ΠΑΡΑΔΟΣΗ


Παράδοση< παρά + δίδω= η παράδοση είναι το σύνολο αλλά και το καθένα χωριστά από τα στοιχεία του παρελθόντος ενός πολιτισμού, που διασώζονται προφορικά και μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά (Μπαμπινιώτης).

"Δεν είναι αυτό που παραλαμβάνουμε- διότι τότε θα λεγόταν παραλαβή ή παράληψη- αλλά αυτό που πρέπει να παραδώσουμε στις επόμενες γενεές. ''

" Το ζήτημα δεν είναι να επιστρέψουμε εμείς στο παρελθόν, αλλά να δώσουμε ένα μέλλον στο παρελθόν μας".

Σ. Καργάκος
Μια γενική παρατήρηση:
Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι η παράδοση δεν ταυτίζεται με το πνεύμα
του συντηρητισμού. Ό, τι χαρακτηρίζεται ως παραδοσιακό (αξίες, θυμοσοφίες,
θεσμοί, η ιστορία μας) αν και προέρχεται από το παρελθόν δεν είναι οπισθοδρομικό. Δεν πρέπει να μας πλανά ο χείμαρρος των νέων, ξενικών τάσεων, ιδεών οι οποίες εισβάλοντας στην καθημερινότητα μας ωθούν στην πλήρη απόρριψη του πλούτου της παράδοσής μας. Η τελευταία είναι σπόρος νέας δημιουργίας για αυτό και έχουμε χρέος να την εμπλουτίζουμε και να την προσαρμόζουμε στα νέα δεδομένα των καιρών μας.

Τα είδη της παράδοσης:
Ιστορική, λαική, ηθική, οικογενειακή, επιστημονική κλπ

Τα συστατικά στοιχεία της εθνικής μας παράδοσης:
Η γλώσσα, η ελευθερία, η δημοκρατία, η φιλοξενία, η μουσική, ο χορός, η αρχιτεκτονική κλπ

Η κρίση της παράδοση και οι εκδηλώσεις της:
Ελλιπής ιστοριογνωσία, καταπάτηση των ηθών και των εθίμων, εθισμός σε ξενότροπους τρόπους ζωής, υποβάθμιση του θεσμού της οικογένειας κλπ.

Αίτια κρίσης της παράδοσης:
- Ως πρωταρχικό αίτιο της απομάκρυνσης του ατόμου από την παράδοση είναι το πλήθος των αλλαγών που εκπορεύονται από την παγκοσμιοποίηση. Με την μετατροπή όλου του κόσμου σε μια ενιαία και αδιαίρετη οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια, κάθετι παραδοσιακό χάνει την ισχύ του και σιγά σιγά απορρίπτεται εντελλώς. Η μαζική και ασυναίσθητη τήρηση κάποιων ξενότροπων/ ανοικείων αρχών κερδίζει έναντι των ιδιαίτερων ηθών και πολιτισμικών καταβολών μιας χώρας.
Παράλληλα, με την παγκοσμιοποίηση, η δυναμική των κλειστών κοινωνιών που αποτελούσαν εστίες διατήρησης της παράδοσης φθίνει. Είναι γνωστό ότι στα χωριά ή σε άλλου είδους μικρές κοινωνίες, τα έθιμα, η ιστορική μνήμη, οι κοινωνικοί άτυποι κανόνες, όπως η φιλοξενία μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά.
Εκτός από τα παραπάνω, με τους μηχανισμούς της η παγκοσμιοποίηση, επιβάλλει την "τεχνοαγγλική" γλώσσα του ίντερνετ, γεγονός που παρακωλύει την άρτια εμπέδωση της γλώσσας τους.

