-->

Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ

Ορισμός

Στερεότυπα είναι σταθερές, ταξινομημένες αντιλήψεις, που συνήθως οφείλονται σε ελλιπή πληροφόρηση, σχετικά με χαρακτηριστικά τα οποία αποδίδονται στα μέλη μιας ομάδας. Τα στερεότυπα εσωτερικεύονται αυθόρμητα ή ασυνείδητα από το άμεσο περιβάλλον, θεωρούνται αυτονόητες αντιλήψεις και γίνονται δεκτές από άτομα και λαούς, χωρίς να τα υποβάλουν σε λογική επεξεργασία. Με βάση τις στερεότυπες αυτές αντιλήψεις αξιολογούμε συνήθως πολύ απλά και αβασάνιστα τις άμεσες παραστάσεις και εμπειρίες που έχουμε. Έτσι, τείνουμε να έχουμε μια προκαθορισμένη - στερεότυπη γνώμη και κρίση για τη στάση των μελών άλλων ομάδων και να εξιδανικεύουμε τα πρότυπα, τους τρόπους συμπεριφοράς και τον τρόπο ζωής της δικής μας ομάδας, π.χ. λέμε «οι Βόρειοι είναι ψυχροί», «οι γυναίκες έχουν ορισμένους ρόλους, διαφορετικούς από εκείνους των ανδρών» κ.λπ.

Διασάφηση: Πολλές φορές τα στερεότυπα συγχέονται με τα πρότυπα ή και τις προκαταλήψεις, ενώ στην πραγματικότητα οι έννοιες είναι διαφορετικές. Με τον όρο πρότυπο εννοούμε οτιδήποτε μπορεί να χρησιμεύσει ως υπόδειγμα ή ως μοντέλο για μίμηση. Με τον όρο προκατάληψη νοείται η επηρεασμένη γνώμη για πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις. Τα στερεότυπα ως αντιλήψεις εκτείνονται σε ευρύτερη κλίμακα δραστηριοτήτων και συμπεριφορών και μόνο ως προς ορισμένα γενεσιουργά αίτια ή και ορισμένες εκφάνσεις τους συμπίπτουν με την προκατάληψη.

Μορφές

Τα στερεότυπα απλώνονται σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τόσο των ατόμων, όσο και των κοινωνιών. Επισημαίνουμε τους συνηθέστερους τομείς στους οποίους αναφέρονται:

Οικονομικός, Πνευματικός, Κοινωνικός, Πολιτικός, Εθνικός, Θρησκευτικός, Πολιτιστικός (παράδοση, τρόπος έκφρασης, Τέχνη: Λογοτεχνία, Γλυπτική, Αρχιτεκτονική).

Χαρακτηριστικά

Τα στερεότυπα:

- βασίζονται σε προϊδεάσεις, δηλ. σε προκατασκευασμένες ιδέες και κρίσεις

- δεν εμπεριέχουν αναλυτικές αιτιολογήσεις

- εκφράζονται με επιθετικούς προσδιορισμούς και τυποποιημένες φράσεις

- είναι γενικευτικά σύνολα για ένα λαό ή κοινωνική ομάδα

- ενεργοποιούνται χωρίς σκέψη, με τρόπο αυτόματο και μηχανικό

- παρεμποδίζουν τη λειτουργία της κρίσης

- καθορίζουν αποφασιστικά την αντίδραση και τη συμπεριφορά ενός ατόμου απέναντι στα μέλη ομάδων.

Αίτια επικράτησης στερεοτύπων

Η οικογένεια:

- ως πρωταρχικός φορέας αγωγής επηρεάζει και καθορίζει την αδιάπλαστη νεανική σκέψη.

- γονείς με χαμηλό πνευματικό επίπεδο μεταδίδουν λανθασμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις στα παιδιά τους.

- η οικογένεια σήμερα χάνει σε μεγάλο βαθμό το νόημα της εστίας. Απουσιάζει ο διάλογος ανάμεσα στα μέλη της κι έτσι δε μεταδίδονται ανθρωπιστικές αξίες στους νεότερους.

Πνευματικά:

- το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο

- η άγνοια, η ημιμάθεια, η δοκησισοφία

- η έλλειψη κριτικής σκέψης για σφαιρική θέαση των γεγονότων

- η αυταρχική και δασκαλοκεντρική μορφή της εκπαίδευσης (βιβλία και δάσκαλος, φορείς στερεοτυπικών αντιλήψεων). Παρέχει στείρες γνώσεις και όχι γενική καλλιέργεια με αποτέλεσμα τα παιδιά να παγιδεύονται σε αναχρονιστικές αντιλήψεις. Το ίδιο το σχολείο μάλιστα διαιωνίζει στερεότυπα π.χ. οι καλοί μαθητές είναι και καλά παιδιά, ενώ οι κακοί μαθητές θεωρούνται λιγότερο καλά παιδιά κ.λπ.

- η ύπαρξη δογμάτων φανατίζει τα άτομα και τα καθιστά άβουλα.

Τα ΜΜΕ με τη:

- μεγάλη διάδοση και την αναμφισβήτητη απήχησή τους

- παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα

- καλλιέργεια εθνικιστικού πνεύματος

- μέσω της ειδησεογραφίας αλλά και διαφόρων εκπομπών ή σήριαλ προβάλλονται πρότυπα κακής ποιότητας που συνδέονται και με στερεότυπες αντιλήψεις.

- τα ΜΜΕ έχουν μετατραπεί σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Προβάλλουν το καταναλωτικό μοντέλο ζωής και με αυτό τον τρόπο διαιωνίζεται το στερεότυπο ότι επιτυχημένος είναι αυτός που έχει πολλές υλικές ανέσεις.

Η παράδοση:

- η προγονοπληξία λειτουργεί απορριπτικά για τους άλλους λαούς

- η συνύπαρξη του παλιού με το καινούργιο (χάσμα γενεών).

Κοινωνικά:

- ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν αφήνει στο σύγχρονο άνθρωπο περιθώρια να σκεφτεί

- οι κοινωνικές ανισότητες και οι ιδεολογίες τους μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά

- ο ατομισμός και η ιδιοτέλεια

- κρίση αξιών - ηθική χαλάρωση, άρα έλλειψη σεβασμού σε κάποιες κοινωνικές ομάδες.

- αστικοποίηση που οδηγεί στην αποξένωση και τη χαλάρωση των κοινωνικών θεσμών.

Επομένως, υποβοηθάται η επικράτηση στερεότυπων αντιλήψεων εις βάρος κάποιων ομάδων.

- αν και σήμερα το πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων είναι υψηλότερο, ο σύγχρονος

τεχνοκρατικός και υπερκαταναλωτικός τρόπος ζωής έχει απογυμνώσει ηθικοπνευματικά τον άνθρωπο, καθιστώντας τον πω ευάλωτο απέναντι σε τέτοιες αναχρονιστικές αντιλήψεις όπως τα στερεότυπα.

Πολιτικά:

- δημαγωγοί, στο όνομα της εξουσίας, καλλιεργούν το λαϊκισμό και τον εθνικισμό. Ορισμένοι πολιτικοί μεταθέτουν την ευθύνη για τα βασικά κοινωνικά προβλήματα σε διάφορες ομάδες, όπως σε μετανάστες και σε μειονότητες, οπότε σκόπιμα ενθαρρύνουν τη δημιουργία και τη διατήρηση στερεότυπων σε βάρος τους.

Θρησκευτικά:

- τα θρησκευτικά δόγματα καλλιεργούν ένα γενικότερο τρόπο άκριτης αποδοχής των γεγονότων και των καταστάσεων.

Ψυχολογικά:

- τραυματικές εμπειρίες λαών τους οδηγούν σε συναισθηματικές κι όχι λογικές αξιολογήσεις

- η σιγουριά που εξασφαλίζει η σκέψη και η δράση, όταν βασίζεται σε προκαθορισμένα πλαίσια.

- ψυχολογικά προβλήματα και εσωτερική ανεπάρκεια ορισμένων ανθρώπων που, στην

προσπάθειά τους να φανούν ανώτεροι, υποτιμούν αυτούς που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Συνέπειες – Κίνδυνοι από την επικράτηση στερεοτύπων

* Στον οικονομικό τομέα: Αποτελούν τροχοπέδη και επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη, γιατί παρεμποδίζουν τη λήψη πρωτοβουλιών. Οι οικονομικές μέθοδοι οφείλουν να χαρακτηρίζονται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα, καταστάσεις που έρχονται σε αντίθεση με τα οικονομικά στερεότυπα, τα οποία αλλάζουν μεν σε βάθος χρόνου, αλλά με αργούς ρυθμούς, για να μεταλλαχτούν πιθανότατα σε άλλα στερεότυπα.

* Στον επαγγελματικό τομέα υπάρχουν στερεότυπες αντιλήψεις που σχετίζονται με την ιεράρχηση και αξιολόγηση των επαγγελμάτων. Επικρατεί, λόγου χάρη, διάκριση ανάμεσα σε ανδρικές και γυναικείες εργασίες, μερικά επαγγέλματα, όπως του γιατρού ή του δικηγόρου, θεωρούνται ανώτερα των άλλων ή, ακόμη, υπάρχει στερεότυπη αντίληψη ότι τα πνευματικά επαγγέλματα είναι ανώτερα και τα χειρωνακτικά κατώτερα.

