Τουρισμός
«Ο εύκολος, μέσω του τουρισμού, πλουτισμός έγινε πιο πέρα μια καθολική στάση ζωής- ο προσδιορισμός καθολική δικαιολογείται από το εντυπωσιακά, πράγματι, υψηλό ποσοστό του πληθυσμού, που συμμερίστηκε αυτή τη στάση.[...] Οι κάτοικοι του ελληνικού υπαίθρου, και εντελώς ιδιαίτερα της παραθαλάσσιας ζώνης, είδαν το τουριστικό συνάλλαγμα σαν το μάνα εξ ουρανού και σχεδόν ακαριαία το "λάτρεψαν".[...]

Μ. Μερακλής, « Ελληνική Λαογραφία»

«Ο "αγροτικός τουρισμός" και ο "αγροτουρισμός" τα τελευταία 20 χρόνια αποτελούν για την Ευρώπη μια προσπάθεια να συγκρατηθεί και να αναχαιτιστεί η επιθετικότητα του βιομηχανοποιημένου τουρισμού, να ενταχθούν οι αγροτικές σε έναν αναλογικότερο καταμερισμό του εθνικού τουριστικού εισοδήματος, να εξασφαλίσουν οι αγρότες συμπληρωματικό εισόδημα, να αναβιώσουν οι παραδοσιακοί οικισμοί, να προταχθεί η πολιτιστική κληρονομιά στο τουριστικό αγαθό, να μετατραπεί ο τουρίστας σε περιηγητή, οδοιπόρο και ταξιδιώτη, να εξανθρωπιστούν οι σχέσεις του επισκέπτη με τους κατοίκους της χώρας και όλοι μαζί να γίνουν ευαίσθητοι στην αξία της φύσης και των πόρων της, ανεξάρτητα από την εθνικότητα.»

Χρ. Λαίου- Αντωνίου, από τον ημερήσιο τύπο



Ορισμός

Τουρισμός: Η προσωρινή μετακίνηση των ατόμων ή ομάδων από τον τόπο διαμονής τους σε άλλες περιοχές της χώρας τους ή του εξωτερικού με στόχο την επίσκεψη αξιοθέατων και γενικότερα την αναψυχή ή ειδικό σκοπό

Αγροτουρισμός= οργανωμένη τουριστική δραστηριότητα κατά την οποία εξασφαλίζεται στους τουρίστες η δωρεάν διαμονή σε αγρόκτημα με αντάλλαγμα τη συμμετοχή τους στις αγροτικές δραστηριότητες ή που οργανώνεται με σκοπό με σκοπό να επισκεφθούν και να παρακολουθήσουν οι επισκέπτες έκθεση αγροτικών
προϊόντων

Οικοτουρισμός= ο τουρισμός που σέβεται το περιβάλλον, ο τουρισμός που συνδυάζει τους διακοπές με τις οικολογικές δραστηριότητες
Είδη τουρισμού:
Ο εσωτερικός και ο εξωτερικός τουρισμός, ο αστικός τουρισμός, ο χειμερινός τουρισμός ο αγροτουρισμός, ο επαγγελματικός τουρισμός, ο αθλητικός τουρισμός, ο ιαματικός τουρισμός, ο σινε- τουρισμός κλπ
Η θετική πλευρά της τουριστικής κίνησης Οικονομικά οφέλη:
«Το τουριστικό συνάλλαγμα είναι ακριβώς και η αιτία που πολλές αναπτυσσόμενες χώρες ακολουθώντας τις προτροπές Διεθνών Οργανισμών, αλλά και κυβερνήσεων βιομηχανικών χώρων, στράφηκαν στη δεκαετία του 60, κυρίως, στην ανάπτυξη του τομέα.» Αυτή η εξέλιξη καθόρισε και τον τρόπο που μελετήθηκε ο τουρισμός.
Τονίστηκε δηλαδή κυρίως η οικονομική- αναπτυξιακή- πλευρά ενώ αγνοήθηκε η κοινωνιολογική.

- Η οικονομική πρόοδος της χώρας που φιλοξενεί τουρίστες είναι από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του τουρισμού. Τα πολυτελή ξενοδοχειακά συγκροτήματα, τα καταλύματα παραδοσιακού τύπου, οι αλυσίδες εστιατορίων, οι ταβέρνες, τα καταστήματα τουριστικών ειδών, τα πρακτορεία εισιτηρίων καθώς και οι καλοδιατηρημένοι αρχαιολογικοί χώροι σίγουρα αποτελούν εστίες προσέλκυσης ξένου συναλλάγματος και επομένως αύξησης των κερδών ενός κράτους. Επίσης, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας πρέπει να προστεθεί ως άμεσο αποτέλεσμα των νέων εμπορικών δραστηριοτήτων και ως παράγοντας μείωσης των δεικτών ανεργίας. Στο πλαίσιο αυτό επόμενο να σημειωθεί άνοδος στο βιοτικό επίπεδο των ντόπιων πληθυσμών, οι οποίοι καταβάλουν προσπάθειες για να προσαρμοσθούν στις νέες συνθήκες διαβίωσης που προξενεί η τουριστική βιομηχανία.

Τομέας των υπηρεσιών:
Για την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των τουριστών ή καλύτερα την ολοκληρωμένη κάλυψη των αναγκών τους επιβάλλεται και ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών που παρατηρείται πλέον και στη χώρα μας:
- Συγκεκριμένα, μεγάλα έργα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε., όπως αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, σήραγγες, γέφυρες έχουν κατασκευαστεί για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των τουριστών. Εκτός από αυτό, στον τομέα των συγκοινωνιών πλέον υπάρχει ορθολογικότερος/ σοβαρότερος προγραμματισμός εφόσον ακολουθούνται πιστά τα καθορισμένα δρομολόγια και μάλιστα αυξάνονται οι διαδρομές από και προς τους διάφορους νέους σταθμούς.
- Επιπλέον, παρατηρείται, τόνωση στο δίκτυο των τηλεπικοινωνιών με την είσοδο του κύματος των τουριστών. Ειδικότερα, προκειμένου ο τουρίστας, που κατάγεται από τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες, να επικοινωνήσει για διάφορους λόγους με οικεία πρόσωπα του τόπου του, απαιτείται ταχύτερη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η ανάγκη του αυτή πλέον καλύπτεται στην Ελλάδα με την ύπαρξη ενσύμαρματων και ασύρματων τηλεφωνικών γραμμών.
- Παράλληλα, υπάρχει κινητικότητα στις υπηρεσίες που προσφέρουν οι δήμοι, όπως η πιο εντατική συλλογή σκουπιδιών και η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων κατά τους θερινούς κυρίως μήνες
- Εκτός από τα παραπάνω, καλυτέρευση υπάρχει και στην παροχή υπηρεσιών στους χώρους με αρχαιολογικούς θησαυρούς, τους οποίους στελεχώνουν απολύτως εκπαιδευμένοι ξεναγοί.


