Πολιτισμός

Ορισμός
Πολιτισμός ονομάζεται το σύνολο των υλικών, πνευματικών και ηθικών επι¬τευγμάτων που δημιούργησε ο άνθρωπος.

Μορφές πολιτισμού
υλικός ή τεχνικός πνευματικός ή ηθικός

Κινητήριες δυνάμεις της πολιτισμικής ανάπτυξης
-η ανάγκη βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης
-η έμφυτη φιλομάθεια του ανθρώπου και η συνακόλουθη ανάπτυξη της επι¬στήμης και της τεχνικής
-η οργάνωση και ο καταμερισμός της εργασίας, η ανάπτυξη του αντα¬γωνισμού και η βελτίωση της παραγωγικότητας των εργαζομένων
-η μετάδοση των πολιτισμικών στοιχείων από γενιά σε γενιά

θετικά αποτελέσματα της πολιτισμικής ανάπτυξης
-απαλλαγή του ανθρώπου από τους περιορισμούς, τους καταναγκασμούς και τις απειλές του φυσικού περιβάλλοντος
-βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και άνοδος του μέσου όρου ζωής
-μείωση του σωματικού μόχθου, ευχερέστερη και αποδοτικότερη άσκηση της εργασίας
-αύξηση του ελεύθερου χρόνου και εξασφάλιση ποικίλων μέσων δημιουργι¬κής αξιοποίησής του
-ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας και μεταφοράς, εκμηδένιση των αποστά¬σεων
- θεμελίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, θέσπιση κανόνων Δικαίου, κα¬τάργηση των κοινωνικών διακρίσεων. κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιω¬μάτων και ελευθεριών
-αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού. της αμάθειας και της δεισιδαιμονίας, άνοδος του μορφωτικού επιπέδου
-βελτίωση των διακρατικών σχέσεων. ανάπτυξη των ανταλλαγών και προώ¬θηση της παγκοσμιοποίησης

Προβλήματα της σύγχρονης πολιτισμικής ανάπτυξης
-καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και όξυνση της ενεργειακής κρίσης
-εντατικοποίηση των εξοπλισμών και κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής για τη βίαιη επιβολή των ισχυρών κρατών στις αδύναμες χώρες
-υδροκέφαλη ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων, υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, εντατικοποίηση των ρυθμών ζωής και κυριαρχία κλίματος μαζοποίησης και αποπροσωποποίησης
-ανάπτυξη μορφών αποτελεσματικότερου ελέγχου των πολιτών (παραπληροφόρηση, προπαγάνδα, ηλεκτρονική παρακολούθηση), διαιώνιση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και περιστολή βασικών δικαιωμάτων
-επικράτηση ανταγωνιστικού κλίματος στις ανθρώπινες σχέσεις, διάρρηξη των δεσμών κοινωνικής αλληλεγγύης και κυριαρχία της μοναξιάς και της αποξένωσης
-αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας, ανησυχητική ανάπτυξη της τρομοκρατίας σε παγκόσμια κλίμακα
-διατήρηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του ανθρώπινου πληθυσμού, ιδιαίτερα του Τρίτου Κόσμου, σε συνθήκες πείνας και εξαθλίωσης
-επικράτηση του αμερικανικού πολιτισμικού μοντέλου και σταδιακή προώθηση της παγκόσμιας πολιτισμικής ομογενοποίησης

Τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων
. ισόρροπη ανάπτυξη υλικού και πνευματικού πολιτισμού, ώστε τα επιστημο¬νικά και τεχνικά επιτεύγματα να τίθενται στην υπηρεσία αγαθών σκοπών
. ανάπτυξη των κοινωνικών κινημάτων σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα (φι¬λειρηνικό εργατικό οικολογικό κτλ. κίνημα) και ενεργός συμμετοχή των πο¬λιτών στο πλαίσιό τους για την υπεράσπιση και την περαιτέρω προώθηση των πολιτισμικών κατακτήσεων
. εξασφάλιση της ανεπηρέαστης λειτουργίας των διεθνών οργανισμών και αποτελεσματική δραστηριοποίησή τους για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προβλημάτων


Διάχυτη είναι η αντίληψη ότι ποτέ ως τώρα ο πολιτισμός δεν είχε γνωρίσει τέτοια πρόοδο, τέτοιο βαθμό εξέλιξης σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Ωστόσο, πολλοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι πέρα από τα τόσα επιτεύγματα ο σύγχρονος πολιτισμός κλυδωνίζεται, διέρχεται βαθύτατη κρίση και μάλιστα τέτοια που να προκαλεί σοβαρή ανησυχία για την πορεία του ανθρώπινου γένους.
Αφού αναλύσετε τις δύο αυτές απόψεις, να εκφράσετε τη δική σας σχετικά με την πορεία του σύγχρονου πολιτισμού.