* Στον πνευματικό τομέα: Δεν ευνοούν την πνευματική ανάπτυξη, γιατί τα στερεότυπα είναι δεδομένα, και γι’ αυτό δεν επιτρέπουν τον προβληματισμό και την ορθολογική αντιμετώπιση των θεμάτων, που ευνοούν την ανάπτυξη της λογικής. Τα στερεότυπα, επομένως, ακυρώνουν τη λογική, στενεύουν επικίνδυνα τον πνευματικό ορίζοντα, επιβραδύνουν την επιστημονική πρόοδο και παρεμποδίζουν την εύρεση της αλήθειας.

* Στον κοινωνικό τομέα: Δεν ευνοείται η κοινωνική πρόοδος, γιατί οι κανόνες της κοινωνικής ζωής, οι κοινωνικές αντιλήψεις και τα κοινωνικά γεγονότα είναι καταστάσεις δυναμικές, ενώ τα στερεότυπα είναι από τη φύση τους στατικά. Ό,τι μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι στατικό καθίσταται αυτόματα και οπισθοδρομικό. Ακόμη, οι στερεότυπες αντιλήψεις δημιουργούν και κοινωνικές αντιπαλότητες και καχυποψία. Οι θιασώτες των στερεοτύπων, παρ’ όλο ότι βλέπουν τη ζωή να προχωρά, εντούτοις αυτοί, αντί να προσπαθούν να συγχρονίσουν το βηματισμό τους με τη ζωή και το αυτονόητο, μέμφονται, πολλές φορές, την αλλαγή, την εξέλιξη και την πρόοδο.

- Δυσκολεύουν τις διαπροσωπικές σχέσεις: Οι τυπικές, γενικευμένες και κατεστημένες

αντιλήψεις στον τρόπο επικοινωνίας οδηγούν στην «ομογενοποίηση» συμπεριφορών και δε διευκολύνουν την πρόσβαση από το «εγώ» στο «εσύ». Οι άνθρωποι ανταλλάσσουν πανομοιότυπους χαιρετισμούς, με αποτέλεσμα οι σχέσεις να γίνονται ψυχρές και υποκριτικές. Οι θιασώτες των στερεοτύπων αναμασούν συγκεκριμένες φράσεις, που θυμίζουν νοοτροπία μαθητών οι οποίοι αποστήθισαν το μάθημά τους. Ο στερεότυπος καθωσπρεπισμός δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνήσουν όπως αισθάνονται, να εκφράσουν αυθόρμητα, πηγαία και αυθεντικά τις σκέψεις τους και να νιώσουν ελεύθεροι, αποδεσμευμένοι από τον κλοιό των τυπικοτήτων. είναι δέσμιοι ενός προκαθορισμένου πλαισίου, ενός «πρωτοκόλλου» συμπεριφοράς. Επίσης, με βάση τις στερεότυπες αντιλήψεις εξιδανικεύουμε τα δικά μας πρότυπα και αξιολογούμε αβασάνιστα ενέργειες ή τρόπους συμπεριφοράς συνανθρώπων μας, με

αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η επικοινωνία μας μαζί τους.

- Τα στερεότυπα στις ηθικές αξίες οδηγούν στη φαλκίδευση των αξιών αυτών. Γνωρίζουμε από την ιστορία, αλλά και από την καθημερινή μας πρακτική ότι υπάρχουν αξίες, οι οποίες σε κάθε εποχή είχαν διαφορετικό περιεχόμενο. Η αντιμετώπισή τους από διαφορετική οπτική γωνία από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την πρόοδο των κοινωνιών. Η έννοια της ηθικής ανέκαθεν ήταν έννοια δυναμική. Η στατική αντιμετώπισή της οδηγεί σε αγκυλώσεις. Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, τι δίκαιο και τι άδικο στο πέρασμα των χρόνων ξέφυγαν από τα κρατούντα στερεότυπα, μπήκαν στη βάσανο της κριτικής επεξεργασίας, προσαρμόστηκαν σε προοδευτικές αντιλήψεις και αποδεσμεύτηκαν από την υποκειμενική και ιδιοτελή αντιμετώπισή τους.

* Στην πολιτική ζωή: Τα στερεότυπα τόσο στις αντιλήψεις των πολιτικών, όσο και στη

λειτουργία των κοινοβουλίων παρεμποδίζουν την υιοθέτηση νέων τακτικών και μεθόδων για την προώθηση θεμάτων που αφορούν τους πολίτες μιας χώρας. Τα στερεότυπα στην πολιτική ζωή αντιπροσωπεύουν το συντηρητισμό, φαλκιδεύουν τη δημοκρατία και επιδρούν ανασχετικά στην κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

* Στον ψυχολογικό τομέα: Ακολουθώντας κανείς στερεότυπες αντιλήψεις και συμπεριφορές στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής του, γνωρίζει το επόμενο βήμα, την επόμενη πράξη και την επόμενη αντίδραση, γιατί επαναλαμβάνονται όμοιες και απαράλλαχτες καταστάσεις.

* Στον εθνικό τομέα: Τα εθνικά στερεότυπα συχνά οδηγούν στο φανατισμό, στο δογματισμό, στις ακραίες εθνικιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις, που με τη σειρά τους οδηγούν σε ανεπίτρεπτες συμπεριφορές και απάνθρωπες κοινωνικές πρακτικές. Ακόμη, τα εθνικιστικά στερεότυπα διαιωνίζουν τις φυλετικές διακρίσεις και καταπατούν τα δικαιώματα των μειονοτήτων, καταστάσεις που συχνά οδηγούν στην εσωστρέφεια, στην απομόνωση και στον αποκλεισμό.

* Στον πολιτιστικό τομέα: Παρεμποδίζουν την προσέγγιση των λαών, γιατί οι θιασώτες των στερεοτύπων δεν υιοθετούν την εκτίμηση ότι οι πολιτισμοί είναι συμπληρωματικοί και ότι οφείλουμε να σεβόμαστε τις πολιτιστικές αξίες των άλλων χωρών.

* Στην τέχνη τα στερεότυπα παρεμποδίζουν την εμφάνιση νέων μορφών, νέων τρόπων

δημιουργίας και νέων τεχνοτροπιών. Ειδικότερα:

- Τα λογοτεχνικά έργα δημιουργούνται με βάση τα προϋπάρχοντα «κλισέ» και απουσιάζει η έμπνευση και η πρωτοτυπία. Λείπει η ποικιλομορφία στον τρόπο έκφρασης και η τεχνοτροπία και η μεθοδολογία ανάπτυξης ιδεών και απόψεων είναι σχεδόν ίδιες και απαράλλαχτες, με αποτέλεσμα τα λογοτεχνικά έργα να καταντούν ανούσια και βαρετά.

- Το ίδιο συμβαίνει και στη μουσική, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική και στις άλλες τέχνες, που υπακούουν σε «έτοιμα σχήματα», σε στερεότυπα.

Με βάση τις πιο πάνω σκέψεις μπορούμε να ισχυριστούμε πως τα στερεότυπα τυποποιούν συμπεριφορές, εμποδίζουν την αντικειμενική κρίση, απλουστεύουν την πραγματικότητα, παραμορφώνουν κανόνες, αξίες, πρότυπα και αντιλήψεις, γενικεύουν καταστάσεις και οδηγούν σε έναν ομοιόμορφο, μονοσήμαντο και ανούσιο τρόπο ζωής. Δεν αποτελούν πρόοδο αλλά αναίρεση της προόδου.

Τρόποι αντιμετώπισης των στερεοτύπων

1. Η οικογένεια:

- να διαμορφώνει κατάλληλο κλίμα, αφήνοντας στα παιδιά περιθώρια προσωπικών κρίσεων και πρωτοβουλιών

- να καλλιεργεί το διάλογο

- οι γονείς να αποφεύγουν την επιβολή των απόψεών τους και τον πειθαναγκασμό

2. Η Παιδεία να:

- έχει ανθρωπιστικό περιεχόμενο, για την ανάπτυξη σεβασμού προς τον άνθρωπο ως οντότητα και αξία

- καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό, για τη δυνατότητα διαμόρφωσης

προσωπικής γνώμης

- διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου.

3. Σεβασμός στην παράδοση, όχι όμως στη στείρα προσήλωση, στην προγονοπληξία.

4. Τα ΜΜΕ να:

- παρέχουν αντικειμενική πληροφόρηση

- αποφεύγουν την παραπληροφόρηση και την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων και συμφερόντων

- επιτρέπουν την πολυφωνία και να ενισχύουν τον πλουραλισμό των ιδεών και των απόψεων

- τηρούν την αρχή της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

5. Οι πνευματικοί άνθρωποι:

- να καλλιεργούν το ανθρωπιστικό πνεύμα

- να προωθούν το πνεύμα του διεθνισμού

- με τις διαφωτιστικές τους παρεμβάσεις να αποκαθιστούν την αλήθεια των πραγμάτων.

