Μνημεία

Η πολύ γνωστή φράση του Αντρέ Μαρλώ για την «υποχρέωση μας να πα­ραδώσουμε `το παρελθόν ακέραιο στο μέλλον», διατυπωμένη πριν από τρεις και πλέον δεκαετίες, εξακολουθεί να ισχύει πάντα και ν’ αποτελεί, όπως πιστεύω, μια πολύ καλή προμετωπίδα σε μια ομιλία αφιερωμένη στα μνημεία και το περι­βάλλον.

Ταυτόχρονα αποτελεί και μια πολύ καλή υπόμνηση ενός καθήκοντος για όλους μας. Με δυο λόγια, του καθήκοντος που έχουμε να εξασφαλίσουμε την ιστορική συνέχεια, διασώζοντας και διατηρώντας τα στοιχεία εκείνα του κτισμέ­νου περιβάλλοντος που μπορούν να την τεκμηριώσουν, δηλαδή τα μνημεία. Γιατί είναι ακριβώς αυτά τα στοιχεία που με τον πιο άμεσο και απτό τρόπο εικονογρα­φούν αυτήν την ιστορική συνέχεια, ενώ συνάμα διδάσκουν και εξηγούν.

Δύο είναι οι κύριοι συντελεστές της καταστροφής των μνημείων. Είναι η ίδια η φύση πρώτα – πρώτα που είτε διά μέσου της γήρανσης και της κόπωσης των υλικών είτε με τις καταστροφές που ή ίδια προκαλεί – τους σεισμούς, για παρά­δειγμα – συντελεί στην εξαφάνιση των μνημείων. Και είμαστε κι εμείς, οι άνθρωποι, τμήμα της φύσης κι εμείς, που με την καθημερινή μας δράση και επέμβαση προκαλούμε αντίστοιχες καταστροφές.

Η έκπτωση της λειτουργίας και η εγκατάλειψη, η έλλειψη συντήρησης, η μι­σαλλοδοξία και ο πόλεμος, η έλλειψη παιδείας και πληροφόρησης, οι αδήριτες, πολλές φορές, ανάγκες ή η έλλειψη πόρων οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα. Αλλά είμαστε πάλι εμείς οι ίδιοι άνθρωποι, που έχουμε αποδείξει πως ξέρουμε και μπορούμε, όταν θέλουμε, να διασώζουμε και να συντηρούμε τους μάρτυρες της ιστορίας και του πολιτισμού μας και να χρησιμοποιούμε τα μνημεία ως πηγές γνώσης, ως στοιχεία λειτουργικά της σύγχρονης ζωής, ως πηγές πνευματικής απόλαυσης, αισθητικής καλλιέργειας και ανανέωσης.

Δεν είμαστε, φυσικά, εμείς που ανακαλύψαμε την σημασία των μνημείων, ούτε το ρόλο τους, τον κοινωνικό ή τον παιδευτικό, τον ρόλο τους στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος και τον ρόλο τους στη διά μέσου αυτών διακήρυξη των ιδεών των ανθρώπων για την αρχιτεκτονική, την τέχνη, τη θρησκεία, για την συνολική πε­ρί του κόσμου αντίληψή τους. Ούτε είμαστε εμείς που ανακαλύψαμε την ανάγκη του σεβασμού και της προστασίας τους, την ανάγκη για την μεταβίβασή τους στις επόμενες γενιές, ακεραίων ή μετασχηματισμένων πολλές φορές, σύμφωνα με ό,τι επέβαλλαν οι διαφορετικές ανάγκες της κάθε εποχής. Η προστασία, λοιπόν, η δια­τήρηση, η επαναχρησιμοποίηση, η προσαρμογή είναι πρακτικές παμπάλαιες, που με διαφορετικούς βέβαια όσο και διδακτικούς τρόπους επιβεβαιώνουν την μεγάλη σημασία των μνημείων για την ιστορία του πολιτισμού.

Σήμερα βέβαια – για την ακρίβεια, εδώ και τουλάχιστον πενήντα χρόνια – το πρόβλημα της προστασίας των μνημείων και της λειτουργίας τους μέσα στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον έχει πάρει νέες διαστάσεις. Είναι αυτές που προ­κύπτουν από τις νέες συνθήκες της μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο επο­χής, τις συνθήκες που οδήγησαν στην άμετρη επέκταση των πόλεων, στην απρό­σμενη – και αναπόφευκτη – ένταση των πιέσεων πάνω στους ιστορικούς αγροτι­κούς και αστικούς πυρήνες και στην αναπόφευκτη, συνεπώς, ένταση της πίεσης πάνω στα μνημεία.