Όταν έχουμε τέτοιου είδους εκφωνήσεις, αναλύουμε ξεχωριστά την κάθε μια άποψη, παραθέτοντας ανάλογα επιχειρήματα και έπειτα εκφέρουμε τη δικά μας.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:
Μια γενική αναφορά στη σημερινή εποχή των ραγδαίων εξελίξεων και της τεχνολογικής προόδου και αναγωγή στον τομέα του πολιτισμού (ένταξή του σημερινή πραγματικότητα).

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
ΟΡΙΣΜΟΣ: Πολιτισμός είναι το σύνολο των επιτευγμάτων του ανθρώπου στον υλικό, πνευματικό και ηθικό τομέα. Είναι ο συνεχής αγώνας του ανθρώπου να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσής του και να καλλιεργήσει το πνεύμα του.

ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:
α) ο τεχνικός πολιτισμός (τεχνολογική πρόοδος – οικονομία).
β) ο πνευματικός πολιτισμός (θρησκεία, ηθική, δίκαιο, επιστήμη, τέχνη)

ΑΝΑΛΥΣΗ Α΄ ΑΠΟΨΗΣ:
Ο σύγχρονος πολιτισμός έχει να επιδείξει θαυμαστά επιτεύγματα. Πιο συγκεκριμένα:
1. Η επιστήμη και η πρακτική εφαρμογή της, η τεχνολογία, αναπτύχθηκαν σε τέτοιο βαθμό που επέλυσαν πολυποίκιλα προβλήματα. Ο άνθρωπος κατόρθωσε να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα, να τα θέσει υπό τον έλεγχό του και να απελευθερώσει, μερικώς, από τη φυσική εξάρτηση.
2. Η εφεύρεση της μηχανής άνοιξε νέους ορίζοντες στις ανθρώπινες δυνατότητες, αφού πλέον ο άνθρωπος ελαχιστοποίησε το μόχθο του, ξέφυγε από την επίπονη εργασία, αύξησε τον ελεύθερο χρόνο του.
3. Η βιομηχανία γνωρίζει εκπληκτική ανάπτυξη. Η παραγωγή έχει αυξηθεί με αποτέλεσμα τη δημιουργία προϊόντων με χαμηλό κόστος, έτσι που να μπορούν να τα αποκτήσουν όλοι.
4. Η πρόοδος της ιατρικής τόσο όσον αφορά τις γνώσεις αλλά και τις τεχνικές μεθόδους, περιόρισε τη θνησιμότητα, καταπολέμησε ασθένειες και αύξησε το μέσο όρο ζωής.
5. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η κάλυψη σε ικανοποιητικό βαθμό των υλικών αναγκών.
6. Ταυτόχρονα ο άνθρωπος προήγαγε τη σκέψη του, όξυνε την κρίση του, και διεύρυνε τους πνευματικούς του ορίζοντες. Η γνώση έγινε πλέον δύναμη στα χέρια του ανθρώπου, έπαψε να είναι κτήμα μόνο μιας αριθμητικά περιορισμένης μερίδας.
7. Η κοινωνική συμβίωση επίσης εξελίχτηκε. Σημαντική κατάκτηση αποτελεί η κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η θεμελίωση της ισότητας.
8. Ο άνθρωπος, τέλος, ξέφυγε από τα όρια του πλανήτη του, εξερευνά το σύμπαν αναζητώντας διαφορετικές μορφές ζωής και επεκτείνοντας εκεί την κυριαρχία του.