6. Ο ίδιος ο άνθρωπος να:

- βρίσκεται πάντα σε πνευματική και συνειδησιακή εγρήγορση

- φροντίζει για προσωπική αυτομόρφωση και καλλιέργεια και να είναι ενήμερος για την παγκόσμια εξέλιξη

- διακρίνεται από διαλλακτικότητα και έλλειψη φανατισμού

- αποφεύγει την άγονη προσήλωση σε παραδοσιακά δόγματα και θέσεις. μετουσιώνει τις νέες ιδέες σε καθημερινή πρακτική.

Παρατσούκλια

Οι συνέπειες από τα παρατσούκλια

α. Σε ατομικό επίπεδο

- Δημιουργούν συμπλέγματα κατωτερότητας

- Ανασφάλεια

- Πίκρα, απογοήτευση του ατόμου από τον περίγυρο

- Παραγκωνισμός του ατόμου

- Το άτομο χάνει το θάρρος, την αυτοπεποίθησή του και τον αυτοσεβασμό του

- Ψυχικά τραύματα, μοναξιά

β. Σε κοινωνικό επίπεδο

- Περιθωριοποίηση

- Μοναξιά

- Απομόνωση

- Το άτομο οδηγείται σε κοινωνική περιθωριοποίηση

- Οξύνεται ο κοινωνικός ρατσισμός

- Προκαταλήψεις

- Δυσφήμηση

- Το άτομο οδηγείται στη βία

- Επιπτώσεις και στο επαγγελματικό του κύρος.

- Εκτός από ψυχολογικά προβλήματα που αποκτά, φτάνει στο σημείο να αδιαφορεί εντελώς για την ομάδα και να μη συμμετέχει σε κοινωνικές και πολιτικές δραστηριότητες.

- Ίσως το άτομο από αντίδραση να υιοθετήσει μια ανάλογη συμπεριφορά και το φαινόμενο να διαιωνίζεται.

Τρόποι άμυνας απέναντι στα παρατσούκλια

- Αδιαφορία.

- Αντιμετώπιση με χιούμορ.

- Καλλιέργεια ποικίλων ενδιαφερόντών ώστε ο άνθρωπος να αποκτήσει ευρεία παιδεία.

- Κατάλληλη διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια και το σχολείο ώστε να τα αντιμετωπίζει κριτικά

Σεξισμός

Ορισμός

_ Σεξισμός ονομάζεται το σύνολο των προκαταλήψεων και συμπεριφορών, οι οποίες πηγάζουν από την αυθαίρετη ιδεολογία που έχει τη βάση της στο διαχωρισμό των φύλων σε αρσενικό και θηλυκό (Simon de Beauvoir 1949, Cixous 1997), και οι οποίες θεωρούν το ένα εκ των δύο φύλων βιολογικά, ηθικά, διανοητικά και πνευματικά υποδεέστερο του άλλου, επιτρέποντας -ή και θεσμοθετώντας- τις εναντίον του συστηματικές διακρίσεις, αρνητικές.

_ Ο σεξισμός αφορά στις πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυθαίρετες διακρίσεις κατά των γυναικών με βάση τα στερεότυπα του φύλου τους και μόνο, στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας. Στην ακραία μορφή του εκδηλώνεται και ως μισογυνία (ή μισανδρία, όταν στρέφεται ενάντια στους άνδρες), όρος που υποδηλώνει το γενικευμένο μίσος και την ακραία προκατάληψη εναντίον των γυναικών (ή ορισμένων κατηγοριών γυναικών), από άτομα ανεξαρτήτως φύλου ή από ολόκληρες κοινωνίες.

_ Ετυμολογία: μεταφορά του αγγλικού sexism

 

Αίτια

Κοινωνικά

• Η επιβίωση αντιλήψεων των πατριαρχικών κοινωνιών που βασίζονταν στη γυναικεία αδυναμία προσφοράς στη γεωργική παραγωγική διαδικασία και συμβολής στον αγώνα διαφύλαξης των αγαθών από ξένη επιβουλή.

• Ο αποκλεισμός της γυναίκας από τη μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση.

• Τα μεταδιδόμενα στις επόμενες γενιές, και από τις ίδιες τις γυναίκες, στερεότυπα και προκαταλήψεις, σχετικά με τη μειονεξία της γυναίκας, τη φυσική και διανοητική κατωτερότητά της έναντι του άντρα.

• Η σταδιακή διαμόρφωση αυστηρών κοινωνικών στερεοτύπων για την ταυτότητα του φύλου που δεν επιτρέπουν αποκλίσεις (το αγόρι: διαχειριστής της περιουσίας, πολεμιστής, παραγωγός, πολίτης - το κορίτσι: ενασχόληση με τις οικιακές εργασίες, γάμος, μητρότητα), αφού τα άτομα αξιολογούνται με αυτά τα κριτήρια.

Μ.Μ.Ε.

• Η λανθασμένη λειτουργία των ΜΜΕ, τα οποία (μέσα από την ενημερωτική, ψυχαγωγική και διαφημιστική τους λειτουργία): o προβάλλουν πρότυπα υπεροχής του άνδρα και υστέρησης της γυναίκας,

o εκμεταλλεύονται τη γυναίκα στη διαφήμιση (εμπορευματοποίηση της γυναικείας ομορφιάς - η γυναίκα ως ποθητό αντικείμενο)

Παιδεία

• Για το πρόβλημα ευθύνεται η εκπαίδευση με τα πρότυπα που προβάλλει και την αποσιώπηση ή υποβάθμιση του πραγματικού ρόλου της γυναίκας, σε καίριες ιστορικές στιγμές.

Κράτος

• Αδιαφορία ή και ανοχή του κράτους (μη τήρηση σχετικών νόμων ή και μη θέσπισή τους).

Ευθύνες ανδρών

• Η προβαλλόμενη αντίσταση του άνδρα σε τομές εξίσωσης των φύλων (συνειδητή ή ασυνείδητη), καθώς δεν είναι προετοιμασμένος ή και διατεθειμένος να δεχθεί ένα καινούριο δρόμο επικοινωνίας, αλληλοσεβασμού και κοινής δημιουργίας των

δύο φύλων.

Ευθύνες γυναικών

• Η αδυναμία της γυναίκας να συνειδητοποιήσει την πραγματική της θέση, να τη διεκδικήσει αλλά και να αναλάβει τις ευθύνες που απορρέουν από αυτή (άγνοια, θεληματική υποταγή).

• Η αδράνεια (και το «βόλεμα») ορισμένων γυναικών και αποποίηση των ευθυνών τους.

Συνέπειες

Στη ζωή των γυναικών

• Κοινωνική περιθωριοποίηση.

• Συμπτώματα χαμηλής αυτοεκτίμησης (έλλειψη αυτοπεποίθησης, παθητικότητα, συμπλέγματα κατωτερότητας).

• Bιλήμματα και συνειδησιακά προβλήματα από την έλλειψη χρόνου για ανταπόκριση σε όλες τις υποχρεώσεις.

• Bιατήρηση των παραδοσιακών ρόλων στην οικογένεια, όπου έχει όλη την ευθύνη: νοικοκυριό, ανατροφή των παιδιών.

• Περιορισμός του ελεύθερου χρόνου, με την ένταξή της στην παραγωγική δραστηριότητα.

• Αποχή από τις κοινωνικές δραστηριότητες.

• Στον εργασιακό χώρο αντιμετωπίζει εντονότερα το πρόβλημα της ανεργίας, της εκμετάλλευσης, της άνισης και άδικης αμοιβής, των αυθαίρετων απολύσεων.

• Εκμετάλλευση του γυναικείου φύλου από τα ΜΜΕ στη διαφήμιση.

• Περιορισμένη συμμετοχή στο συνδικαλισμό, στην πολιτική και στις υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις.

Στη ζωή των ανδρών

• Ανάληψη δυσβάστακτων υποχρεώσεων.

• Άγχος από τις αγωνιώδεις προσπάθειες για ανταπόκριση στο ρόλο του ισχυρού.

• Εγωισμός και ρατσιστικές αντιλήψεις για το γυναικείο φύλο.

Στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

• Δυσαρμονία στις σχέσεις των δύο φύλων (ανταγωνισμός, καχυποψία, υποκρισία).

• Κρίση στο θεσμό της οικογένειας, που επηρεάζει την ψυχολογία και των παιδιών.

• Bιατήρηση των εξουσιαστικών δομών στην κοινωνία, με αποτέλεσμα τον αυταρχισμό και τις κοινωνικές αδικίες.

• Στέρηση της κοινωνίας από άξια παραγωγικά άτομα, με τον παραγκωνισμό της γυναίκας στον επαγγελματικό στίβο.