Αλλά είναι πάλι αυτές οι ίδιες συνθήκες που γέννησαν και την αντίδραση, που θεμελίωσαν όλη τη σύγχρονη θεωρητική υποδομή για την προστασία των μνημείων, που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την διεθνή πλέον κινητοποίη­ση υπέρ της προστασίας, της διατήρησης και της ενεργού και λειτουργικής επανένταξης των μνημείων στα σύγχρονα αστικά περιβάλλοντα.

Διονύσης Α. Ζήβας, Τα Μνημεία και η Πόλη, εκδ.Libro, Αθήνα,1997

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.Πού αποδίδει ο συγγραφέας τις καταστροφές που προκαλούν οι άνθρωποι στα μνημεία;

2.Με ποιον τρόπο και με ποιο μέσο πειθούς τεκμηριώνει ο συγγραφέας την άποψη που εκφράζει στη δεύτερη παράγραφο («Ταυτόχρονα αποτελεί ... εξηγούν») του κειμένου για το καθήκον που έχουμε να εξασφαλίσουμε την ιστορική συνέχεια διασώζοντας και διατηρώντας τα μνημεία;

3.Ποιος είναι ο επικρατέστερος τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος («Δύο είναι ... καταστροφές») του κειμένου; Με ποιους άλλους συνδυάζεται; Ποιες διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις υπάρχουν σ’ αυτήν και τι συναδει καθεμιά;

4.Να χρησιμοποιήσεις σε προτάσεις (σε όποιον αριθμό και πτώση θέλεις) τις φράσεις: αδήριτες ανάγκες, αισθητική καλλιέργεια, θεωρητική υποδομή.

5.Να συνδυάσεις το επίθετο απτός, -ή, -ό με άλλα τρία ουσιαστικά και να σχη­ματίσεις ονοματικά σύνολα.

π.χ. απτός τρόπος

α. …………………………………………………………………

β. …………………………………………………………………

γ. …………………………………………………………………

6.Να γράψεις μία συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις.

υπόμνηση : .....................................

τεκμηριώνω : .....................................

ακέραιος : ......................................

απρόσμενος : ......................................

7.Με ποιον τρόπο πιστεύετε οτι θα μπορούσε να συμβάλλει το σχολείο στη βαθύτερη γνωριμία και επαφή των νέων με τα μνημεία του τόπου; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε επιστολή (400-500 λέξεις) που απευθύνετε προς τον Υπουργό Παιδείας.

Τουρισμός και περιηγητισμός

«Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι...» που για χάρη του, ιδίως τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο πανικόβλητοι εγκαταλείψαμε πατείς με πατώ σε το κλεινόν άστυ με αεροπλάνα και βαπόρια ή με το σύμβολο της κοινω­νικής μας ευημερίας το πολυπόθητο Ι.Χ. Θύματα ενός τρόπου ζωής στο πλαίσιο μιας απάνθρωπης τερατούπολης, η διέξοδος των καλοκαιρινών διακοπών αποτε­λεί το σημαντικότερο όνειρο εκτόνωσης κάθε εργαζομένου.

Η τουριστική βιομηχανία αναλαμβάνει πριν από μας για μας τον τρόπο που θα αξιοποιήσουμε τον προσωπικό μας χρόνο διαφημίζοντας και πουλώντας διάφορα ελκυστικά «πακέ­τα» για να μας περιτυλίξει αφού πρώτα έχει διαμορφώσει τα κριτήρια που αποφασίζουμε.

Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος από σκοπός έγινε στόχος, και από ενεργός δρώμενο, προς όφελος πάντα του κέρδους της διεθνοποιημένης βιομηχανίας της διασκέδασης. Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και η επιλογή δραστηριοτή­των με βάση την προσωπικότητα και το πολιτιστικό επίπεδο του καθενός έχει αντικατασταθεί με την εκτόνωση και τη ραστώνη* στη διάρκεια των διακοπών. Η έν­νοια του παλιού περιηγητή έχει πλέον αντικατασταθεί με τη σύγχρονη αντίληψη του τουρίστα και από ατομικότητα έχει μεταβληθεί σε μονάδα του ανώνυμου τουριστικού πλήθους που άγεται και φέρεται μέσα στο πρόγραμμα που έχει επιλέξει ο τουριστικός του πράκτορας.