ΑΝΑΛΥΣΗ Β΄ ΑΠΟΨΗΣ:
Παρά τις εκθαμβωτικές κατακτήσεις του, ο σύγχρονος πολιτισμός παρουσιάζει κρίση γιατί:
1. Ο άνθρωπος στράφηκε μονομερώς προς την τεχνολογική ανάπτυξη παραγκωνίζοντας και αδιαφορώντας για το πνεύμα του. Ενδιαφέρθηκε για την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου, αλλά δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει την ποιότητα ζωής.
2. Η υπέρβαση του μέτρου τον οδήγησε στον καταναλωτισμό, στον υλικό ευδαιμονισμό. Σκοπός της ζωής αποτελεί η προσπάθεια για το «έχειν» και όχι για το «είναι».
3. Η αλόγιστη και κερδοσκοπική επέμβασή του στη φύση προκάλεσε οικολογική καταστροφή, γεγονός που πιστοποιείται από την εξάντληση των φυσικών πόρων, αλλά και από τη ρύπανση της φύσης.
4. Ο μονοδιάστατος χαρακτήρας της γνώσης, η εξειδίκευση, επέφερε την πνευματική μονομέρεια, περιόρισε τον ανθρώπινου νου, σύνθλιψε τη φαντασία.
5. Οι επιστήμονες μην έχοντας στο ελάχιστο κοινωνική συνείδηση, εφαρμόζουν αρνητικά τις ανακαλύψεις και εφευρέσεις τους, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η ανθρωπότητα από ολοσχερή καταστροφή (πυρηνικά όπλα).
6. Η μηχανοποίηση της εργασίας οδήγησε σε νέα μορφή δουλείας, καθώς αυξήθηκε η ανεργία και, το χειρότερο, ο άνθρωπος μετατράπηκε σε χειριστή μηχανών που δεν απολαμβάνει πλέον τη χαρά της δημιουργίας, αλλά ούτε και τον ελεύθερο χρόνο του.
7. Η παθητική συσσώρευση πληθυσμού στα αστικά κέντρα προκάλεσε αλλοτριωτικά φαινόμενα. Ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από το φυσικό περιβάλλον, εγκλωβίστηκε σε ακατάλληλες κατοικίες, στερήθηκε την ανθρώπινη επικοινωνία.
8. Τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, η βία και η εγκληματικότητα, αντί να περιοριστούν διογκώνονται αλλάζοντας μορφές εκδήλωσης.
9. Ο άνθρωπος «απογυμνωμένος» από αξίες και ιδανικά, έχοντας ως μοναδικό στόχο τη χρηματοθηρία αναζητά διέξοδο μέσα από υποκατάστατα ευτυχίας: ναρκωτικά, αλκοόλ.
10. τα ψυχολογικά προβλήματα, οι νευρώσεις, το άγχος, τα υπαρξιακά αδιέξοδα ήταν το τίμημα της προόδου.
11. ο σεβασμός στην ανθρώπινη οντότητα ολοένα εξασθενεί. Η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων από «πολιτισμένα» κράτη, οι καταστρεπτικοί πόλεμοι, η αδυναμία των κρατών να συνυπάρξουν ειρηνικά αμαυρώνουν το σύγχρονο πολιτισμό και καθιστούν το μέλλον ζοφερό.
12. Τέλος, ο άνθρωπος, αποπροσανατολισμένος από τις πραγματικές του ανάγκες, ενταγμένος στο καταναλωτικό σύστημα μετατρέπεται σε απρόσωπη μονάδα, αδυνατεί νε συμμετέχει ενεργά στις αποφάσεις που τον αφορούν, ετεροκαθορίζεται και χειραγωγείται.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Κρίνοντας τις δυο παραπάνω απόψεις καταλήγουμε στα εξής:
Ο σύγχρονος πολιτισμός σίγουρα έχει να παρουσιάσει εκπληκτικά επιτεύγματα. Οι εξελίξεις στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα σημειώνονται με ραγδαίο ρυθμό. Το βιοτικό επίπεδο διαρκώς βελτιώνεται, με αποτέλεσμα να διασφαλίζεται μία άνετη ζωή. Αυτό όμως, δε σημαίνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος εξασφάλισε και την ποιότητα στη ζωή του.
Πλήθος προβλήματα κατατρύχουν την ανθρωπότητα, προβλήματα για τα οποία την αποκλειστική ευθύνη φέρει ο άνθρωπος, που έχασε την αίσθηση του μέτρου και της αρμονίας. Παρασύρθηκε στην ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού παραμελώντας ταυτόχρονα τον πνευματικό. Αυτό είναι, άλλωστε το βασικό αίτιο που συνιστά την κρίση.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:
Ο ίδιος ο άνθρωπος πρέπει να δραστηριοποιηθεί. Ειδικότερα απαιτείται:
1. Σεβασμός στην ανθρώπινη οντότητα.
2. Προσπάθεια για εξασφάλιση ποιότητας στη ζωή μας.
3. Το παραπάνω είναι δυνατό να επιτευχθεί με την ανθρωπιστική παιδεία, την παροχή δυνατοτήτων για την ολοκλήρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας.
4. Προστασία της φύσης και των ισορροπιών της.
5. Απόκτηση κοινωνικής συνείδησης, συλλογικότητα και συνεργασία.