- Μία άλλη αιτία είναι ο μη ορθός τρόπος μετάγγισης των παραδοσιακών αξιών από την οικογένεια και τους κρατικούς φορείς παιδεία. Χωρίς αντίρρηση, οι περισσότεροι γονείς αδιαφορούν για την μετάδοση της ουσίας της παράδοσης. Περιορίζονται στην επιφανειακή γνωριμία των νέων με κάποια στοιχεία παράδοσης (έθιμα, πίστη στη δημοκρατία κλπ) χωρίς να εμμένουν στη σημασία της συνέχειας αυτών και στο δέος που πρέπει να τηρείται προς αυτά. Βέβαια, η οικογένεια δίνοντας κάποιες φορές έμφαση στις δεισιδαιμονίες, σε προκαταλήψεις, σε κάποιες ηθικές αρχές (σεβασμός, ευγένεια κλπ) διευκολύνουν τη ταύτιση της παράδοσης με οτιδήποτε απαρχαιωμένο και συντηρητικό, με μοναδικό ίσως αποτέλεσμα την αύξηση της αδιαφορίας των νέων.
Υποστηρίζεται από πολλούς ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν συμβάλλει στην συνέχιση των παραδοσιακών αξιών. Είναι γεγονός ότι η ιστορία, η λογοτεχνία, η ποίηση αντιμετωπίζονται παθητικά ως μαθήματα που επιβάλλεται να αποστηθίζονται. Δεν αντιμετωπίζονται ως μορφωτικές πηγές που αξίζει να μελετηθούν διότι αποτελούν το έρμα για περαιτέρω πνευματικές κατακτήσεις. Παράλληλα, οι "εκπαιδευτικές" επισκέψεις σε μουσεία με τον τρόπο που γίνονται δεν κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών αλλά ευνοούν την παθητική στάση των τελευταίων προς τους ξεναγούς ( όταν αυτοί υπάρχουν) ή η την απλή/ μη ενεργητική παρατήρηση των αγαλμάτων, των πινάκων ζωγραφικής κλπ
- Σίγουρο είναι ότι το τεχνοκρατικό πνεύμα κατισχύει στις ημέρες μας και δεν αφήνει περιθώριο για αναζητήσεις σχετικές με το παρελθόν. Οι άνθρωποι, υπερεντατικοποιώντας την ενασχόλησή τους με την τεχνολογία/ δοξολογώντας τα επιτεύγματα της τεχνολογίας/ εφαρμόζοντας τις τεχνικές γνώσεις για οποιοδήποτε σκοπό, γίνονται τελικά προοδόπληκτοι. Έτσι, αψηφούν το θησαυρό του παρελθόντος, ο οποίος μπορεί να παίξει ρόλο εξισορροπητικό στην εισβολή της προηγμένης τεχνολογίας. Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιούν γίνονται αβέλτεροι ανθρώπους.
- Στις αιτίες απεμπόλησης της παράδοσης, η ιδεολογική σύγχυση με την επικράτηση νεοεισερχόμενων αξιών, κατέχει κυρίαρχο. Σπεύδουμε να υποστηρίξουμε ότι το σημερινό "αξιακό σύστημα" απέχει από τα παραδοσιακά και δυναμογόνα ιδανικά. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ο καιροσκοπισμός, ο ατομικισμός/ εγωισμός υπερισχύουν έναντι του ήθους και της αξιοπρέπειας. Ο κυνισμός και η υποκρισία επικρατούν ενώ η φιλοτιμία, η αξιοπρέπεια υποτιμούνται. Εκτός από τα παραπάνω, κοινωνικές αξίες, όπως η αξιοκρατία, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη μοιάζουν άγνωστες. Όμως, η ουσιαστική επαφή μας με την παράδοση μπορεί να μας μεταγγίσει αξίες για να πραγματοποιήσουμε άλματα προς το μέλλον πιο συνειδητοποιημένοι.

Η προγονολατρία = η προγονοπληξία
Πρόκειται για τον υπερβολικό θαυμασμό και την έπαρση για τη δόξα των προγόνων (Λεξικό Γ.Μπαμινιώτης). Η προγονολατρεία = η προγονοπληξία είναι παράγοντας που σίγουρα οδηγεί σε αδιεξοδο. Δεν προσφέρει τίποτα η αμετακίνητη προσήλωση στο παρελθόν, η έμμονη αφοσίωση στις αξίες των προγόνων. Όπως αναφέρει και ο Κ. Βρύζας. "η τυφλή προσκόλληση σε μια εξειδανικευμένη παράδοση, οδηγεί στο σοβινισμό και προκαλεί την αναζωπύρωση των εθνικισμών και των θρησκευτικών φανατισμών". Μόνο η συνεχής και ουσιαστική μεταβολή των αξιοσημείωτων χαρακτηριστικών της στο παρόντα χρόνο είναι αποδεκτή.

Η προοδοπληξία
Στον αντίποδα της παραπάνω εννοιας βρίσκεται η προοδοπληξία. Η στάση αυτή υπαγορεύει τον ισοπεδωτισμό της εθνικής ταυτότητας του καθενός και την αποδοχή όλων των νεωτεριστικών στοιχείων σε διάφορους τομείς, όπως στην εκπαίδευση, στην πολιτική- κοινωνική ζωή, στις οικονομικές πρακτικές κλπ. Στο όνομα της προόδου, δηλαδή, της ρήξης με κατεστημένες αξίες και μεθόδους (Γ. Μπαμπινιώτης), πολλοί υποτιμούν την παράδοση θεωρώντας την τροχοπέδη στην ανάπτυξη.



Τρόποι αντιμετώπισης της ελληνικής παράδοσης
Σύμφωνα με το Γ.Θεοτοκά, "...Μέσα σε τούτη τη ζωντανή, τη ζεστή ενότητα της ελληνικής παράδοσης (το θρύλο του Μ.Αλεξάνδρου, το απέραντο άνθισμα του ελληνιστικού κόσμου, την Ορθόδοξη εκκλησία, τα χίλια χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και τη μεγάλη της τέχνη, τον κοινοτικό μας πολιτισμό της Τουρκοκρατίας, τις περιπέτειες της Διασποράς, την Κλεφτουριά, τη δημοτική ποίηση, το Εικοσιένα, το καινούργιο Κράτος με τους αγώνες του και τα παθήματά του) ζει και το κλασικό ιδανικό που την επηρεάζει ανέκαθεν και βαθύτατα, μα και επηρεάζεται ολοένα απ' αυτήν.
Γίνεται, λοιπόν, φανερό από τα παραπάνω ότι απαιτείται:
- Η μελέτη των στοιχείων της ελληνικής παράδοσης εις βάθος. Η ιστορία, η γλώσσα, η τέχνη, οι κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις των αρχαίων μας αξίζει να μελετηθούν ουσιαστικά.
- Η αντίσταση στην διαστρέβλωση της παράδοσης από τυχόν καιροσκόπους. (πχ: κινηματογραφικές ταινίες που ευτελίζουν την αρχαία ιστορία μας)
- Η απορριπτική στάση προς τις μυθοποιήσεις
- Η αντίθεσή μας προς την εμπορική εκμετάλλευση της παράδοσής μας