Πολιτισμός:
- Πολλά είναι τα οφέλη της τουριστικής κίνησης στο χώρο του πολιτισμού. Είναι σίγουρο ότι η ιστορία, τα ήθη, τα έθιμα, η λαογραφία, η τέχνη, ο αξιακός κώδικας, η κουλτούρα, η γαστρονομία ενός λαού παραμένουν ζωντανοί «οργανισμοί» και διαδίδονται μέχρι ενός βαθμού στο εξωτερικό. Όμως, συμβαίνει και το αντίστροφο. Οι τουρίστες που επισκέπτονται την Ελλάδα μεταφέρουν τα δικά τους πολιτιστικά στοιχεία με τα οποία εμπλουτίζεται το πολιτιστικό ελληνικό δυναμικό. Θα λέγαμε ότι εκφράζονται μοντέρνες τάσεις στη μουσική, στο χορό, στο θέατρο μέσα από τις ανταλλαγές, οι οποίες δημιουργούν τον πολιτιστικό πλουραλισμό περιορίζοντας την προσκόλλησή του στα στενά τοπικιστικά πρότυπα.
- Επίσης, η συντήρηση πολλών κτιρίων που θεωρούνται μνημεία πολιτισμικής κληρονομιάς και η αύξηση πολιτιστικών εκδηλώσεων σε διάφορες γνωστές τουριστικές πόλεις και νησιά της Ελλάδας, όπως αφιερώματα σε Έλληνες ποιητές/ λογοτέχνες, συναυλίες ελληνικών συγκροτημάτων και Ελλήνων τραγουδιστών, οι εκθέσεις ζωγραφικής κλπ αποτελούν τρόπους παρουσίασης/ διαφήμισης του πολιτισμού μας στο εξωτερικό.

Ψυχολογικός τομέας:
Πολλοί σπεύδουν να υποστηρίξουν την άποψη ότι μέσω του τουρισμού ο άνθρωπος ανανεώνεται ψυχικώς. Η απόδραση σε κοντινά νησιά, σε ορεινούς προορισμούς, στο εξωτερικό και οι επισκέψεις αρχαιολογικών χώρων, μουσείων συμβάλλουν στην ψυχική ανάταση του ατόμου μέσω της απαλλαγής του από την καθημερινή ένταση και το άγχος. Η αλλαγή για λίγες ημέρες του τόπου διαμονής, η περιήγηση στο φυσικό περιβάλλον στα πλαίσια ενός προγράμματος αγροτουρισμού και η ανταλλαγή απόψεων με κατοίκους ευρωπαϊκών και άλλων ξένων χωρών τροφοδοτούν τον καθένα με δυναμισμό και αισιοδοξία για το μέλλον. Επομένως, ο τουρίστας μετά από ένα ταξίδι είναι πιο έτοιμος να αντιμετωπίσει τα ψυχικά αδιέξοδά του.

Κοινωνικός- εθνικός τομέας

- Ο τουρισμός, χωρίς αντίρρηση, δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης ισχυρών σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων. Είναι σίγουρο ότι με τη μετακίνηση των ατόμων από χώρα σε χώρα, συνάπτονται νέες φιλίες ακόμα και μεταξύ αλλόγλωσσων λαών, γεγονός που δηλώνει την επιτακτική ανάγκη οποιουδήποτε να επικοινωνεί με τον άλλο αλλά και την αξία της συνεργασίας και της συναδέλφωσης των λαών.
- Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών σε διάφορες τοποθεσίες ο καθένας μπορεί να αποβάλλει το αίσθημα της εθνικής του ανωτερότητάς ή κατωτερότητάς προς τους ξένους μέσα από τη φιλική προσέγγισή τους και το σεβασμό προς τη διαφορετικότητά τους. Στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης ο τουρίστας έχει το δικαίωμα να νιώθει πολίτης όλου του κόσμου και όχι μόνο της πατρίδας του ανακαλύπτοντας πολλά σημεία σύγκλισής του με τους κατοίκους ευρωπαϊκών και όχι μόνο χωρών. Με αυτό, λοιπόν, τον τρόπο η αλληλοϋποστήριξη και όχι η ανεδαφική ρατσιστική διάθεσης είναι δυνατό να οικοδομηθεί μεταξύ όλων των λαών.

Αρνητικές συνέπειες του τουριστικού κύματος

Ηθικός τομέας:
«Η μίμηση ξεκινά από τα ανώτερα στρώματα των υπανάπτυκτων κοινωνιών και από το τμήμα του πληθυσμού που συναλλάσσεται με τους τουρίστες. Έτσι, αυτή η "λούμπεν μπουρζουαζία" γίνεται μια φθηνή απομίμηση του κυρίαρχου προτύπου της χώρας αποστολής τουριστών»
- Πολλά είναι τα προβλήματα που προξενούνται από τις ξένες κουλτούρες και αναπόφευκτα επηρεάζουν τη ιδιοσυγκρασία του λαού που τις υποδέχεται. Οι νέοι τρόποι διασκέδασης (πχ: ναρκωτικά, αλκοολισμός) εντοπίζονται κάθε χρόνο με μεγαλύτερη ένταση. Άγριες συγκρούσεις ανάμεσα σε μεθυσμένους τουρίστες εντός και εκτός των νυχτερινών κέντρων, βιασμοί κοριτσιών που έχουν κάνει χρήση ναρκωτικών χαπιών δεν αποτελούν σενάρια δημοσιογράφων αλλά την πραγματικότητα πολλών νησιών του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους. Παράλληλα, η τάση των τουριστών να σπαταλούν τα χρήματα προερχόμενοι από χώρες τεχνολογικά ανεπτυγμένες, να πληρώνουν με πιστωτικές κάρτες όπου και αν βρίσκονται, να χρησιμοποιούν επιδεικτικά τους φορητούς Η/Υ τους αποτελούν νεωτεριστικές/ μοντέρνες συνήθειες τις οποίες οι ντόπιοι αργά ή γρήγορα θα μιμηθούν χωρίς επιλεκτικότητα. Επομένως, τα έκλυτα ήθη και οι χαλαρές συνειδήσεις είναι δυστυχώς ό,τι θα υιοθετήσουν οι ντόπιοι.

Οικονομικός τομέας:
- Η κατασκευή πολυτελών κατοικιών, ξενοδοχειακών συγκροτημάτων από ξένα και ελληνικά κεφάλαια σε γόνιμη εθνική γη αποτελεί μια αρνητική παράμετρο στην οικονομία. Ειδικότερα, σημειώνεται μέσω αυτών των επιχειρησιακών τακτικών πτώση στην εθνική αγροτική παραγωγή.

Οικολογικός τομέας:
- Δεν είναι υπερβολή να υποστηριχθεί ότι το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται. Η απόθεση σκουπιδιών από τα ξενοδοχεία στην ξηρά, η μόλυνση των θαλασσών εξαιτίας της ρίψης απορριμμάτων από τα ταχύπλοα πλοία που πραγματοποιούν τακτικά δρομολόγια το καλοκαίρι αποτελούν συχνές συμπεριφοράς ασυνείδητων ατόμων. Εκτός από αυτό, η αποψίλωση των δασών για την κατασκευή νέων κερδοφόρων επιχειρήσεων βλάπτει σοβαρά το έδαφος και προκαλεί κατολισθήσεις και καταστροφικές πλημμύρες.