Κουλτούρα και πολιτισμός

Διάφοροι ορισμοί έχουν δοθεί στην έννοια «πολιτισμός». Αυτό καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή τον προσδιορισμό του (όπως και τον καθορισμό της πολιτιστικής δραστηριότητας). Ως εκ τούτου, ένας μάλλον κατάλληλος τρόπος για να γίνει αυτή η προσέγγιση είναι να εξεταστεί η έννοια αυτή μέσω του διαχωρισμού της σε τεχνικό ή τεχνολογικό και σε πνευματικό πολιτισμό ή κουλτούρα.
Λέγοντας τεχνικό ή τεχνολογικό πολιτισμό το μυαλό πηγαίνει αμέσως στα διάφορα επιτεύγματα της τεχνολογίας και των φυσικών επιστημών. Αυτά είναι πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Ένα παράδειγμα είναι οι εξελίξεις στον νέο, σχετικά, τομέα της Γενετικής. Ένα άλλο είναι τα διάφορα ιατρικά μηχανήματα ή φαρμακευτικά σκευάσματα, τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση του μέσου όρου ζωής, όπως και η δημιουργία του Διαδικτύου (σε άλλο, βέβαια, επίπεδο της τεχνολογίας).
ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ
Όλες οι εφευρέσεις ή ανακαλύψεις έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιδράσεις στη ζωή μας. Ένα από τα θετικά στοιχεία είναι η επίτευξη του υψηλού βιοτικού επιπέδου στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου. Από την άλλη, μεταξύ των αρνητικών συγκαταλέγεται η ιδιαίτερα απειλητική για την επιβίωσή μας μόλυνση του περιβάλλοντος. Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι κανένας από τους τομείς της ζωής δεν είναι αποκομμένος από τον άλλον. Όλοι επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα και αλυσιδωτά, σε όλα τα μέρη του πλανήτη.
Με αυτό το είδος πολιτισμού και τις επιδράσεις του στη ζωή μας συμπορεύεται η κουλτούρα. Γενικώς, η κουλτούρα θα μπορούσε να οριστεί ως πνευματική και ψυχική καλλιέργεια. Σε αυτήν περιλαμβάνονται η Τέχνη, η Ηθική, η Επιστήμη, η Φιλοσοφία, το Δίκαιο, η Πολιτική, η Θρησκεία κ.λπ. Η κουλτούρα, όπως και ο τεχνολογικός πολιτισμός, είναι δημιούργημα πολλών προσώπων, έχει δηλαδή έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Θα μπορούσε μάλιστα να ειπωθεί πως η κουλτούρα πάντοτε πλουτίζει τη ζωή του ανθρώπου, της δίνει νόημα, την κάνει πιο ενδιαφέρουσα. Η διαμόρφωσή της είναι κάτι που ποτέ δεν σταματά, καθώς συμβαίνει διά βίου και κυρίως μέσω της παιδείας, της προσωπικής ενασχόλησης και των διαφόρων μορφωτικών ή πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Έως ένα βαθμό, υπάρχει δυνατότητα ελέγχου της κουλτούρας, αλλά και το να τύχει ορισμένης διαχείρισης. Επιπλέον, μπορεί να συνδυαστεί με επιτεύγματα του τεχνικού - τεχνολογικού πολιτισμού. Από αυτή τη μείξη προκύπτουν ενδιαφέροντα δημιουργήματα, αξιοποιήσιμα και πράγματι υψηλά.
