Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (κατεύθυνσης)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΛΑΤΩΝΟΣ «Πρωταγόρας» (Ενότητα 4η )

«Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν΄ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις× ‘Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ ὦδε× εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί× ’»

1. Να μεταφραστεί το απόσπασμα. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ

2. Αφού η «αἰδώς» και η «δίκη» κατανέμονται σε όλους τους ανθρώπους, ποιος λόγος υπάρχει να διδάσκεται η πολιτική αρετή; 15 ΜΟΝΑΔΕΣ

ΠΛΑΤΩΝΟΣ «Πολιτεία» (Ενότητα 14η )

«Ἔφη γὰρ δὴ παραγενέσθαι ἐρωτωμένῳ ἑτέρῳ ὑπὸ ἑτέρου ὅπου εἴη Ἀρδιαῖος ὁ μέγας. Ὁ δὲ Ἀρδιαῖος οὗτος τῆς Παμφυλίας ἔν τινι πόλει τύραννος ἐγεγόνει, ἤδη χιλιοστὸν ἔτος εἰ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, γέροντά τε πατέρα ἀποκτείνας καὶ πρεσβύτερον ἀδελφόν, καὶ ἄλλα δὴ πολλὰ τε καὶ ἀνόσια εἰργασμένος, ὡς ἐλέγετο. Ἔφη οὖν τὸν ἐρωτῶμενον εἰπεῖν, ‘Οὐχ ἥκει,’ φάναι, ‘οὐδ’ ἄν ἥξει δεῦρο.’ Ἐθεασάμεθα γὰρ οὖν δὴ καὶ τοῦτο τῶν δεινῶν θεαμάτων× ἐπειδὴ ἐγγὺς τοῦ στομίου ἦμεν μέλλοντες ἀνιέναι καὶ τἆλλα πάντα πεπονθότες, ἐκεῖνον τε κατείδομεν ἐξαίφνης καὶ ἄλλους – σχεδόν τι αὐτῶν τοὺς πλείστους τυράννους× ἦσαν δὲ καὶ ἰδιῶταί τινες τῶν μεγάλα ἡμαρτηκότων – οὕς οἰομένους ἤδη ἀναβήσεσθαι οὐκ ἐδέχετο τὸ στόμιον, ἀλλ’ ἐμυκᾶτο ὁπότε τις τῶν οὕτως ἀνιάτως ἐχόντων εἰς πονηρίαν ἤ μὴ ἱκανῶς δεδωκὼς δίκην ἐπιχειροῖ ἀνιέναι. Ἐνταῦθα δὴ ἄνδρες, ἔφη, ἄγριοι, διάπυροι ἰδεῖν, παρεστῶτες καὶ καταμανθάνοντες τὸ φθέγμα, τοὺς μὲν διαλαβόντες ἦγον, τὸν δὲ Ἀρδιαῖον καὶ ἄλλους συμποδίσαντες χεῖρας τε καὶ πόδας καὶ κεφαλὴν, καταβαλόντες καὶ ἐκδείραντες, εἷλκον παρὰ τὴν ὁδὸν ἐκτὸς ἐπ’ ἀσπαλάθων κνάμπτοντες, καὶ τοῖς ἀεὶ παριοῦσι σημαίνοντες ὧν ἕνεκα τε καὶ ὅτι εἰς τὸν Τάρταρον ἐμπεσούμενοι ἄγοιντο».

3. Να μεταφραστούν τα υπογραμμισμένα χωρία. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ

4. Ποιο είναι το θέμα του πλατωνικού διαλόγου, όπου ανήκει το συγκεκριμένο χωρίο, και πώς συνδέεται με το θέμα της ενότητας; 15 ΜΟΝΑΔΕΣ

5. «Ἐθεασάμεθα γὰρ οὖν δὴ καὶ τοῦτο τῶν δεινῶν θεαμάτων»: Πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι ενώ ο Πλάτων επικρίνει τις ποιητικές αφηγήσεις για τον Άδη, παραθέτει κι ο ίδιος αφηγήσεις για «δεινά θεάματα»; 10 ΜΟΝΑΔΕΣ

6. α) καθήκον, εκδορά, ιάσιμος, αμάθεια, μητροκτόνος, αμαρτωλός, γένος, θέατρο: Να συνδέσετε τις λέξεις που σας δίνονται με τις ομόρριζές τους λέξεις του κειμένου.
β) χείρ, πούς (γεν. ποδός): Να γράψετε τρία παράγωγα ή σύνθετα για καθεμιά λέξη.
10 ΜΟΝΑΔΕΣ


ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κἄν μεγάλην πόλιν οἰκῶσι κἄν μικρὰν, φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται. Τούτων δ’ ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον καὶ ἀνώμαλον καὶ κατ’ ἄνδρα ἴδιον τοῦ ἔχοντος, οἱ δὲ νόμοι καινὸν καὶ τεταγμένον καὶ ταὐτὸ πᾶσιν. Ἡ μὲν οὖν φύσις, ἄν ᾖ πονηρὰ πολλάκις φαῦλα βούλεται• διόπερ τοὺς τοιούτους ἐξαμαρτάνοντας εὑρήσετε. Οἱ δὲ νόμοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον βούλονται καὶ τοῦτο ζητοῦσι καί, ἐπειδὰν εὑρεθῇ, κοινὸν τοῦτο πρόσταγμα ἀπεδείχθη, πᾶσιν ἴσον καὶ ὅμοιον, καὶ τοῦτο ἔστι νόμος, ᾧ πάντας πείθεσθαι προσήκει διὰ πολλά, καὶ μάλισθ’ ὅτι πᾶς ἔστι νόμος εὕρημα μὲν καὶ δῶρον θεῶν, δόγμα δ’ ἀνθρώπων φρονίμων, ἀπανόρθωμα δὲ τῶν ἐκουσίων καὶ ἀκουσίων ἁμαρτημάτων, πόλεως δὲ συνθήκη κοινή, καθ’ ἥν πᾶσι προσήκει ζῆν τοῖς ἐν τῇ πόλει.
(Δημοσθένους κατὰ Ἀριστογείτονος Α 15-17)

Ασκήσεις

1. Να μεταφραστεί το κείμενο 20 ΜΟΝΑΔΕΣ
2. α. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: 5 ΜΟΝΑΔΕΣ

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
μικρὰν
μεγάλην

β. Να γράψετε και τα επιρρήματα των παραπάνω επιθέτων

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός



3. ζῆν: β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του Ενεστώτα και της Οριστικής Παρατατικού.
οἰκῶσι: Να κλίνετε την Οριστική, Προστακτική του Ενεστώτα καθώς και την Οριστική του Παρατατικού.
διοικεῖται: Να κλίνετε την Οριστική, Προστακτική του Ενεστώτα καθώς και την Οριστική του Παρατατικού.
ἐξαμαρτάνοντας: Να αντικατασταθεί χρονικά ο τύπος.
ἀπεδείχθη: Να αντικατασταθεί εγκλιτικά ο τύπος. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ
4. ἄν ᾖ πονηρὰ πολλάκις φαῦλα βούλεται: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να τον τρέψετε στην Απλή σκέψη του λέγοντος και στο Μη πραγματικό. 7 ΜΟΝΑΔΕΣ
5. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους τύπους του κειμένου. 3 ΜΟΝΑΔΕΣ





























Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (κατεύθυνσης)



ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΛΑΤΩΝΟΣ «Πρωταγόρας» (Ενότητα 4η )

1. Η μετάφραση βρίσκεται στη σελίδα 12 του corpus σημειώσεων.
5 ΜΟΝΑΔΕΣ
2. Αφού η «αἰδώς» και η «δίκη» κατανέμονται σε όλους τους ανθρώπους, ποιος λόγος υπάρχει να διδάσκεται η πολιτική αρετή; 15 ΜΟΝΑΔΕΣ
Απάντηση:
Ο Δίας μέσω του Ερμή έστειλε στους ανθρώπους την αιδώ και τη δίκη, προκειμένου να ορθοποδήσουν. Η αιδώς και η δίκη αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για τη συγκρότηση και τη διατήρηση των πόλεων ενώ η έλλειψή τους οδηγεί σε αποσύνθεση και αναρχία. Όπως φάνηκε από τη συνολική θεώρηση του μύθου, ο Δίας τελικά έδωσε στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αποκτήσουν την πολιτική αρετή και όχι αυτή καθεαυτή. Οι άνθρωποι, δηλαδή, έχουν μια έμφυτη προδιάθεση, αλλά η πολιτική αρετή γίνεται κτήμα μόνο μέσω της διδασκαλίας. Εδώ προφανώς βασίστηκε ο Πρωταγόρας, για να στηρίξει την όλη του επιχειρηματολογία.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ «Πολιτεία» (Ενότητα 14η )

3. Η μετάφραση βρίσκεται στη σελίδα 81 του corpus σημειώσεων.
5 ΜΟΝΑΔΕΣ
4. Ποιο είναι το θέμα του πλατωνικού διαλόγου, όπου ανήκει το συγκεκριμένο χωρίο, και πώς συνδέεται με το θέμα της ενότητας; 15 ΜΟΝΑΔΕΣ