- Αξίζει ακόμα να αναφερθεί και η κακότεχνη δόμηση νέων κτιρίων σε χώρους που από μόνοι τους διαθέτουν αισθητική υψηλής ποιότητας, όπως οι νησιωτικοί οικισμοί, οι πετρωτές πλαγιές των χωριών κλπ. Ξαφνικά, δηλαδή, παραδοσιακοί χώροι αποκτούν έναν αστικό χαρακτήρα ως προς την αρχιτεκτονική τους χάνοντας τη γοητεία που είχαν επειδή αυτό επιβάλλουν οι κανόνες της βιομηχανικής τουριστικής

- Αλλοίωση της ελληνικής γλώσσας εξαιτίας των ξενισμών.
- Εισβολή ξένων ηθών που δεν ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων
- Εμπορευματοποίηση των αυθεντικών λαϊκών στοιχείων

Προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού:

«Σε κάθε περίπτωση, η βιώσιμη ανάπτυξη οποιουδήποτε επαγγελματικού πεδίου προϋποθέτει τη σύγκλιση όλων των ενδιαφερομένων και τη διερεύνηση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων της εκάστοτε ανάπτυξης. Και αν και η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη αναμφίβολα δε δύναται να αποτελέσει πανάκεια για οποιαδήποτε πόλη, μπορεί όμως μέσω των διασυνδέσεών της με μια πληθώρα άλλων δραστηριοτήτων να αποτελέσει εφαλτήριο για τομές και βελτιώσεις. Είναι λοιπόν στο συμφέρον όλων των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων να συνεργαστούν στενά τόσο για το καλό του τουρισμού όσο και για το ευρύτερο καλό με όποια ερμηνεία μπορεί να του δοθεί βάσει των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης.»

Άρθρο από το διαδίκτυο με τίτλο «Αστικός Τουρισμός στην Αθήνα: άλλη μια υπόθεση Συλλογικής Ευθύνης» του Πανταζή Πάστρα

Άτομο:
- Ο καθένας έχει αμετάθετο χρέος να αναπτύξει τη δέουσα τουριστική συνείδηση και να μην κατακρίνει μονομερώς τη συμπεριφορά των άλλων, κυρίως των επαγγελματιών, προς τους τουρίστες
- Η ρίψη απορριμμάτων στους δρόμους της πόλης, η καταστροφή των μνημείων/ η βεβήλωση των ναών, η ανέντιμη αντιμετώπιση των καταστηματαρχών/ των οδηγών ταξί προς τους τουρίστες αποτελούν αδικαιολόγητες συμπεριφορές.
- Η φιλοξενία και η εξυπηρέτηση όλων των λαών που έρχονται στην Ελλάδα επειδή θέλουν να γνωρίσουν τη χώρα μας, η σεμνότητα, η απουσία υπεροψίας προς τους παραπάνω αποτελούν χαρακτηριστικά που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον καθένα
- Η αισχροκέρδεια των κερδομανών επιχειρηματιών αποτελεί πράξη που αμαυρώνει τη φήμη της Ελλάδας γι αυτό και είναι αναγκαίο να αποφεύγεται.

Κράτος:
Το Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης καλείται να δώσει την πρέπουσα προσοχή στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, δηλαδή στον αγροτουρισμό, στον αθλητικό τουρισμό, στον εκπαιδευτικό τουρισμό κλπ έχοντας την αρωγή του Υπουργείου Οικονομίας. Το
τελευταίο μπορεί να ενισχύει οικονομικά για την ίδρυση αγροτουριστικού συνεταιρισμού αλλά και την προώθηση των λοιπών ειδών τουρισμού (πχ: χειμερινός τουρισμός)
- Έμφαση στον κοινωνικό τουρισμό μέσω του Ε.Ο.Τ (Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού), ο οποίος λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης
- Επαρκής φύλαξη των τουριστικών περιοχών από τις αρμόδιες αρχές. Αυστηρή αστυνόμευση των αρχαιολογικών χώρων προκειμένου να αποφευχθούν εγκληματικές ενέργειες, όπως η αρχαιοκαπηλία.
- Πάταξη της κερδοσκοπίας που δυστυχώς παρατηρείται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια των περιόδων υψηλής τουριστικής κίνησης.
- Τόνωση των σχολών τουριστικών επαγγελμάτων, προκειμένου οι απόφοιτοι να ανταποκρίνονται στην τουριστική πρακτικότητα του 21ου αιώνα.
Σχολείο:
- Οι εκπαιδευτικοί είναι υπεύθυνοι για την μετάγγιση στοιχειωδών ιστορικών πληροφοριών στα παιδιά κατά την επίσκεψή τους σε διάφορους μουσειακούς χώρους, σε πινακοθήκες και γενικά σε μέρη που αποτελούν πόλο έλξης των τουριστών.
- Οι σύγχρονοι παιδαγωγοί αναλύοντας τις επιπτώσεις της ξενομανίας έχουν χρέος να τονίζουν την αξία της διατήρησης της πολιτιστικής μας φυσιογνωμίας
- Η εθνική αυτογνωσία των νέων αποτελεί στόχο που οι αρμόδιοι εκπαιδευτικοί φορείς πρέπει να θέσουν.

Λεξιλόγιο:
στελεχώνω= παρέχω το αναγκαίο προσωπικό (πχ επιχείρηση, οργανισμό κλπ), (για πρόσωπα, είμαι στέλεχος)
πολιτιστικός και πολιτισμικός = το πρώτο επίθετο χρησιμοποιείται περισσότερο για το πολιτισμό ως σύνολο δραστηριοτήτων, καθώς και για τη δήλωση του τεχνικού πολιτισμού, ενώ το δεύτερο τείνει να δηλώσει περισσότερο την αφηρημένη πλευρά του πολιτισμού, καθώς και τον πολιτισμό ως πνευματική καλλιέργεια.(πχ πολιτισμική αξία ορισμένων παραδόσεων και πολιτιστική δράση)
περιήγηση= η επίσκεψη ενός χώρου για αναψυχή ή για έρευνα και μελέτη το ύπαιθρο= ο ανοιχτός, μη στεγασμένος χώρος, η εξοχή
η ύπαιθρος= η εξοχή, οι αγροί και τα χωριά, τα μέρη που βρίσκονται έξω από τις πόλεις πλουραλισμός= η δυνατότητα να εκφράζονται όλες οι απόψεις ελεύθερα σχετικά με ένα θέμα