Η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία

Σήμερα καταγράφεται αναβάθμιση της θέσης της γυναίκας σε όλα τα επίπεδα

• Ισότιμη εκπαίδευση της γυναίκας με τον άνδρα σε όλες τις βαθμίδες - η γυναίκα είναι πνευματικά καλλιεργημένη και υπολογίζεται ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

• Κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών σε επαγγέλματα ανδρικά και γυναικεία: δεν είναι περιορισμένη μόνο στο ρόλο της νοικοκυράς, αλλά διεισδύει όλο και περισσότερο στον επαγγελματικό στίβο και σε επαγγέλματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ως αποκλειστικά ανδρικά (π.χ. στρατιωτικός) - γίνεται οικονομικά ανεξάρτητη.

• Νομοθετική καθιέρωση ίσης αμοιβής άνδρα και γυναίκας για ίση προσφορά εργασίας.

• Κατάκτηση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.

• Αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου και κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας.

• vς μητέρα έχει τον πρώτο ρόλο στην ανατροφή των παιδιών και γενικότερα είναι φορέας πολλών -συχνά αντικρουόμενων- κοινωνικών ρόλων (σύζυγος- μητέρα- νοικοκυρά).

• Η γυναίκα παύει να ζει περιορισμένη στο σπίτι, ξεπεράστηκαν τα ταμπού και οι προκαταλήψεις.

• Διακρίνεται στον πολιτικό στίβο (πολλές γυναίκες ακόμα και πρωθυπουργοί).

• Ξεχωρίζει στην επιστημονική έρευνα.

• Ανταμείβεται στο χώρο της τέχνης.

• Συμμετέχει και διακρίνεται στο χώρο του αθλητισμού ισότιμα με τον άνδρα.

Προτάσεις για τη γυναικεία χειραφέτηση και απελευθέρωση που θα οδηγήσει στην ουσιαστική εξίσωση των φύλων

• Απελευθέρωση της γυναίκας από τα συμπλέγματα κατωτερότητας, πνευματική και οικονομική χειραφέτηση.

• Αποδέσμευση από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που την κρατούν εγκλωβισμένη για αιώνες.

• Διαρκής καλλιέργεια του πνεύματος και των ενδιαφερόντων της ώστε να διαμορφώνει ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

• Συνειδητή αποδοχή της ισότητας από το ανδρικό φύλο.

• Αλληλοσεβασμός, που προϋποθέτει τον αυτοσεβασμό.

• Αλληλοβοήθεια και αλληλοσυμπλήρωση στους ρόλους που ο καθένας έχει αναλάβει, μέσα σε πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας.

• Συμμετοχή όλων των μελών της οικογένειας στις οικιακές εργασίες.

• Η αγωγή που προσφέρει η οικογένεια και το σχολείο θα πρέπει να προάγει την ισότητα των δύο φύλων (αγωγή ισότητας και σε θεωρητικό και σε πρακτικό επίπεδο).

• Παιδεία ανθρωπιστική για την καλλιέργεια του σεβασμού προς την ανθρώπινη οντότητα, ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία και κοινωνική τάξη.

• Εφαρμογή στην πράξη των νομοθετικών ρυθμίσεων για την ισότητα μέσα από την προβολή μιας «άλλης» κουλτούρας ζωής (ήθη, νοοτροπία) και την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση.

• Ευρύτερος εκσυγχρονισμός του οικογενειακού και εργατικού δικαίου.

• Προστασία μητρότητας - αναγνώριση οικιακής απασχόλησης.

• Πίστη στις αρχές της δημοκρατίας και προσπάθεια για πρακτική εφαρμογή τους στους επιμέρους τομείς της κοινωνικής δράσης.

Στερεότυπα και προκαταλήψεις

Τι είναι το στερεότυπο;

https://www.living-democracy.gr/textbooks/volume-3/part-1/unit-1/material-for-teachers-8/

Οι άνθρωποι ορίζονται συχνά με βάση την ένταξή τους σε ομάδες, ανάλογα με τον πολιτισμό τους, τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, την προέλευσή τους ή εξωτερικά χαρακτηριστικά όπως το χρώμα του δέρματος, το ύψος τους, το χτένισμα ή τον τρόπο ντυσίματος.

Συχνά αυτός ο καθορισμός των ομάδων συνοδεύεται από συγκεκριμένες ιδιότητες που αποδίδονται στα άτομο, με αποτέλεσμα συγκεκριμένες εικόνες να συνδέονται με ορισμένες ομάδες. Αν αυτές οι εικόνες γίνονται υπερβολικές σε βαθμό που να μην ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματικότητα, τις ονομάζουμε στερεότυπα.

Στερεότυπα μπορούμε να βρούμε και σε βιβλία (ακόμα και σχολικά εγχειρίδια), κόμικς, διαφημίσεις ή ταινίες. Σίγουρα όλοι έχουμε συναντήσει τέτοια στερεότυπα. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την εικόνα γυναικών από την Αφρική φορώντας φούστες από φύλλα φοίνικα, με παχιά χείλη και μικρά οστά κολλημένα στις μύτες τους.

Από το στερεότυπο στην προκατάληψη

Αν ένα άτομο ή μια ομάδα κρίνεται μόνο με βάση τα σχετικά στερεότυπα, τότε μιλάμε για προκατάληψη. Διαμορφώνεται μια άποψη για ένα άτομο ή μια ομάδα χωρίς να το γνωρίζουμε πραγματικά. Τέτοιες απόψεις ή ιδέες συχνά δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα, ενώ μπορεί επίσης να είναι δυσμενείς ή εχθρικές.

“Θετικά” στερεότυπα

Όμως, υπάρχουν επίσης και τα θετικά στερεότυπα. Για παράδειγμα, αν κάποιος υποστηρίζει ότι οι μαύροι είναι γρήγοροι δρομείς, μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι ένα θετικό στερεότυπο. “Τότε, τι κακό υπάρχει σ’ αυτό;” θα σκεφτείτε. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται λανθασμένη γενίκευση. Απλά σκεφτείτε: Είναι πράγματι αλήθεια ότι όλοι οι μαύροι άνθρωποι είναι γρήγοροι δρομείς;

Για ποιο πράγμα είναι καλά τα στερεότυπα;

Οι προκαταλήψεις φαίνεται να κάνουν τον κόσμο απλούστερο. Αν οι άνθρωποι συναντούν άλλους ανθρώπους που μοιάζουν παράξενοι, δημιουργείται μια αίσθηση ανησυχίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι προκαταλήψεις επιτρέπουν στους ανθρώπους να αποκρύψουν την ανησυχία τους – μπορώ να υποκριθώ ότι γνωρίζω τα πάντα για τον/ους άλλο/ους και ότι δεν χρειάζεται να κάνω ερωτήσεις. Αλλά το αποτέλεσμα είναι, εξαρχής, ότι είναι αδύνατη η ουσιαστική επαφή και η πραγματική κατανόηση.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα των προκαταλήψεων;

Οι προκαταλήψεις είναι επιθετικές. Αρχικά, χρησιμοποιούνται για άδικη αντιμετώπιση. Οι προκαταλήψεις στερούν από τους ανθρώπους την ευκαιρία να δείξουν ποιοι είναι και τι μπορούν να πετύχουν. Για παράδειγμα, ένας εργοδότης μπορεί να μην δώσει σε έναν τούρκο υποψήφιο μια δουλειά γιατί έχει ακούσει ότι “αυτοί“ πάνε πάντα στην δουλειά αργοπορημένοι. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να προσκολληθούν σε προκαταλήψεις και λαϊκιστικές ιδέες αν και δεν γνωρίζουν κάποιον που τις επιβεβαιώνει.

Τι μπορούμε να κάνουμε κατά των προκαταλήψεων;

Οι προκαταλήψεις είναι πολύ ανθεκτικές. Αλλά η ελπίδα δε χάνεται: κανείς δεν γεννιέται με προκαταλήψεις. Μαθαίνονται και απομαθαίνονται. Πριν κρίνετε κάποιον, ζητείστε του να εξηγήσει γιατί έκανε αυτό για το οποίο κρίνεται. Να θυμάστε ότι σίγουρα δεν θα θέλατε να κριθείτε χωρίς να σας ακούσουν.

Στερεότυπα.

    «Τα  στερεότυπα  έχουν  οριστεί  ως  η  προκατειλημμένη  στάση  ενός  ατόμου  ή  μιας  ομάδας  που  γενικεύεται  σε  ολόκληρο  έθνος, φυλή  ή  θρησκεία.

Είναι  ουσιαστικά  υπεραπλουστεύσεις  γεγονότων, όπου  παραβλέπονται  οι  ατομικές  διαφορές  με  αποτέλεσμα  να  αποδίδονται  χαρακτηριστικά  σε  κάποιο  μέλος  μιας  ομάδας  που  στην  πραγματικότητα  μπορεί  και  να  μην  έχει (Lum, 1992). Ο Axelson (1985) αναφέρει  τα  ακόλουθα  χαρακτηριστικά  των  στερεoτύπων: α) τα στερεότυπα είναι «διεισδυτικά».

Αυτό σημαί­νει, ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του, προσωπικές «θεωρίες» σχετι­κά με τα χαρακτηριστικά των άλλων, β) τα στερεότυπα που έχει ένα άτο­μο είναι πολύ συχνά αρνητικά, όταν αφορούν σε άτομα ή ομάδες που τα θεωρεί διαφορετικά από το ίδιο ή την ομάδα στην οποία ανήκει και γ) τα στερεότυπα εμποδίζουν την ικανότητα για ακριβείς αξιολογήσεις, με αποτέλεσμα την ύπαρξη παρερμηνεύσεων και παρανοήσεων.