Μέτρα διαφύλαξης της εθνικής παράδοσης:

- Σε ατομικό επίπεδο, η αποφυγή της ξενομανίας αποτελεί παραγόντα διατήρησης της εθνικής παράδοσης. Είναι ανησυχητική η άκριτη υιοθέτηση ξένων τρόπων ζωής, η αφομοίωση του τρόπου σκέψης των ξένων και η μίμηση των εθίμων τους. Στο πλαίσιο αυτό, η αβασάνιστη χρήση ξένων λέξεων αποτελεί άλλη μια εκδήλωση της ξενομανίας η οποία σίγουρα αλλοιώνει το γλωσσικό μας κώδικα.
- Η κρατική μέριμνα δεν μπορεί να αποσιωπηθεί. Η κινητοποίηση των φορέων του κράτους μπορεί να στραφεί προς πολλές κατευθύνσεις με τα ακόλουθα αποτελέσματα: τη συντήρηση των αρχαιολογικών χώρων, οι οποίοι θα προσελκύουν κύματα τουριστών, τους καλοδιατηρημένους παραδοσιακούς συλλόγους με τους οποίους στοιχεία που συναποτελούν την πολιτισμική μας ταυτότητα μπορούν να συντηρηθούν, τη γνωριμία ευρύ κοινού ανά τον κόσμο με την παράδοσή μας μέσω ηλεκτρονικών αρχείων κλπ
- Από τους εκπαιδευτικούς φορείς, απαιτείται η ουσιώδης οργάνωση της διδασκαλίας της Ιστορίας με διάφορους τρόπους όπως, τη συνεργασία του σχολείου με κάποια μουσεία για την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, την διεξαγωγή εκθέσεων για την πολιτισμική παραγωγή του τόπου μας στο τέλος του σχολικού έτους κλπ

Λεξιλόγιο:
Έρμα= το ηθικό σύστημα, το πλέγμα αξιών και κριτηρίων βάσει του οποίου διατηρεί
κάποιος την ηθική του ακεραιότητα Παρακωλύω= εμποδίζω παρεμβάλλοντας κωλύματα, παρεμποδίζω.



« Το πρώτο σου χρέος είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους . Το δεύτερο να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους . Το τρίτο σου χρέος , να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει

( Ν.Καζαντζάκης : « Ασκητική »)
Ορισμός της έννοιας
Παράδοση δε σημαίνει οπισθοδρόμηση και είναι κακόπιστο να αποσυνδέεται από την πρόοδο. Η παράδοση είναι από τη φύση της μια έννοια δυναμική, εξελίσσεται βιώνοντας και τις τρεις διαστάσεις του χρόνου : το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον . Δεν είναι μόνο επιστροφή , είνα δεσμός και συνέχεια . Η παράδοση δεν βελτιώνεται , αλλά επιστρωματώνεται σαν μια πρόσχωση που παραλλάζει με την πρόοδο των καιρών το αρχικό τοπίο.
Όπως προκύπτει και από την ετυμολογία της , η παράδοση είναι κάτι που περνά από γενιά
σε γενιά , από χέρι σε χέρι, σαν κάτι το απτό , που εξασφαλίζει μιαν αναμφισβήτητη κυριότητα σ’ εκείνους που το παραλαμβάνουν . Παράδοση είναι η μεταφορά από γενιά σε γενιά δια λόγου και πράξεων ( προφορικά και έμπρακτα ) επίλεκτων πολιτισμικών στοιχείων παρελθόντων πολιτισμών και η ενσωμάτωσή τους αβίαστα και αυθόρμητα στο σύγχρονο πολιτισμό .
Είναι μια υπόθεση εξελικτική. Είναι μια ροή, που θυμίζει το πλατύ ποτάμι του Ηράκλειτου,
που ποτέ δεν μπαίνεις μέσα δυο φορές …αλλά λόγια παράδοση είναι η παρουσία του λαού μέσα
στο χρόνο και τελικά σημαίνει την επιλογή του καλού μέσα στους αιώνες . Το πλάτος της δεν είναι μονοσήμαντο. Δεν αναφέρεται στους λίγους , τους εκλεκτούς . Αντίθετα σημαίνει αναφορά στους πολλούς . Είναι το φίλτρο της καθημερινότητας . Ένας λαός ζει της κάθε ημέρα μ’ ένα ύφος . Τραγουδάει, κλαίει , ζωγραφίζει, θρησκεύει, χειροτεχνεί, τρώει, μοχθεί, δημιουργεί. Το ροδόσταμο όλων αυτών διασώζει η παράδοση. Είναι η διάδοση των κοινών στοιχείων : των ηθών , των εθίμων, των αντιλήψεων , των δοξασιών , των θρύλων και μύθων, της λαϊκής τέχνης και σοφίας , της μουσικής , της λογοτεχνίας , των ιστορικών στοιχείων .