Προοπτικές για τον τουρισμό -Συμπεράσματα


Η αύξηση της τουριστικής κίνησης, εξαρτάται κυρίως από τρεις παράγοντες: α) Την καλή οικονομία των χωρών πρoέλευσης, β) Την παγκόσμια ηρεμία,αλλά και την ηρεμία στις σχέσεις μεταξύ των κρατών και β) Το φυσικό, δομημένο και πολιτιστικό περιβάλλον της χώρας υποδοχής.
Όταν υπάρχει υγιής οικονομία ο πελάτης-καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να προγραμματίσει τις διακοπές του άνετα και όχι την τελευταία στιγμή, όπως έγινε εφέτος, αφού τα έσοδά του θα βρίσκονται σ' ένα αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο. Αυτονόητο είναι ότι για να προσελκύσει μια χώρα τουρίστες θα πρέπει οι σχέσεις με τις χώρες προέλευσης και ειδικά τις γειτονικές να είναι ειρηνικές.
Το πιο βασικό όμως είναι το περιβάλλον με την ευρεία έννοια της χώρας προορισμού και εδώ μπορώ να πω ότι χώρα μας διαθέτει πολλές περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, εθνικούς δρυμούς, αισθητικά δάση, σπάνια βιοποικιλότητα, άριστες κλιματολογικές συνθήκες και μια ανεξάντλητη αρχαιολογική και πολιτιστική κληρονομιά. Κατά συνέπεια πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στα έργα υποδομής ώστε να αναδείξουμε το τουριστικό μας προϊόν.
Ήδη από το 1993 στο πλαίσιο του Πέμπτου Προγράμματος Δράσης για το περιβάλλον "προς μια Αειφόρο Ανάπτυξη" προτάθηκαν τρεις άξονες δράσεις για τον τουρισμό και την παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος:
• Διαφοροποίηση των τουριστικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης διαχείρισης του μαζικού τουρισμού και την ενθάρρυνση εναλλακτικών τύπων τουρισμού.
• Βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, έμφαση στην πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, καθώς και στην καλύτερη διαχείριση της ροής των επισκεπτών.
• Αλλαγή της συμπεριφοράς των τουριστών. Στο πλαίσιο αυτό ενθαρρύνονται ειδικές δράσεις, όπως τηλεοπτικές καμπανιές, σύνταξη κώδικα συμπεριφοράς και ενθάρρυνση των επισκεπτών για κατάλληλη επιλογή μέσων μεταφοράς.
Η βιώσιμη ανάπτυξη του Τουρισμού προϋποθέτει διάφορους τομείς (Council of Europe 1996):

α) Σχεδιασμός (Πολεοδομία -Χωροταξία):
O σχεδιασμός των τουριστικών περιοχών πρέπει να γίνεται με βάση την Φέρουσα Ικανότητα του συστήματος, θα πρέπει να γίνεται οριοθέτηση περιοχών με τουριστική ανάπτυξη, να χρησιμοποιούνται τεχνικές για τη διαχείριση της ροής των επισκεπτών, να γίνει ουσιαστική εφαρμογή Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για κάθε έργο τουριστικής ανάπτυξης, να παρέχεται βοήθεια στις υποβαθμισμένες περιοχές προκειμένου να επανενταχθούν στην τουριστική αγορά, να γίνεται συστηματική και λεπτομερειακή καταγραφή περιοχών και να προτείνονται συνδυασμοί που θα αξιοποιούν την ποικιλία των μνημείων και της γεωγραφικής και της γεωγραφίας, θα πρέπει να υιοθετηθούν μέτρα για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, να υπάρξει ενθάρρυνση ήπιων παρεμβάσεων και γενικότερα ενθάρρυνση ήπιων μορφών τουρισμού (π.χ. αγροτοτουρισμός) που σέβονται τις ιδιαιτερότητες του τόπου υποδοχής κ.α.

β) Θεσμική οργάνωση:
Θα πρέπει να υιοθετηθούν μέτρα για την προστασία παραδοσιακών οικισμών, περιοχών με ιδαίτερα οικολογικό ενδιαφέρον που αποτελούν ταυτόχρονα και τουριστικούς προορισμούς. Ταυτόχρονα θα πρέπει να ενισχυθεί η διαδικασία παρακολούθησης και εφαρμογής των διαφόρων κανονισμών που προβλέπονται γι' αυτές τι περιοχές.

γ) Οικονομική ανάπτυξη:
Θα πρέπει να υιοθετηθούν κίνητρα για την ενθάρρυνση ορισμένων τύπου τουρισμού που σέβεται τις τοπικές ιδιαιτερότητες.

δ) Έρευνα:
Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις απαιτείται να συνεχισθεί η μελέτη των επιπτώσεων από το φαινόμενο του τουρισμού αλλά και των δυνατοτήτων αποκατάστασης για περιοχές που αντιμετωπίζουν ήδη προβλήτα υποβάθμισης.
Η χώρα μας παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει έχει πολλαπλές δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Για να ανταποκριθούμε στις νέες αυτές προκλήσεις δεν πρέπει απλά και μόνωνα επιλύσουμε τα όποια προβλήματα υποδομών και εξυπηρετήσεων. Επιβάλλεται να αναζητήσουμε και στη συνέχεια να υιοθετήσουμε μια καινούργια άποψη που θα θέτει τα προβλήματα του περιβάλλοντος στο κέντρο του ενδιαφέροντος.
Μετά από όλα αυτά μερικά χρήσιμα συμπεράσματα για το μέλλον του τουρισμού μπορούν να εξαχθούν είτε θετικά είναι αυτά είτε αρνητικά:

Τα θετικά του Ελληνικού τουρισμού:

α) Σημαντικός τουριστικός προορισμός παγκοσμίως (17η χώρα σε αφίξεις, 27η σε εισπράξεις: στοιχεία 2000). β) Πολύ σημαντικοί ιστορικοί και πολιτιστικοί πόροι. γ) Αφθονία και ποικιλομορφία φυσικών πόρων. δ) Ευρύτατη παραγωγή προϊόντων πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα στο πλαίσιο των τελευταίων τάσεων διατροφής. ε) Δημιουργία τα τελευταία σημαντικών επιχειρήσεων όλων των κλάδων για προσέλκυση ειδικού τουρισμού, αναβάθμιση και εκσυγχρονισμοί μονάδων.

Τα αρνητικά του Ελληνικού τουρισμού:

α) Ελλείψεις σε κοινωνικές υποδομές, εξοπλισμό και συναφείς υπηρεσίες. β) Αδυναμίες οργάνωσης και λειτουργίας επιμέρους τουριστικών κλάδων που οδηγούν σε χαμηλής ποιότητας τουριστικό προϊόν. γ) Περιορισμένη διεύρυνση τουριστικού προϊόντος σε νέες κατηγορίες και νέες αγορές. δ) Χαμηλή ημερήσια δαπάνη και μικρή διάρκεια παραμονής εισερχόμενου τουρισμού. ε) Χαμηλή ανταγωνιστικότητα τουριστικού προϊόντος. στ) Εξάρτηση από μεγάλα πρακτορεία διεθνούς τουρισμού. ζ) Έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, τόσο σε αριθμό όσο και σύνθεση. η) Άνιση ανάπτυξη μεταξύ περιφερειών της χώρας, θ) Κόπωση των τουριστών από προιόντα του μαζικού τουρισμού αλλά και από τους παραδοσιακούς χώρους υποδοχής. ι) Αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σε θέματα ποιότητας του περιβάλλοντος. Οι επισκέπτες αποφεύγουν περιοχές με προβλήματα ρύπανσης καθώς και περιοχές υπέρ-εμπορευματοποιημένες, αιτώντας περισσότερες αυθεντικές εμπειρίες.
ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.