Συνήθως, ένας άνθρωπος που έχει γίνει αντικείμενο στερεοτυπικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων βρίσκεται στη δύσκολη και καταπιεστι­κή θέση να έχει δύο κοινωνικές ταυτότητες: α) την πιθανή κοινωνική ταυ­τότητα, δηλαδή αυτό που έχουν καθορίσει οι άλλοι για αυτόν και β) την πραγματική ταυτότητα, δηλαδή αυτή που βιώνει ο ίδιος.

Όσο μεγαλύτε­ρο γίνεται το χάσμα μεταξύ των δύο ταυτοτήτων, τόσο μεγαλύτερη είναι η κοινωνική καταπίεση που υφίσταται αυτός ο άνθρωπος και τόσο περισ­σότερο παρεμποδίζεται η επιτυχής και ομαλή προσαρμογή του (Αζίζι- Καλαντζή, Ζώνιου-Σιδέρη & Βλάχου, 1996).

Τα παιδιά, ήδη από την προσχολική ηλικία, διαμορφώνουν συγκεκρι­μένες συμπεριφορές προς τα άτομα της δικής τους εθνικής ομάδας και αυτά των άλλων λαών και υιοθετούν από πολύ νωρίς αρνητικά στερεότυ­πα και προκαταλήψεις.

Η προκατάληψη μαθαίνεται από τα μικρά παιδιά με το να ακούν τι λένε και να βλέπουν τι κάνουν οι γονείς τους, οι φίλοι τους και οι συμμαθητές τους και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις φυλετικές στάσεις και προκαταλήψεις που επικρατούν στον κοινωνικό περίγυρο, μέσα στον οποίο μεγαλώνουν.

Αυτό συνιστά μια ιδιαίτερη κα­τάσταση, ιδίως για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο τα τελευ­ταία χρόνια υφίσταται σημαντικές αλλαγές και καλείται να εντάξει στην κοινότητά του διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες.

Η συνειδητοποίηση των προσωπικών αντιλήψεων και των προσωπικών στερεοτύπων, προκα­ταλήψεων και άδικων ή λανθασμένων στάσεων και πεποιθήσεων αποτε­λεί βασική προϋπόθεση για την καλύτερη κατανόηση, επικοινωνία και προσέγγιση των ατόμων που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς (Norwood & Saldana, 1998).

Ειδικότερα, στο σχολικό πλαίσιο η συνειδη­τοποίηση από τους εκπαιδευτικούς των προσωπικών τους προκαταλή­ψεων απέναντι στη διαφορετική πολιτισμική ομάδα είναι δυνατό να συμ­βάλλει στην αλλαγή του κλίματος στην τάξη και στην καλύτερη προσαρ­μογή των αλλοδαπών και  παλιννοστούντων  μαθητών» ( Χατζηχρήστου, 2009).

Προκατάληψη.

«  Η  προκατάληψη  ορίζεται  ως  μια  αρνητική  στάση  απέναντι  στα  μέλη  μιας  συγκεκριμένης  κοινωνικής  ομάδας, στάση  η  οποία  βασίζεται  αποκλειστικά  στη  συμμετοχή  τους  στην  ομάδα  αυτή. Δηλαδή, κάποιος  που  είναι  προκατειλημμένος  απέναντι  σε  μια  ομάδα  τείνει  να  αξιολογεί  τα  μέλη  της  με  αρνητικό  τρόπο, απλά  και  μόνο  επειδή  ανήκουν  σε  αυτή  την  ομάδα.

Η  προσωπικότητα, η συμπεριφορά  και  τα  ιδιαίτερα  χαρακτηριστικά  κάθε  συγκεκριμένου  ατόμου  παίζουν  πολύ  μικρό  ρόλο» ( Κοκκινάκη, 2005).

Ρατσισμός.

    «  Ο ρατσισμός  είναι  ένα  κοινωνικό  και  πολιτικό  φαινόμενο  που  υποστηρίζει τη  θεωρία  περί  κατώτερων  και  ανώτερων  φυλών, και  προσπαθεί  να  διατηρήσει  την  καθαρότητα  μιας  φυλής  έναντι  των  άλλων. Είναι  ένα  πλέγμα  αντιλήψεων, στάσεων, συμπεριφορών  και  θεσμοθετημένων  μέτρων  που  εξαναγκάζει  ορισμένους  ανθρώπους  σε  υποτελή  διαβίωση, επειδή  ανήκουν  σε  μια  διακριτή  κατηγορία  ανθρώπων»

Η  αντίληψη  αυτή  μεταδίδεται  από  το  γονιό  στο  παιδί  πολλές  φορές  ασυνείδητα, και  έτσι  αναπαράγεται  και  διευρύνεται  στο  χώρο  του  σχολείου.

Ο  Bryam (1992) αναφέρει  ότι  σύμφωνα  με  τους  Midgley  και Benedict  τα  παιδιά  αναπτύσσουν  ένα  πολιτισμικό  εγωκεντρισμό  και  δεν  αποδέχονται  τους  αλλοδαπούς  μαθητές  με  την  απλή  έννοια,  τους  ανθρώπους  που  έχουν  γεννηθεί  σε  άλλη  χώρα, sτο  πλαίσιο  μιας  κοινωνίας  που  θεωρούν  δική  τους ( Bryam, 1992).

    Σύμφωνα  με  την  Ντάνου  (2010, 177) « στην  ελληνική  σχολική   πραγματικότητα  γίνεται  συχνά  η  χρήση  του  όρου  λεκτική  βία  ή  λεκτικός  εκφοβισμός  ή  λεκτική  ψυχολογική  βία, που  είναι  η  συστηματική  χρήση  βίας  με  σκοπό  την  προσβολή  και  τον  αποκλεισμό  του  θύματος  από  την  ομάδα.

Η άσκηση  τέτοιας  μορφής  βίας  παρατηρείται  κυρίως  εναντίον  αλλοδαπών  μαθητών. Ονομάζεται  λεκτική  ρατσιστική  βία  και  έχει  ως  αποτέλεσμα  το  στιγματισμό  και  την  περιθωριοποίηση  τους».

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Αντιλήψεις για τους συνανθρώπους

Πολλές φορές οι αντιλήψεις που έχουμε για κάποιες ομάδες ατόμων, οι οποίες διαφέρουν από τη δική μας στο χρώμα, στη γλώσσα, στην καταγωγή, στη θρησκεία, στο φύλο κ.λπ., μπορεί να παίρνουν τη μορφή στερεοτύπων. Με τον όρο στερεότυπα εννοούμε βαθιά ριζωμένες και παγιωμένες πεποιθήσεις που λειτουργούν ως ετικέτες (άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές), σύμφωνα με τις οποίες κατηγοριοποιούμε άκριτα και αβασάνιστα τις διάφορες ομάδες ατόμων γύρω μας. Τέτοιες ετικέτες είναι οι αντιλήψεις όπως: «οι Άγγλοι είναι ψυχροί», «οι γυναίκες είναι φοβητσιάρες», «οι άντρες είναι θαρραλέοι», «οι Γάλλοι είναι πολιτισμένοι», «οι γυναίκες μπορούν να φροντίζουν τα παιδιά καλύτερα από τους άντρες», «τα άτομα με αναπηρίες δυσκολεύονται να εκπαιδευτούν και να εργαστούν» κ.ά. Όταν ένα στερεότυπο, που αφορά μια συγκεκριμένη ομάδα ατόμων, καταλήγει σε αρνητική συναισθηματική φόρτιση, τότε οδηγεί στην προκατάληψη.

Οι προκαταλήψεις είναι λογικά και επιστημονικά αστήρικτες. Ωστόσο, γίνονται κατά κανόνα αποδεκτές χωρίς την παραμικρή αμφισβήτηση, επειδή υπάρχουν συχνά αντιθέσεις μεταξύ διαφόρων ομάδων και λαών. Οι προκαταλήψεις μπορούν να οδηγούν σε εχθρική συμπεριφορά της μιας ομάδας έναντι της άλλης. Έτσι, εξαιτίας τους αποφεύγουμε ένα άτομο ή μια ομάδα ή μιλάμε αρνητικά για μια συγκεκριμένη ομάδα ατόμων.

Ακόμη, από την προκατάληψη απορρέουν συμπεριφορές διάκρισης, που εκδηλώνονται με υποτίμηση, με κακομεταχείριση, με χαμηλότερη αμοιβή, με αποκλεισμό από ευκαιρίες, ενώ σε πολλές περιπτώσεις εκδηλώνονται με σαρκασμό, με ενόχληση, με απειλές. Τέλος, οι προκαταλήψεις εκδηλώνονται με εχθρική συμπεριφορά, όπως απομονώνοντας, διώχνοντας, προπηλακίζοντας, σκοτώνοντας, προβαίνοντας σε γενοκτονία ή σε εθνοκάθαρση.