Η ελληνική παράδοση
Ο ελληνικός λαός έδωσε έναν πολιτισμό , μέσα στις κορυφαίες αξίες του οποίου βρήκαν
τον καθαρότερό τους εαυτό οι λαοί κάθε μήκους και πλάτους . Το κύρος του ελληνικού πολιτισμού οφείλεται στην παγκοσμιότητά του. Είναι ένα ζωογόνο παρόν, ένας διαρκής ακροβολισμός προς την βαθύτερη ουσία του ανθρώπου, την πνευματική ελευθερία . Γέννησε τον Όμηρο, τον Αισχύλο, τον Φειδία και το Λύσσιπο, τον Κων/νο Παλαιολόγο , τον Κολοκοτρώνη , τον Ρήγα ….
Η ελληνική παράδοση είναι κατεξοχήν αγωνιστική , είναι μια παράδοση αντρειοσύνης . Κι
αυτό είναι το αδιαμφισβήτητο στοιχείο προοδευτικότητας που παρέχει. Μέσα της το ολοκαύτωμα διασυνδέει δυναμικά ζωή με θάνατο και πάνω στο στατήρα του θανάτου αξιολογείται η ελευθερία ως απόλυτο και μη ανταλλάξιμο περιεχόμενο ζωής . Αυτή η πολυμέρεια , ο πολυσύνθετος χαρακτήρας και ο πλούτος των τάσεων που κυριαρχούν στον πολιτισμό και στην παράδοση την ελληνική, είτε φτάνει ως εμάς σαν κλασσικός ανθρωπισμός , είτε σαν χριστιανική πηγή έξαρσης και αγάπης , είτε σαν τέχνη , είτε σαν ήθος , σαν λαικός πολιτισμός, είτε σαν ηρωικό , φιλελεύθερο ξέσπασμα του ’21, της δίνουν μια αξία μοναδική.

Οι καιροί που περνούμε είναι δύσκολοι. Κοινωνικοί μετασχηματισμοί, ενώσεις και συγχύσεις λαών, γλωσσών, πολιτισμών, βρίσκονται πάνω στην μεγάλη τους ζύμωση. Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο που ετοιμάζεται , ένα χρέος έχουμε ως νεοέλληνες : να κρατήσουμε την εθνική μας ταυτότητα , να νιώσουμε , ν’ αναβιώσουμε την ελληνική παράδοση ολόκληρη και αδιαίρετη, όχι όπως εκείνοι που βλέπουν ορισμένα φωτεινά της ακρωτήρια μόνο, κάποια λαμπρά κομμάτια , αλλά όπως εκείνοι που αισθάνονται τα ψηφιδωτά μιας μικρής βυζαντινής εκκλησίας , τους Ίωνες φιλοσόφους , τους λαικούς στίχους της εποχής των Κομνηνών , τα επιγράμματα της Ανθολογίας , το δημοτικό τραγούδι , τον Αισχύλο, τον Παλαμά , το Σολωμό, τον Σικελιανό, τον Κάλβο, τον Παρθενώνα , τον Όμηρο, την ίδια στιγμή που ζουν τη σημερινή Ευρώπη και απολαμβάνουν τα αγαθά που τους προσφέρει .

ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
Θετικές επιπτώσεις
Ο άνθρωπος είναι μια δέσμη μνήμες . Η μνήμη είναι αναγωγή στο παρελθόν. Χωρίς το πα-
ρελθόν δεν μπορεί να υπάρχει επιφάνεια και παρόν. Κάθε άνθρωπος έχει το γενεαλογικό του δένδρο , κάθε τόπος έχει το δικό του ιστορικό αίμα . Αυτό μορφοποιεί την εθνική ζωή. Είναι η παράδοσή του όπου :
- μεταδίδει τη συμπυκνωμένη πείρα του παρελθόντος και βοηθάει τους νέους να ξεκινήσουν
από μια υψηλή βαθμίδα πολιτισμού.
- ασκεί τεράστια επίδραση στο χαρακτήρα των νεοτέρων , αφού η οικογενειακή και σχολική
αγωγή στηρίζονται σε αυτή .
- προβάλλει πρότυπα για μίμηση και αναπτύσσει την άμιλλα με τις παλαιότερες γενιές .
- βοηθάει στην ανάπτυξη του συναισθήματος της εθνικής συνείδησης , αφού αποτελεί το
σημαντικότερο παράγοντα ατομικής και εθνικής αυτογνωσίας και συμβάλλει στην διάσωση
της πολιτιστικής μας ταυτότητας .
- με τα αρνητικά της στοιχεία αποτελεί ένα συνεχή ερεθισμό για δράση και γίνεται ο βασικός
παράγοντας εξέλιξης , ανάπτυξης και προόδου
- συμβάλλει στην δημιουργία , διατήρηση και συνέχεια του εθνικού πολιτισμού. Χωρίς αυτή
ο πολιτισμός αλλοτριώνεται από τα διεθνή πολιτιστικά πρότυπα που επιβάλλονται , για να
εξυπηρετήσουν διάφορα συμφέροντα και σκοπιμότητες με αποτέλεσμα να παραδινόμαστε «
άνευ όρων » στον μιμητισμό και την ξενομανία .
- διαπαιδαγωγεί τον άνθρωπο .
- αποτελεί συστατικό στοιχείο για την δημιουργία ενός βαθύτερου , λειτουργικότερου « εγώ
», είναι ιδιοσυστασία , ιδεολογία , ευαισθησία , αυτοαίσθημα.
- αποτελεί εμπειρία και συμβάλλει ως τέτοια στην αποφυγή των λαθών του παρελθόντος .
- βοηθά στην εδραίωση των ανθρωπίνων σχέσεων.
- προσανατολίζει τη σύγχρονη κοινωνία ( ως ιστορική μνήμη )
- αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών .
- χαρίζει ποικιλία , πρωτοτυπία .