Απάντηση:
Το θέμα του διαλόγου στην Πολιτεία του Πλάτωνα είναι η φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας και, κατ’ επέκταση, κατά πόσο ο δίκαιος ή ο άδικος είναι ευτυχέστερος και σε αυτή και στην άλλη ζωή. Στο μύθο του Ηρός ο Πλάτωνας τελειώνει με μια αισιόδοξη διδαχή: η ψυχή είναι αθάνατη, ο δίκαιος επιβραβεύεται και σε αυτόν τον κόσμο αλλά και μετά θάνατον. Αντίθετα οι άδικοι, οι κακούργοι και οι τύραννοι τιμωρούνται σκληρά. Απόδειξη η μαρτυρία του Ηρός, ενός πολεμιστή που κατέβηκε στον Κάτω κόσμο, αλλά επανήλθε στη γη. Ανάμεσα σε αυτά που διηγείται ο Ηρ είναι και η τιμωρία του Αρδιαίου, ενός τυράννου της Παμφυλίας, ο οποίος έγινε τύραννος, αφού διέπραξε μεγάλα ανοσιουργήματα. Η τιμωρία του ήταν σκληρή και παραδειγματική. Ο Αρδιαίος υπήρξε στη ζωή του άδικος και γι’ αυτό έπρεπε να τιμωρηθεί. Η δικαιοσύνη έπρεπε να αποδοθεί. Με αυτόν τον τρόπο το θέμα της ενότητας δένεται με το κεντρικό θέμα της συζήτησης που είναι η δικαιοσύνη.

5. «Ἐθεασάμεθα γὰρ οὖν δὴ καὶ τοῦτο τῶν δεινῶν θεαμάτων»: Πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι ενώ ο Πλάτων επικρίνει τις ποιητικές αφηγήσεις για τον Άδη, παραθέτει κι ο ίδιος αφηγήσεις για «δεινά θεάματα»; 10 ΜΟΝΑΔΕΣ

Απάντηση:
Η απάντηση βρίσκεται στη σελίδα 89 (τελευταία παράγραφος) του corpus σημειώσεων.
[…Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι μπορεί ο Πλάτων να παρουσιάζει εδώ σκηνές αποτρόπαιων τιμωριών, κάτι που δεν το συγχωρούσε στον Όμηρο, αυτό όμως μπορεί να εξηγηθεί× μ’ αυτή του την επιλογή θέλει ίσως να εκφράσει την έντονη αποδοκιμασία του στα τυραννικά καθεστώτα και να αποτρέψει μελλοντικούς επίδοξους τυράννους να κυβερνήσουν. Ο Πλάτωνας εξάλλου δεν επικρίνει τον Όμηρο για την αναφορά των εικόνων από τον Άδη αλλά για το περιεχόμενό τους× στα έπη άδικοι και δίκαιοι παρουσιάζονται να δεινοπαθούν ανεξαιρέτως στον Κάτω Κόσμο, ενώ ο φιλόσοφος μ’ αυτές τις εικόνες απλώς στηρίζει τη θέση του για την ύπαρξη της δικαιοσύνης, για την αμοιβή των δικαίων και κυρίως για την τιμωρία των κακών.]
6. α) καθήκον, εκδορά, ιάσιμος, αμάθεια, μητροκτόνος, αμαρτωλός, γένος, θέατρο: Να συνδέσετε τις λέξεις που σας δίνονται με τις ομόρριζές τους λέξεις του κειμένου.

Απάντηση:
ἥκει, ἐκδείραντες, ἀνιάτως, καταμανθάνοντες, ἀποκτείνας, ἡμαρτηκότων, παραγενέσθαι, ἐθεασάμεθα.
β) χείρ, πούς (γεν. ποδός): Να γράψετε τρία παράγωγα ή σύνθετα για καθεμιά λέξη.
10 ΜΟΝΑΔΕΣ

Απάντηση:
υποχείριος, χειροπιαστός, εγχειρίδιο // τρίποδας, τετράποδο, ποδόλουτρο, ποδοβολητό, ποδήλατο, χταπόδι.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ασκήσεις
1. Να μεταφραστεί το κείμενο 20 ΜΟΝΑΔΕΣ
Μετάφραση:
Όλη η ζωή των ανθρώπων, Αθηναίοι, ακόμη κι αν κατοικούν σε μεγάλη πόλη, κι αν σε μικρή, διευθύνεται από το χαρακτήρα και από τους νόμους. Από αυτά (εν. τα δυο) όμως ο χαρακτήρας είναι ακαθόριστος και ιδιόρρυθμος και ξεχωριστός σε κάθε κάτοχό του, ενώ οι νόμοι είναι κάτι καινούριο και καθορισμένο και το ίδιο για όλους. Ο χαρακτήρας λοιπόν, από τη μια, αν είναι κακός πολλές φορές επιθυμεί κακά πράγματα. Γι’ αυτό το λόγο αυτού του είδους οι άνθρωποι θα ανακαλύψετε ότι σφάλλουν. Οι νόμοι από την άλλη επιθυμούν τη δικαιοσύνη και το ωραίο και το ωφέλιμο και αυτό αναζητούν και, όταν αυτό εντοπισθεί, καθίσταται κοινή εντολή, για όλους ίση και η ίδια, και αυτό το πράγμα είναι ο νόμος, στον οποίο όλοι ταιριάζει να υπακούουν για πολλούς λόγους και κυρίως, διότι ο νόμος είναι μια θεϊκή ανακάλυψη και ένα θεϊκό δώρο, πεποίθηση των συνετών ανθρώπων, κοινή συμφωνία μιας πόλης, σύμφωνα με την οποία όλοι οι πολίτες ταιριάζει να ζουν.
(Δημοσθένους κατὰ Ἀριστογείτονος Α 15-17)