Το θέμα των αρνητικών αντιλήψεων για εθνότητες ή μειονότητες έχει δημιουργήσει πολλά δεινά στην ιστορία της ανθρωπότητας (π.χ. εξόντωση εκατομμυρίων Εβραίων από το χιτλερικό καθεστώς, σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους, διωγμοί Παλαιστινίων κτλ.).

Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις συνεπάγονται δυσάρεστες συνέπειες για ολόκληρους λαούς σε κοινωνικό επίπεδο. Αλλά και σε προσωπικό επίπεδο καθορίζουν πολλές φορές τη ζωή και τις επιλογές μας. Φτάνει να σκεφτούμε κατά πόσο τα στερεότυπα που αφορούν στους ρόλους των δύο φύλων (π.χ. αντρικές – γυναικείες δουλειές, ρόλοι στην οικογένεια κτλ.) επηρεάζουν τις προτιμήσεις μας για σπουδές και επαγγέλματα ή αποκλείουν τις γυναίκες (ή κάποτε και τους άντρες, αλλά σε μικρότερο βαθμό) από κάποιες θέσεις εργασίας ή αξιώματα.

Επίσης, η στερεοτυπική αντίληψη «αναπηρία σημαίνει ανικανότητα», καθώς και κοντόφθαλμες κοινωνικές πολιτικές, εξαιρούν, στιγματίζουν και περιθωριοποιούν άτομα με αναπηρίες και άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, χωρίς να τους προσφέρουν τις ευκαιρίες για μόρφωση και κοινωνική ένταξη που δικαιούνται και αξίζουν. Σε πείσμα αυτών των στερεοτύπων, άνθρωποι που είχαν διάφορες σωματικές ή άλλες ανεπάρκειες ξεχωρίζουν με τα επιτεύγματά τους κερδίζοντας τον σεβασμό και τον θαυμασμό μας για τα έργα τους. Από τα βάθη των αιώνων ενδυναμώνουν με το παράδειγμά τους την πίστη μας στην ανθρώπινη βούληση και αξία. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν: ο Όμηρος που, ενώ είναι τυφλός, γίνεται διάσημος για τα επικά ποιήματά του, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, και ο σύγχρονός μας διάσημος επιστήμονας Στίβεν Χόκινγκ που κινείται με αναπηρικό καρότσι και μιλάει με τη βοήθεια υπολογιστή. Φωτεινά παραδείγματα αποτελούν ακόμα και πολλοί άλλοι απλοί άνθρωποι γύρω μας που ξεπέρασαν τις όποιες δυσκολίες τους και τις κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος τους.

Πώς δημιουργούνται, όμως, τα στερεότυπα; Τα στερεότυπα δημιουργούνται και μεταδίδονται με πολλούς τρόπους (φανερούς και μη φανερούς) από την οικογένεια, το σχολείο, τον στρατό, την εκκλησία, τους συνομηλίκους, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας κ.λπ. Μία ομάδα στερεοτύπων σχετίζεται με τους ρόλους των δύο φύλων. Όσον αφορά στους μηχανισμούς με τους οποίους αναπαράγονται τα στερεότυπα για τους ρόλους των δύο φύλων, αρχικά μπορεί να είναι η ενίσχυση της συμπεριφοράς εκείνης που θεωρείται ότι αρμόζει σε κάθε φύλο. Για παράδειγμα, επιβραβεύουμε τα κορίτσια, όταν συγυρίζουν το δωμάτιό τους ή μαλώνουμε τα αγόρια, όταν κλαίνε. Όμως, μηχανισμό παραγωγής στερεοτύπων μπορεί να αποτελέσει και η μίμηση της συμπεριφοράς άλλων, οι οποίοι λειτουργούν ως πρότυπα (π.χ. πατέρας), αλλά και η κοινωνική ενθάρρυνση ή επιβράβευση, τα αρνητικά σχόλια ή η αρνητική κριτική και απόρριψη της συμπεριφοράς από τα μέλη της ευρύτερης κοινότητας.

Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός Γ΄ Γυμνασίου. Σχεδιάζοντας το

Επαγγελματικό μου Μέλλον. Αθήνα: ΟΕΔΒ, 71-74 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ 1

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις).

(μονάδες 20)

Β1. Σύμφωνα με το κείμενο, με ποιον τρόπο οι αντιλήψεις παίρνουν τη μορφή στερεοτύπων, ενώ τα στερεότυπα τη μορφή προκαταλήψεων; (60 – 80 λέξεις).

(μονάδες 10)

Β2.α. Να επισημάνετε τις δύο διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Οι προκαταλήψεις… ατόμων) του κειμένου.

(μονάδες 2)

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη;

(μονάδες 3)

Γ1.α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: πολιτισμένοι, καλύτερα, αστήρικτες, κερδίζοντας, ενθάρρυνση.

(μονάδες 5)

Γ1.β. Να γράψετε μία πρόταση με καθεμιά από τις αντώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους.

(μονάδες 5)

Γ2. «Τα στερεότυπα μεταδίδονται από την οικογένεια».

Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από τους συντάκτες του κειμένου.

(μονάδες 5)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

(Φροντιστήρια Πουκαμισάς)

Α.

ΘΕΜΑ: Οι αστήρικτες αντιλήψεις για τους συνανθρώπους, οδηγούν σε στερεότυπα και προκαταλήψεις και ως επακόλουθο προκαλούν πλήθος συνεπειών.

 Ορισμός της έννοιας στερεότυπα και επεξήγησή της μέσω παραδειγμάτων.

 Οι προκαταλήψεις, αν και αβάσιμες, ωθούν τους ανθρώπους σε αρνητικές συμπεριφορές.

 Τρόποι εκδήλωσης προκατειλημμένων συμπεριφορών.

 Τα στερεότυπα για τις εθνότητες έχουν δημιουργήσει πληθώρα προβλημάτων.

 Επιπτώσεις στερεοτύπων σε κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο. Σε προσωπικό επίπεδο επηρεάζουν τις επιθυμίες των ανθρώπων.

 Απομόνωση ατόμων με αναπηρίες σε ποικίλες εκφάνσεις της ζωής, ως απόρροια των στερεοτυπικών αντιλήψεων. Αντίδραση αυτών των ανθρώπων μέσω της ανάδειξής τους σε διάφορους τομείς.

 Μέσα και τρόποι ανάπτυξης και διάδοσης των στερεοτύπων. Υπεύθυνοι οι φορείς κοινωνικοποίησης.

Β1. Σύμφωνα με το κείμενο, οι αντιλήψεις μπορούν να πάρουν τη μορφή στερεοτύπων και στη συνέχεια αυτά, τη μορφή προκαταλήψεων. Σχετικά με τις αντιλήψεις, αυτές μετατρέπονται σε στερεότυπα, όταν έχουν σταθεροποιηθεί και χαραχτεί ως πιστεύω στους ανθρώπους. Λειτουργούν, δηλαδή, πια σαν “ταμπέλες”, χωρίς βέβαια να έχουν υποστεί κριτική επεξεργασία και αφορούν ποικίλες ομάδες της κοινωνίας. Επίσης, τα στερεότυπα λαμβάνουν τη μορφή προκαταλήψεων, όταν αφορούν μία δεδομένη ομάδα και καταλήγουν με αρνητική συναισθηματική φόρτιση.

Β2α. “Ωστόσο”, “Έτσι”

Β2β. Η λέξη “ωστόσο” δηλώνει αντίθεση, ενώ η λέξη “έτσι” δηλώνει συμπέρασμα.

Γ1α. Απολίτιστοι, χειρότερα, βάσιμες, χάνοντας, αποθάρρυνση

Γ1β. Πολλά άτομα χάνοντας τη δουλειά τους οδηγούνται σε κατάθλιψη.

Οι απολίτιστοι άνθρωποι συμπεριφέρονται με αγένεια στους συμπολίτες τους και γενικά σε κάθε πτυχή της ζωής τους.

Μόνο αποθάρρυνση δέχτηκε ο Κώστας από τους οικείους του για την επιλογή του, σχετικά με τις σπουδές του.

Βάσιμες υποψίες και διάσπαρτα ευρήματα στοχοποιούν τον κύριο Οικονόμου, ως τον

ληστή της τράπεζας.

Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου περνούν πολύ χειρότερα στην καθημερινότητά τους, λόγω της έλλειψης βασικών ειδών διατροφής και φαρμάκων.

Γ2. Οι συντάκτες του κειμένου επέλεξαν την παθητική σύνταξη,διότι ήθελαν να δοθεί έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου,στην ίδια την πράξη της μετάδοσης των στερεοτύπων.

ΘΕΜΑΤΑ 2

B1. Σύμφωνα με το κείμενο, με ποιους μηχανισμούς αναπαράγονται τα στερεότυπα των δύο φύλων; (60-80 λέξεις).

(μονάδες 10)

B2. Να εντοπίσετε δύο τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος (Πολλές φορές… προκατάληψη) του κειμένου και να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.

