις χώρες που μετέχουν στο εμπόριο. Γενικά, αυτό οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές, χαμηλότερη ανεργία και ψηλότερη αποδοτικότητα.
Οι φιλελεύθεροι και άλλοι υποστηρικτές του laissez-faire καπιταλισμού ισχυρίζονται ότι περισσότερη πολιτική και οικονομική ελευθερία υπό τη μορφή δημοκρατίας και καπιταλισμού στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι αυτοσκοπός, αλλά παράγει ταυτόχρονα και περισσότερο υλικό πλούτο. Βλέπουν την παγκοσμιοποίηση ως την ωφέλιμη επικράτηση της ελευθερίας και του καπιταλισμού.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση παρουσιάζει μη εμπεριστατωμένα επιχειρήματα και ότι οι διεθνείς στατιστικές υποστηρίζουν σθεναρά την παγκοσμιοποίηση:
• Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες με ημερήσιες απολαβές κάτω του ενός δολαρίου ΗΠΑ (προσαρμοσμένο για πληθωρισμό και αγοραστική αξία) έχει πέσει στο μισό σε διάστημα είκοσι ετών,[3] αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να ληφθούν υπ' όψη άλλοι παράγοντες μέτρησης της φτώχειας.[4]
• Το προσδόκιμο ζωής στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχει σχεδόν διπλασιαστεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και η ψαλίδα, σε σχέση με τον αναπτυγμένο κόσμο όπου η αύξηση ήταν μικρότερη, έχει μικρύνει κάπως. Η παιδική θνησιμότητα έχει μειωθεί σε όλες τις αναπτυσσόμενες περιοχές του κόσμου.[5] Η εισοδηματική ανισότητα ανά το παγκόσμιο μειώνεται.[6]
• Η δημοκρατία είχε εντυπωσιακή αύξηση, όπου σχεδόν σε κανένα κράτος δεν υπήρχε δικαίωμα ψήφου για όλους το 1900, σε σύγκριση με 62.5% όλων των κρατών το 2000.[7]
• Η αναλογία του ανά τον κόσμο πληθυσμού που ζει σε χώρες όπου η κατά κεφαλή προμήθεια τροφίμων ανά ημέρα είναι κάτω από 2.200 θερμίδες (9,200 kilojoule) μειώθηκε από 56% στα μέσα της δεκαετίας του 1960 σε κάτω από 10% τη δεκαετία του 1990.[8]
• Μεταξύ του 1950 και του 1999 ο αλφαβητισμός στον κόσμο αυξήθηκε από 52% σε 81%. Ο αλφαβητισμός των γυναικών ως ποσοστό σε σχέση με τους άντρες αυξήθηκε από 59% το 1970 σε 80% το 2000.[9]
• Το ποσοστό παιδιών στο εργατικό δυναμικό μειώθηκε από 24% το 1960 σε 10% το 2000.[10]
• Υπάρχει αυξητική τάση για παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, αυτοκίνητα, ραδιόφωνα και τηλέφωνα κατά κεφαλή, καθώς και για ποσοστό πληθυσμού με πρόσβαση σε πόσιμο νερό.[11]
Παρ' όλα αυτά, μερικές από αυτές τις βελτιώσεις πιθανόν να μην οφείλονται στην παγκοσμιοποίηση, ή να ήταν δυνατές σε κάποιο βαθμό χωρίς τη σημερινή μορφή της παγκοσμιοποίησης ή των αρνητικών συνεπειών τις οποίες επικαλούνται κινήματα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση.
