Τρόποι πειθούς:

1. Επίκληση στην λογική:
Υλοποιείται με την επιστράτευση επιχειρημάτων και τεκμηρίων ώστε ο δέκτης να λειτουργήσει λογικά και να αποδεχθεί τις θέσεις του πομπού

Μέσα υλοποίησης:
επιχειρήματα και τεκμήρια

Επιχείρημα:
Το επιχείρημα είναι μια σειρά προτάσεων ή κρίσεων (προκείμενες ή υποθέσεις) που χρησιμεύουν ως βάση για να καταλήξουμε λογικά σε μια άλλη πρόταση (συμπέρασμα), η οποία αποτελεί το λογικό επακόλουθο των προκείμενων. Οι κοινοί όροι είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την κατασκευή ενός συλλογισμού. Άρα, τα μέρη ενός επιχειρήματος είναι οι προκείμενες προτάσεις και το συμπέρασμα.

Τεκμήρια:
Τα τεκμήρια αποτελούν συγκεκριμένα στοιχεία που οδηγούν στην εξαγωγή συμπεράσματος.
Τα παραδείγματα, τα στατιστικά δεδομένα, τα πραγματικά γεγονότα, οι αυθεντίες, τα γνωμικά, τα δεδομένα επιστημονικής έρευνας.


2. Επίκληση στο συναίσθημα:
Ο ρήτορας επιδιώκει να διεγείρει τις διαθέσεις του δέκτη, να κινητοποιήσει τα συναισθήματά του ώστε να δεχτεί τα λεγόμενα του πομπού. Επομένως, πρέπει να λάβει υπόψη του την ταυτότητα του ακροατηρίου, τη διάθεση του ακροατηρίου, τα αίτια που προκαλούν τα όποια συναισθήματα ( οργή, μίσος, αγάπη, οίκτο κλπ)

Μέσα υλοποίησης:
Περιγραφή (πχ χαρακτηριστικά ενός προσώπου)
Αφήγηση (πχ γεγονότα, εμπειρίες)
Χιούμορ και ειρωνεία ( σατιρίζει τις θέσεις του αντιπάλου)
Συγκινησιακή γλώσσα (μεγαλοστομία, σχήματα λόγου, χρήση του α ή β προσώπου,
λέξεις με ιδεολογική ή συναισθηματική φόρτιση)

3. Επίκληση στο ήθος του πομπού:

Ο ρήτορας/ ο πομπός στην προσπάθειά του να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη, μιλά για το πρόσωπό του προβάλλοντας την ακεραιότητά του, την εντιμότητά του

Μέσα υλοποίησης:

Αυτό το επιτυγχάνει με την ομιλία του σε α πρόσωπο ενικού, με τη χρήση λέξεων αντιπροσωπευτικών για το ήθος του, με την παράθεση πεπραγμένων περιστατικών ( ιδιωτικής και δημόσιας ζωής) που πιστοποιούν τις ηθικές αρετές του

4. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου:
Ο πομπός στην προσπάθειά του να πείσει το ακροατήριο για μια άποψη και να αναδείξει το ήθος του καταφεύγει σε προσωπική επίθεση στο ήθος του αντιπάλου. Οι αιτίες αυτής της στάσης του είναι οι ακόλουθες: απουσία λογικών επιχειρημάτων, εμπάθειες, συμπλέγματα κατωτερότητας κλπ. Βέβαια, η στρατηγική αυτή είναι κατακριτέα αφού δεν αποδεικνύεται η ορθότητα των ισχυρισμών του πομπού και δεν συνάδει με την ηθική αρχή του σεβασμού προς κάποιο πρόσωπο αφού πολλές φορές γίνεται λόγος και για την ιδιωτική ζωή του αντιπάλου

Μέσα υλοποίησης:
Χρήση λέξεων δηλωτικών των ελαττωμάτων του, αναφορά σε αποτυχίες, σε ατομικές αποφάσεις που αποδεικνύουν το ηθικό έλλειμμα, σε λανθασμένες επιλογές

5. Επίκληση στην αυθεντία:

Ο πομπός επικαλείται την επίσημη άποψη μιας αυθεντίας με στόχο να πείσει για την ορθότητα των απόψεών του

Μέσα υλοποίησης:
Αυτούσια παράθεση των απόψεων της αυθεντίας( του επιστήμονα),δηλαδή, απόδοση της ταυτόσημης άποψης ή νοηματική απόδοση των απόψεων μιας αυθεντίας, δηλαδή, αναφορά παρόμοιας θέσης
































ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ

Συλλογισμός: είναι ο συγκεκριμένος τρόπος της σκέψης, η διαδικασία ή η μέθοδος με την οποία οργανώνονται οι προτάσεις ενός επιχειρήματος.