2. α. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: 5 ΜΟΝΑΔΕΣ

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
μικρὰν

μικροτέραν
ἐλάττονα/ἐλάττω
ἥττονα/ἥττω μικροτάτην
ἐλαχίστην
[ἥκιστα]
μεγάλην μείζονα/μείζω μεγίστην

β. Να γράψετε και τα επιρρήματα των παραπάνω επιθέτων

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
ὀλίγον

μεῖον
ἔλαττον
ἧττον ὀλίγιστα
ἐλάχιστα
ἥκιστα
μεγάλως μεῖζον μέγιστα

3. ζῆν: β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του Ενεστώτα και της Οριστικής Παρατατικού.
ΕΝΕΣΤΩΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
β΄ ενικό ζῇς ζῇς ζῷς/ζῴης ζῆ ἔζης
β΄ πληθ. ζῆτε ζῆτε ζῷτε ζῆτε ἐζῆτε

οἰκῶσι: Να κλίνετε την Οριστική, Προστακτική του Ενεστώτα καθώς και την Οριστική του Παρατατικού.
ΕΝΕΣΤΩΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
οἰκῶ
οἰκεῖς
οἰκεῖ
οἰκοῦμεν
οἰκεῖτε
οἰκοῦσι(ν) -
οἴκει
οἰκείτω
-
οἰκεῖτε
οἰκούντων/-είτωσαν ᾤκουν
ᾤκεις
ᾤκει
ᾠκοῦμεν
ᾠκεῖτε
ᾤκουν

διοικεῖται: Να κλίνετε την Οριστική, Προστακτική του Ενεστώτα καθώς και την Οριστική του Παρατατικού.
ΕΝΕΣΤΩΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
διοικοῦμαι
διοικεῖ (-ῆ)
διοικεῖται
διοικούμεθα διοικεῖσθε
διοικοῦνται -
διοικοῦ
διοικείσθω
-
διοικεῖσθε
διοικείσθων/-σθωσαν διῳκούμην
διῴκου
διῳκεῖτο
διῳκούμεθα
διῳκεῖσθε
διῳκοῦντο

ἐξαμαρτάνοντας: Να αντικατασταθεί χρονικά ο τύπος.
Εν. ἑξαμαρτάνοντας
Πρτ. –
Μελ. ἐξαμαρτησομένους
Αόρ. ἐξαμαρτόντας
Πρκ. ἐξημαρτηκότας
Υπερ. –

ἀπεδείχθη: Να αντικατασταθεί εγκλιτικά ο τύπος. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ἀπεδείχθη ἀποδειχθῇ ἀποδειχθείη ἀποδειχθήτω

4. ἄν ᾖ πονηρὰ πολλάκις φαῦλα βούλεται: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να τον τρέψετε στην Απλή σκέψη του λέγοντος και στο Μη πραγματικό. 7 ΜΟΝΑΔΕΣ
Απάντηση
Απλή σκέψη του λέγοντος: εἰ εἴη πονηρὰ πολλάκις φαῦλα ἄν βούλοιτο.
Μη πραγματικό: εἰ ἦν πονηρὰ πολλάκις φαῦλα ἄν ἐβούλετο.
5. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους τύπους του κειμένου. 3 ΜΟΝΑΔΕΣ
τῶν ἀνθρώπων: γενική υποκειμενική στο ουσιαστικό βίος.
πᾶσιν: δοτική αντικειμενική στην αντωνυμία ταὐτὸ που δηλώνει ταυτότητα.
ἐξαμαρτάνοντας: κατηγορηματική μετοχή εξαρτώμενη από το ρήμα εὑρήσετε• αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος (τοὺς τοιούτους).
ᾧ: αντικείμενο στο τελικό απαρέμφατο πείθεσθαι.