(μονάδες 5)

Γ. (Μονάδες 15)

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις ή τις φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: τα στερεότυπα, οικογένεια, αναπαράγονται, μίμηση της συμπεριφοράς, αρνητική κριτική. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο, τον

χρόνο κ.λπ.).

(μονάδες 10)

Γ2. Να βρείτε στο κείμενο πέντε παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

(μονάδες 5

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Β1. Σύμφωνα με το κείμενο, υφίστανται μηχανισμοί με τους οποίους αναπαράγονται τα στερεότυπα των δύο φύλων. Ειδικότερα, η αναπαραγωγή συντελείται με την επιβράβευση της συμπεριφοράς ανάλογα με το φύλο. Για παράδειγμα, επαινείται το κορίτσι που κάνει δουλειές ή επικρίνεται το αγόρι όταν δε συμπεριφέρεται “ως άνδρας”. Επιπρόσθετα, μηχανισμός για τη συγκεκριμένη ομάδα στερεοτύπων αποτελεί και η μίμηση συμπεριφοράς τρίτων, όπως των γονιών, αλλά και η γενικότερη ενθάρρυνση του κοινωνικού περιβάλλοντος. Τέλος, μέσο εγκαθίδρυσης στερεοτύπων συνιστά η οποιαδήποτε μορφή απόρριψης από την κοινότητα.

Β2. Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Αναλυτικότερα, στο πρώτο μισό της παραγράφου εντοπίζεται η μέθοδος ανάπτυξης του ορισμού. Ως οριστέα έννοια τίθεται η λέξη “στερεότυπα”, ως γένος οι “βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις..” και τέλος, ως ειδοποιός διαφορά “που λειτουργούν...γύρω μας”. Η ύπαρξη των λέξεων “όρος” και “εννοούμε” πιστοποιούν τον τρόπο ανάπτυξης. Στο δεύτερο μισό της παραγράφου παρατηρείται ως τρόπος ανάπτυξης, τα παραδείγματα. Πιο συγκεκριμένα, παρατίθενται οι αντιλήψεις- στερεότυπα “Οι Άγγλοι είναι ψυχροί”, “οι γυναίκες είναι φοβιτσιάρες” και άλλα. Η ύπαρξη της λέξης “όπως” βοηθά στην τεκμηρίωση της μεθόδου.

Γ. Τα στερεότυπα ως παγιωμένες αντιλήψεις δημιουργούν συνήθως αρνητικές επιπτώσεις.

Ένας τρόπος μάθησης για τα παιδιά αποτελεί η μίμηση της συμπεριφοράς των γονιών τους.

Οι φήμες, αληθινές και μη, αναπαράγονται με ταχύτητα φωτός λόγω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.

Η οικογένεια, δηλαδή, οι γονείς, τα αδέρφια και οι κοντινοί συγγενείς είναι υπεύθυνοι για τη σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού.

Οι συνεχείς αρνητικές κριτικές σε συγκεκριμένες μειονότητες προκαλούν προκαταλήψεις.

Γ2. “ριζωμένες πεποιθήσεις”, “κοντόφθαλμες πολιτικές”, “κερδίζοντας τον σεβασμό”, “φωτεινά παραδείγματα”, “κοινωνική ενθάρρυνση”

Κείμενο

[Υπερβαίνοντας τα στερεότυπα]

Οι Παραολυμπιακοί αγώνες είναι ένα από τα μεγαλύτερα αθλητικά γεγονότα, ενώ αποτελούν και μια μεγάλη διοργάνωση με πολλές συμμετοχές. Προσφέρουν υψηλού επιπέδου θέαμα, ενώ ταυτόχρονα έχουν τεράστια αξία παραδειγματισμού, καθώς και ιδιαίτερη βαρύτητα για τα ιδεώδη του αθλητισμού με ανεκτίμητη εκπαιδευτική σημασία. Η συμμετοχή του κόσμου στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας ήταν μεγάλη, ενώ διαπιστώνουμε και αλλαγή της κοινωνικής αντιμετώπισης της αναπηρίας.

Ας εξετάσουμε, όμως, την πραγματικότητα πριν από τους Παραολυμπιακούς Αγώνες. Τότε η παρουσίαση των ατόμων με αναπηρία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν αποσπασματική. Επίσης, υπήρχε πολύ μικρή παρουσίαση στις εφημερίδες και στην τηλεόραση και με έντονο τρόπο γινόταν η προβολή στερεοτύπων, αφού στο μεγαλύτερο ποσοστό τους οι ειδήσεις, οι οποίες αναφέρονταν στην αναπηρία, ήταν αρνητικές. Κυρίως, εστίαζαν στα προβλήματα και στη δυστυχία που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία. Έτσι, οι αθλητές αντιμετωπίζονταν ως «ήρωες της ζωής». Μάλιστα, η φράση αυτή υπογραμμιζόταν διαρκώς, ενώ συνεχίζει να χρησιμοποιείται και σήμερα. Ακόμη, σε άρθρα αλλά και σε εκπομπές της τηλεόρασης παρουσιάζεται πάντοτε ως εξαιρετικό κατόρθωμα το γεγονός ότι κάποιος άνθρωπος με αναπηρία ασχολείται με τον αθλητισμό. Επομένως, δεν είναι σπουδαίο το ότι επιτυγχάνει μια σημαντική επίδοση ή ότι προπονείται συστηματικά, για να πετύχει τους στόχους του. Αυτό δε μετράει καθόλου. Αντίθετα, έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι από τη στιγμή που ασχολείται με τον αθλητισμό γίνεται αυτόματα ένας ήρωας, ένας υπεραθλητής.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το ενδιαφέρον να προβληθούν τα θέματα του Παραολυμπιακού Αθλητισμού από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν περιορισμένο πριν τους Αγώνες και φυσικά διαπιστώθηκε και πάλι η προτίμηση στις αρνητικές επιδόσεις ακόμη και στον αθλητισμό. Ήταν δηλαδή προτιμότερο να τονιστεί ότι κάποιοι αθλητές δεν κατάφεραν να πάνε σε κάποιο πρωτάθλημα ή ότι η Πολιτεία δε στηρίζει τους αθλητές, όπως θα έπρεπε, παρά να προβληθεί κάποια διάκριση, κάποιο εξαιρετικό επίτευγμα ενός αθλητή.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο αποτελεί το λεξιλόγιο με το οποίο παρουσιάζονται οι ειδήσεις, όταν γίνεται αναφορά σε άτομα με αναπηρία και σε αθλητές με αναπηρία. Αυτό που συνέβαινε συχνά πριν τους Παραολυμπιακούς Αγώνες είναι ότι οι αθλητές δεν αντιμετωπίζονταν ως αθλητές. Χρησιμοποιούνταν όροι, όπως «πρωταθλητές της ζωής», «αυτά τα παιδιά», ενώ ιδιαίτερα τονιζόταν η δύναμη της  θέλησης που είναι ένας παράγοντας εξίσου σημαντικός και στα άτομα χωρίς αναπηρία. Όμως, η δύναμη της θέλησης τονιζόταν υπέρμετρα, όταν γινόταν αναφορά στα άτομα με αναπηρία.

Μάλιστα, ιδιαίτερο βάρος δινόταν στο φορτισμένο λεξιλόγιο με εκφράσεις όπως «τραγικό θύμα», «καθηλωμένος στο αναπηρικό αμαξίδιο». Πρόκειται για μια φράση που υπονοεί ότι, αν κάποιος χρησιμοποιεί ένα αμαξίδιο, ταυτόχρονα καθηλώνεται σ’ αυτό. Όμως, η κατάσταση είναι διαφορετική. Το άτομο χρησιμοποιεί τα αμαξίδιο ως μέσο, για να διευκολυνθεί η καθημερινή ζωή του. Δεν εξυπακούεται ότι κάποιος με αναπηρία «καρφώνεται» στο αμαξίδιο και δε σηκώνεται ποτέ ξανά απ’ αυτό.

Επίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό πως τα θέματα του αθλητισμού των αναπήρων αντιμετωπίζονταν ως θέματα κοινωνικού χαρακτήρα. Δεν υπήρχε δηλαδή περίπτωση να καλυφθούν από αθλητικές εφημερίδες ή να ενταχθούν σε αθλητικά προγράμματα σχετικά με τον αθλητισμό. Μπορεί να είχαν αθλητικό χαρακτήρα, αλλά ο δημοσιογράφος που κάλυπτε τη διοργάνωση ήταν κυρίως από το κοινωνικό ρεπορτάζ και φυσικά και η κάλυψη είχε ανάλογο περιεχόμενο. Γινόταν αναφορά στο μελόδραμα και στην προσπάθεια να αναδειχτεί η κοινωνική δυσκολία που αντιμετωπίζει ο αθλητής αλλά και ένα άτομο με αναπηρία, ενώ έλειπε κάθε αναφορά στον αθλητισμό και στα αθλητικά επιτεύγματα. Πολλοί δημοσιογράφοι πρώτα κάνουν λεπτομερή περιγραφή της αναπηρίας και του τραγικού συμβάντος που προκάλεσε την αναπηρία στο άτομο και παρεμπιπτόντως αναφέρονται και στο γεγονός πως αυτός ο καημένος κάνει αθλητισμό. Φυσικά, με τον τρόπο που προβάλλεται η αναπηρία και οι αθλητές με αναπηρία γίνεται έντονη αναπαραγωγή των στερεοτύπων, ενώ παράλληλα ανατροφοδοτούνται και ενισχύονται προκαταλήψεις για τα άτομα με αναπηρία.