Αρνητικές επιπτώσεις
Τήρηση όμως της παράδοσης σ’ όλες τις γραμμές σημαίνει αποστέωση . Μόνο οργανικές
εκβλαστήσεις από την παράδοση δημιουργούν νέες πολιτιστικές μορφές . Οι μη δημιουργικές προωθήσεις προξενούν αναστολές στη δημιουργική έφεση και ταλαιπωρείται το κοινωνικό σώμα καθώς ανασύρεται σε ατελέσφορες κατευθύνεις .
Συγκεκριμένα :
- Καλλιεργείται η νωθρότητα και ο μιμητισμός .
- Περιορίζεται η πρωτοβουλία και η πρωτοτυπία .
- Επιβάλλονται δογματικά σαν αλήθειες , απόψεις του παρελθόντος .
- Παρεμποδίζεται η πρόοδος : άρνηση τεχνολογίας ( απόρριψη νέων μεθόδων και μηχανών ) ,
αδυναμία ανάπτυξης της Επιστήμης ( που στηρίζεται στην αμφισβήτηση , στο διαρκή κριτικό έλεγχο, ) αποτελμάτωση της τέχνης ( που καταντά απλή αντιγραφή των παραδοσιακών
έργων ) .
- Οδηγούμαστε σε μια στείρα προγονοπληξία, στην τυπολατρία .
- Ενισχύεται ο εθνικισμός : ανθίζουν τοπικιστικά αισθήματα, λείπει ο διάλογος , επικρατεί ο
φανατισμός .
- Εμφανίζονται τα αρνητικά χαρακτηριστικά της «»κλειστής κοινωνίας : κυριαρχούν τα τα-
μπού, οι προκαταλήψεις , η ξενοφοβία, η μονομέρεια .
- Οι πνευματικοί ορίζοντες του ατόμου στενεύουν , η προσωπικότητά του αλλοτριώνεται .

Ποια είναι η θέση του ανθρώπου απέναντι στην παράδοση
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι : σύνδεση ή αποσύνδεση από την παράδοση ; Και βέβαια σύνδεση
. Αλλά σύνδεση όχι τεχνητή και επιπόλαιη που θα είχε το νόημά της επιστροφής . Κάθε άνθρωπος πρέπει :
- με κριτική και ορθολογισμό να μελετά τις συγκυρίες της ζωής και να απορρίπτει τα στοιχεία
που ανακόπτουν την πρόοδο .
- με προσοχή να υιοθετεί καινούργια στοιχεία , που μπορούν να ενισχύουν την παράδοση .
- να γνωρίζει τις παραδόσεις του αφού τις αξιολογήσει να κρατάει αυτές που έχουν να του
προσφέρουν κάτι. Τις υπόλοιπες να τις τροποποιεί .
- να ελέγχει αυστηρά τις παραδόσεις του , διαφορετικά γίνεται δέσμιος της κοινωνίας του πα-
ρελθόντος .

Ποια στάση του νεοέλληνα στην παράδοση
Εμείς οι νεότεροι Έλληνες, μαστιζόμαστε από την σχολαστική προσήλωση στα κλασσικά
μνημεία του Ελληνισμού αδιαφορώντας για τις υστερότερες φάσεις εξέλιξης , τάση που σκοτώνει το αρχαίο πνεύμα και δεν μας αφήνει να αναζωπυρωθούμε . Η νοοτροπία αυτή , από τα γνωρίσματα της φυλής μας , εκδηλώνεται πολύτροπα και φανερώνει πάντα την πτώση που θα ακολουθήσει σε κάθε χώρο της ανθρώπινης πράξης .
( Ι. Θεοδωρακόπουλος . « Οι Έλληνες στο σύνολό τους πάσχουν από αρχαιοελληνικό σύνδρομο
κατωτερότητας » )

Αγνοούμε την παράδοση και την ιστορία του λαού μας . Ειδικότερα : αγνοώντας τη γνήσια και γόνιμη παράδοση με το βάθος και την πολυμορφία των αντιθέσεών της , αδυνατούμε να εξασκήσουμε κριτική και να αμφισβητήσουμε συνειδητά και ουσιαστικά τα όποια αρνητικά της στοιχεία . Επιπλέον , η ελλιπής γνώση της ιστορίας και η επικέντρωση του αντικειμένου μελέτης σε κάποιες ιστορικές περιόδους σε βάρος κάποιων άλλων, οδηγεί στην αδυναμία σύλληψης της ιστορικής εξέλιξης και της συνέχειας της παράδοσης .