Σκέψεις για έναν αρχαιολογικό-εκπαιδευτικό τουρισμό

Δημοσιεύθηκε: 23 Wednesday January @ GTB Standard Time

Με σκοπό τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, των πόρων του τουριστικού προορισμού αλλά και την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας με ήπια μορφή, εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια οι Εναλλακτικές Μορφές Τουριστικής Ανάπτυξης. Αυτές αποτελούν μια εναλλακτική πρόταση τουρισμού, σε αντιδιαστολή προς τον μαζικό τουρισμό, προσφέροντας μια διέξοδο για το ελληνικό τουριστικό προϊόν, το οποίο έχει καταστεί ιδιαίτερα ακριβό και χαρακτηρίζεται, σε πολλές περιπτώσεις, από χαμηλό επίπεδο υπηρεσιών και υποδομών.

Δρ. Μανόλης Ι. Στεφανάκης, Λέκτορας Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Ο αρχαιολογικός-εκπαιδευτικός τουρισμός ως εναλλακτικό τουριστικό προϊόν

Ανάμεσα στις δεκάδες Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού που μπορούν να προσαρμοστούν στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας, ο Αρχαιολογικός και ο Εκπαιδευτικός τουρισμός παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ο πρώτος σχετίζεται με την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, καθώς και με την οργάνωση δικτύου περιπάτων αρχαιολογικών περιοχών, ενώ ο δεύτερος με την επίσκεψη και εκπαίδευση σχολείων κάθε βαθμίδας και ειδικών ομάδων επισκεπτών, σε αρχαιολογικούς χώρους, πολιτισμικά μνημεία, οικοσυστήματα κτλ. Όσο κι αν γίνεται συχνά λόγος για τη συρρίκνωση του αρχαιολογικού τουρισμού, στην πραγματικότητα ο τομέας αυτός αρχίζει μόλις να αναπτύσσεται, και μάλιστα με ραγδαίους ρυθμούς, τα τελευταία χρόνια, με τη διεθνή προβολή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, πριν και κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, να φέρει σημαντικό μερίδιο.

Και οι δύο προαναφερθείσες μορφές αποτελούν αφενός επιμέρους ενότητες μιας γενικότερης μορφής εναλλακτικού τουρισμού που ονομάζεται Πολιτισμικός. Είναι ωστόσο άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους, καθώς δε νοείται αρχαιολογικός τουρισμός που να μην ενέχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα για τον επισκέπτη. Στην Ελλάδα μάλιστα ο αρχαιολογικός τουρισμός είναι, σε ένα πολύ μεγάλο μέρος του, άρρηκτα συνδεδεμένος με την κλασική Ελλάδα, την κλασική παιδεία και το κλασικό ιδεώδες. Πρόκειται για τα στοιχεία που γοήτευσαν τους λαούς των Ελληνιστικών βασιλείων, οι οποίοι κλασίκισαν στην τέχνη τους και έγιναν μανία για τους ρωμαίους, που προσπάθησαν με εμμονή να κάνουν κτήμα τους την κλασική σκέψη, τον τρόπο ζωής και την τέχνη. Αφύπνισαν λαούς και συνειδήσεις κατά την Αναγέννηση, ενέπνευσαν τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και επανέκαμψαν, με τον Ευρωπαϊκό Νεοκλασικισμό, στην αρχιτεκτονική στα νεότερα χρόνια.

Τα χαρακτηριστικά του αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού

Τα κύρια χαρακτηριστικά του αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

1) Βασίζεται στα κατάλοιπα των παλαιότερων πολιτισμών και σε περιοχές με σχετικά ανόθευτα στοιχεία φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, όπου τα κύρια κίνητρα των τουριστών είναι η παρατήρηση και η εκτίμηση του πολιτισμού, καθώς και τα επιστημονικά, εκπαιδευτικά και διερευνητικά τους ενδιαφέροντα.
2) Είναι συνήθως οργανωμένος σε μικρές ομάδες, από εξειδικευμένες επιχειρήσεις και στοχεύει στο να ικανοποιήσει επί μέρους ανάγκες και επιθυμίες ειδικών ομάδων ή κατηγοριών επισκεπτών με κοινά ενδιαφέρονται για την πολιτισμική κληρονομιά ενός τόπου.
3) Έχει σαφώς πολιτισμικό χαρακτήρα και έντονο το στοιχείο της ανάδειξης, της αξιοποίησης και της προστασίας της πολιτιστικής εν γένει και αρχαιολογικής ειδικότερα κληρονομιάς και παράδοσης. Τούτο έχει ιδιαίτερη σημασία, αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι περιοχές στις οποίες απευθύνεται ο αρχαιολογικός τουρισμός είναι προφανώς περιοχές με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως οι κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. 4) Ενισχύει τη γηγενή πολιτιστική ταυτότητα, προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας σε όλο το φάσμα της τουριστικής διαδικασίας και συμβάλλει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική της εξύψωση, παρέχοντας εναλλακτική απασχόληση και ευκαιρίες εισοδήματος για τις τοπικές κοινότητες. Παράλληλα παράγει οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, τους οργανισμούς και τους φορείς διαχείρισης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων πολιτισμικής κληρονομιάς, που αποσκοπούν στη διατήρηση και προστασία τους, αυξάνοντας την ευαισθησία των τοπικών κοινωνιών και των τουριστών για τη διατήρηση των πολιτισμικών στοιχείων. 5) Απαιτεί την πολιτιστική και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και συμπεριφορά όλων των εμπλεκομένων στο τουριστικό «κύκλωμα»: διαχειριστές χώρων και βοηθητικό προσωπικό, φύλακες, κρατικές υπηρεσίες, πολιτικούς, τουριστικούς πράκτορες, ξεναγούς, τουριστικά πρακτορεία, ιδιοκτήτες και υπαλληλικό προσωπικό ξενοδοχείων και εστιατορίων και τοπική κοινωνία, γεγονός που προϋποθέτει την περιβαλλοντική και πολιτισμική αγωγή όλων των παραπάνω. Ελαχιστοποιεί τις αρνητικές επιδράσεις πάνω στο φυσικό και κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα για πολιτιστική και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, μέσα από τις επισκέψεις σε τοπία εξαίρετης αρχαιολογικής αρχιτεκτονικής, ιστορικής, οικολογικής και αισθητικής αξίας.
6) Η εν λόγω αρχαιολογική/εκπαιδευτική δράση φέρει στοιχεία ρυθμιστικά ή αειφορικότητας και αποτελεί μια μορφή τουρισμού, που αναπτύσσεται με τέτοιο τρόπο, ώστε όλη η τουριστική δραστηριότητα –η οποία επικεντρώνεται κατά κάποιο τρόπο σε έναν πόρο πολιτισμικής κληρονομιάς– να μπορεί να συνεχιστεί στο διηνεκές. Είναι φιλικός με τη φύση που περιβάλλει τον άνθρωπο και συμβατός με τοπικά περιβάλλοντα και τοπικές κοινωνίες.


