Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ Β' ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ-ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

(Σχεδιάγραμμα-Κριτήρια αξιολόγησης)

Αίτια

- Πόλεμοι.

- Ολοκληρωτικά καθεστώτα, καταπίεση, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικές διώξεις.

- Κοινωνικές συγκρούσεις.

- Φτώχεια, χαμηλό βιοτικό επίπεδο.

Αποτελέσματα – Προβλήματα για τους ίδιους τους πρόσφυγες / μετανάστες

- Δύσκολη εγκατάσταση και εξασφάλιση διαμονής και μέσων επιβίωσης - ανεργία - εκμετάλλευση (αποτελούν φτηνότερο εργατικό δυναμικό και αμείβονται με πενιχρά

ημερομίσθια, που όμως είναι υψηλότερα από τη χώρα τους).

- Δυσκολίες προσαρμογής στις νέες συνθήκες ζωής (εκμάθηση γλώσσας, νοοτροπία, αξίες).

- Εχθρική, συχνά, η αντιμετώπισή τους και κακές οι συνθήκες διαβίωσης και περίθαλψής τους.

- Ψυχολογικά προβλήματα και μνήμες της χαμένης πατρίδας, συμπλέγματα κατωτερότητας, αίσθημα μειονεξίας, ανασφάλεια, άγχος αποδοχής και προόδου.

- Αδυναμία μόρφωσης - εύκολη λεία για χειραγώγηση και μαζοποίηση - κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης και πνευματικής υποβάθμισης (π.χ. κάποιοι που στην πατρίδα τους ήταν πολιτικοί μηχανικοί, εδώ είναι απλοί εργάτες κ.λπ.).

- Εκμετάλλευση, περιθωριοποίηση, έλλειψη σεβασμού απέναντί τους (αναγκάζονται να οδηγηθούν ακόμη και στο έγκλημα για την επιβίωσή τους).

- Δε συμμετέχουν στα κοινά, δεν ελέγχουν την ηγεσία, αισθάνονται έξω από τις πολιτικές εξελίξεις, αποπολιτικοποιούνται και αδρανούν.

Αποτελέσματα – Προβλήματα στις χώρες υποδοχής τους

- Δυσκολίες ένταξης και αφομοίωσης.

- Κίνδυνος εθνολογικής αλλοίωσης του ντόπιου πληθυσμού.

- Οικονομική επιβάρυνση αποκατάστασης - ανεργία.

- Προβλήματα κοινωνικής παθογένειας.

- Συχνά δημιουργούνται «γκέτο» που δρουν ως μαφία, ενισχύονται οι κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές εντάσεις και τα φαινόμενα των ναρκωτικών και της εγκληματικότητας, προωθείται ο ρατσισμός, διασπάται η κοινωνική συνοχή, περιορίζεται η αλληλεγγύη και απειλείται τελικά η ίδια η δημοκρατία.

Αίτια ξενοφοβίας / ρατσισμού απέναντι στους μετανάστες

Τα παραπάνω αρνητικά αποτελέσματα που επιφέρει η μαζική εισροή μεταναστών στις χώρες υποδοχής τους αποτελούν πρώτο και κυρίαρχο λόγο για τον οποίο αναπτύσσεται σε ανησυχητικό βαθμό ένα τέτοιο πνεύμα εις βάρος τους από τους γηγενείς. Άλλα αίτια ξενοφοβίας απέναντί τους είναι:

- Η κρίση των αξιών στη σημερινή κοινωνία του συμφέροντος και της ύλης δημιουργεί

ανθρώπους ατομικιστές που εύκολα γίνονται ρατσιστές.

- Η αστικοποίηση δημιουργεί χάσμα μεταξύ των ανθρώπων στις πόλεις. Χαλαρώνουν οι κοινωνικοί δεσμοί, πόσο μάλλον μεταξύ ανθρώπων που δεν έχουν κοινές ρίζες, ιστορία, καταγωγή.

- Από τα ίδια τα ΜΜΕ υπερτονίζεται η εθνικότητα κάποιων ατόμων που εμπλέκονται συχνά σε εγκλήματα που ενισχύουν τη ρατσιστική και ξενοφοβική στάση των ντόπιων.

- Οι πολιτικοί θέλοντας να δικαιολογήσουν σε κάποιες περιπτώσεις την πολιτική κακοδιαχείριση επιρρίπτουν τις ευθύνες στη μαζική εισροή ξένων μεταναστών οι οποίοι μετατρέπονται σε εξιλαστήρια θύματα.

- Προσπάθεια αντίστασης στη δημιουργία πολυπολιτισμικών κοινωνιών και στην ισοπεδωτική παγκοσμιοποίηση.

Τρόποι αντιμετώπισης

Από Διεθνείς Οργανισμούς (ΟΗΕ, UNICEF, UNESCO, Ερυθρός Σταυρός κ.λπ.)

- Μέτρα πρόληψης των αιτιών της προσφυγιάς (μέριμνα για επικράτηση διατήρηση

δημοκρατίας, για διασφάλιση ειρήνης, για παροχή βοήθειας σε θύματα πολέμου).

- Σωστός καταμερισμός προσφύγων ανά κράτος και περιοχή, μέτρα άμεσης περίθαλψης.

- Σεβασμός και εφαρμογή νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

- Ανθρωπιστική βοήθεια, οικονομική ενίσχυση.

Από το Κράτος

- Οργάνωση - προετοιμασία δομών υποδοχής και χωροταξικής κατανομής των προσφύγων.

- Προγράμματα ένταξης και προσαρμογής των προσφύγων.

- Προστασία και αξιοποίηση της πολιτισμικής ιδιαιτερότητάς τους.

- Ενημέρωση κι επιμόρφωση των ντόπιων και των προσφύγων.

- Παραγωγική αξιοποίηση των προσφύγων ανάλογα με τις ικανότητές τους ή τις σπουδές τους στις χώρες προέλευσής τους.

Από τα ΜΜΕ και τους Πνευματικούς Ηγέτες

- Ορθή και υπεύθυνη ενημέρωση για τους μετανάστες.

- Συζητήσεις με ειδικούς για το φαινόμενο.

- Οι πνευματικοί άνθρωποι που έχουν παιδεία και κύρος να αγωνιστούν για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των ντόπιων και των μεταναστών.

Από την Οικογένεια και το Σχολείο

- Ανθρωπιστική παιδεία, κοινωνική συνείδηση, καλλιέργεια ευαισθησίας και σεβασμού στο διαφορετικό.

Από το ίδιο το άτομο

- Ήθος, σεβασμός, ευαισθησία, ανθρωπισμός, ηθική και υλική συμπαράσταση.

Σχολεία – Μετανάστες (Διαπολιτισμικά σχολεία)

Η χώρα μας έχει κατακλυστεί τα τελευταία χρόνια από πλήθος μεταναστών. Οι λόγοι που τους οδήγησαν στη μετανάστευση είναι κυρίως οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί. Η ελπίδα για καλύτερες μέρες τούς εξανάγκασε να φύγουν από την πατρίδα τους και να αναζητήσουν καλύτερη μοίρα σε άλλη χώρα. Η χώρα μας είναι από αυτές που δέχτηκαν πλήθος μεταναστών διάφορων εθνοτήτων. Ήταν φυσικό τα παιδιά των μεταναστών να εγγραφούν και να φοιτούν σε ελληνικά σχολεία. Σε πολλά, μάλιστα, σχολεία των μεγαλουπόλεών μας οι αλλοδαποί μαθητές ξεπερνούν αριθμητικά τους έλληνες μαθητές. Τα διαπολιτισμικά σχολεία είναι πια γεγονός και για τη χώρα μας. Φυσικά, η κατάσταση αυτή αλλάζει την παλιά μορφή του αμιγούς ελληνικού σχολείου και δημιουργεί νέες συνθήκες στη λειτουργία του.

Η εισροή των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία μας αντιμετωπίζεται από τους Έλληνες με συγκατάβαση αλλά και με επιφύλαξη. Με συγκατάβαση, γιατί κατανοούν τους λόγους παρουσίας των μεταναστών στη χώρα μας, αλλά και με επιφύλαξη, γιατί θεωρούν ότι δημιουργούνται ποικίλα και σοβαρά προβλήματα στη συνύπαρξη ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών.

Με ποιους τρόπους είναι δυνατή η ομαλή συνύπαρξη των ελλήνων μαθητών με τους

αλλοδαπούς;

Η ομαλή συνύπαρξη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα εξαρτάται: α) από την στάση των ελλήνων μαθητών, β) από τη συμπεριφορά των αλλοδαπών, γ) από τη στάση των γονέων και των εκπαιδευτικών και δ) από τα μέτρα που λαμβάνει η επίσημη Πολιτεία.

α. Ποια πρέπει να είναι η στάση των μαθητών απέναντι στους αλλοδαπούς, ώστε να επιτευχθεί η ομαλή συνύπαρξη;

Οι μαθητές μας μπορούν να συμβάλουν στην ομαλή συνύπαρξη με τους εξής τρόπους:

* Με το σεβασμό στην προσωπικότητα των αλλοδαπών, στα ήθη, στα έθιμά τους και στις θρησκευτικές τους δοξασίες. Η κουλτούρα του διαφορετικού δεν πρέπει να τους τρομάζει. Κάθε λαός δικαιούται να έχει τον πολιτισμό του και οι άλλοι οφείλουν να τον σέβονται.

* Με την κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν: άγνοια γλώσσας, δυσκολίες προσαρμογής, αδυναμία ένταξης κ.ά. Να έρχονται νοερά στη θέση τους, για να μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες και τα προβλήματά τους.

* Με το να τους παρέχουν ψυχολογική στήριξη κάθε φορά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη χώρα μας.

* Με τη συνειδητοποίηση ότι ήρθαν στη χώρα μας οδηγημένοι από την ανάγκη και οφείλουμε ως συνάνθρωποι να τους συμπαρασταθούμε.

* Με την αποβολή του ακραίου εθνικισμού, των προκαταλήψεων, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας και τη συνειδητοποίηση ότι το χρώμα της επιδερμίδας δεν αποτελεί στοιχείο διαχωρισμού των ανθρώπων. Διαχωρισμοί του τύπου «εμείς» και οι «άλλοι» ή «εμείς» και «εκείνοι» διευρύνουν το χάσμα, καλλιεργούν την καχυποψία και, επομένως, δε διευκολύνουν την ομαλή συνύπαρξη.

* Με τη σύναψη φιλικών σχέσεων, έτσι ώστε να μην αισθάνονται αποξενωμένοι. Να τους παροτρύνουν να παίρνουν μέρος στα ομαδικά τους παιγνίδια, ώστε να καταπολεμηθούν οι αναστολές τους, να διευκολυνθεί η ένταξή τους και να διασφαλιστεί η ομαλή συνύπαρξη.

* Με τη διοργάνωση από κοινού πολιτιστικών εκδηλώσεων. Με τις κοινές εκδηλώσεις δίνεται ευκαιρία γνωριμίας των πολιτισμών και ανταλλαγής πολιτιστικών στοιχείων.

* Με το να έχουν την ψυχική γενναιότητα να αναγνωρίζουν τις ικανότητες των αλλοδαπών, όταν έχουν καλύτερες από αυτούς επιδόσεις στο σχολείο. Επίσης, να τους χειροκροτούν, όταν τους απονέμονται διακρίσεις και να τους επιδοκιμάζουν, όταν πρωτεύσουν.

* Με τη σκέψη πως πολλοί από αυτούς θα αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια και αυτό θα αποβεί μακροπρόθεσμα προς όφελος της χώρας μας.

* Με την υλική συμπαράστασή τους σε όσες περιπτώσεις έχουν τη δυνατότητα.

* Τέλος, με τη συνειδητοποίηση ότι ο σεβασμός στο διαφορετικό, στην «ετερότητα», αποτελεί προϋπόθεση για την ομαλή συνύπαρξη των ατόμων σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Εξάλλου, η περίφημη «πολυπολιτισμικότητα» δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αποδοχή του «άλλου» ως έγκυρου και ισότιμου συνομιλητή.

β. Ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά των αλλοδαπών μαθητών;

* Να είναι εφοδιασμένοι με υπομονή και επιμονή, γιατί είναι φυσικό να αντιμετωπίσουν δυσκολίες προσαρμογής και ενσωμάτωσης σε μια ξένη χώρα.

* Να σέβονται και αυτοί τα δικά μας ήθη και έθιμα, ώστε να δημιουργούνται ευνοϊκές

προϋποθέσεις για το σεβασμό και των δικών τους ηθών και εθίμων.

γ. Ποια πρέπει να είναι η στάση των γονέων και εκπαιδευτικών;

* Οι γονείς επιβάλλεται να διαμορφώνουν στα παιδιά τους καλό κλίμα αποδοχής των

αλλοδαπών, γιατί θα ζήσουν σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και πρέπει από τώρα να είναι προετοιμασμένα για τη νέα μορφή των κοινωνιών. Η ανοχή στη διαφορετικότητα πρέπει να καλλιεργείται από την οικογένεια.

* Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να δείχνουν κατανόηση στα προβλήματα που παρουσιάζονται σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες των αλλοδαπών. Επίσης, πρέπει η συμπεριφορά τους να είναι η ίδια απέναντι στους δικούς μας και στους αλλοδαπούς μαθητές.

δ. Ποιο είναι το χρέος της Πολιτείας απέναντι στους αλλοδαπούς μαθητές

Η επίσημη Πολιτεία μπορεί να βοηθήσει με τους εξής, κυρίως, τρόπους:

* Με τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής και την κατάρτιση προγραμμάτων ένταξης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία.

* Με την κοινωνική πρόνοια, ώστε οι αλλοδαποί να αισθάνονται ασφαλείς.

* Με τη λήψη μέτρων που θα διευκολύνουν την αφομοίωσή τους από το κοινωνικό μας σύνολο, αν φυσικά το θέλουν και οι ίδιοι.

* Με την αποθάρρυνση και αποτροπή ακραίων εθνικιστικών και ρατσιστικών συμπεριφορών.

Ανεκτικότητα

Ορισμός

Ανεκτικότητα είναι εκείνη η εσωτερική δύναμη που εκφράζεται με τη δεκτικότητα σε άλλες απόψεις, πάντα στα όρια του μέτρου, επιτρέπει στον άνθρωπο να σέβεται και να κατανοεί τη διαφορετικότητα ατόμων, ομάδων, λαών, ιδεών, με στόχο τη δημιουργική προσέγγιση και την πρόοδο, ατομική και συλλογική.

Η αξία της ανεκτικότητας

* Με την ανεκτικότητα ο άνθρωπος αποκτά περισσότερες γνώσεις, διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, μαθαίνει να σέβεται και να εμβαθύνει στις απόψεις των άλλων, ενημερώνεται και αποκτά οργανωμένη αντίληψη των πραγμάτων, άρα ξεφεύγει από την απολυτότητα, το δογματισμό, τις προλήψεις και είναι σε θέση να βρει το δρόμο του, χωρίς ακραίες απόψεις που μπορεί να τον οδηγήσουν στο φανατισμό, και τελικά τη μαζοποίησή του.

* Η ανεκτικότητα καλλιεργεί τον αυτοσεβασμό, την αξιοπρέπεια, επομένως, διαπλάθει μια ηθική προσωπικότητα που έχει αρετές και αξίες, άρα μπορεί να αντισταθεί στην αλλοτρίωση, την αχαλίνωτη επιθυμία του ανθρώπου να κυριαρχήσει στον κόσμο με αθέμιτα μέσα και να γίνει περισσότερο ιδιοτελής και καιροσκόπος.

* Επίσης, η ανεκτικότητα καλλιεργεί τη διάθεση συνεργασίας και σύμπραξης με τους άλλους. Το κάθε άτομο αναγνωρίζει ότι με συναίνεση και διαλλακτικότητα οδηγείται στην πρόοδο.

* Η ανεκτικότητα αποτελεί και θεμέλιο λίθο της δημοκρατίας. Η ανοχή στο διαφορετικό, η αποδοχή του άλλου απλώς ως διαφορετικού και όχι ως εχθρικού και επικίνδυνου συνιστά δημοκρατική αρχή. Οι ρατσιστικές δημαγωγίες, ο κοινωνικός ρατσισμός, οι απόψεις περί πολιτισμικής και εθνικής καθαρότητας αίρονται και έτσι η ατομικότητα και η ιδιαιτερότητα αποτελούν σε μια δημοκρατική κοινωνία εφαλτήρια προόδου, κίνητρα διαλόγου και όχι αφορμές περιχαράκωσης ανθρώπων και ιδεολογιών.

* Βέβαια, η ανοχή στη διαφορετικότητα οδηγεί και σε πολιτιστική πρόοδο. Συμβάλλει στην ευόδωση ενός υγιούς κoσμoπoλιτισμού και στη δημιουργία πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Διαφυλάσσεται έτσι η παράδοση ενός τόπου, από την άλλη όμως επιλέγονται γόνιμα στοιχεία άλλων πολιτισμών που μπορούν να εμπλουτίσουν και να αναζωογονήσουν τον εθνικό πολιτισμό ενός τόπου.

* Με άξονα την ανεκτικότητα κατακτάται η πνευματική ελευθερία. Άρα, η τέχνη αποτελεί δίαυλο δημιουργίας, εξευγενισμoύ της ψυχής και οδηγεί στην υπέρβαση και ανανέωση των όρων κοινωνικής συμβίωσης.

* Τέλος, οικονομική ανάπτυξη χωρίς ανεκτικότητα δεν υφίσταται. Μέσα από τις αντιτιθέμενες απόψεις εκφράζεται η δημιουργία, η πειθαρχία στο συγκεκριμένο εργασιακό χώρο και κατ’ επέκταση η παραγωγικότητα και η τεχνολογική εξέλιξη.

Τρόποι καλλιέργειας της ανεκτικότητας

* Οι φορείς κοινωνικοποίησης θα πρέπει να συμβάλουν στην υιοθέτηση του διαφορετικού ως υγιούς στοιχείου μιας κοινωνίας. Αρχικά, μέσω της παιδείας και του κριτικού διαλόγου η προσήλωση σε «αυταπόδεικτες αλήθειες» και σε ευτελή ιδεολογήματα αποκλείονται.

* Ακόμη, η διαλλακτικότητα και η ανοχή των πολιτικών ηγετών θα μπορούσαν να παραδειγματίσουν τους νεότερους.

* Σίγουρα, σημαντικά επηρεάζει την προσωπικότητα του ανθρώπου και η οικογένεια. Εάν η οικογένεια δεν αποδέχεται στερεοτυπικές . αντιλήψεις, ρατσιστικές απόψεις, προκαταλήψεις και μισαλλόδοξους αφορισμούς, σημαίνει ότι και το παιδί διαπλάθει προσωπικότητα δημοκρατική και όχι φανατική.

* Ένας άλλος τρόπος καλλιέργειας της ανεκτικότητας είναι να δομηθεί η ταυτότητα του παιδιού μέσω της σύγκρισης. Η επαφή με άτομα διαφορετικών πολιτισμών είναι εφικτή στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, αλλά θα πρέπει να επιδιώκεται και στις άλλες, μέσω της εκπαιδευτικής τηλεόρασης και της ανταλλαγής μαθητών - όσον αφορά τον ευρωπαϊκό χώρο.

* Τα ΜΜΕ θα μπορούσαν κι αυτά με τη σειρά τους να ενισχύσουν τον αγώνα της επικράτησης της ανεκτικότητας. Η εξοικείωση με το διαφορετικό άνθρωπο, τη διαφορετική κουλτούρα και όχι με την προκατάληψη της δικής μας ανωτερότητας είναι σίγουρα και δικό τους έργο.

ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ

Διάκριση ξενοφοβίας και ρατσισμού

Η ξενοφοβία δεν πρέπει να συγχέεται με το ρατσισμό. Με τον όρο «ρατσισμός» νοείται η διάκριση και ο διαχωρισμός ανθρώπων, ομάδων ή φυλών και η μεροληπτική αντιμετώπισή τους.

Ο Α. Λοβέρδος, σε άρθρο του στην εφημερίδα Τα Νέα παρουσιάζει ως εξής τη διάκριση ανάμεσα στην ξενοφοβία και στο ρατσισμό: «Στις παρυφές του φαινομένου του ρατσισμού κινείται η ξενοφοβία. Ο φόβος για τον ξένο σαφώς και δεν είναι ρατσισμός, σαφώς και δεν εκδηλώνεται με βία, σαφώς και δεν είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνος. Ο φόβος για τον ξένο αποτελεί συνήθως μια εσωτερική αρνητική αντιμετώπιση του άλλου, όταν αυτός μεταναστεύει, είναι φτωχός, ανήκει σε άλλη εθνικότητα ή φυλή, πιστεύει σε άλλη θρησκεία. Η ξενοφοβία είναι παθητική. Αποτελεί αποκλειστικά κοινωνική αντίδραση, δηλαδή δεν μπορεί να αποτελέσει κρατική πρακτική. Τέλος, δεν αποτελεί το αίτιο για βίαιες συμπεριφορές. Με άλλα λόγια, φοβάμαι τον άλλον, σημαίνει επιφυλάσσομαι, κοιτώ καχύποπτα, αποδοκιμάζω με μορφασμό, ενοχλούμαι, αποστρέφω το βλέμμα μου και προσπερνώ, υποτιμώ με λόγια ή χωρίς λόγια, κλείνω,

ενδεχομένως, την πόρτα κατάμουτρα, σιγοψιθυρίζω υποτιμητικές εκφράσεις. Ενώ, αντίθετα, ρατσισμός σημαίνει βία, σημαίνει γκέτο, απαγόρευση άσκησης δικαιωμάτων». Ωστόσο, οφείλουμε να επισημάνουμε πως, αν δεν προσέξουμε, η ξενοφοβία μπορεί να καταστεί καλός αγωγός του ρατσισμού, δηλαδή να αποτελέσει προστάδιό του.

Αίτια

- Η μαζική εισροή μεταναστών και προσφύγων δημιουργεί αρκετά προβλήματα στις χώρες υποδοχής τους. Είναι καθοριστικό ότι ενισχύεται το ήδη υπάρχον και ζωτικό πρόβλημα της ανεργίας, γιατί οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αποτελούν πολύ φθηνό εργατικό δυναμικό και τα ημερομίσθιά τους είναι πενιχρά σε σχέση με αυτά των ντόπιων.

- Δημιουργούνται επίσης συχνά πολλές εντάσεις και ενισχύεται ο ρατσισμός, ενώ η κοινωνική συνοχή και σταθερότητα αμβλύνονται διαταράσσοντας τη γαλήνη της κοινωνίας. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, από άμυνα ή αντίδραση, δημιουργούν ορισμένα «γκέτο» και προβαίνουν σε πράξεις βίας – εγκληματικότητας ή παραοικονομίας, για να επιβιώσουν, να αναπτυχθούν.

- Υπάρχουν πολίτες που πιστεύουν ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της αλλοίωσης της εθνικής και πολιτιστικής μας ταυτότητας και φυσιογνωμίας, αφού ο συγχρωτισμός με ανθρώπους διαφορετικής παιδείας, γλώσσας, ιστορίας και καταγωγής μπορεί να μας επηρεάσει ιδιαίτερα αρνητικά.

- Ζούμε σε μία εποχή της ηθικής χαλάρωσης και της κρίσης των αξιών, όπου σταδιακά χάνεται ο σεβασμός προς το συνάνθρωπο, και ειδικά στις κοινωνίες των μεγαλουπόλεων όπου κυριαρχεί το φαινόμενο της ανωνυμίας και της αποξένωσης των ανθρώπων, καθίσταται πιο δύσκολο να εκδηλωθεί ο απαιτούμενος σεβασμός απέναντι σε άτομα που είναι «ξένα» ως προς τα χαρακτηριστικά και τις συνήθειές μας.

- Ενοχλούμαστε από το διαφορετικό είτε αυτό αφορά στη θρησκεία, είτε στη φυλή, είτε στην εθνικότητα.