Δεχόμαστε άκριτα τα ξενικά πρότυπα : η μηχανική εισαγωγή προτύπων , ξένων προς τις ανάγκες , τη νοοτροπία και την ψυχοσύνθεση του λαού μας , αποπροσανατολίζεται από ουσιαστικούς στόχους , αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία του λαού και οδηγεί στο στείρο μιμητισμό .
Αδιαφορούμε για την αξία των μνημείων. Αδιαφορώντας για την καταστροφή του αρχαιοελληνικού και ιστορικού υλικού, ελαχιστοποιούμε τις δυνατότητες αναβίωσης στο παρόν της ύπαρξης της ανθρώπινης πραγματικότητας του παρελθόντος .

Προτάσεις για μια δημιουργική αντιμετώπιση της παράδοσης
Α. Μεταβολές στην κοινωνία : η παράδοση δεν θα πρέπει να προβάλλεται, ούτε να αντιμετωπίζεται σα μουσειακό είδος , αλλά να εντάσσεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες του παρόντος .
Στην παράδοση είναι απαραίτητο να συντηρούνται τα παραδοσιακό μνημεία και να ανανεώνονται οι ιδέες .
λαδή η κίνηση της ιστορικής μελέτης όχι στην επιφάνεια των γεγονότων , αλλά στο υπόβαθρό τους
. Η αναβάθμιση της ιστορικής παιδείας νοείται μέσα σε ένα γενικότερο σύστημα αναβαθμισμένης παιδείας , που θα εγγυάται τη δημιουργία ανθρώπων με ανεπτυγμένη τη διαδικασία του κριτικού στοχασμού .
Επίσης
- δυνατότητα για εποικοδομητική αμφιβολία και αμφισβήτηση , δηλαδή για ανανέωση και διαμόρφωση στο παρόν του νοήματος της παράδοσης .
- δυνατότητα για ουσιαστικές επιλογές , δηλαδή αντίληψη ότι τα ξενικά πρότυπα δεν είναι από τη φύση τους αρνητικά αφού οι λαοί βρίσκονται σε σχέση αλληλεπίδρασης και ο πολιτισμός είναι οικουμενικό δημιούργημα .

Έτσι λοιπόν , η στάση μας απέναντι στην παράδοση πρέπει να είναι δημιουργική και καρποφόρα . Ο σωστός προβληματισμός πάνω στα στοιχεία που την αποτελούν ενεργοποιεί τις δυνάμεις που υπάρχουν μέσα της και έτσι συμβάλλει θετικά στην εξέλιξη του πολιτισμού, στην πρόοδο του ανθρώπου , στην αυτογνωσία , άρα στην ύπαρξη των λαών και των εθνών .
« Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν , είναι σαν να σβήνεις ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον ….»
Γ. Σεφέρης