Ως συμπέρασμα από τα προαναφερόμενα προκύπτει ότι πολιτισμός, ή αλλιώς πολιτιστική δραστηριότητα, είναι το θέατρο,η μουσική,η ζωγραφική,η πλαστική,η χαρακτική, η αρχιτεκτονική (οι τέσσερις τελευταίες είναι οι λεγόμενες Καλές Τέχνες ), η φωτογραφία, ο κινηματογράφος,ο χορός,η ποίηση και η λογοτεχνία στο σύνολό της, οι λαϊκοί πολιτισμοί και η πολιτιστική κληρονομιά συνολικά,τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας,οι βιβλιοθήκες,τα ιστορικά αρχεία,οι πολιτιστικές ανταλλαγές κ.λπ. Καθένα από αυτά προϋποθέτει συχνά ή πάντοτε τη συνύπαρξη και των δύο ειδών πολιτισμού. Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η μουσική. Για να δημιουργήσει κάποιος μουσική χρειάζεται ένα μουσικό όργανο, το οποίο προϋποθέτει την ανάπτυξη διαφόρων τεχνικών μέσων ή μεθόδων για την κατασκευή του. Επίσης, για τη δημιουργία ενός κινηματογραφικού έργου απαιτείται τεχνολογικός εξοπλισμός. Ακόμα, για τη συγγραφή ενός βιβλίου, εκτός από την έμπνευση ή την ιδέα, χρειάζεται ένα μολύβι (ή στυλό) και χαρτί ή έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή ή μια γραφομηχανή. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Μάλιστα, ορισμένα είναι πλέον αυτονόητα στην καθημερινή ζωή μας, οπότε ούτε καν τα αντιλαμβανόμαστε.
ΦΟΡΕΙΣ
Φορείς του πολιτισμού είναι όλοι οι άνθρωποι, είτε σκέπτονται και ενεργούν ως πρόσωπα είτε ως μέλη μιας συλλογικότητας, κάποιας ομάδας. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιοι φορείς που οργανωμένα προωθούν τον πολιτισμό (ή λειτουργούν ως τροχοπέδη). Μεταξύ αυτών είναι: η πολιτεία, η παιδεία, η εκκλησία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, διάφοροι κυβερνητικοί- ή μη- οργανισμοί και, γενικώς, κάθε ατομική ή συλλογική προσπάθεια, ή δραστηριότητα. Ατομικές ή ομαδικές προσπάθειες θεωρούνται και οι δραστηριότητες που γίνονται «ερασιτεχνικά». Με αυτό τον τρόπο τα πρόσωπα καθίστανται άμεσοι παραγωγοί και υποστηρικτές του πολιτισμού. Ακόμα και εκείνοι που πηγαίνουν σε μια συναυλία ή έκθεση ζωγραφικής στηρίζουν τον πολιτισμό, καθώς συμμετέχουν κατά τρόπο παράλληλο στη διαμόρφωσή του. Ο λόγος είναι ότι η συναυλία ή η έκθεση θεωρούνται ολοκληρωμένες δραστηριότητες μόνο όταν το κοινό τις παρακολουθήσει. Και, ανάλογα με το κοινό, ορισμένα πολιτιστικά δρώμενα είναι εκάστοτε περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα.
ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 31 Μαρτίου 2008

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
του TERRY EAGLETON
(02/06/2008)