- Η κρίση των φορέων διαπαιδαγώγησης, που επιφέρει την απουσία ανθρωπιστικής παιδείας από την οικογένεια, το σχολείο κ.λπ., έχει ως αποτέλεσμα να μην καλλιεργούνται πολύπλευρα οι άνθρωποι και επομένως να στερούνται της ωριμότητας, που θα τους υπαγόρευε να σέβονται αυτούς που έχουν διαφορετική εθνική ή φυλετική ταυτότητα από κείνους.

- Τα ΜΜΕ, συνεπικουρούμενα και από άτομα που καταφεύγουν στο λαϊκισμό, καλλιεργούν τη ξενοφοβία, γιατί οτιδήποτε συμβαίνει το αποδίδουν στους ξένους

Τρόποι αντιμετώπισης

- Χρειάζεται, λοιπόν, καλλιέργεια του πνεύματος και όξυνση της κριτικής ικανότητας, ώστε ο άνθρωπος να εξευγενιστεί και να αποκτήσει υψηλά πρότυπα που θα τον ανανεώσουν εσωτερικά και θα τον ευαισθητοποιήσουν για την αντιμετώπιση της νοσηρής αυτής κατάστασης.

- Παράλληλα, η εμπέδωση της κοινωνικής συνείδησης, η οποία σχετίζεται με την αλλαγή νοοτροπίας και την τοποθέτηση του συλλογικού συμφέροντος πάνω από το ατομικό, καθώς και η επικράτηση του διαλόγου μεταξύ ατόμων και εθνών, όταν στηρίζονται στην καλή προαίρεση και την ισοτιμία, αποτελούν ασφαλιστικές δικλείδες, με τις οποίες διαμορφώνεται ένα κλίμα δημιουργικής συμπόρευσης όλων των ανθρώπων.

- Το ολυμπιακό ιδεώδες χρειάζεται να αναβιώσει μέσω του αθλητισμού, ώστε να περιοριστούν οι έριδες μεταξύ των λαών και να τονωθεί το πνεύμα της υγιούς άμιλλας και της ειρηνικής διευθέτησης των προβλημάτων.

- Οι διεθνείς οργανισμοί οφείλουν να προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια, ηθική στήριξη και οικονομικής ενίσχυση

- Η επαφή με την τέχνη επίσης βοηθά, γιατί αποτελεί κοινή γλώσσα και ενώνει τους ανθρώπους.

- Οι πολιτικοί και πνευματικοί ηγέτες μπορούν να αποτελέσουν καθοδηγητικά και φωτεινά παραδείγματα, αγωνιζόμενοι για το οικουμενικό συμφέρον, περιορίζοντας τις επεκτατικές τους βλέψεις οι πρώτοι και επιζητώντας την ουσιαστική ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων καθώς και τη διεύρυνση του σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα οι δεύτεροι.

- Καθένας από μας οφείλει να προσαρμόσει τη νοοτροπία του, στηλιτεύοντας την περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Οι νέοι ειδικότερα, με ιδεαλισμό και όραμα, έχουν χρέος να αγωνιστούν για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, στηριγμένου στην αμοιβαιότητα και την αγάπη. 

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

«Πώς γεννιέται η ξενοφοβία»

(ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ 2017)

«Ζούµε σε µια κοινωνία στην οποία αισθανόµαστε συχνά ότι απειλούµαστε. Η παγκοσµιοποίηση, οι φυσικές καταστροφές, η οικονοµική κρίση, οι δυσκολίες της καθηµερινής ζωής µάς δηµιουργούν την αίσθηση ότι δεν τα καταφέρνουµε πλέον να αντιµετωπίσουµε απειλές που είναι συχνά απρόβλεπτες. Αισθανόµαστε ανυπεράσπιστοι και ανίκανοι να δράσουµε, και συνεπώς φοβόµαστε.

Είναι ένας ακαθόριστος φόβος, τον οποίο µεταφέρουµε κυρίως στους ξένους. Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός από µας όχι µόνο στη φυσική του µορφή, αλλά και στην κουλτούρα, τη θρησκεία ή τους τρόπους ζωής.

Τα χαρακτηριστικά του άλλου, ωστόσο, είναι µόνον ένα πρόσχηµα, για να µπορούµε να προβάλλουµε πάνω του τις δικές µας αγωνίες. Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση µια δυναµική η οποία φτάνει ακόµα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον µη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από εµάς. Η απανθρωποποίηση του άλλου είναι µια από τις χειρότερες συνέπειες της ξενοφοβίας. Για τον ξενόφοβο γίνεται αδύνατο να ζήσει µαζί µε τους άλλους, απέναντι στους οποίους λειτουργεί ένα αληθινό ταµπού. Οι άλλοι γίνονται αντιληπτοί ως ακάθαρτοι. Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα µιας εξιδανικευµένης κοινότητας, η οποία εποµένως πρέπει και να προστατευτεί.

Με αυτόν τον τρόπο γεννιέται ο απόλυτος ξένος, που γίνεται παγκόσµια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αµυνθούµε. Ωθούµενος ως τις ακραίες συνέπειές του, ένας τέτοιος συλλογισµός παράγει τον ρατσισµό, δηλαδή την πιο ακραία µορφή της ξενοφοβίας. Φυσικά, όποιος είναι ξενόφοβος κινείται πάντοτε σε ένα γενικό επίπεδο, στιγµατίζοντας µιαν ολόκληρη κοινότητα, έστω και αν σε προσωπικό επίπεδο, θα έχει έναν άραβα, σενεγαλέζο ή ρουµάνο φίλο, για να τον επιδεικνύει απορρίπτοντας κάθε κατηγορία για ξενοφοβία εναντίον του ίδιου.

Η αύξηση της ξενοφοβίας είναι µια ανησυχητική ένδειξη για την κοινωνία µας. Βέβαια, αν εξετάσουµε το ζήτηµα σε µιαν ιστορική προοπτική, οφείλουµε να αναγνωρίσουµε ότι η ιστορία του κόσµου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των «βαρβάρων», των διαφορετικών.

Για να κατανοήσουµε τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, πρέπει να πάρουµε υπόψη µας ότι ζούµε σε µια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία επαφές ανάµεσα σε διαφορετικούς πληθυσµούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Είναι µια κατάσταση που παράγει αντιφατικές συνέπειες. Πλάι στο άνοιγµα και στη διαθεσιµότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων. Όταν όµως αντιµετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται µια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη µνησικακία. Η πτώση στον κοινοτισµό και η ξενοφοβία διαπλέκονται στενά.

Η ξενοφοβία, βέβαια, γεννιέται και από µια κρίση ταυτότητας, αλλά δεν ενισχύουµε την ταυτότητά µας, καταπολεµώντας όποιον είναι διαφορετικός. Αντίθετα, η επίγνωση της ταυτότητάς µας µεγαλώνει µέσα από το διάλογο µε τον άλλον που διαφέρει από µας. Σε κάθε περίπτωση, είναι αλήθεια ότι η ξενοφοβία γεννιέται, όταν µια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άµεσα αναγνωρίσιµες. Η παγκοσµιοποίηση, εκτός του ότι θέτει υπό αµφισβήτηση την ταυτότητά µας, απειλεί και την ικανότητά µας για δράση. Όλο και πιο συχνά αισθανόµαστε ανήµποροι και ανίσχυροι. Σε ορισµένες καταστάσεις, όπως έχει υπογραµµίσει ο κοινωνιολόγος Αλέν Ερενµπέργκ, βρισκόµαστε µπροστά σε µια αληθινή κατάρρευση του εγώ. Τότε γίνεται εύκολο να φορτώσουµε την ευθύνη γι΄ αυτή την κατάσταση σε κάποιον άλλον, ο οποίος είναι αναγνωρίσιµος από το ένα ή το άλλο ειδικό του γνώρισµα. Η αόριστη και ασύλληπτη απειλή µπορεί έτσι να εντοπιστεί και εποµένως µπορεί να αποκρουστεί πιο εύκολα. Είναι η δυναµική του αποδιοποµπαίου τράγου.

Φυσικά, η ασφάλεια είναι δικαίωµα όλων, το οποίο πρέπει να είναι εγγυηµένο, ιδίως στο πιο αδύναµο τµήµα του πληθυσµού. ∆εν πρέπει, ωστόσο, να πέφτουµε στη δηµαγωγία, καθιστώντας υπεύθυνες για τις δυσκολίες µας ολόκληρες οµάδες ανθρώπων. Χρειάζεται να προσπαθούµε να επεξεργαζόµαστε πολιτικές ικανές να συνδυάζουν φιλοξενία των άλλων και δικαίωµα στην ασφάλεια».

Ο ΑλένΤουρέν µιλάει στον Φάµπιο Γκαµπάρο, ανταποκριτή της ιταλικής «La Repubblica» στο Παρίσι. Ο γάλλος κοινωνιολόγος εξηγεί το φαινόµενο της ξενοφοβίας ως αντίδραση που αποκαλύπτει τις αντιφάσεις µιας όλο και πιο κατακερµατισµένης και ανασφαλούς κοινωνίας.

Ελαφρώς διασκευασµένο άρθρο του Θανάση Γιαλκέτση σε συνέντευξη του Αλέν Τουρέν, enet ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 5-7-2009)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε την περίληψη του άρθρου που σας δόθηκε «Ζούµε σε µια κοινωνία… και δικαίωµα στην ασφάλεια». (100-120 λέξεις).

Μονάδες 20

Α.2. Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παρακάτω περιόδου του κειµένου σε µια παράγραφο 100-120 λέξεων: «Όταν όµως αντιµετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται µια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη µνησικακία».

Μονάδες 10

Β.1. Να βρείτε τη δοµή και δύο τρόπους ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου του κειµένου «Με αυτόν τον τρόπο… εναντίον του ιδίου». Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β.2α. Να σχολιάσετε τι επιτυγχάνεται µε τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, κάτι που είναι εµφανές σε όλη την έκταση του άρθρου. (µονάδες 2)

Β.2β. Να σχολιαστεί η χρήση του σηµείου στίξης των εισαγωγικών στις δύο ακόλουθες περιπτώσεις (µονάδες 2):

− …ότι η ιστορία του κόσµου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των «βαρβάρων», των διαφορετικών.

− «Ζούµε σε µια κοινωνία… και δικαίωµα στην ασφάλεια».

Μονάδες 4

Β.3. Να εντοπίσετε τη συνεκτικότητα (νοηµατική σύνδεση) της δεύτερης παραγράφου µε την τρίτη του κειµένου. Να σχολιάσετε την απάντησή σας µε στοιχεία µέσα από το άρθρο.

Μονάδες 2

Β.4. «Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα µιας εξιδανικευµένης κοινότητας»: να χαρακτηρίσετε το είδος της σύνταξης στην παραπάνω πρόταση και να το µετατρέψετε στο αντίθετο είδος (µονάδες 2).

• Γιατί ο συντάκτης του κειµένου προτίµησε την παθητική σύνταξη;

(µονάδα 1)

• Ποια αλλαγή παρατηρείτε στο νόηµα µετά τη µετατροπή της παθητικής σύνταξης σε ενεργητική; (µονάδα 1)

Μονάδες 4

Β.5. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: «απρόβλεπτες, απανθρωποποίηση, κατηγορία, αναδιπλώνεται, να φορτώσουµε».

Μονάδες 5

Γ. Η καθηµερινή αρθρογραφία αναδεικνύει συχνά υποτιµητικές και απαξιωτικές αναφορές για τους µετανάστες και τους πρόσφυγες, οι οποίοι λογίζονται από µερίδα του ελληνικού λαού ως διαφορετικοί, περίεργοι και ξένοι. Σε άρθρο σας (450 – 500 λέξεων) που θα δηµοσιευτεί στη σχολική εφηµερίδα, να εξετάσετε

α) τους παράγοντες που οδηγούν σε έξαρση της ξενοφοβίας στις σύγχρονες, ανεπτυγµένες πολιτισµικά κοινωνίες και β) να προτείνετε τρόπους µε τους οποίους το εκπαιδευτικό σύστηµα θα µπορούσε να συµβάλλει στην άµβλυνση του φαινοµένου.

Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΡΘΡΟΥ

Θεµατικό κέντρο άρθρου: οι παράγοντες γένεσης της ξενοφοβίας.

Θεµατικοί άξονες των παραγράφων:

− H ψυχολογική ερµηνεία της ανθρώπινης αντίδρασης απέναντι σε παγκοσµιοποιηµένα κοινωνικά και πολιτικά προβλήµατα µε τη µορφή της µεταφοράς ενός ακαθόριστου φόβου στους ξένους.

− Η αρνητική αντιµετώπιση της πολιτιστικής και πολιτισµικής ετερότητας λόγω µιας ψυχικά ασταθούς και ανερµάτιστης κοινωνίας.

− Η αφαίρεση των ανθρώπινων γνωρισµάτων από τον εκάστοτε ξένο ως δικαιολόγηση της διατήρησης της πολιτισµικής καθαρότητας του εντόπιου πληθυσµού.

− Η γενίκευση της ξενοφοβίας µε τη µορφή της ακρότητας του ρατσισµού, επιδεικνύοντας ως άλλοθι τη διατήρηση διαπροσωπικών επαφών µε ξένους.

− Η διαχρονική απόρριψη των ξένων.

− Το παράδοξο της συµπλοκής της ξενοφοβίας και του «κοινοτισµού» λόγω σύγχρονου κοινωνικού ανοίγµατος και πολιτισµικής κινητικότητας.

− Η νοοτροπία της αναζήτησης του εξιλαστήριου θύµατος ως διέξοδος στο αίσθηµα της αδυναµίας ενός πολιτισµού και της ταυτότητά του για την αντιµετώπιση απειλών.

− Η πρόταση της συλλειτουργίας της φιλόξενης ενσωµάτωσης των ξένων και της παροχής δικαιώµατος ασφάλειας σε όλους.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο αρθρογράφος παραθέτει την ερµηνεία της γένεσης της ξενοφοβίας βάσει των απόψεων γάλλου κοινωνιολόγου. Ειδικότερα, η συντελούµενη παγκοσµιοποίηση ευθύνεται για τη µεταφορά φόβων και αρνητισµού προς την πολιτισµική ετερότητα εξαιτίας ψυχικής ανασφάλειας και αστάθειας των εκάστοτε ηµεδαπών. Αυτοί αφαιρούν από τον ξένο τα ανθρώπινα γνωρίσµατά του, δικαιολογώντας τη διατήρηση της πολιτισµικής καθαρότητάς τους. Η γενίκευση της ξενοφοβίας ως ρατσιστικής ακρότητας εδράζεται ωστόσο στο άλλοθι των διαπροσωπικών επαφών µε ξένους. Εξάλλου, η διαχρονικότητά της εκδηλώνεται µε το σύγχρονο παράδοξο της συµπλοκής της µε τον «κοινοτισµό» λόγω του ανοίγµατος των κοινωνιών και της πολιτισµικής

κινητικότητας. Επιπροσθέτως, διαµορφώνεται η νοοτροπία της αναζήτησης ενός εξιλαστήριου θύµατος εξαιτίας της έλλειψης ταυτότητας και της αδυναµίας ενός πολιτισµού ν’ αντιµετωπίσει ακαθόριστες από τους ξένους απειλές. Τέλος, προτείνεται ως διέξοδος η συλλειτουργία της φιλόξενης ενσωµάτωσης των ξένων µε την παροχή δικαιώµατος ασφάλειας σε όλους.

Α.2. Πολλές µειονοτικές οµάδες µε διαφορετική εθνολογική και φυλετική καταγωγή που ζουν σε µία κοινωνία, δέχονται συχνά τον ρατσισµό και τη στοχοποίηση από τους πλειοψηφούντες γηγενείς. Αυτό ισχύει, καθώς τα µέλη µιας τέτοιας οµάδας που αντιλαµβάνονται ότι αντιµετωπίζονται µε φόβο ή εχθρότητα, εκδηλώνουν έντονα συναισθήµατα απαισιοδοξίας ή ακόµη και ντροπής για την ταυτότητά τους. Βέβαια, υπάρχει και η περίπτωση να εµφανίσουν συµπτώµατα εσωστρέφειας, να παραιτηθούν από κάθε προσπάθεια ένταξής τους στο υπόλοιπο σύνολο ή – ακόµη χειρότερα – να εµφανίσουν µία εκδικητική διάθεση προς τους διώκτες και θύτες τους. Πρόκειται για τακτική που αναπαράγει και διαιωνίζει το ρατσισµό και τη βία, αφού αντιδρούν, προκειµένου ν’ αποδείξουν ότι δεν ανήκουν σε αυτή την κατώτερη κατηγορία που αρκετοί µεροληπτικά και στερεοτυπικά τους έχουν κατατάξει. Έτσι, όµως, επιτείνεται η αναστολή κάθε προόδου, είτε ατοµικής είτε συλλογικής.

Β.1. Η δοµή της παραγράφου είναι η εξής:

Θεµατική περίοδος : «Με αυτόν τον τρόπο… πρέπει να αµυνθούµε».

Λεπτοµέρειες / σχόλια: «Ωθούµενος ως τις ακραίες συνέπειές του… εναντίον του ίδιου».

Περίοδος κατακλείδα: δεν υπάρχει.

Ο συγγραφέας επιλέγει να αναπτύξει την παράγραφό του µε συνδυασµό µεθόδων. Ειδικότερα, χρησιµοποιεί τον τρόπο του αιτίου-αποτελέσµατος, καθώς παραθέτει την αιτιώδη σχέση µεταξύ ρατσισµού και ξενοφοβίας. Τα αίτια είναι η ξενοφοβία και οι ξενοφοβικές αντιλήψεις και το αποτέλεσµα είναι ο ρατσισµός, ο στιγµατισµός και η επίρριψη ευθυνών. Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη των λέξεων: «παράγει, γεννιέται, γίνεται, στιγµατίζοντας». Ο δεύτερος τρόπος, µε τον οποίο αναπτύσσεται η παράγραφος είναι τα παραδείγµατα, καθώς προς το τέλος της παραγράφου δίνονται από το συγγραφέα παραδείγµατα εθνικοτήτων που συχνά στοχοποιούνται από τους ξενοφοβικούς ανθρώπους («άραβα, σενεγαλέζο, ρουµάνο»).

Β.2α. Ο συγγραφέας χρησιµοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο σε όλο το κείµενο, γιατί θέλει να εκφράσει µια συλλογική άποψη που είναι ευρέως αποδεκτή στο κοινό. Συµµετέχοντας και ο ίδιος λοιπόν στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο θέλει να καταθέσει την προσωπική του άποψη για το θέµα της ξενοφοβίας και να τονίσει την ανάγκη άµεσης αντιµετώπισής της. Έτσι το κείµενό του διακρίνεται για την αµεσότητα του λόγου του, τη ζωντάνια και την παραστατικότητα των ιδεών που θέλει να µεταδώσει. Γράφοντας µε αυτό το ρηµατικό πρόσωπο, ο συγγραφέας έχει ως στόχο να διδάξει τους αναγνώστες και να τους πείσει πως η άποψή του είναι ορθή. Έτσι, επιτυγχάνεται η

συλλογικότητα, η καθολικότητα και η γενίκευση των σκέψεών του.

Β.2β. Τα εισαγωγικά χρησιµοποιούνται ως εξής στις ακόλουθες περιπτώσεις: − «βαρβάρων»: σαρκασµός και ειρωνεία για τους ανθρώπους που υφίστανται κατάκριση, υποτίµηση και παραβίαση των δικαιωµάτων τους, ενώ παράλληλα θεωρούνται αδικαιολογήτως απολίτιστοι.

− «Ζούµε σε µια κοινωνία… και δικαίωµα στην ασφάλεια»: παράθεση των απόψεων ενός γάλλου κοινωνιολόγου σε ευθύ λόγο.

Β.3. Η δεύτερη παράγραφος του κειµένου συνδέεται νοηµατικά µε την τρίτη µε τη νοηµατική σχέση της αντίθεσης. Πιο συγκεκριµένα, στη δεύτερη παράγραφο αναφέρεται γενικά πως η ξενοφοβία είναι ένα σύµπτωµα της ανασφάλειας των κοινωνιών, ενώ στην τρίτη παράγραφο παρατίθεται η άποψη πως η ξενοφοβία γεννιέται από την προσωπική αγωνία του κάθε µέλους της κοινωνίας.

Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη της διαρθρωτικής λέξης «ωστόσο».

Β.4. Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη, η οποία µετατρέπεται ως εξής:

«Η καθαρότητα µιας εξιδανικευµένης κοινότητας απειλείται από την παρουσία τους».

Στην ενεργητική φωνή τονίζεται το λογικό υποκείµενο που ταυτίζεται µε το γραµµατικό – συντακτικό «η παρουσία τους». Ο λόγος γίνεται πιο αναλυτικός και παραστατικός, αφού αναδεικνύεται η ενέργεια του υποκειµένου της πρότασης.

Αντίθετα, στην παθητική φωνή υπογραµµίζεται το αποτέλεσµα της πράξης «η καθαρότητα µιας εξιδανικευµένης κοινότητας» που δηλώνει το ρήµα του λογικού υποκειµένου «η παρουσία τους». Τονίζεται το γραµµατικό – συντακτικό υποκείµενο και αποκτά σύνθετη διάσταση η σύνταξη και ο λόγος

Β.5. Συνώνυµα:

− απρόβλεπτες = αναπάντεχες / απροσδόκητες

− απανθρωποποίηση = αποκτήνωση / εξαχρείωση

− κατηγορία = µοµφή / κατάκριση

− αναδιπλώνεται = στρέφεται

− να φορτώσουµε = να επιρρίψουµε / µεταθέσουµε

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Τίτλος: «Ξένοι; Στην πυρά...»

Πρόλογος:

 Μετά την αύξηση των προσφυγικών ρευµάτων από τη Συρία ή και µετά τα τροµοκρατικά χτυπήµατα που έχουν σηµειωθεί σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις – παρατηρείται έξαρση των ξενοφοβικών αντιλήψεων και συµπεριφορών στις δυτικές κοινωνίες. Όλα αυτά δεν συνάδουν µε την πολιτισµική ανάπτυξη και τη συνταγµατική κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Φαινόµενα, δηλαδή, όπως εκείνα της καθηµερινής σχεδόν λεκτικής, σωµατικής και ψυχολογικής επιθετικότητας από όσους θεωρούνται η κυρίαρχη εθνολογική οµάδα ενός κρατικού συνόλου προς τις µειονότητες, όπως είναι κατά κύριο λόγο οι µετανάστες και οι πρόσφυγες, δείχνουν ότι στην πράξη µια κοινωνία, παρά τον όποιο βαθµό προόδου της, δεν είναι έτοιµη να

φερθεί στοιχειωδώς ανθρώπινα προς όλους. Γι’ αυτό ευδοκιµούν κάθε είδους διακρίσεις, µορφές υποτίµησης και φόβος προς τον άλλον, τον διαφορετικό, τον ξένο. Πρόκειται για φαινόµενο αντιανθρωπιστικό και σύνθετο, το οποίο ανάγεται σε πολυπαραγοντική αιτιότητα.

Α΄ ερώτηµα: αίτια που οδηγούν στην έξαρση της ξενοφοβίας στις σύγχρονες / αναπτυγµένες κοινωνίες:

− Η οικονοµική κρίση και η εκθετική αύξηση της ανεργίας οδηγούν αρκετούς πολίτες σε απόγνωση ως προς το πώς θα καταφέρουν να προσποριστούν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους αγαθά. Η δε ποιότητα ζωής µοιάζει µε ουτοπικό στόχο. Η συσσωρευµένη αυτή απογοήτευση, λοιπόν, ωθεί αρκετούς πολίτες στην εξής συµφέρουσα ή και βολική γι’ αυτούς συµπεριφορά: αντί να ασκήσουν κριτική στις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες καθώς και στους εαυτούς τους, για τις τακτικές που ακολουθήθηκαν στο δηµόσιο βίο της χώρας τους, οι πολίτες αρέσκονται να επιρρίπτουν την ευθύνη για ό,τι κακό παρατηρείται στην οικονοµική και κοινωνική επικαιρότητα, στους ξένους. Έτσι, οι ίδιοι τρέφουν την ψευδαίσθηση πως οι δικές τους

ευθύνες εξαλείφονται. (Πρόκειται για το γνωστό ψυχολογικό µηχανισµό της µετάθεσης ευθυνών στους άλλους, τους αδύναµους).