Σ. Κωστάρης (2006). Υπερβαίνοντας τα στερεότυπα. Άτομα με αναπηρία και ΜΜΕ. Διεθνής Διημερίδα 19-20 Ιουνίου 2006. Αθήνα: Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας, 132-135 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις).

(μονάδες 20)

Β1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, πώς παρουσιάζονταν τα άτομα με αναπηρία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν από τους Παραολυμπιακούς Αγώνες; (60-80 λέξεις).

(μονάδες 10)

Β2. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Ας εξετάσουμε… ένας υπεραθλητής) του κειμένου και να αιτιολογήσετε τη χρήση καθεμιάς από αυτές.

(μονάδες 5)

Γ. (Μονάδες 15)

Γ1α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: αποτελούν, βαρύτητα, υπογραμμιζόταν, κατόρθωμα, διαπιστώθηκε.

(μονάδες 5)

Γ1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κ.λπ.).

(μονάδες 5)

Γ2. «[Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης] εστίαζαν στα προβλήματα και στη δυστυχία που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία»

Γ2.α. Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

(μονάδες 2)

Γ2.β. Να γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(μονάδες 3)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Το κείμενο αναφέρεται στο όψιμα αλλαγμένο κοινωνικό ενδιαφέρον των Μέσων Ενημέρωσης να προβάλλουν θέματα Παραολυμπιακού Αθλητισμού ως σημεία παραδειγματικής συμπεριφοράς, ενώ μέχρι τους Αγώνες έδιναν έμφαση στις αρνητικές μόνο επιδόσεις. Μέσα από παραδείγματα αρνητικής στερεοτυπικής παρουσίασης των αναπήρων αθλητών, προέκυπτε η συμμετοχή τους ως εξαιρέσεων- ηρώων της ζωής, όχι αθλητών. Ανάλογο ήταν το ειδησεογραφικό λεξιλόγιο, διανθισμένο με εκφράσεις που υπονοούν ότι το αμαξίδιο αναπήρου δεν είναι μέσο διευκόλυνσής του, αλλά φυλακής του. Εξάλλου, τα Παραολυμπιακά θέματα δεν αναδείκνυαν τον αμιγή αθλητικό χαρακτήρα της προσπάθειας των αγωνιζόμενων, αλλά εστίαζαν στην κοινωνική απόκλισή τους, με αποτέλεσμα την τροφοδότηση των προκαταλήψεων απέναντί τους.

Β1. Πριν από τους Παραολυμπιακού Αγώνες τα άτομα με αναπηρία παρουσιάζονταν στα Μέσα Ενημέρωσης με διάθεση έκδηλα υποτιμητική, αποσπασματική, στερεοτυπική, για την αξία τους ως ανθρώπων που ασχολούνται με τον αθλητισμό, ενώ δεν είναι αρτιμελής. Εστίαζαν στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν στην καθημερινότητά τους, λογιζόμενοι «ήρωες» που αντέχουν τη ζωή με τέτοιες αντιξοότητες. Έτσι, παρουσιαζόταν ως επίτευγμα η ασχολία με τον αθλητισμό. Επομένως  δεν είχε σπουδαιότητα κάποια ξεχωριστή επίδοση ή το γεγονός της συστηματικής και επιμελημένης προπόνησης. Έμφαση δινόταν δυστυχώς, στο ότι ασχολούνται με τον αθλητισμό, κατά έναν ηρωικό, εξαίρετο τρόπο.

Β2. Διαρθρωτικές λέξεις είναι συνοπτικά εκείνες που συνέχουν το κείμενο, την παράγραφο, αποτελώντας τη συνοχή του. Στη δεύτερη παράγραφο, μεταξύ άλλων, μπορούμε χαρακτηριστικά να εντοπίσουμε: το «όμως», με αντιθετική σημασία στα όσα προηγήθηκαν σε σχέση με όσα θα ειπωθούν τώρα, στη δεύτερη παράγραφο και το «Επίσης» με την προσθετική, εμφατική σημασία που δίνει με όσα το ακολουθούν, ως συμπλήρωμα των όσων προηγούνται.

Γ1α. → Γ1β.

αποτελούν: συνιστούν → Οι τελευταίες του ενέργειες συνιστούν σοβαρότατο αδίκημα.

βαρύτητα: αξία → Για μένα δεν έχει αξία να είσαι μορφωμένος, αλλά να έχεις καλή καρδιά.

υπογραμμιζόταν: επισημαινόταν → Οφείλω να επισημάνω τα αδύναμα σημεία της γραφής σας.

κατόρθωμα: επίτευγμα → Θαύμαζε τα λαμπρά επιτεύγματα του πολιτισμού τους.

διαπιστώθηκε: επιβεβαιώθηκε → Η κυβέρνηση επιβεβαίωσε τις πληροφορίες των δημοσιογράφων

Γ2α. Αναφορική (προσδιοριστική) πρόταση: «που βιώνουν τα πρόσωπα με αναπηρία»

Γ2β. Είναι προσδιοριστική γιατί διαβάζεται μαζί με τον όρο στον οποίο αναφέρεται (προβλήματα, δυστυχία), δεν χωρίζεται με κόμμα και σημασιολογικά αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των όρων προβλήματα και δυστυχία καθώς αποτελούν νόημα αδιαίρετο.

ΘΕΜΑΤΑ 2

Β1. Ποια επιχειρήματα επιστρατεύει ο συγγραφέας, για να υποστηρίξει τη θέση ότι τα θέματα του αθλητισμού των αναπήρων αντιμετωπίζονταν ως θέματα κοινωνικού χαρακτήρα; (60-80 λέξεις).

(μονάδες 10)

Β2.α. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος (Επίσης, είναι… αναπηρία) του κειμένου;

(μονάδες 2)

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(μονάδες 3)

Γ1. Να γράψετε μία περίοδο λόγου 20-30 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου: εφημερίδες, προβολή στερεοτύπων.

(μονάδες 10)

Γ2. Να εξηγήσετε γιατί ο συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά το ρήμα «καρφώνεται» στην πέμπτη παράγραφο (Μάλιστα… απ΄αυτό) του κειμένου.

(μονάδες 5)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Β1. Για να πείσει πως οι ανάπηροι αθλητές αντιμετωπίζονταν με κοινωνική σκόπευση και όχι αθλητική, επικαλείται τον αποκλεισμό τους από τις αθλητικές εφημερίδες, και ότι ο δημοσιογράφος

που κάλυπτε τη διοργάνωση στην οποία συμμετείχαν, ήταν της κοινωνικής αρθρογραφίας και ως εκ

τούτου, αναφερόταν μόνο στην κατεύθυνση ανάδειξης των κοινωνικών δυσκολιών και όχι στα αθλητικά κατορθώματά τους· αλλά και τότε, πρώτα περιέγραφε το τραγικό συμβάν της αναπηρίας και εκ παραδρομής έγραφε ότι ο καημένος κάνει αθλητισμό αξιώσεων. Έτσι, γίνεται συστηματική ανατροφοδότηση προκαταλήψεων αναφορικά με την αναπηρία και τους αθλητές με αναπηρία.

Β2α. Η τελευταία παράγραφος αναπτύσσεται με τον τρόπο του συνδυασμού μεθόδων· εμπλέκονται οι μέθοδοι της αιτιολόγησης και των χαρακτηριστικών παραδειγμάτων.

Β2β. Με την αιτιολόγηση εξηγεί γιατί ο ισχυρισμός του περί κοινωνικού χαρακτήρα είναι λογικά ακριβής και παράλληλα, αυτή τη διαδικασία την πλαισιώνει με χαρακτηριστικά παραδείγματα- επεξηγήσεις που δρουν καταφατικά και διευκρινιστικά- αιτιολογικά στη συνείδηση- κρίση του αναγνώστη καθώς είναι αντλημένα από την καθημερινή εμπειρία- ζωή.

Γ1. Στις μέρες μας διαπιστώνουμε ότι οι εφημερίδες στους τίτλους τους ακολουθούν τακτικά την προβολή στερεοτύπων για να «τραβήξουν» την προσοχή του κοινού, όταν κυρίως, αναζητούν εύκολα θύματα, προκατασκευασμένες εξιχνιάσεις «μυστηρίων» που γι’ αυτές, είναι σταθερά αλλοδαποί, παραδείγματος χάρη, οι ένοχοι δράστες τους.

Γ2. Ο συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά το ρήμα καρφώνεται για να δηλώσει την ειρωνεία του και για να τονίσει μία μεταφορική χρήση της λέξης που την απομακρύνει φανερά από την κυριολεκτική της ερμηνευτική και την τοποθετεί στην πλευρά μιας χιουμοριστικής υπερβολής που ωστόσο, θέλει να την υπογραμμίσει υπαινικτικά.