Από τις αρχές του 19ου αιώνα, η κουλτούρα ή ο πολιτισμός ήταν το αντίθετο της βαρβαρότητας. Πίσω από αυτήν την αντίθεση υπάρχει ένα είδος αφήγησης: πρώτα υπήρχε η βαρβαρότητα και μετά ξεπήδησε ο πολιτισμός από τα ζοφερά βάθη της. Αντίθετα, οι ριζοσπάστες στοχαστές έβλεπαν πάντα τη βαρβαρότητα και τον πολιτισμό σε συγχρονία. Αυτό είχε στο μυαλό του ο Γερμανός μαρξιστής Βάλτερ Μπέντζαμιν όταν διεκήρυττε ότι «κάθε ντοκουμέντο του πολιτισμού αποτελεί την ίδια στιγμή μια καταγραφή της βαρβαρότητας». Για κάθε καθεδρικό ναό, ένας σωρός από κόκαλα, για κάθε έργο τέχνης, η μαζική εργασία που παρέχει στον καλλιτέχνη τις πηγές δημιουργίας του. Ο πολιτισμός πρέπει να αποσπασθεί από τη φύση με τη βία, αλλά η βία ζει στον εξαναγκασμό που χρησιμοποιείται για να προστατευθεί ο πολιτισμός – ένας εξαναγκασμός γνωστός μεταξύ άλλων, ως το πολιτικό κράτος. Αυτό τον καιρό, η σύγκρουση μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας έχει πάρει μια δυσοίωνη στροφή. Αντιμετωπίζουμε μια σύγκρουση μεταξύ πολιτισμού και κουλτούρας, έννοιες που συνήθως βρίσκονταν στην ίδια πλευρά. Ο πολιτισμός σημαίνει ορθολογική σκέψη, υλική ευημερία, ατομική αυτονομία και ειρωνική αυτό-αμφισβήτηση. Η κουλτούρα σημαίνει έναν τρόπο ζωής η οποία είναι συνηθισμένη, συλλογική, παθιασμένη, αυθόρμητη, μη σκεπτόμενη και ανορθολογική. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν όταν ανακαλύπτουμε ότι εμείς έχουμε πολιτισμό, ενώ αυτοί έχουν κουλτούρα. Η κουλτούρα είναι η νέα βαρβαρότητα. Η αντίθεση μεταξύ Δύσης και Ανατολής επανεγγράφεται σε έναν νέο άξονα.Το πρόβλημα είναι ότι ο πολιτισμός χρειάζεται την κουλτούρα ακόμα και αν αισθάνεται υπέρτερός της. Η πολιτική εξουσία του δεν θα λειτουργήσει αν δεν μετασχηματισθεί καθοδικά σε έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν υποτάσσονται εύκολα σε μια εξουσία η οποία δεν διαπλέκεται στον ιστό της καθημερινής ζωής τους – αυτός είναι ένας λόγος που η κουλτούρα παραμένει τόσο πολιτικά ζωτική. Ο πολιτισμός δεν μπορεί να συνυπάρξει μαζί με την κουλτούρα και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτήν.