− Αυτός ο µηχανισµός δηµιουργίας εξιλαστηρίων θυµάτων / αποδιοποµπαίων τράγων σαφώς και αποδεικνύεται εξίσου βολικός και για τα πολιτικά πρόσωπα: οι ίδιοι (είτε κυβέρνησαν στο παρελθόν, είτε κυβερνούν τώρα, είτε ευελπιστούν να κυβερνήσουν στο µέλλον) βρίσκονται στο απυρόβλητο, αφού η κριτική είναι στραµµένη όχι σε εκείνους, αλλά σε µειονοτικές οµάδες. Άρα, µπορεί να υποτεθεί ότι η ξενοφοβία ίσως να είναι µία µορφή αντίληψης και συµπεριφοράς που σκοπίµως και τεχνηέντως διαχέεται σε µια κοινωνία, προκειµένου να επιτευχθεί η συσπείρωση των πλειοψηφικών εθνολογικών οµάδων, ο αποπροσανατολισµός τους από τα πραγµατικά αίτια προβληµατικών καταστάσεων και η αναστολή της οποιασδήποτε ενεργοποίησής τους για απόδοση γνήσιων ευθυνών και διεκδίκηση ενός πιο ανθρώπινου µέλλοντος.

− Ευθύνες τεχνοκρατικού εκπαιδευτικού συστήµατος: το σχολείο έχοντας έναν χαρακτήρα εντονότερα εξεταστικοκεντρικό και επαγγελµατικό (σε αρκετές αναπτυγµένες κοινωνίες), έχει αφήσει να ατονήσουν άλλοι σπουδαιότεροι ενδεχοµένως στόχοι του: α) η καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας των παιδιών, που αποτελεί αναγκαίο συστατικό µιας προσωπικότητας που θα ανθίσταται σε κάθε είδους προπαγάνδα και β) η ηθικοποίηση, που απαιτείται για τη σµίλευση ενός ηθικού και αξιακού υποβάθρου µε άξονα το σεβασµό στο συνάνθρωπο (µόνο και µόνο λόγω της

ιδιότητάς του να είναι άνθρωπος). Συνακόλουθα, οι νέοι στερούνται της ικανότητας να αποδοµήσουν τα στερεότυπα που κυριαρχούν για τις οµάδες ξενικής προέλευσης που ζουν (έστω και προσωρινά) στη χώρα τους, ενώ, παράλληλα, πέφτουν θύµατα της γενικότερης κρίσης αξιών που σχετικοποιεί την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και τις πληθυσµιακές οµάδες για τις οποίες πρέπει να αναγνωρίζονται αυτά.

− Επιπλέον, πολλά εκπαιδευτικά συστήµατα δυτικών κοινωνιών έχουν αµελήσει την επικαιροποίηση των παρεχόµενων γνώσεων: σε ένα ταχύτατα µεταβαλλόµενο σκηνικό στα πλαίσια της παγκοσµιοποίησης, το σχολείο φαίνεται να αργεί να παρακολουθήσει τις ανάλογες εξελίξεις και να προσαρµόσει το γνωστικό - διδακτικό του υλικό σε αυτές. Ειδικότερα, δεν παρέχονται γνώσεις για τον πολιτισµό χωρών από τις οποίες µία κοινωνία έχει δεχθεί µεγάλα ή και πολυπληθή µεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύµατα, ούτε για τις οικονοµικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που µπορεί να οδήγησαν σε έξαρση τέτοιων ρευµάτων. Αποτέλεσµα: εύκολη η ανάπτυξη φοβικών συνδρόµων.

− Οικογένεια: ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, αναµφίβολα είναι υπεύθυνη για το πώς τα νεαρά της µέλη θα διαµορφώσουν το «κοσµοείδωλό» τους: ενδέχεται, λοιπόν, να ενθαρρύνει την ανάπτυξη εχθρικών συναισθηµάτων προς οτιδήποτε ξένο, είτε λόγω προσωπικών βιωµάτων των γονέων, είτε λόγω επιδερµικής προσέγγισης των θεµάτων που σχετίζονται µε την παρουσία ξενικής προέλευσης πληθυσµιακών οµάδων στη χώρα. Καλλιεργείται, συνεπώς, η αντίληψη πως τέτοιες οµάδες είναι ποιοτικά κατώτερες και αποτελούν κίνδυνο, ενσπείρεται ο φανατισµός και συν τοις

άλλοις, τα παιδιά ενθαρρύνονται να εντάσσουν στον κοινωνικό τους κύκλο µόνο οµοεθνείς τους.

− Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (και ενηµέρωσης): είναι ευρέως γνωστό ότι ένα µέσο ανάλογα µε τον ιδιοκτήτη του ή µε τα πρόσωπα που συµβάλλουν στη βιωσιµότητά του, θα παρουσιάσει µε ανάλογο τρόπο την επικαιρότητα. Η ύπαρξη, λοιπόν, συµφερόντων καθιστά τις µειονοτικές οµάδες ξενικής προέλευσης ως τον εύκολο στόχο για ποικίλα «µικροκοµµατικά παιχνίδια». Είτε, λοιπόν, ένα µέσο επιλέξει να δώσει έµφαση στο δράµα τέτοιων οµάδων, είτε στο βαθµό επικινδυνότητάς τους για την πλειοψηφία, η

οπτική γωνία πάντα καθορίζεται από τα επιδιωκόµενα και εξυπηρετούµενα συµφέροντα προπαγάνδα.

− Επειδή οµάδες όπως οι πρόσφυγες και οι µετανάστες συχνά δε βρίσκουν τις επιθυµητές γι΄ αυτούς συνθήκες και ευκαιρίες ζωής στις κοινωνίες στις οποίες εγκαθίστανται, συχνά οδηγούνται σε παραβατικές συµπεριφορές προκειµένου να επιβιώσουν ή προκειµένου να αντιδράσουν απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις που δέχονται και τη γενικότερη στοχοποίηση και περιθωριοποίηση που βιώνουν. Απόρροια αυτού είναι η τάση γενίκευσης τέτοιων συµπεριφορών, οι οποίες είθισται να αποδίδονται αποκλειστικά στους ξένους. Έτσι, οι τελευταίοι ταυτίζονται µε την εγκληµατικότητα.

− Επειδή οι ξένοι (µετανάστες, πρόσφυγες) αποτελούν φθηνό εργατικό δυναµικό (λόγω της επιτακτικής ανάγκης τους για εργασία και βιοπορισµό), προτιµούνται από πολλούς εργοδότες κυρίως σε χειρωνακτικού τύπου επαγγέλµατα. Αυτό αναπόφευκτα εγείρει το µένος των γηγενών που βλέπουν τους εαυτούς τους να αποκλείονται από την αγορά εργασίας και βλέπουν εχθρικά τους ξένους που «ήρθαν για να τους πάρουν τις δουλειές». Ωστόσο, πρόκειται για απλοϊκή και βολική σκέψη, αφού πρωτίστως οι ντόπιοι είναι εκείνοι που είχαν απαξιώσει τα επαγγέλµατα στα οποία απορροφώνται οι ξένοι.

− Η παγκοσµιοποίηση έχει καταστήσει ασφαλώς ευκολότερη τη µετακίνηση των πληθυσµών ανά τον πλανήτη και σε συνδυασµό µε τα απανταχού προβλήµατα, εύκολα (συγκριτικά µε άλλες εποχές) οδηγεί στη διαµόρφωση πολυπολιτισµικών κοινωνιών. Επειδή, όµως, δεν έχουν όλες οι χώρες προσεκτικά σχεδιασµένη µεταναστευτική πολιτική (ή επειδή µπορεί να δέχονται πιέσεις στα πλαίσια της διεθνούς διπλωµατίας) παρατηρείται σε κάποιες εξ αυτών εντονότερη άφιξη µεταναστών και προσφύγων. Αν, λοιπόν, µια κοινωνία, δε διαθέτει τους οικονοµικούς πόρους και τις αντίστοιχες υποδοµές, ώστε να διαχειριστεί τη νέα αυτή πραγµατικότητα, σίγουρα θα προκύψουν προβλήµατα µεταξύ των οποίων η στοχοποίηση αυτών των ανθρώπων ως υπεύθυνων για τα πάντα (όπως έχει αναφερθεί και σε άλλο σηµείο).

Μεταβατική παράγραφος (προαιρετικά)

Αφού πλέον αυτή η πολυπολιτισµική πραγµατικότητα είναι γεγονός, θα πρέπει οι κοινωνίες να εντείνουν τις προσπάθειές τους προς την κατεύθυνση της αρµονικής συµβίωσης γηγενών και ξένων - µειονοτήτων. Άλλωστε, αν µια κοινωνία θέλει να θεωρείται πολιτισµένη και γνήσια δηµοκρατική, αυτό θα πρέπει να το αποδεικνύει στην πράξη, γιατί στη δηµοκρατία οι µειονότητες προστατεύονται. Κάτι τέτοιο απαιτεί πέρα από τις αναγκαίες νοµοθετικές ρυθµίσεις, κυρίως τη συνειδησιακή και ηθική αναβάπτιση των πολιτών, στόχος ο οποίος σαφώς και πρέπει να είναι συνυφασµένος και µε το εκπαιδευτικό σύστηµα κάθε κοινωνίας.

Β΄ Ερώτηµα: τρόποι µε τους οποίους το εκπαιδευτικό σύστηµα µπορεί να βοηθήσει στην άµβλυνση του φαινοµένου της ξενοφοβίας:

− Ενίσχυση του ανθρωπιστικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης: το σχολείο υποχρεούται να επανεξετάσει το ρόλο και τους στόχους του και να κινηθεί σε έναν άξονα πιο ανθρωποκεντρικό. Εφόσον, λοιπόν, δώσει έµφαση στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των µαθητών, θα είναι σε θέση οι νέοι να φιλτράρουν και να απορρίψουν κάθε δείγµα εθνικιστικής προπαγάνδας που τους εκπέµπεται από ποικίλες πηγές. Κρίνεται συνεπώς σκόπιµη η αύξηση των ερωτήσεων «ανοικτού τύπου» σε όλα τα µαθήµατα, καθώς και η άρση της στείρας αποστήθισης που δεν προάγει την ελεύθερη σκέψη.

− Παράλληλα, το σχολείο οφείλει να τιµήσει τον παιδαγωγικό του ρόλο επενδύοντας στη διαµόρφωση προσωπικοτήτων που θα εµφορούνται από υψηλές ηθικές αξίες και αρχές: σεβασµός στο συνάνθρωπο ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας, χρώµατος δέρµατος, πολιτιστικής ταυτότητας κ.λπ. Επίσης, χρειάζεται να εµφυσήσει στους νέους την αγάπη, την αλληλεγγύη, την ευγένεια, την αρετή της ανεκτικότητας, έννοιες απόλυτα συνυφασµένες και µε τη δηµοκρατία. Όλα αυτά θα καλλιεργηθούν µέσα από µαθήµατα που προάγουν τέτοιες έννοιες και τον προβληµατισµό για την κατάσταση που επικρατεί τώρα. Ειδικότερα, η ουσιαστικότερη παρουσία και διδασκαλία της Τέχνης και του υγιούς αθλητικού πνεύµατος στην εκπαιδευτική διαδικασία θα µπορούσε να αποτελέσει σηµαντικό αρωγό της όλης προσπάθειας: αυτά ευαισθητοποιούν, ενώνουν τους ανθρώπους και τους λαούς, ενθαρρύνουν την άσκηση αυτοκριτικής για συµπεριφορές που ο άνθρωπος έχει επιδείξει κατά το παρελθόν και ενθαρρύνουν την αποκήρυξη κάθε είδους ρατσισµού και ξενοφοβίας.