Κατηγορίες αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού

Τρεις είναι οι γενικότερες κατηγορίες του αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού:

1) Τα γενικότερου ενδιαφέροντος προγράμματα που διέρχονται πολλούς προορισμούς, καλύπτουν ευρείας αποδοχής ενδιαφέροντα και αφιερώνουν σχετικά λίγο χρόνο στις αρχαιότητες και τα μνημεία, όπως για παράδειγμα οι κρουαζιέρες και οι πολυήμερες εκδρομές των σχολείων.
2) Τα προγράμματα που αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε συγκεκριμένες μικρές γεωγραφικές περιφέρειες, όπου ο επισκέπτης μπορεί να εμβαθύνει περισσότερο στο γενικότερο πολιτισμό και την παράδοση μιας περιοχής και τέλος, 3) Τα βαρύτερα, εξειδικευμένα προγράμματα, που απευθύνονται μόνο σε μικρές ομάδες με ομοειδές ενδιαφέρον, τα οποία έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενό τους την ενασχόληση με τις αρχαιότητες, την ιστορία και τον πολιτισμό.
Από τις προαναφερθείσες κατηγορίες η 2η και κυρίως η 3η αφορούν ουσιαστικά την εναλλακτική μορφή του αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού και σχετίζονται ιδιαίτερα με τον αρχαιολογικό χώρο –και το μουσείο– ως εκπαιδευτικό και τουριστικό προϊόν.

Ο αρχαιολογικός χώρος και ο εκπαιδευτικός τουρισμός Η σχέση του αρχαιολογικού χώρου με τον εκπαιδευτικό τουρισμό, θέμα της παρούσας εργασίας, ήταν και η ουσία όλου του προγράμματος που αναλύθηκε παραπάνω. Μια σχέση που διαφάνηκε στο πρόγραμμα, αλλά και η οποία έχει δοκιμαστεί πολλαπλά μέσα από το πρόγραμμα της Σχολής Ξεναγών του ΟΤΕΚ, ο οδηγός σπουδών της οποίας περιλαμβάνει 100 ημέρες εκδρομών ανά την Ελλάδα, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση διπλώματος.
Υπάρχουν σίγουρα αρκετοί τρόποι και μέθοδοι μελέτης και ανάδειξης της αρχαιολογικής κληρονομιάς με στόχο τον πολιτιστικό και εκπαιδευτικό τουρισμό, και το μουσείο είναι σίγουρα ένα πολύ μεγάλο τέτοιο σχολείο, όπου μπορεί κανείς να περιηγηθεί σε μικροαντικείμενα που ζωντανεύουν την καθημερινότητα, τα ήθη και τα έθιμα της αρχαιότητας. Το μουσείο ωστόσο υστερεί σε σχέση με τον αρχαιολογικό χώρο στις προτιμήσεις των επισκεπτών, ή για να τεθεί διαφορετικά, κουράζει ευκολότερα τον επισκέπτη λόγω του ότι η ξενάγησημάθημα ασφυκτιά, υπό την κόπωση της ορθοστασίας. Συχνά οι συνθήκες γίνονται ακόμη πιο δύσκολες, στα παλαιότερα Μουσεία, λόγω του κακού φωτισμού και αερισμού της αίθουσας, ή σε ορισμένες περιπτώσεις, και λόγω και της λανθασμένης μουσειολογικής προσέγγισης της έκθεσης. Ευτυχώς το τελευταίο έχει παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια στα Ελληνικά μουσεία σημαντικότατη βελτίωση. Εξάλλου, καθώς τα εκθέματα των μουσείων αποτελούν καθεαυτά, ένα φυσικό συμπλήρωμα των εικόνων και των εμπειριών που ο επισκέπτης αποκομίζει στον αρχαιολογικό χώρο, η περιήγηση των μουσείων οφείλει, ή είναι απαραίτητο πολλές φορές, να έπεται της ξενάγησης του χώρου.
Ο αρχαιολογικός χώρος, από την άλλη, ο οποίος στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι και στενά συνδεδεμένος με το φυσικό περιβάλλον, δίνει στον επισκέπτη την αίσθηση της ελευθερίας, του ανοιχτού ορίζοντα, το φωτός και του καθαρού αέρα, ενώ ταυτόχρονα του επιτρέπει την ανετότερη κίνηση στο χώρο.

Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπάρχουν δύο ειδών αρχαιολογικοί χώροι: ο οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος, ένα μνημείο που έχει οριοθετηθεί και αναδειχθεί και ο μη οργανωμένος, μια ιστορική-αρχαιολογική θέση μη οριοθετημένη.

Η εμπειρία από τις εκπαιδευτικές αρχαιολογικές εκδρομές τόσο του Βρετανικού Μουσείου, όσο και των δύο τελευταίων Σχολών Ξεναγών δείχνει ότι και οι δύο χώροι έχουν τις ίδιες μαγικές ιδιότητες απέναντι στους μαθητές/επισκέπτες. Μοναδική εμπειρία για τον επισκέπτη και απύθμενη πηγή γνώσεων για τον αρχαίο πολιτισμό αποτελεί για παράδειγμα η περιήγηση στον ιερό-μυστηριακό χώρο των Δελφών, στην απέραντη ηρεμία του Δίου, στους πρόποδες του Ολύμπου, ή στην ηλιοκαμένη ιερή Δήλο, αλλά εξίσου αισθαντική είναι η επίσκεψη στις Θερμοπύλες, στο Μαραθώνα και στη Μαντίνεια, με τον διάπλου των στενών της Σαλαμίνας να οδηγεί τη συγκίνηση στα ύψη. Η επίσκεψη σε τέτοιους χώρους, όπου τα αρχαιολογικά μνημεία είναι ελάχιστα ή μηδενικά μπορεί να μην εμπλουτίζει τη γνώση για τον υλικό πολιτισμό των αρχαίων, συνδέει ωστόσο ένδοξες σελίδες από την ιστορία του αρχαίου πολιτισμού με συγκεκριμένα φυσικά τοπία. Εκεί οι περιηγούμενοι μπορούν, ελεύθεροι από το τιθάσευμα των επιβλητικών κτισμάτων και κατασκευών, ακούγοντας ή διαβάζοντας αποσπάσματα από τους αρχαίους ιστορικούς και περιηγητές, να αφήσουν τη φαντασία τους να καλπάσει πάνω στις πεδιάδες, τους λόφους ή τις θάλασσες, όπου αρχαίοι πολιτισμοί κατάφεραν να κερδίσουν την επιβίωσή και την εξέλιξή τους.