Καταναλώνουμε και βιώνουμε επιδερμικά και ανούσια όλο το προσφερόμενο πακέτο, από αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία με τις βαρετές και ακατανόητες ξεναγήσεις, από τη μαζική προσέλευση σε ειδυλ­λιακούς χώρους με προκαθορισμένη την ώρα προσέλευσης και αναχώρησης, μέ­χρι τα επιλεγμένα καταστήματα απ' όπου είμαστε υποχρεωμένοι να αγοράσουμε ενθύμια και δώρα, για να καταλήξουμε τελικά στη σημαντικότερη ώρα της ημέρας που δεν είναι άλλη από τη διασκέδαση μέσω του πεπτικού μας σωλήνα σε πάλι επιλεγμένα του είδους γαστρονομικού περιεχομένου καταλύματα.

Η ιδέα του περιηγητισμού ξεκινά στο βάθος της ιστορίας, αντικείμενα του οποίου υπήρξαν η περιέργεια, η γνώση και η περιπέτεια. Οι περιηγητές υπήρξαν και είναι ταξιδευτές-εξερευνητές, άτομα με πάθος για το χώρο και την ιστορία, τη φύση και τους ανθρώπους, ταξιδιώτες του ονείρου και της επιθυμίας.

Η σύγκριση του μαζικού τουρισμού με την περιήγηση καθορίζεται από το πο­σοτικό του ενός με το ποιοτικό του άλλου. Ο περιηγητισμός απαιτεί παιδεία και καλλιέργεια, προσπάθεια και κόπο, για να κατακτήσεις τη γνώση και την αίσθηση της γοητείας που ασκεί ο μικρός πλανήτης που κατοικούμε. Ένας πλανήτης περιηγητής και αυτός του απέραντου χάους.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ραστώνη: νωθρότητα, ραθυμία

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε με συντoμία και χωρίς σχόλια το περιεχόμενο του προη­γούμενου κειμένου με μια περίληψη 70-80 λέξεων.

Β.1. Σε ποιο κειμενικό είδος εντάσσεται, κατά τη γνώμη σας, το προηγούμενο κείμενο; Να επιλέξετε την ορθή απάντηση ανάμεσα στις προτεινόμενες και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας: α. μελέτη, β. πραγματεία, γ. άρθρο, δ. δοκίμιο.

Β.2. Σε ποιους παράγoντες αποδίδει ο συντάκτης του κειμένου την έκπτωση του περιηγητή στην κατάσταση του σημερινού τουρίστα;

Β.3. Μια απ' τις πιο συνηθισμένες δραστηριότητες που αναπτύσσουν οι τουρίστες στη διάρκεια των διακοπών τους είναι οι επισκέψεις σε χώρους ιστορι­κού και αρχαιολογικού ενδιαφέρoντoς. Βασισμένοι στο κείμενο, να προσδιορίσετε σε ποιο βαθμό καταφέρνουν οι επισκέπτες να εξασφαλίζουν την ουσια­στική επαφή τους με τους χώρους αυτούς και να αιτιολογήσετε με συντoμία την απάντησή σας.

Β.4. Aντλώντας στοιχεία και απ' το κείμενό να αναπτύξετε σε μία παρά­γραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης τα βασικά γνωρίσματα του του ρίστα και του περιηγητή

Β.5. ευημερίας, επιδερμικά, βαρετές, προσέλευσης, απαιτεί: Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

Β.6. προσέλευσης: Να σχηματίσετε δύο νέα σύνθετα με το ίδιο β' συνθετικό της παραπάνω λέξης και να τα χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις.

Γ. Πέρα απ' τα αναμφίβολα οφέλη της τουριστικής ανάπτυξης υπάρχει και η αρνητική διάσταση που κατά κύριο λόγο αφορά τον ίδιο τον τουρίστα και την περιοχή της αναψυχής του. Να αναπτύξετε τις σημαντικότερες, κατά τη γνώμη σας, πτυχές αυτής της διάστασης. υποθέστε πως αναπτύσσετε τον προβληματισμό σας (400-500 λέξεις) σε εκπομπή ενός ραδιοφωνικού σταθμού της περιοχής σας.