− Επιπρόσθετα, το σχολείο θα πρέπει να αναπτύξει πιο έντονα τη βιωµατική σχέση των παιδιών µε τη σύγχρονη εικόνα των κοινωνιών στις οποίες ζουν: η ανάληψη δράσης στα πλαίσια του δήµου τους για επίσκεψη σε κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων και για συγκέντρωση της αναγκαίας βοήθειας για τους ανθρώπους που διαµένουν εκεί.

− Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και των οπτικοακουστικών µέσων: πρόκειται για υψίστης σηµασίας παράµετρο, αφού η προβολή ταινιών και κάθε είδους ενηµερωτικού υλικού για µειονοτικές οµάδες που βρίσκονται στους κόλπους µίας κοινωνίας, θα καθιστούσε σαφείς τους λόγους που εγκατέλειψαν (προσωρινά ή µόνιµα) την πατρίδα τους  οι νέοι θα µάθαιναν να εκλογικεύουν την παρουσία ξένων στη χώρα τους και δε θα την ανήγαγαν σε απειλητική και επεκτατική διάθεση επιβολής τους. Θα καταλάβαιναν ότι κανείς δε φεύγει από την πατρίδα του, για να βλάψει τους πολίτες µιας άλλης. Υπάρχουν αντικειµενικά και σοβαρά αίτια που προκαλούν τέτοιες µετακινήσεις: πόλεµος, φτώχεια, στέρηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων, φυσικές καταστροφές κ.λπ.

− Οι νέες τεχνολογίες, Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και οι δυνατότητες που εξασφαλίζει το διαδίκτυο, µπορούν να προσφέρουν, επίσης, πολλά σε αυτή την προσπάθεια γνωριµίας µε το διαφορετικό και κατανόησης των ιδιαιτεροτήτων που βιώνει: η επικοινωνία µιας µαθητικής κοινότητας που ανήκει σε χώρα υποδοχής µεταναστών και προσφύγων, µε αντίστοιχη κοινότητα σε χώρα που φυλλορροεί πληθυσµιακά λόγω ποικίλων συνθηκών οι οποίες καθιστούν τη µετανάστευση (ή την προσφυγιά) ως µόνη επιλογή, θα έκανε πολλούς νέους να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους για τους ξένους που βρίσκονται ανάµεσά τους.

− Σηµαντική κρίνεται και η παροχή γνώσεων για τον πολιτισµό των χωρών εκείνων από τις οποίες µία κοινωνία έχει δεχθεί µεγάλο αριθµό µεταναστών και προσφύγων. Μόνο τότε θα σταµατήσουν οι στερεοτυπικές και απαξιωτικές κρίσεις για τον πολιτισµό ενός άλλου λαού και θα ευνοηθεί η αρµονική συµβίωση γηγενών και µειονοτήτων στα πλαίσια των πολυπολιτισµικών κοινωνιών (αναγκαιότητα συναφής µε την παγκοσµιοποίηση και τα δεδοµένα που έχει δηµιουργήσει).

− Πρωτίστως, βέβαια, µία χώρα οφείλει να έχει ως προτεραιότητα τη διαµόρφωση υγιούς εθνικής συνείδησης και ταυτότητας αναφορικά µε τους αυριανούς της πολίτες. Αυτό σηµαίνει πως, µόνο αν οι νέοι έχουν «χτίσει» σε στέρεες βάσεις τη γνώση για το δικό τους πολιτισµό (γλώσσα, ιστορία, ήθηέθιµα, παραδόσεις, θρησκεία κ.λπ.), δε θα ρέπουν στη δαιµονοποίηση των αλλοεθνών. ∆ε θα νιώθουν την ανάγκη να συσπειρωθούν γύρω από µισάνθρωπες και ξενοφοβικές αντιλήψεις, γιατί ακριβώς θα ξέρουν ότι δεν απειλούνται. Και µάλιστα, δεν θα έχουν την απαίτηση να ξεχάσουν οι

µειονότητες τον δικό τους πολιτισµό.

− Ενίσχυση των διαπολιτισµικών σχολείων όχι µόνο αριθµητικά, αλλά και ποιοτικά (κυρίως). Αυτό προϋποθέτει πρόσληψη ειδικευµένου προσωπικού (σε όλα τα µαθήµατα) µε γνώσεις της γλώσσας των µεγαλύτερων µειονοτικών οµάδων µαθητών, καθώς και µε ειδικές γνώσεις στο είδος των µαθησιακών προβληµάτων που συνήθως οι οµάδες αυτές εµφανίζουν λόγω της ανάγκης για προσαρµογή τους σε µια εντελώς διαφορετική γλώσσα. Αν τα παιδιά αυτά λάβουν µια εκπαίδευση που πραγµατικά είναι ουσιαστική, τότε θα µπορέσουν να ενταχθούν οµαλά στην ευρύτερη κοινωνία, θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες σε όλα τα επίπεδα (π.χ. εργασία) και θα αποφύγουν τη

γκετοποίηση και την περιθωριοποίηση.

− Μέσα από µαθήµατα όπως η ιστορία, να αποφεύγονται οι εθνικιστικές εξάρσεις και «κορώνες» που πολώνουν και φανατίζουν. Η γνώση τόσο για την εθνική ιστορία ενός λαού, όσο και για την ιστορική παρουσία άλλων, θα πρέπει να εδράζεται σε επιστηµονικές και ανθρωπιστικές βάσεις, χωρίς να λανθάνουν µηνύµατα περί δήθεν εθνικής ανωτερότητας επίλεκτων και περιούσιων λαών και δήθεν κατωτερότητας υποδεέστερων άλλων.

Επίλογος

Καθίσταται σαφές, λοιπόν, ότι οι ξενοφοβικές αντιλήψεις και συµπεριφορές αντίκεινται όχι µόνο στη νέα µορφή παγκόσµιας κοινωνίας που αναδύεται, αλλά και στην έννοια του πολιτισµού που µετά από αιώνες έχει οικοδοµήσει ο άνθρωπος. Πολιτισµός που αρνείται τον ίδιο το δηµιουργό του, δηλαδή τον άνθρωπο, ή κάνει διακρίσεις φυλετικές και εθνολογικές σε βάρος του, αυτοακυρώνεται. Συνιστά ηθική επιταγή να τύχει συνειδητοποίησης απ’ όλους ότι πεποιθήσεις µισαλλόδοξες και µισάνθρωπες επιβάλλεται να εξοβελιστούν. Μόνο έτσι θα πρυτανεύσει η λογική και το ήθος, και θα µπορέσει να επέλθει η πραγµατική ηθική και πολιτισµική πρόοδος για τον άνθρωπο.

Ο συντάκτης (προαιρετικά)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ

« ΔΥΟ ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΕΣ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ»

(ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ 2006)

Διαβάζουμε στον γαλλικό Τύπο ότι το «Μουσείο της Ιστορίας και των Πολιτισμών της Μετανάστευσης» βρίσκεται στο στάδιο της εντατικής προετοιμασίας και υπολογίζεται να εγκαινιαστεί το 2007 στο Παρίσι. Ένα δημόσιο μέγαρο στο οποίο θα τιμάται ο Βορειοαφρικανός εργάτης της Ρενό, αλλά και ο πολιτικός πρόσφυγας και ο αυτοεξόριστος καλλιτέχνης.

Σκοπός του εγχειρήματος, δεν είναι η καταγραφή μιας ιστορίας πόνου και δακρύων, με εικόνες από τενεκεδουπόλεις, υποβαθμισμένα προάστια και ρατσιστικές εξάρσεις. Οι σκοτεινές κηλίδες δεν θα αποσιωπηθούν, αλλά δεν θα δίνουν τον γενικό τόνο. «Το μουσείο, καθεαυτό, δεν είναι πολιτικό», λέει ο Ζακ Τουμπόν, επικεφαλής αυτού του προγράμματος, «είναι ένα μέσο εκπαίδευσης και πολιτισμού. Όμως η προσπάθεια εγγράφεται σε ένα πολιτικό όραμα».

Κατά την προ-ευρωεκλογική περίοδο, το θέμα των μεταναστών στην Ελλάδα έλαμψε δια της απουσίας του, με εξαίρεση τις ξενοφοβικές κραυγές της Άκρας Δεξιάς, ενώ  υποτονικές έως ανύπαρκτες ήταν και οι αναφορές στον κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Ούτε μία από τις 40 ερωτήσεις που έπεσαν στο ντιμπέιτ δεν αφορούσε τον πολιτισμό, παρ’ όλο που ο υπουργός Πολιτισμού ήταν παρών! Το δικαίωμα σε μια Ιστορία, έστω σε μία «μικρή» ιστορία, το έχουν και οι μετανάστες που ζουν σήμερα στη χώρα μας και, προς το παρόν, μόνο μερικοί ευαίσθητοι καλλιτέχνες ή στοχαστές έχουν ασχοληθεί με κάποιες όψεις αυτής της σύντομης ιστορίας, που ωστόσο έχει σημαδέψει το σύγχρονο ελληνικό τοπίο.

«Στη Γαλλία υπάρχουν 22 μουσεία για τα «σαμπό» (τα ξυλοπάπουτσα), αλλά ούτε ένα για τη μετανάστευση», λέει ένας ιστορικός που φέρνει το παράδειγμα του μουσείου του Ελις Αϊλαντ, στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Ασφαλώς, η Ελλάδα και η Γαλλία δεν είναι συγκρίσιμα μεγέθη, αφού στον τόπο μας η εισροή μεταναστών είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο, ενώ στη Γαλλία ο ένας στους πέντε πολίτες είναι απόγονος κάποιου μετανάστη πρώτης ή δεύτερης γενιάς.

Προς το παρόν, οι μετανάστες βρίσκονται στο οικονομικό, στο πολιτιστικό, στο εκπαιδευτικό, στο κοινωνικό, στο χωροταξικό περιθώριο. Πολλοί, που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως ρατσιστές, θυμούνται τις «δύο γυφτοπούλες στο βουνό» και

τραγουδούν «εμείς ψωμί δεν έχουμε, τον ξένο τι τον θέλουμε». Εδώ δύσκολα μπορούν να νομιμοποιηθούν οι 250.000 Έλληνες συμβασιούχοι, είναι δυνατόν να «τακτοποιηθούν» οι εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι;

Η Γαλλία είναι μια χώρα με ισχυρή και μακρόχρονη παράδοση στην άσκηση μιας πολιτικής ενσωμάτωσης. Ταυτόχρονα, είναι μια χώρα με αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να συνδέσει δύο κατηγορίες που σε πολλούς φαίνονται ασύμβατες: τη μετανάστευση και τον πολιτισμό. Μια χώρα με αρκετή οξυδέρκεια ώστε να κατανοήσει ότι ο ξένος δεν είναι συνώνυμο της απειλής. Η Ελλάδα έζησε τον καημό της ξενιτιάς, αλλά και ωφελήθηκε από την ύπαρξη ενός Ελληνισμού της διασποράς. Μένει να δούμε αν είναι αρκετά ακομπλεξάριστη, ώστε κάποτε να γνωρίσει, να κρίνει, να αφομοιώσει και να μετασχηματίσει γόνιμα τους «πολιτισμούς» που κουβαλούν οι ξένοι οι οποίοι βρέθηκαν στον τόπο μας ή, αντίθετα, σαν την τσαπατσούλα νοικοκυρά, θα κρύψει τα σκουπίδια, θα κουκουλώσει το «πρόβλημα» κάτω από το χαλί.

Της Μαριάννας Τζιαντζή

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να πυκνώσετε το περιεχόμενο του άρθρου σε ένα κείμενο 80 – 100 λέξεων.

(μονάδες 25)

2. Να δώσετε έναν τίτλο για το κείμενο στον οποίο δε θα εμπεριέχεται σχόλιο.

(μονάδες 5)

3. Στη 2 παράγραφο του κειμένου να εντοπίσετε τα σχόλια τόσο της αρθρογράφου

όσο και τα ξένα και να αναφερθείτε στα μέσα με τα οποία προσδιορίζονται.

(μονάδες 5)

4. Γιατί θεωρεί ο συγγραφέας ότι η Γαλλία θα έπρεπε να είχε επιδείξει μεγαλύτερη ευαισθησία στο θέμα των μεταναστών; (Η απάντησή σας να δοθεί σε μια παράγραφο).