Μια ανοιχτή συζήτηση για τις απόψεις Του ανθρωπιστή ΚΛΩΝΤ ΛΕΒΙ-ΣΤΡΩΣ Αφορμή το βιβλίο του «Φυλή και Ιστορία» Υπάρχει ένας ενιαίος παγκόσμιος πολιτισμός και ποια είναι η συνεισφορά των επιμέρους πολιτισμών στην διαμόρφωση του? Καθορίζονται οι συνεισφορές τούτες από παράγοντες φυλετικούς , όπως ισχυρίζονται πολλοί στον 19ο και στον 20ο αιώνα? Ποιος είναι ο κοσμοϊστορικός ρόλος του δυτικού πολιτισμού και γιατί επικράτησε ο ορθολογισμός και η τεχνική του σε ολόκληρο τον πλανήτη? Αυτά τα κεντρικά ερωτήματα θέτει ο μεγάλος σύγχρονος εθνολόγος
Στην σημερινή εποχή πρέπει να δούμε από άλλο πρίσμα από άλλη οπτική γωνία τις έννοιες πολιτισμός και κουλτούρα. Οι βασικές έννοιες σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίς γεωγραφικούς αποκλεισμούς, φυλετικές διαμάχες, είναι τα ερωτήματα που μπαίνουν για ακόμη μια φορά στην εποχή μας. Τα εθνοκεντρικά χαρακτηριστικά ,παραμένουν πάντα επίκαιρα. Οι κοινωνικοί αποκλεισμοί ,Υπάρχουν και αποκτούν καινούρια χαρακτηριστικά. Παρά την τεχνολογική πρόοδο οι κοινωνίες μας εκτρέφουν τις έννοιες του ρατσισμού, του εθνικισμού, καθώς ο αποκλεισμός επεκτείνεται και στα φύλλα (γυναίκα) ,τρίτη ηλικία, μικρά παιδιά ,θεωρώντας ότι αυτά είναι προβλήματα της εποχής μας και ξεχνώντας τον δομικό χαρακτήρα που τα δημιουργεί μια και τα οικονομικά συστήματα επηρεάζουν έννοιες όπως η κουλτούρα και ο πολιτισμός. Η μετανάστευση ,άνθρωποι όλων των ηλικιών που αναγκάζονται να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από άλλους ανθρώπους ώστε να προσαρμόσουν συνήθειες είναι η καθημερινή πρακτική Το θέμα τις παιδείας αποκτά άλλη διάσταση . Ποια παιδεία ? παιδεία χωρίς σύνορα ,με σεβασμό στους πολιτισμούς. Παιδεία ανοιχτή ανά τον κόσμο, ή αν μιλάμε για τη χώρα μας καθαρά με ένα ελληνοκεντρικό μοντέλο νομίζοντας ότι είμαστε το κέντρο της γης? Ερωτήματα που μέχρι τώρα έχουν βρει αποσπασματική Εφαρμογή χωρίς στόχο και αποτέλεσμα.
Η ποικιλομορφία των ανθρώπινων πολιτισμών
Η κατανόηση της αξίας της κουλτούρας και του πολιτισμού ενός άλλου λαού αποτελεί πρόοδο του ίδιου του άνθρωπου. Κανένα μέρος του κόσμου δεν έχει κατακτήσει την πρόοδο όπως και να την εννοεί ξεχνώντας ότι έχει δεχτεί επιρροές. Η ιστορία του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία έδειξε ότι η πολιτισμική πρόοδος είναι ένα έργο μιας συμμαχίας μεταξύ των πολιτισμών(Κλώντ λεβί –στρώς, Φυλή και ιστορία,Αθήνα 1995,εκδόσεις γνώση,σ.71)
Υποχρεώσεις των κοινωνιών είναι να δημιουργούν τις συνθήκες ώστε όλα τα μέλη της να μπορούν ανεξάρτητα από θρησκεία χρώμα, φυλετικές διαφορές, ή ακόμα και ιδεολογία να λειτουργούν και να συμμετέχουν απρόσκοπτα. Οι συνθήκες ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου είναι το πιο σημαντικό σημείο προόδου μιας κοινωνίας. Η διαλεκτική που αποκτά το άτομο με την κοινωνία ώστε να την βελτιώνει και να βελτιώνεται. Κατά τον (Λεβί Στρώς) το δώρο της πολυπολυτισμικότητας είναι διαχρονικό μια αυτόνομη κοινωνία είναι αδιανόητη δίχως αυτόνομα άτομα (Κορνήλιος Καστοριάδης,χώροι του ανθρώπου ,Αθήνα 1986,σ.211)
Η ατομική ανάπτυξη του ατόμου έχει σαν χαρακτηριστικά της την ένοια, της ελευθερίας επιλογής σύνθεσης και ανάπτυξης μιας προσωπικότητας Χωρίς φοβίες και διαχωρισμούς. Ο ρόλος της παιδείας στην ανάδειξη του οράματος του Λεβί στρώς είναι πολύ σημαντικό. Για να κατανοήσουμε την αξία του κάθε πολιτισμού Χρειάζεται γνώση από μικρή ηλικία ίσως ακόμα και από την προσχολική. Μεγαλώνουμε με την άποψη των (προηγμένων) και μη χωρών.Με φυλετικές διακρίσεις (μαύροι,άσπροι ,κίτρινοι) άνθρωποι. Αφαιρούμε το φυσιολογικό ενδιαφέρον για το άγνωστο , την αναζήτηση και ουσιαστικά την διαλεκτική των πολιτισμών Φοβούμενοι το καινούριο που θα γεννηθεί.