Συμπεράσματα – Προτάσεις
Βέβαια, η σημασία του αρχαιολογικού χώρου είναι πολλαπλή και αυτονόητη. Αυτό που δεν έχει γίνει ακόμη αυτονόητο είναι η ανάγκη προστασίας, ανάδειξης και προβολής του. Είναι κάτι που οι κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων, ως τελευταίοι φύλακες του πολιτισμού μας, πασχίζουν, μέσα σε δύσκολες εποχές, να πετύχουν με την πενιχρή στήριξη τόσο της πολιτείας, όσο και των πολιτών.

Διότι δε νοείται αρχαιολογικός τουρισμός χωρίς σημείο αναφοράς το πολιτισμικό περιβάλλον και κέντρο βάρους την προστασία των μνημείων, χωρίς την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, χωρίς την πολιτισμική και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των εμπλεκομένων. Ειδικότερα, το τελευταίο θεωρείται καθοριστικής σημασίας και πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα σε όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Είναι ανάγκη να γίνει βίωμα σε όλους η αξία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, κάτι που, επιτέλους, πρέπει να ξεκινήσει από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και να συνεχιστεί στην δευτεροβάθμια, όχι μόνο με διδασκαλία από έδρας αλλά και με επιτόπιες επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και γενικότερα μνημεία πολιτισμού. Μόνον έτσι ο νέο-Έλληνας θα μπορέσει να γνωρίσει και να εκτιμήσει τον πολιτισμικό του πλούτο. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει κυρίως να δοθεί στις Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων, οι απόφοιτοι των οποίων καλούνται να εκπροσωπήσουν πάρα πολλές φορές τον τόπο ενώπιον των ξένων επισκεπτών. Ευτυχώς για μας σήμερα υπάρχουν ακόμη-και πρέπει πάση θυσία να διατηρηθούν-οι Σχολές Ξεναγών. Γιατί μόνο μέσω της εκπαίδευσης παρέχονται γνώσεις, διαμορφώνονται θέσεις, απόψεις και σφυρηλατούνται στάσεις και συμπεριφορές, οι οποίες στοιχειοθετούν μια διαφορετική αντίληψη για τον τουρισμό τον πολιτισμό και το περιβάλλον, αυτή της αγαστής συνύπαρξης.
Είναι γνωστό ότι η Ελληνική οικονομία βασίζεται σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της στον τουρισμό, ο οποίος με τη σειρά του βρίσκεται σε στενή εξάρτηση από το φυσικό περιβάλλον και τον πολιτισμικό-αρχαιολογικό πλούτο της χώρας. Με άλλα λόγια το φυσικό περιβάλλον και οι ελληνικές αρχαιότητες αποτελούν βασική παράμετρο της τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής, ή, διαφορετικά, το «κεφάλαιό» της, το οποίο μέσω του τουρισμού οι αρμόδιοι φορείς καλούνται να αναδείξουν και να αξιοποιήσουν, με σκοπό να παραχθούν οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Κατά συνέπεια, αν αποσκοπούμε στην διατήρηση των ωφελειών που προέρχονται από τον τουρισμό σε βάθος χρόνου, θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε το διαθέσιμο αυτό «κεφάλαιο» με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει αενάως τις ίδιες, τουλάχιστον, υπηρεσίες. Είναι άλλωστε γνωστό ότι η αειφορικότητα επιτυγχάνεται μόνον όταν οι σχέσεις τουρισμού και διαθέσιμου -τουριστικά αξιοποιήσιμου- πλούτου είναι αρμονικές και έχει επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ τους.

Στη χώρα μας, η επιθυμητή ισορροπία δεν επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα, για πολλούς και διάφορους λόγους, που δεν είναι το παρόντος να αναπτυχθούν. Αυτή ωστόσο η «ανισορροπία» είχε ως αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση τουριστών και επακόλουθα τη σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση ορισμένων περιοχών, οι οποίες αναπτύχθηκαν επιλεκτικά και μονομερώς. Καθώς η χώρα μας διαθέτει αυτό το μοναδικό αρχαιολογικό «προϊόν», που στοιχειοθετεί και το συγκριτικό της πλεονέκτημα, θεωρούμε ότι ο εκπαιδευτικός/αρχαιολογικός τουρισμός είναι δυνατός, αναγκαίος, έχει προοπτικές και επιβάλλεται η περαιτέρω ανάπτυξή του στη χώρα μας.
Η ευόδωση, όμως, μιας τέτοιας προσπάθειας προϋποθέτει τη λήψη μέτρων, τα οποία επιγραμματικά θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής:
• Εφαρμογή μιας πολιτικής, με σεβασμό στη φυσική και στην πολιτισμική μας κληρονομιά, η οποία να ενισχύει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη,
• Συμμετοχή στη διαμόρφωση πολιτικής, στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση προτάσεων για εναλλακτικό αρχαιολογικό-εκπαιδευτικό τουρισμό όλων των εμπλεκομένων φορέων (ΥΠ.ΠΟ, Υπουργείο Τουρισμού, επιστημονικοί, επιχειρηματικοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις, τοπικοί παράγοντες, κ.λπ.),
• Καταγραφή και ταξινόμηση του αρχαιολογικού προϊόντος κατά αντικείμενο, βαθμό ευαισθησίας και φυσική χωρητικότητα,
• Ιεράρχηση των αρχαιολογικών προορισμών και περιβαλλοντικός-χωροταξικός σχεδιασμός των δράσεων,
• Σύνταξη αυστηρών προδιαγραφών σχετικά με τα έργα υποδομής-ανωδομής και τουριστικής χρήσης,
• Παροχή κινήτρων για τη δραστηριοποίηση των τοπικών κοινωνιών,
• Συγκρότηση επιτροπής, με εξειδικευμένα στελέχη, παρακολούθησης και ελέγχου της εκτέλεσης των έργων και μετέπειτα της τουριστικής χρήσης των αρχαιολογικών χώρων,
• Ενεργοποίηση και ευαισθητοποίηση των επιχειρηματιών και των τοπικών κοινωνιών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και γενικότερα πολιτισμικής παιδείας και συμπεριφοράς,
• Ενεργοποίηση των αρμοδίων δημοσίων, περιφερειακών και νομαρχιακών υπηρεσιών, οι οποίες διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό και πολυετή εμπειρία, και
• Ετήσιος απολογισμός της συνολικής πορείας του αρχαιολογικού τουρισμού (έργα, τουρίστες, θετικά ή αρνητικά σημεία), με σκοπό να υπάρχει σαφής εικόνα της εξέλιξης, να προωθούνται ενδεχόμενες βελτιώσεις ή να γίνονται έγκαιρα οι απαραίτητες διορθώσεις.
Η ανάπτυξη του αρχαιολογικού-εκπαιδευτικού τουρισμού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα συμφέροντα, οι στάσεις, οι συμπεριφορές και οι νοοτροπίες, που κυριάρχησαν για δεκαετίες, αντιστέκονται και πρέπει να μεταλλαχθούν. Πέρα απ’ αυτά, όμως, και πάνω απ’ όλα, πρέπει να αναγνωρίσουμε και να πιστέψουμε στη δυναμική του αρχαιολογικού προϊόντος της χώρας μας και στη συνέχεια να μετασχηματίσουμε αυτό το «πιστεύω» σε κύριο εθνικό στόχο. Στόχος, ο οποίος θα ακολουθείται πιστά, θα ελέγχεται αυστηρά και θα υλοποιείται με συνέπεια, φαντασία και θάρρος. Οι «φυσικές» προϋποθέσεις υπάρχουν, αλλά απαιτούνται επιπλέον οι πνευματικές και οι ψυχικές: ευρύτητα αντίληψης, διεπιστημονική προσέγγιση, διορατικότητα, ευαισθησία, τόλμη και πολιτική βούληση.