(μονάδες 5)

5. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της 4__ παραγράφου.

(μονάδες 5)

6. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: εγχειρήματος, αποσιωπηθούν, σημαδέψει, οξυδέρκεια, κουκουλώσει.

(μονάδες 5)

7. Σε μια ημερίδα που διοργανώνει ο δήμος σας με θέμα: «Η ένταξη των μεταναστών

στην ελληνική κοινωνία», έχετε αναλάβει μια εισήγηση για να ευαισθητοποιήσετε τους δημότες σχετικά με τα αίτια και τις συνέπειες του ρατσισμού. Φροντίστε η ομιλία σας να μην ξεπεράσει τις 500 – 600 λέξεις.

(μονάδες 50)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Στο κείμενο θίγεται το πρόβλημα της ενσωμάτωσης των μεταναστών. Με αφορμή την κατασκευή μουσείου για τους μετανάστες στο Παρίσι γίνεται αναφορά στην ελληνική πραγματικότητα, όπου απουσιάζουν οι πολιτικές θέσεις απέναντι στο ζήτημα των μεταναστών και «του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού» εκτός από σποραδικές εθνικιστικές εξάρσεις. Παρά το ότι το ζήτημα αυτό είναι σχετικά πρόσφατο για την Ελλάδα, η χώρα μας καλείται να βγάλει τους ανθρώπους αυτούς από το περιθώριο και να τους εντάξει δημιουργικά στο δυναμικό της. Σ’ αυτό θα συμβάλει καθοριστικά το παράδειγμα της Γαλλίας με την ενοποιητική της πολιτική και η θύμηση του «Ελληνισμού της διασποράς».

(97 λέξεις)

2. Μουσείο για τους μετανάστες.

3. Τα σχόλια της αρθρογράφου εντοπίζονται στα σημεία : .. μιας ιστορίας πόνου και

δακρύων…, … τενεκεδουπόλεις, υποβαθμισμένα προάστια και ρατσιστικές εξάρσεις,

… σκοτεινές κηλίδες…, … δε θα δίνουν το γενικό τόνο. Αποδίδονται με φράσεις με

μεταφορική σημασία, που αξιοποιούν κυρίως ουσιαστικά και επίθετα. Τα ξένα σχόλια

βρίσκονται στη δεύτερη παράγραφο : «Το μουσείο … πολιτικό» και «είναι … όραμα»

και είναι ευδιάκριτα από τη χρήση των εισαγωγικών και του λεκτικού ρήματος ‘’λέει’’.

4. Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η Γαλλία όφειλε να επιδείξει μεγαλύτερη ευαισθησία στο θέμα των μεταναστών. Και τούτο γιατί το μεταναστευτικό ρεύμα έχει στη χώρα αυτή μεγάλο παρελθόν, αφού ο ένας στους πέντε πολίτες είναι απόγονος ενός μετανάστη πρώτης ή δεύτερης γενιάς,όπως αναφέρεται στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου. Επιπλέον, η Γαλλία διαθέτει παράδοση στην πολιτική της ενσωμάτωσης μεταναστών, γεγονός που ενισχύει τη σιγουριά της ότι μπορεί να καλλιεργήσει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο γαλλικό πολιτισμό και τον πολιτισμό τους. Τέλος, το γενικότερο πνευματικό επίπεδο της γαλλικής κυβέρνησης και του λαού επιτρέπει, ώστε ο ξένος να μην εκλαμβάνεται ως εχθρός ή απειλή, κατά την τελευταία παράγραφο του κειμένου. Επομένως,η Γαλλία αναμενόταν να χειριστεί άμεσα και αποτελεσματικά το πρόβλημα της εισροής των ξένων.

5. Η τέταρτη παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα (… που φέρνει το παράδειγμα .. της Νέας Υόρκης) και με σύγκριση – αντίθεση (Ασφαλώς, η Ελλάδα και

η Γαλλία … δεύτερης γενιάς). Όσον αφορά στην πρώτη μέθοδο ανάπτυξης ενδεικτική είναι η χρήση της λέξης παράδειγμα, που προέρχεται από την ιστορία. Για να αποδοθεί ο δεύτερος τρόπος ανάπτυξης χρησιμοποιείται ο αντιθετικός σύνδεσμος ‘’ενώ’’,που αντιπαραβάλλει την εισροή των μεταναστών στην Ελλάδα και στη Γαλλία.

6. εγχειρήματος = προσπάθειας

αποσιωπηθούν = αποκρυφτούν

σημαδέψει = στιγματίσει

οξυδέρκεια = διορατικότητα

κουκουλώσει = συγκαλύψει

7.

Πρόλογος

Κυρίες και κύριοι,

Τα τελευταία χρόνια η ύπαρξη μεταναστών στον τόπο μας έγινε αφορμή για την εκδήλωση ανησυχητικών ξενοφοβικών τάσεων που υπονομεύουν το δικαίωμα της

διαφορετικότητας. Ευρύνοντας την παρατήρησή μας θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν και άλλες κοινωνικές ομάδες που θίγονται από το ρατσισμό, ο οποίος εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως. Είναι σκόπιμο λοιπόν να προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε το φαινόμενο αυτό που διασαλεύει την ομαλή πορεία του δήμου και της χώρας μας, προσβάλλοντας ανεπανόρθωτα σχέσεις ατόμων, ομάδων και λαών.

Αίτια – Α’ Ζητούμενο:

Ψυχολογικά.

• Συμπλέγματα κατωτερότητας και προσωπικής υπεροχής.

• Hιάφορες φοβίες που καταλήγουν σε ομαδικές ψυχώσεις.

• Ένστικτο εδαφικότητας. Όταν απειλείται με διείσδυση ένας ζωτικός χώρος εκλύεται πάντα επιθετικότητα.. Έτσι κάπως γεννιέται η έχθρα προς τον ξένο.

• Καταφανής ανικανότητα συγκρότησης μας ως εαυτών χωρίς αποκλεισμό του άλλου.

• Τα θύματα, εξάλλου του κοινωνικού ρατσισμού αποτελούν αποκυήματα φαντασιωσικής προφύλαξης ή διάκρισης. ( αναγκαιότητα κάθαρσης του κοινωνικού σώματος, διαφύλαξης της ταυτότητας του « εαυτού », του « εμείς » από κάθε πρόσμειξη, από κάθε εισβολή.

Πνευματικά

• Χαμηλό πνευματικό επίπεδο – αναλφαβητισμός οργανικός και λειτουργικός.

• Άγνοια, προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

• Προκαταλήψεις, αυθαίρετοι χαρακτηρισμοί και γενικεύσεις.

• Επιστημονικοφανείς απόπειρες πολλών επιστημόνων να προσδώσουν βιολογικό χαρακτήρα σε κοινωνικές ανισότητες.

• Αντιανθρωπιστική – μονοπολιστική παιδεία. Καλλιεργεί άτομα ανίκανα να αναπτύξουν πνεύμα ανεκτικότητας.

Κοινωνικά

• Οι κοινωνίες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται ο κοινωνικός ρατσισμός είναι κοινωνίες εξισωτικές, που αγνοούν τις τυπικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.

• Ο εκμεταλλευτικός χαρακτήρας των σύγχρονων κοινωνιών – κοινωνικές ανισότητες.

• Ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης – διαστρέβλωση των γεγονότων, έξαρση του εθνικού φανατισμού.

• Έλλειψη εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο.

• Αίσθημα ανασφάλειας.

• Ανταγωνιστικές ανθρώπινες σχέσεις- απανθρωπιά.

• Mετανάστευση – αδυναμία απορρόφησης του εργατικού δυναμικού- ανεργία.

• Κοινωνικές ανισότητες – διάκριση των κοινωνιών σε κοινωνίες αφθονίας καιεξαθλίωσης.

• Φτώχεια – Ανέχεια – Περιθωριοποίηση / οι ξένοι, κάποιες φορές, οδηγούνται στη βία και την επιθετικότητα.

• Πληθυσμιακές ομάδες ξένων με διαφορετική νοοτροπία συγκεντρωμένες στον ίδιο χώρο πυροδοτούν συγκρούσεις.

Οικονομικά- πολιτικά

• Ο ρατσισμός είτε φυλετικός είναι είτε κοινωνικός ανέκαθεν χρησιμεύει ως άλλοθι για την οικονομική εκμετάλλευση διαφόρων κοινωνικών ομάδων.

• Ο ρατσισμός αναπτύσσεται στο πεδίο του εθνικισμού, ο οποίος προβάλλει ως καθοριστική συνθήκη της διαμόρφωσης του ρατσισμού.

Συνέπειες – Β’ Ζητούμενο :

• Προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα.

• Περιθωριοποιεί και συντελεί στον κοινωνικό αποκλεισμό ομάδων και ατόμων.

• Οδηγεί στην ενεργό αντίδραση και στην αντιβία από την πλευρά των αδικούμενων ομάδων.

• Δεν αξιοποιείται όλο το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό, με αποτέλεσμα τη

χαμηλή παραγωγικότητα.

• Ναρκοθετεί τα θεμέλια της ομαλής κοινωνικής συμβίωσης.

• Υπονομεύει το κύρος των δημοκρατικών θεσμών και προετοιμάζει το έδαφος για

την κατίσχυση αυταρχικών καθεστώτων.

• Κυριαρχεί ο δογματισμός και η μισαλλοδοξία.

• Εντείνονται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας.

• Εμποδίζει τη συνεργασία και τη φιλία, που είναι παράγοντες προόδου και δημιουργίας.

• Δημιουργεί συνθήκες γκέτο για πολλές κοινωνικές ομάδες κι άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

Επίλογος

Οφείλουμε λοιπόν, να αναγνωρίσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο φερόμαστε στις κάθε είδους μειονότητες είναι κριτήριο του πολιτισμού μιας χώρας. Άλλωστε η ανοχή στη διαφορετικότητα προάγει το πνεύμα και αναβαθμίζει το πολιτιστικό επίπεδο των ανθρώπων. Γι’ αυτό είναι αναγκαία η ευαισθητοποίηση και η συνδρομή όλων μας για

την εξάλειψη του νοσηρού αυτού φαινομένου που θα επιτευχθεί μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

 

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ:

Έρως Ελευθερωτής.

(ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ 2004)

Ένα μυθιστόρημα της Μόνικα Αλί για τη μοίρα και την ελεύθερη βούληση.

Πολλοί συγγραφείς περιμένουν χρόνια για να δουν –ή ποτέ δεν βλέπουν- το όνομά τους στις λίστες με τις υποψηφιότητες των Μπούκερ, όμως η Μόνικα Αλί τα κατάφερε με το πρώτο της κιόλας μυθιστόρημα. Το “Brick Lane” ή «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια» όπως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «<κεανίδα» σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ, έγινε επιτυχία στην Αγγλία, από τα χειρόγραφα πριν ακόμα εκδοθεί, και συνεχίζει το ταξίδι του με μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες.

«Η Μόνικα Αλί ήταν διάσημη πριν καν εκδώσει μία γραμμή» έγραφαν οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» για την 37χρονη συγγραφέα, που γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές και μεγάλωσε στην Αγγλία, ενώ το περιοδικό “Granta” την συμπεριέλαβε «εν μια νυκτί» στους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας.

Η εύνοια της τύχης και το ταλέντο βρήκαν το στόχο τους στο «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια», ένα μυθιστόρημα που, ενώ μοιάζει να πραγματεύεται ένα θέμα «κλασσικό», τον έρωτα, που ελευθερώνει τις αισθήσεις και το μυαλό, αποτελεί παράλληλα μια τοιχογραφία της κοινωνίας των μουσουλμάνων μεταναστών του Λονδίνου.