Μερικοί υπέρμαχοι του καπιταλισμού τηρούν κριτική στάση έναντι στην Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για διεφθαρμένους γραφειοκρατικούς οργανισμούς που ελέγχονται και χρηματοδοτούνται από κράτη και όχι από εταιρείες. Πολλά δάνεια έχουν δοθεί σε δικτάτορες που ποτέ δεν υλοποίησαν μεταρρυθμίσεις τις οποίες υποσχέθηκαν, αφήνοντας αντ' αυτού τον λαό να πληρώσει αργότερα τα χρέη. Θεωρούν ότι ο καπιταλισμός σήμερα είναι πολύ λίγος και όχι υπερβολικός. Επισημαίνουν επίσης ότι αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση φέρνουν διάφορες ομάδες με ειδικά συμφέροντα, όπως συντεχνίες σε χώρες του Δυτικού Κόσμου. Ο Χοσέ Μποβέ, ένας από τους ηγέτες του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, εκπροσωπεί επίσης τους Γάλλους αγρότες, οι οποίοι προστατεύονται από τον ανταγωνισμό με χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου με ψηλούς εισαγωγικούς δασμούς και μεγάλες επιχορηγήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Άλλοι, όπως ο Καναδός γερουσιαστής Ντάγκλας Ρος, βλέπουν την παγκοσμιοποίηση ως απλώς αναπόφευκτη και υποστηρίζουν τη δημιουργία θεσμών όπως μια Κοινοβουλευτική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, η οποία θα εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες και θα επιβλέπει τη λειτουργία διεθνών φορέων των οποίων η διοίκηση δεν εκλέγεται.
Οι υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης ασκούν έντονη κριτική σε αρκετές υφιστάμενες πολιτικές, ιδιαίτερα στις πολύ ψηλές επιχορηγήσεις για τη γεωργία στον αναπτυγμένο κόσμο και τους σχετικούς προστατευτικούς δασμούς. Για παράδειγμα, σχεδόν ο μισός προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάει σε αγροτικές επιχορηγήσεις, κυρίως σε μεγαλοαγρότες και αγροεπιχειρήσεις, οι οποίοι αποτελούν ένα ισχυρό λόμπι.[12] Το 2005 η Ιαπωνία έδωσε 47 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις του αγροτικού της τομέα,[13] σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερα χρήματα από τη συνολική βοήθεια που έδωσε σε άλλες χώρες.[14] Οι ΗΠΑ δίνουν 3,9 δισ. δολάρια κάθε χρόνο για να στηρίξουν τον τομέα καλλιέργειας βαμβακιού, ο οποίος περιλαμβάνει 25.000 καλλιεργητές, τρεις φορές φορές περισσότερο από τον προϋπολογισμό της USAID για τα 500 εκατομμύρια Αφρικανούς.[15] Αυτό εξαντλεί τα έσοδα του κράτους από φορολογία και αυξάνει τις τιμές για τους καταναλωτές στον αναπτυσσόμενο κόσμο, μειώνει τον ανταγωνισμό και την αποτελεσματικότητα, αποτρέπει τις εξαγωγές από περισσότερο ανταγωνιστικούς αγροτικούς και άλλους τομείς στον αναπτυσσόμενο κόσμο λόγω των εμποδίων, και υποδαυλίζει τους τομείς στους οποίους οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα.[16]
Πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης
Οι επικριτές της οικονομικής πτυχής της παγκοσμιοποίησης υποστηρίζουν ότι δεν είναι, όπως δηλώνουν οι υποστηρικτές της, μια αναπόφευκτη διαδικασία η οποία πηγάζει φυσικά από τις οικονομικές ανάγκες όλων. Οι επικριτές συνήθως επισημαίνουν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια διαδικασία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εταιρειών, και αντιτάσσουν τη δυνατότητα καθιέρωσης εναλλακτικών θεσμών και πολιτικών, οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν τις επιθυμίες των φτωχών και εργατικών τάξεων στον κόσμο, καθώς και τα περιβαλλοντικά θέματα, με πιο δίκαιο και σωστό τρόπο.[17] Το κίνημα είναι πολύ ευρύ και περιλαμβάνει εκκλησιαστικές οργανώσεις, εθνικοαπελευθερωτικές ομάδες, αριστερά κόμματα, οικολόγοι, αγροτικές συντεχνίες, αντιρατσιστικές οργανώσεις, αναρχικούς, κ.ά. Κάποιοι ζητούν μεταρρυθμίσεις (για ένα πιο ανθρώπινο είδος καπιταλισμού), ενώ άλλοι έχουν πιο επαναστατική προσέγγιση (υποστηρίζοντας εναλλακτικές προτάσεις στον καπιταλισμό) και άλλοι αντιδρούν θεωρώντας την παγκοσμιοποίηση ως καταστροφική για τη βιομηχανία και την απασχόληση της χώρας.