H Κατάσταση στην Ελλάδα
Το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα η συζήτηση για την πολυπολιτιτισμικότητα των κρατών ,των κοινωνιών, είναι επίκαιρη. Οι οικονομικοί μετανάστες από άλλες χώρες έχουν κατακλείσει και την χώρα μας δοκιμάζοντας τον πολιτισμό και την κουλτούρα μας. Οι αντιλήψεις του κάθε πολίτη στο μικροσκόπιο. Σαν κοινωνικό σύστημα ίσως δεν λειτούργησε με τον καλύτερο τρόπο για την υποδοχή των μεταναστών, την καλύτερη αφομοίωση τους από το σύνολο ,και ουσιαστικά την παιδεία που θα έπρεπε να είναι έτοιμη να δεχτεί όλο το βάρος των παιδιών αλλά και των γονιών χωρίς την γλωσσική επάρκεια. Οι εκπαιδευτικοί χωρίς να έχουν την ιδιαίτερη επιμόρφωση (πώς να αντιμετωπίσουν αυτές τις καινούριες συνθήκες) δρουν αυτόνομα και χωρίς σχέδιο.
Ο λαϊκισμός από μέρους πολλών οργανώσεων που δήθεν Κόπτονται για την ελληνικότητα και την Ελλάδα βρίσκουν εύφορο έδαφος στο να βλέπουμε τις απόψεις του Λεβί στρώς να είναι και στις μέρες μας υπό αμφισβήτηση. Ο σεβασμός του ανθρώπου από τον άνθρωπο ακόμα μια φορά στην ιστορία δοκιμάζεται στην πράξη. Οι άνθρωποι σαστίζουν βλέποντας τις ιδέες που έχουν μεγαλώσει , τα σύμβολα(σημαία) ,τις θέσεις εργασίας που αλλάζουν χέρια (ίσως το χρώμα παραξενεύει) ,αδυνατούν να προσαρμοστούν στις νέες πραγματικότητες. Το ερώτημα αν τις νέες πραγματικότητες τις δημιουργεί η Ίδια η ζωή ή κάποιο συγκεκριμένο σύστημα ,ένας μονόδρομος πολιτισμικός, μια οικονομική κυριαρχία ,ή ένας και μόνος πολιτισμός μια και είναι ο καλύτερος , μένει να απαντηθεί……
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως μεγενθυτικός φακός ή ως δύναμη που παρασύρει τις μάζες σύμφωνα με τα συμφέροντα του εκάστοτε ιδιοκτήτη υποστηρίζουν την μία ή την άλλη πλευρά αβίαστα χωρίς την επάρκεια να ενημερώσουν και να ενημερωθούν για τις πραγματικές συνθήκες.
Ο φόβος για το άγνωστο φέρνει τις κοινωνίες να κλείνονται στον εαυτό τους .Σταματά η αναζήτηση καινούριωντρόπων έκφρασης. Και παρατηρείται η επιστροφή σε κώδικα σύμβολα (παρελάσεις,εθνικές εορτές) δημιουργώντας τελικά μια παθογένεια.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο άνθρωπος λέει ο Καντ ,κάνει ιδιωτική χρήση του λόγου, Όταν είναι ‘μέρος ενός μηχανισμού’ δηλαδή όταν έχει κάποιο ρόλο να παίξει στην κοινωνία. Πρέπει να έχει κάποια λειτουργήματα να επιτελέσει. Δηλαδή όλα αυτά που τον καθιστούν ιδιαίτερο τμήμα της κοινωνίας. συνεπώς ο λόγος πρέπει να υπόκεινται και να εξυπηρετεί τους συγκεκριμένους σκοπούς. Τότε δεν μπορεί να υπάρξει ελεύθερη χρήση του λόγου. Όταν όμως κάποιος συλλογίζεται όχι σαν μέρος ενός μηχανισμού αλλά σαν μέλος της ανθρωπότητας, τότε η χρήση του λόγου πρέπει να είναι ελεύθερη και δημόσια. Έτσι υπάρχει διαφωτισμός όχι μόνο όταν πληρούνται οι διαδικασίες που εξασφαλίζουν την προσωπική ελευθερία της σκέψης στα άτομα ,αλλά όταν η καθολική .ή ελεύθερη και η δημόσια χρήση του λόγου υπερτίθενται η μία της άλλης. Έτσι ο Διαφωτισμός είναι η στιγμή κατά την οποία η ανθρωπότητα εμφανίζεται να θέτει εν χρήση τον δικό της λόγο χωρίς να υπόκεινται η ίδια σε καμία εξουσία.