Χρειάζεται τέλος να απευθυνθούμε σε επισκέπτες ανώτερου βιοτικού και πνευματικού επιπέδου. Ο επισκέπτης που έρχεται στην Ελλάδα για να απολαύσει το ποτό του σε μια πλαστική σεζ-λονγκ, δίπλα στην πισίνα ενός all-inclusive ξενοδοχείου, σίγουρα δεν είναι εκείνος που θα μπορεί να εκτιμήσει, να απολαύσει και φυσικά να ξοδέψει χάριν της γνώσης και του πολιτισμού.





Τουρισμός και περιηγητισμός

«Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι...» που για χάρη του, ιδίως τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο πανικόβλητοι εγκαταλείψαμε πατείς με πατώ σε το κλεινόν άστυ με αεροπλάνα και βαπόρια ή με το σύμβολο της κοινω¬νικής μας ευημερίας το πολυπόθητο Ι.Χ. Θύματα ενός τρόπου ζωής στο πλαίσιο μιας απάνθρωπης τερατούπολης, η διέξοδος των καλοκαιρινών διακοπών αποτε¬λεί το σημαντικότερο όνειρο εκτόνωσης κάθε εργαζομένου.
Η τουριστική βιομηχανία αναλαμβάνει πριν από μας για μας τον τρόπο που θα αξιοποιήσουμε τον προσωπικό μας χρόνο διαφημίζοντας και πουλώντας διάφορα ελκυστικά «πακέ¬τα» για να μας περιτυλίξει αφού πρώτα έχει διαμορφώσει τα κριτήρια που αποφασίζουμε.
Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος από σκοπός έγινε στόχος, και από ενεργός δρώμενο, προς όφελος πάντα του κέρδους της διεθνοποιημένης βιομηχανίας της διασκέδασης. Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και η επιλογή δραστηριοτή¬των με βάση την προσωπικότητα και το πολιτιστικό επίπεδο του καθενός έχει αντικατασταθεί με την εκτόνωση και τη ραστώνη* στη διάρκεια των διακοπών. Η έν-νοια του παλιού περιηγητή έχει πλέον αντικατασταθεί με τη σύγχρονη αντίληψη του τουρίστα και από ατομικότητα έχει μεταβληθεί σε μονάδα του ανώνυμου τουριστικού πλήθους που άγεται και φέρεται μέσα στο πρόγραμμα που έχει επιλέξει ο τουριστικός του πράκτορας.
Καταναλώνουμε και βιώνουμε επιδερμικά και ανούσια όλο το προσφερόμενο πακέτο, από αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία με τις βαρετές και ακατανόητες ξεναγήσεις, από τη μαζική προσέλευση σε ειδυλ¬λιακούς χώρους με προκαθορισμένη την ώρα προσέλευσης και αναχώρησης, μέ¬χρι τα επιλεγμένα καταστήματα απ' όπου είμαστε υποχρεωμένοι να αγοράσουμε ενθύμια και δώρα, για να καταλήξουμε τελικά στη σημαντικότερη ώρα της ημέρας που δεν είναι άλλη από τη διασκέδαση μέσω του πεπτικού μας σωλήνα σε πάλι επιλεγμένα του είδους γαστρονομικού περιεχομένου καταλύματα.
Η ιδέα του περιηγητισμού ξεκινά στο βάθος της ιστορίας, αντικείμενα του οποίου υπήρξαν η περιέργεια, η γνώση και η περιπέτεια. Οι περιηγητές υπήρξαν και είναι ταξιδευτές-εξερευνητές, άτομα με πάθος για το χώρο και την ιστορία, τη φύση και τους ανθρώπους, ταξιδιώτες του ονείρου και της επιθυμίας.
Η σύγκριση του μαζικού τουρισμού με την περιήγηση καθορίζεται από το πο-σοτικό του ενός με το ποιοτικό του άλλου. Ο περιηγητισμός απαιτεί παιδεία και καλλιέργεια, προσπάθεια και κόπο, για να κατακτήσεις τη γνώση και την αίσθηση της γοητείας που ασκεί ο μικρός πλανήτης που κατοικούμε. Ένας πλανήτης περιηγητής και αυτός του απέραντου χάους.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ραστώνη: νωθρότητα, ραθυμία





ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε με συντoμία και χωρίς σχόλια το περιεχόμενο του προη-γούμενου κειμένου με μια περίληψη 70-80 λέξεων.

Β.1. Σε ποιο κειμενικό είδος εντάσσεται, κατά τη γνώμη σας, το προηγούμενο κείμενο; Να επιλέξετε την ορθή απάντηση ανάμεσα στις προτεινόμενες και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας: α. μελέτη, β. πραγματεία, γ. άρθρο, δ. δοκίμιο.

Β.2. Σε ποιους παράγoντες αποδίδει ο συντάκτης του κειμένου την έκπτωση του περιηγητή στην κατάσταση του σημερινού τουρίστα;
Β.3. Μια απ' τις πιο συνηθισμένες δραστηριότητες που αναπτύσσουν οι τουρίστες στη διάρκεια των διακοπών τους είναι οι επισκέψεις σε χώρους ιστορι¬κού και αρχαιολογικού ενδιαφέρoντoς. Βασισμένοι στο κείμενο, να προσδιορίσετε σε ποιο βαθμό καταφέρνουν οι επισκέπτες να εξασφαλίζουν την ουσια¬στική επαφή τους με τους χώρους αυτούς και να αιτιολογήσετε με συντoμία την απάντησή σας.

Β.4. Aντλώντας στοιχεία και απ' το κείμενό να αναπτύξετε σε μία παρά¬γραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης τα βασικά γνωρίσματα του του ρίστα και του περιηγητή
Β.5. ευημερίας, επιδερμικά, βαρετές, προσέλευσης, απαιτεί: Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Β.6. προσέλευσης: Να σχηματίσετε δύο νέα σύνθετα με το ίδιο β' συνθετικό της παραπάνω λέξης και να τα χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις.

Γ. Πέρα απ' τα αναμφίβολα οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης υπάρχει και η αρνητική διάσταση που κατά κύριο λόγο αφορά τον ίδιο τον τουρίστα και την περιοχή της αναψυχής του. Να αναπτύξετε τις σημαντικότερες, κατά τη γνώμη σας, πτυχές αυτής της διάστασης. υποθέστε πως αναπτύσσετε τον προβληματισμό σας (400-500 λέξεις) σε εκπομπή ενός ραδιοφωνικού σταθμού της περιοχής σας.