ΕΤΩΝ 21, ΦΟΝΟΙ 29….
« Τους είπαμε να μη φοβούνται , δεν θα τους κάναμε τίποτα , έπρεπε απλώς να σταθούν
μπροστά στον τοίχο. Εμείς όμως ξέραμε ότι έπρεπε να πεθάνουν. Έτσι, όταν κάποιος είπε « Ρίχτε » , εγώ στριφογύρισα και τράβηξα την σκανδάλη του αυτομάτου τρεις φορές . Θυμάμαι το κοριτσάκι με το κόκκινο φόρεμα που κρύφτηκε πίσω από τη γιαγιά του . »
Ο Μπόρισλαβ Χέρακ διηγείται πως ένα ηλιόλουστο πρωινό του περασμένου Ιουνίου σκό-
τωσε μαζί με δύο ακόμα στρατιώτες στο χωριό Αχατόβιτσι , δέκα μέλη μιας μουσουλμανικής οικογένειας . Ο Μπόρισλαβ Χέρακ είναι Σέρβος , είναι 21 χρόνων και κατηγορείται για 26 φόνους . Δεν αρνείται τίποτα. Η αφήγησή του είναι αντίθετα λεπτομερέστατη . Λέει βέβαια πως στρατιώτης είναι και σε διαταγές υπάκουε, αλλά αναγνωρίζει πως το « δίκαιο » είναι να τον εκτελέσουν.
«Μια μέρα πήγαμε σ’ ένα μικρό αγρόκτημα έξω από τη Βογκότσα . Ένας 65χρονος αξιωματι-
κός μας έδειξε πώς να ακινητοποιούμε τα γουρούνια στο έδαφος, να κρατάμε τα αυτιά απ’ τα κεφάλια τους πίσω, και να τους κόβουμε το λαιμό. Ώσπου μια μέρα ο διοικητής, μου είπε να εφαρμόσω την τεχνική σε τρεις μουσουλμάνους . Περιττό να πω ότι υπάκουσα .»
Μέχρι το Μάιο , ο Μπόρισλαβ Χέρακ δούλευε σε μια υφαντουργία στο Σεράγεβο . Η γιαγιά
του ήταν Κροάτισσα και η αδελφή του παντρεύτηκε μουσουλμάνο που πολεμάει με τις δυνάμεις
της Βοσνίας . Με τους μουσουλμάνους είχε πάντα άριστες σχέσεις , τον βοήθησαν όπου και αν πήγαινε . Όταν κατατάχθηκε όμως στους « Σέρβους εθελοντές » για 6.50 δολάρια το μήνα και μια σίγουρη δουλειά στο μέλλον, σχημάτισε άλλη εικόνα . Του είπαν ότι οι μουσουλμάνοι θέλουν να εγκαθιδρύσουν ισλαμική δημοκρατία και θα αναγκάσουν τα Σερβόπουλα – όσα δεν παραδώσουν στα λιοντάρια του ζωολογικού κήπου – να φορούν μουσουλμανικά ρούχα . Του είπαν ότι ολόκληρος ο σερβικός πληθυσμός πρέπει να καθαριστεί από τους μουσουλμάνους .
« Στα δωμάτια του καφέ Σόνια , είχαν φτιάξει φυλακές για μουσουλμάνες . Ο « διοικητής »
των φυλακών μας έλεγε να κάνουμε τις γυναίκες ότι θέλουμε . Ο βιασμός μιας μουσουλμάνας , έλεγε , ανυψώνει το ηθικό των μαχητών . Μπορούσαμε να τις πάρουμε – έτσι κι αλλιώς δεν είχε φαγητό για όλους – και το καλύτερο θα ήταν να τις φέρουμε πίσω . Η Φάτιμα ήταν η νεώτερη, νόστιμη, γύρω στα 30. Αφού την βιάσαμε , την πήγαμε με το αυτοκίνητο σε μια μικρή γέφυρα και της είπαμε να βγει έξω .
Περπάτησε κάπου τρία μέτρα με την πλάτη γυρισμένη σε μένα κι έπειτα απλώς την πυροβόλησα , νομίζω στο πάνω μέρος του κεφαλιού ή λίγο πιο κάτω , χωρίς να σημαδέψω.»
Ο Μπόρισλαβ Χέρακ άρχισε να μιλάει αμέσως μετά την σύλληψή του , πριν από δύο εβδομάδες . Στους Αμερικανούς και Ιταλούς δημοσιογράφους μιλούσε επί επτά ώρες . Ατάραχος , «
έσπαγε » μόνο όταν τον ρωτούσαν για τα συναισθήματά του ή όταν διηγούνταν τους εφιάλτες που είχε τις νύχτες . Δεν φοβάται την εκτέλεση , την προτιμά μάλιστα από μια μακροχρόνια φυλάκιση .
Ίσως θα μπορούσε όμως να ανταλλαγεί με μουσουλμάνους αιχμαλώτους ή ακόμα να πάει να πολεμήσει με τους Βόσνιους . Μάλλον δεν γίνεται αλλά θα του άρεσε .
Η διήγηση του Μπόρισλαβ Χέρακ , όπως δημοσιεύτηκε στους New York Times και σε Ιταλικές εφημερίδες , αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο, ανεξαρτήτως συγκεκριμένων ευθυνών στο συγκεκριμένο πόλεμο . Αποτελεί μάθημα κατά του φανατισμού , τις μονομέρειας και του απλουστεύσεων . Διάλεξη προς εκείνους που οργανώνουν συναυλίες συμπαράστασης τους « Υπερασπιστές του Αίμου ». Ράπισμα κατά των εξουσιών που παράγουν δολοφόνους . Ο Μπόρισλαβ Χέρακ δεν πρέπει να εκτελεστεί, πρέπει να γίνει πρεσβευτής αντιπολεμικής προπαγάνδας .





ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Για να ξεκινήσω όμως από κάπου, από μια βάση που θα δώσει λαβή σε συζήτηση, πάνω στο θέμα της παράδοσης, νομίζω ότι θα ενδιέφερε η ερώτηση τι σημαίνει η λέξη καθ’ εαυτήν. Την λέξη παράδοση εννοεί κανείς πρώτα από όλα, ως προσφορά, κατάθεση βιωμάτων, γνώσεων, εμπειριών, επιτευγμάτων, σε διαρκή διαμόρφωση, γενικά μαρτυρίες αγώνων ποικίλων στην σημασία και την έκφρασή τους, που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, όχι μόνο σαν προσπάθεια και δείγμα επιβίωσης, αλλά και σαν αγώνας του ανθρώπου να καταλάβει το νόημα της ύπαρξή τους, καθώς αντιμετωπίζει τα διαφοροποιούμενα γεγονότα στη ροή του χρόνου, τα όσα προετοιμάζει ή προκαλεί ο ίδιος, και τα αναπάντεχα που τον συνταράζουν.
Και πάνω σ’ αυτό ακριβώς το σημείο μπορεί να αναγνωρίσει κανείς τις περιπέτειες του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής παράδοσης, εκείνη την αντίληψη και φωτεινή σκέψη που αφομοιώνει τα καινούργια στοιχεία, φωτίζεται από αυτά και παίρνει νέες δυνάμεις που η ίδια προσφέρει. Αυτά για την παράδοσή μας.
Η Ελληνική παράδοση ποτέ δεν νεκρώθηκε, παρ’ όλες τις περιπέτειες. Ακόμη και όταν το υπόδουλο έθνος αδυνατούσε να την τρέφει όπως άλλοτε, έζησε και συντηρήθηκε, χάρη στην Ελληνική Ορθοδοξία. Η Ελληνική πνευματική παράδοση γινόταν πάντοτε δεκτή με ενθουσιασμό από άλλους λαούς, γιατί το πνεύμα της άγγιζε σωστά τα καίρια σημεία της ύπαρξης του ανθρώπινου βίου: ανάμεσα σε ζωή και θάνατο, την αμαρτία της ύβρης στην κύρια εκδήλωσή της, εκείνη της ανθρώπινης υπεροψίας, την γενναιότητα, την δοκιμασία του ανθρώπου και κυρίως το σημάδι, την μοίρα της τραγικότητας, του πραγματικού στοιχείου στη ζωή του.
Σε ποια από τις ανθρώπινες δοκιμές και δοκιμασίες δεν προσφέρει την μαρτυρία της η μακραίωνη παράδοσή μας, απάντηση και νουθεσία με τις ανταποκρίσεις και τις σχέσεις που ανακαλύπτει και αποκαλύπτει ή δημιουργεί στα ανθρώπινα! Αρχίζοντας από τους θαυμαστούς μύθους της αρχαιότητας, που φθάνουν ίσαμε μας, χάρη στα λαϊκά παραμύθια και τα τραγούδια, υψώνονται σε ανθρώπινη νόηση με την σοφία και τις γνώσεις, και φθάνοντας στον ορθόδοξο ησυχασμό, τον τόσο αναγκαίο σαν διδαχή, στον ύπουλα ανήσυχο καιρό μας.
Το να θέλει ο άνθρωπος, με την ελπίδα ότι ξεφεύγει τον πνευματικό μόχθο, να ξεφύγει από το παρελθόν σαν πείρα ζωής, είναι σαν να καταπνίγει ένα ποσοστό ζωής που το έχει μέσα του. Χωρίς ρίζες δεν αντέχει κανείς πραγματικά. Η πολύτιμη λοιπόν, η πάντα γνήσια ίσαμε τώρα τουλάχιστον ελληνική παράδοση, που στους πνευματικούς ιδιαίτερα ανθρώπους του τόπου μας πέφτει το δύσκολο καθήκον, το βίωμα, όχι μόνο να την κρατήσουν, αλλά να δοκιμαστούν πάνω σε αυτήν, για να την ομολογήσουν με δικά τους λόγια, και δικές τους δυνάμεις και δική τους ανάρρωση, μπορεί να γίνει αληθινά το σωστό στήριγμα σε μια εποχή αμφιγνωμίας, αμφισβήτησης και αμφιβολίας, γιατί αντιπροσωπεύει μια διαρκή πάλη και περιέχει κάθε μορφή περιπέτειας και δοκιμασίας, κυριαρχίας ενδοξότατης του Έθνους και υπερήφανης ταπείνωσης στο σύνολό της.
Η έμπρακτη, θα τολμούσα να πώ, βίωσή της, όχι απλή μάθηση και θεωρία, μα εκείνη που μπορεί να δημιουργηθεί ακόμα και από τις οδυνηρές αρνήσεις της, δυνατό είναι αυτή, καθώς περιέχει πλήθος ερωτήματα και απαντήσεις, να είναι η οδηγία στην δύσκολη πορεία, που μήτε τα άτομα, ούτε τα έθνη αποφεύγουν.
Όχι στην παράδοση σαν εξασφαλισμένη κληρονομιά, μα αληθινή μέθεξη και ανάδειξή της στην πορεία που έχει αρχίσει στο παρελθόν και χρειάζεται να την εξακολουθήσουμε, καθώς τα δικά μας βήματα πρέπει να μας οδηγήσουν στο μέλλον. Μια τέτοια προσπάθεια, μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε την συνέχεια της πάλης και την αντοχή της ελληνικής φυλής που οφείλεται τελικά στο ταίριασμα ζωής και θανάτου, όπως το είπαμε.
(Ζωή Καρέλλη, Η ελληνική παράδοση)
ΘΕΜΑΤΑ:
1. Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψή του σε 100 περίπου λέξεις.
2. Σε ποιες περιόδους της μακραίωνης παράδοσης γίνεται έμμεση ή άμεση αναφορά στο κείμενο και ποια ενδεικτικά στοιχεία των περιόδων αυτών επισημαίνονται;
3. Με ποιόν τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου;
4. Η Ζωή Καρέλλη είναι γνωστή ποιήτρια. Να εντοπίσεις στο κείμενό της φράσεις και χωρία στα οποία η χρήση της γλώσσας είναι ποιητική.
5. Το ύφος του κειμένου είναι: α. απλό, β. σύνθετο, γ. πομπώδες. Σημείωσε το γράμμα της σωστής απάντησης και αιτιολόγησε σύντομα την απάντησή σου.
6. Να χρησιμοποιήσεις σε προτάσεις τις λέξεις ροή και φωτίζω με την κυριολεκτική και μεταφορική τους σημασία.
7. να γράψεις μια συνώνυμη για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:
μαρτυρία, αναπάντεχος, νουθεσία, γνήσιος.
8. Το θέμα της παράδοσης πρόκειται να συζητηθεί στην τάξη σου. Να ετοιμάσεις μια γραπτή εισήγηση περίπου 500 λέξεων για την αξία της ελληνικής παράδοσης και για τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, ώστε η αξιοποίηση της παράδοσής μας να είναι γόνιμη και δημιουργική.