Αναφορικά με το φλέγον θέμα της παγκόσμιας μετανάστευσης, η διαμάχη εκτυλίσσεται γύρω από τις αιτίες (σε τι βαθμό είναι εθελοντική ή υποχρεωτική, απαραίτητη ή όχι), αλλά και τις συνέπειες (κατά πόσο είναι ωφέλιμη ή όχι, αν συμφέρει κοινωνικά ή περιβαλλοντικά). Οι υποστηρικτές θεωρούν τη μετανάστευση απλά σαν μια διαδικασία κατά την οποία μέλη του εργατικού δυναμικού μπορούν να πάνε από μία χώρα σε άλλη για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, ενώ οι επικριτές δίνουν έμφαση στις αρνητικές συνέπειες, όπως την οικονομική, πολιτική και περιβαλλοντική ανασφάλεια, και επισημαίνουν τον συσχετισμό μεταξύ μετανάστευσης και της τεράστιας ανάπτυξης φτωχών συνοικιών σε πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου. Σύμφωνα με το The Challenge of Slums, έκθεση που εξέδωσε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών το 2003, «η κυκλική φύση του καπιταλισμού, η αυξημένη ζήτηση για ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε σχέση με το ανειδίκευτο, και οι αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης — και ιδιαίτερα οι απότομες βελτιώσεις και επιδεινώσεις της οικονομίας ανά τον κόσμο που συμβάλλουν στην ανισότητα και τη μη ομοιόμορφη κατανομή του νέου πλούτου — συμβάλλουν στην τεράστια ανάπτυξη των φτωχογειτονιών»[18].
Διάφορες πτυχές της παγκοσμιοποίησης θεωρούνται ζημιογόνες από πολλές ομάδες ακτιβιστών, καθώς και από εθνικιστές. Έτσι, περί τα τέλη της δεκαετίας του '90 σφυρηλατήθηκε ένα ετερόκλητο, διεθνές κίνημα το οποίο έγινε γνωστό κυρίως από τις αναταραχές, τις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις που ξέσπασαν το 1999 στο Σιάτλ των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Παρόμοιες συγκρούσεις επαναλήφθηκαν το 2001 στη Γένουα της Ιταλίας, στην 27η Σύνοδο των G8. Το κίνημα αυτό, το οποίο χαρακτηρίζεται κυρίως από έναν σοσιαλιστικό και οικολογικό χαρακτήρα, δεν έχει συγκεκριμένο όνομα. Ο όρος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση ή κατά της παγκοσμιοποίησης χρησιμοποιείται συχνά από τα ΜΜΕ, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση, καθώς πολύ συχνά οι ακτιβιστές αντιτίθενται σε συγκεκριμένες πτυχές της παγκοσμιοποίησης και όχι σε ολόκληρο το φαινόμενο. Ακτιβιστές όπως ο Νόαμ Τσόμσκι είπαν ότι ο όρος αυτός δεν έχει νόημα, αφού στόχος του κινήματος είναι η παγκοσμιοποίηση της δικαιοσύνης[19] (βλ. Κίνημα Παγκόσμιας Δικαιοσύνης). Πολλοί ακτιβιστές έχουν ως σύνθημα το «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός», το οποίο έχει δώσει ονόματα όπως το altermondialisme στα γαλλικά.
Υπάρχουν πολλά είδη «αντι-παγκοσμιοποίησης». Σε γενικές γραμμές, οι πολέμιοι ισχυρίζονται ότι τα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης δεν ήταν αυτά που προβλέφθηκαν όταν ξεκίνησαν οι προσπάθειες για απελευθέρωση του εμπορίου και ότι πολλοί οργανισμοί που είναι αναμεμιγμένοι στο σύστημα της παγκοσμιοποίησης δεν λαμβάνουν υπ' όψη τα συμφέροντα των φτωχότερων χωρών, της εργατικής τάξης και του φυσικού περιβάλλοντος.
Στο επίπεδο της οικονομίας, θεωρητικοί που υποστηρίζουν το δίκαιο εμπόριο δηλώνουν ότι το ελεύθερο εμπόριο χωρίς περιορισμούς ευνοεί τους πλούσιους σε βάρος των φτωχών.
Ορισμένοι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης βλέπουν το φαινόμενο ως την προώθηση των συμφερόντων των εταιρειών, με πρόθεση να περιοριστούν οι ατομικές ελευθερίες στο όνομα του κέρδους. Υποστηρίζουν επίσης ότι η αυξανόμενη αυτονομία και δύναμη των εταιρειών καθορίζει την πολιτική των κρατών.