Κεντρική ηρωίδα είναι η Νανζίν από ένα φτωχό χωριό του Μπαγκλαντές, που στα 17 της βρίσκεται παντρεμένη μ’ έναν άντρα που δεν έχει ξαναδεί, στην ηλικία του πατέρα της: τον σαραντάχρονο Τσανού, που τον ακολουθεί στο υποβαθμισμένο γκέτο Τάουερ Χάμλετς του Λονδίνου. Jεν μιλάει αγγλικά και ο σύζυγός της αποφαίνεται ότι δεν χρειάζεται να τα μάθει. Σπανίως βγαίνει από το σπίτι και περνάει τη μέρα της μαγειρεύοντας και ξεσκονίζοντας τα πορσελάνινα μπιμπελό της βιτρίνας, τα μοναδικά στολίδια του στενόχωρου διαμερίσματός τους.

Ο Τσανού είναι εγωιστής και φιλόδοξος. Από τη μια σκέφτεται πώς θα πάρει προαγωγή και από την άλλη πώς θα επιστρέψει στην πατρίδα του, πλούσιος και αναγνωρισμένος.Όταν όμως μένει άνεργος, η Νανζίν αναλαμβάνει καθήκοντα μοδίστρας. Τότε γνωρίζει τον Καρίμ, που συνεργάζεται με μια βιοτεχνία ενδυμάτων, και θα τον ακολουθήσει τόσο στον έρωτα όσο και στις πολιτικές συγκεντρώσεις των μουσουλμάνων που διαφωνούν με τον δυτικό τρόπο ζωής.

«Αυτό που δεν μπορείς να το αλλάξεις πρέπει να το ανέχεσαι. Κι αφού τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει πρέπει ν’ ανέχεσαι τα πάντα» ήταν η αρχή που κυβερνούσε τη ζωή της Νανζίν, η μοιρολατρία που μετέφερε μαζί της από τη μια ήπειρο στην άλλη. Πριν κάνει τις μικρές επαναστάσεις της –έστω και με τύψεις- και αρχίσει ν’ αναρωτιέται αν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα της. Για να συνειδητοποιήσει τελικά την πολυπλοκότητα αλλά και τις δυνατότητες της ελεύθερης επιλογής.

«Το βιβλίο μου είναι ένας στοχασμός πάνω στη μοίρα, την ελεύθερη βούληση και τις καθημερινές επιλογές μας» λέει η Μόνικα Αλί, που παραδέχεται ότι το πρότυπο για την ηρωίδα της ήταν η αγγλίδα μητέρα της. Τα πρώτα ερεθίσματα, ωστόσο, για τη συγγραφή του τα άντλησε από τις διηγήσεις του πατέρα της, ο οποίος μεγάλωσε σε ένα χωριό του Μπαγκλαντές.

Το πολιτιστικό χάσμα ανάμεσα στους δυτικούς και στους ανατολίτες αλλά και το χάσμα ανάμεσα στους πρώτης και δεύτερης γενιάς μετανάστες σκιαγραφούνται ζωντανά στο βιβλίο. Από τη μια οι γυναίκες που «κάθονται όλη μέρα στην κουζίνα

κι’ αλέθουν μπαχαρικά και μαθαίνουν δυο λέξεις αγγλικά όλες κι όλες. Βγαίνουν έξω

σκεπασμένες απ’ την κορυφή ως τα νύχια, στις μικρές κινούμενες φυλακές τους, κι

όταν κάποιος τις φωνάζει στο δρόμο παθαίνουν ταραχή». Από την άλλη, οι κόρες

τους, που κυκλοφορούν στο δρόμο με κοντές φούστες, και οι γιοι, που κλέβουν για να

αγοράσουν ναρκωτικά. Από την μια η προσήλωση στην προσευχή –ο Καρίμ έχει και

… μπίπερ που τον ειδοποιεί ότι είναι ώρα να προσευχηθεί- και από την άλλη η τοκογλυφία, ακόμα και ανάμεσα σε φίλους. Είναι άνθρωποι που αλλάζουν, αναρωτιούνται, αναζητούν την ταυτότητά τους, πάνω από όλα όμως, όπως και η

Νανζίν, ψάχνουν να βρουν την ευτυχία.

της Παρής Σπίνου

(Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 21/3/04)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Να συνθέσετε την περίληψη του κειμένου σε 100 λέξεις.

(25 μονάδες)

Β1. Να κατατάξετε το κείμενο στο γραμματειακό είδος που ανήκει και να

δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

(5 μονάδες)

Β2. α) Να εντοπίσετε τα θέματα που απασχολούν τη συντάκτρια του κειμένου στις

πρώτες τρεις παραγράφους και τα σχόλια που εκφράζει γι’ αυτά.

(5 μονάδες)

β) Να προσδιορίσετε τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου και τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η παράγραφος.

(5 μονάδες)

Β3. α) Χρησιμοποιήστε τα παρακάτω επίθετα σε συνδυασμό με τα κατάλληλα ουσιαστικά για να χαρακτηρίσετε ένα άτομο (να γράψετε μια πρόταση για κάθε

επίθετο).

i) εγωιστής

ii) φιλόδοξος

iii) αναγνωρισμένος

iv) πλούσιος

(4 μονάδες)

β) Να εξηγήσετε τον όρο «ελεύθερη βούληση» σε 5 – 8 στίχους.

(6 μονάδες)

Γ. Με αφορμή το περιεχόμενο του βιβλίου της Μόνικας Αλί να γράψετε μια εισήγηση (500 περίπου λέξεων) που θα παρουσιάσετε σε σχολική συγκέντρωση και θα αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στις δυτικές κοινωνίες και στις προτάσεις σας για την ομαλή ένταξή τους στις «νέες πατρίδες» τους.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1

Το κείμενο αναφέρεται στο μυθιστόρημα της Μόνικας Αλί, που κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα μετά την επιτυχία που σημείωσε στην Αγγλία. Η συγγραφέας γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές, μεγάλωσε στην Αγγλία και συγκαταλέγεται στους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας. Ενώ το θέμα του φαίνεται να είναι ο έρωτας, βασικά πραγματεύεται τις ανισότιμες σχέσεις ανδρών και γυναικών στις μουσουλμανικές κοινωνίες και τις δυσκολίες προσαρμογής που συναντούν οι μετανάστες στις Ευρωπαικές χώρες. Ουσιαστικά είναι ένα έργο το οποίο αναφέρεται στον άνθρωπο που μέσα στην πορεία της ζωής αναζητά την ολοκλήρωσή του.

(87 λέξεις)

Β1

Το συγκεκριμένο κείμενο είναι βιβλιοκριτική και μάλιστα λογοτεχνική κριτική. Περιέχει αναλυτικές πληροφορίες για τη συγγραφέα (όνομα, καταγωγή, ηλικία, συνθήκες ζωής) τον τίτλο («Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάμια»), το είδος του κειμένου (μυθιστόρημα), τον εκδοτικό οίκο («2κεανίδα»), τον τόπο και το χρόνο έκδοσης (πρώτα στην Αγγλία και τώρα στην Ελλάδα).

Δεν μένει όμως στην απλή βιβλιοπαρουσίαση γιατί παραθέτει και σχόλια είτε της

κριτικού («εύνοια της τύχης και ταλέντο») είτε της ίδιας της Μόνικα Αλί («το βιβλίο

μου είναι στοχασμός πάνω στη μοίρα, την ελεύθερη βούληση και τις καθημερινές

επιλογές μας») είτε άλλων («Νιου Γιορκ Τάιμς», “Granta”).

H κριτικός φαίνεται να έχει μελετήσει το αντικείμενο και να αξιολογεί υπεύθυνα το έργο. Άλλωστε το κείμενο είναι ενυπόγραφο και μας επιτρέπει να το κατατάξουμε στην βιβλιοκριτική και όχι στη βιβλιοπαρουσίαση παρ’ όλο που τα όρια

 μεταξύ τους δεν είναι πάντα ευδιάκριτα.

(σχολικό βιβλίο, σελ. 158 και 163)

Β2. α.

ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΑ

1 παράγραφος παρουσίαση βιβλίου, η επιτυχία του βιβλίου και της συγγραφέως

2 παράγραφος παρουσίαση συγγραφέως διάσημη, μια από τους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας

3 παράγραφος θέμα βιβλίου εύνοια τύχης και ταλέντο που βρήκαν το στόχο τους

Β2. β.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙ3ΟΣ: «Το πολιτικό χάσμα … … βιβλίο».

ΣΧΟΛΙΑ/ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ: «Από τη μια … … φίλους».

ΚΑΤΑΚΛΕΙ3Α: «Είναι άνθρωποι … … ευτυχία».

Η παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.

Β3. α.

Είναι εγωιστής: διακρίνεται από ατομικισμό και όχι από ανιδιοτέλεια

Είναι φιλόδοξος: ενδιαφέρεται για την αυτοπροβολή και τη διάκρισή του σε υψηλές θέσεις

Είναι αναγνωρισμένος: κατέχει κοινωνικό γόητρο και κύρος

Είναι πλούσιος: έχει υψηλό βιοτικό επίπεδο

(σχολικό βιβλίο, σελ. 219)

Β3. β.

Οι μαθητές μπορούν να αναφερθούν στην ελεύθερη βούληση ως τη βασική προσδιοριστική ικανότητα του ανθρώπου, που δεν υποτάσσεται αναγκαιοκρατικά στα

ένστικτά του αλλά λειτουργεί λογικά και συναισθηματικά. Μπορούν επιπλέον να επεξηγήσουν τη φράση με αναφορές στην ελευθερία επιλογών, στις αυτόβουλες ενέργειες, στην ηθική ελευθερία, στην αυτοπραγμάτωση και όχι τον ετεροπροσδιορισμό, στα προσωπικά κριτήρια και στις προσωπικές αξιολογήσεις, που

οφείλει να κάνει ο άνθρωπος χωρίς να υποτάσσεται στις επιταγές των ισχυρών, της

μόδας, της πολιτιστικής βιομηχανίας και της προπαγάνδας.

Γ. Επειδή το είδος του κειμένου είναι εισήγηση πρέπει οι μαθητές να εντάξουν το λόγο τους στο αντίστοιχο επικοινωνιακό πλαίσιο, δηλαδή να γράψουν προσφώνηση, να αναφερθούν σύντομα στη σχολική συγκέντρωση και να «κλείσουν» με ευχαριστίες προς το ακροατήριο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: *Αναφορά στο μεταναστευτικό κύμα που παρατηρείται έντονα την τελευταία δεκαετία από τις αναπτυσσόμενες προς τις ανεπτυγμένες χώρες.

*Ορισμός μετανάστευσης.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ¨:

Ι) προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες

Οικονομικά: ανεργία

χαμηλό βιοτικό επίπεδο

παράνομη εργασία

Κοινωνικά: ρατσισμός

περιθωριοποίηση

θρησκευτικός φανατισμός

ανισότητα – αδικία

Πολιτικά: έλλειψη πληροφόρησης και αδυναμία συμμετοχής στην πολιτική ζωή (λόγω γλώσσας)

πολιτική αποξένωση

προβλήματα συναλλαγής με τους κρατικούς φορείς

Πολιτιστικά: διαφορά νοοτροπίας –κουλτούρας- αξιών προβλήματα στην εκπαίδευση  αναλφαβητισμός, ημιμάθεια

ΙΙ) προτάσεις για την ομαλή ένταξη

Α. το άτομο: προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα

αυτοπεποίθηση

αισιοδοξία

εργατικότητα – τιμιότητα

φιλική διάθεση – καλή προαίρεση

Β. η κοινωνία: ανθρωπιστικά ιδανικά

σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων

ανεκτικότητα στο διαφορετικό

πολυπολιτισμικότητα (από τα Μ.Μ.Ε., από την εκπαίδευση)

απεμπόληση του ρατσισμού και του φανατισμού

δίκαιη μεταχείριση (π.χ. στην εργασία)

σεβασμός της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας ανεξιθρησκία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η μετανάστευση είναι φαινόμενο της εποχής μας. Οφείλουμε να την αξιοποιήσουμε για να εμπλουτίσουμε τις κοινωνίες μας με νέες ιδέες, δημιοργικότητα και πολιτιστική ποικιλομορφία κι όχι να οδηγηθούμε σε συμπλεγματικές και φοβικές καταστάσεις που πλήττουν την ίδια την κοινωνία.

Παρουσιάζονται απλώς κάποιες γενικές κατευθύνσεις.

Βεβαίως είναι δεκτές και άλλες διαφορετικές προσεγγίσεις.