Μερικές ομάδες που τάσσονται εναντίον ισχυρίζονται ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ιμπεριαλιστική, και είναι ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στον πόλεμο του Ιράκ και συμβάλλουν στην εισροή κεφαλαίων στις ΗΠΑ αντί στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Έτσι, από μία άποψη, η «παγκοσμιοποίηση» είναι άλλος ένας όρος για την «αμερικανοποίηση», καθώς κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ είναι μια από τις πολύ λίγες χώρες που πραγματικά επωφελούνται από την παγκοσμιοποίηση.
Η οικονομική κρίση που ξέσπασε στην ανατολική Ασία το 1997, ξεκινώντας από την εύθραυστη οικονομία της Ταϊλάνδης για να εξαπλωθεί γρήγορα στη Μαλαισία, την Ινδονησία και τη Νότια Κορέα και σιγά σιγά έγινε αισθητή σε όλο τον κόσμο, έδειξε τους νέους κινδύνους και την αστάθεια των ευμετάβλητων παγκοσμιοποιημένων αγορών. Η εκχώρηση χρημάτων που ακολούθησε από το ΔΝΤ ήταν υπό όρους για πολιτικές αλλαγές, κάτι οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης είδαν ως νεοαποικιακό πλήγμα στην εθνική κυριαρχία των κρατών.
Η κύρια αντίδραση είναι στην παγκοσμιοποίηση χωρίς περιορισμούς (νεοφιλελευθερισμός - laissez-faire καπιταλισμός), βασικοί εκφραστές της οποίας θεωρούνται κυβερνήσεις και άλλοι φορείς με μεγάλη δύναμη (όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα), οι οποίοι - σύμφωνα με τους πολέμιους - δεν ενδιαφέρονται για τον λαό, αλλά για τα συμφέροντα των εταιρειών. Πολλά συνέδρια και συναντήσεις μεταξύ υπουργών εμπορίου και οικονομικών των ισχυρών χωρών συνοδεύτηκαν από διαμαρτυρίες, καμιά φορά βίαιες, από ομάδες που αντιτίθενται στην εταιρική παγκοσμιοποίηση. Ορισμένοι έχουν εκφράσει την άποψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ταυτόχρονα αναπόφευκτη συνέπεια αλλά και αιτία του νεοφιλελευθερισμού, η οποία συνίσταται κυρίως στην απελευθέρωση των αγορών κεφαλαίου και στην κατάργηση δασμών και ρυθμιστικών ελέγχων στις διεθνείς αγορές, με αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση πλούτου στα χέρια των πιο ανταγωνιστικών πολυεθνικών εταιρειών εις βάρος των επί μέρους τοπικών κοινωνιών.
Ακτιβιστές που είναι εναντίον της παγκοσμιοποίησης αντιδρούν επίσης στο γεγονός ότι η τρέχουσα παγκοσμιοποίηση παγκοσμιοποιεί το κεφάλαιο και τις επιχειρήσεις, αλλά όχι τους ανθρώπους και τις συντεχνίες, υποδεικνύοντας τους αυστηρούς ελέγχους μετανάστευσης σε όλες σχεδόν τις χώρες και την απουσία εργατικών δικαιωμάτων σε πολλές χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Άλλη μία πιο συντηρητική παράταξη που αντιτίθεται στην παγκοσμιοποίηση είναι οι εθνικιστές που υποστηρίζουν ένα ισχυρό κράτος και οι οποίοι φοβούνται ότι η παγκοσμιοποίηση συρρικνώνει τον ρόλο των εθνικών κρατών στη διεθνή πολιτική, καθώς και ότι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις τα αποδυναμώνουν. Παραδείγματα αυτής της αντίληψης είναι ο Πατ Μπιουκάναν και ο Ζαν Μαρί Λεπέν.
Πολλοί έχουν επικρίνει την έλλειψη ενότητας και προσανατολισμού του κινήματος, αν και άλλοι, όπως ο Νόαμ Τσόμσκι έχουν δηλώσει ότι αυτή η απουσία συγκέντρωσης μπορεί να είναι και ένα δυνατό σημείο.