Προσοχή: κατανοούμε, λοιπόν, ότι το επιχείρημα είναι μια σειρά συλλογισμών που σκοπό έχουν να αποδείξουν τη σοβαρότητα ή τη βασιμότητα μιας θέσης

Τα είδη των συλλογισμών:
Αν βασιστούμε στην πορεία σκέψης των συλλογισμών τα είδη στα οποία διακρίνονται οι συλλογισμοί είναι:
ο παραγωγικός, ο επαγωγικός, ο αναλογικός

Θα αναλύσουμε τα δυο πιο βασικά είδη των συλλογισμών:

1) Ο παραγωγικός συλλογισμός ή παραγωγική μέθοδος:
Έχοντας ως αφετηρία μια γενική θέση, μια γενικά αποδεκτή αρχή- πρόταση, επιχειρούμε να την εφαρμόσουμε σε μια συγκεκριμένη περίπτωση για να καταλήξουμε σε ένα ειδικό συμπέρασμα

Τα τμήματα του παραγωγικού τρόπου σκέψης είναι:
Γενική- μείζων αρχή: διατύπωση της γενικής αρχής/ παραδοχής( επιστημονική, ηθική, πολιτική)
Ελάσσων προκείμενη: η πρόταση στην οποία διατυπώνουμε τη συγκεκριμένη περίπτωση/ το δεδομένο που μεσολαβεί
Ειδικό συμπέρασμα: είναι η ειδική πρόταση στην οποία καταλήγει
Επισήμανση:
Η αλήθεια του γενικού αποδεικνύει την αλήθεια του ειδικού
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι τις περισσότερες φορές ασφαλές

Παράδειγμα ( σε παράγραφο):
Το ξεκίνημα του 21 αιώνα μας φέρνει αντιμέτωπους με ποικίλα προβλήματα, την έκταση και τις συνέπειες των οποίων είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς. Το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα επεφύλαξε πολλές εκπλήξεις στο χώρο της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών και στην πρόοδο της επιστήμης. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και της γνώσης έχει επιφέρει θεαματικές αλλαγές στην κοινωνική δομή και οργάνωση πολλών κρατών. Η « κοινωνία της πληροφορίας» κατέστησε αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό των μεθόδων και των τεχνικών της εργασίας και έθεσε σε νέα βάση το θέμα κατάκτησης της γνώσης. Σήμερα δεν έχει τόσο αξία η γνώση αυτή καθεαυτή, αφού εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και παλιώνει προτού καν γίνει κτήμα των πολλών.

Απάντηση σε ενδεχόμενο ερώτημα εύρεσης της συλλογιστικής πορείας που
ακολουθήθηκε στο απόσπασμα:
Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική. Από μια γενική παρατήρηση « μας φέρνει αντιμέτωπους με ποικίλα προβλήματα» καταλήγουμε σε ένα ειδικό συμπέρασμα: « Σήμερα.......................πολλών»

2) Ο επαγωγικός συλλογισμός ή η επαγωγική μέθοδος:
Ξεκινάμε από το ειδικό( συγκεκριμένες παρατηρήσεις, μετρήσεις, στατιστικά
δεδομένα κλπ) για να καταλήξουμε σε ένα γενικό συμπέρασμα

Επισήμανση:
Η αλήθεια του μέρους αποδεικνύει την αλήθεια του όλου
Καταλήγουμε σε πιθανά συνήθως συμπεράσματα

Τα τμήματα του επαγωγικού συλλογισμού είναι:
Προκείμενες προτάσεις
Συμπέρασμα

Παράδειγμα ( σε παράγραφο):
Το πρόβλημα ξεκινά από τη στιγμή που ο άνθρωπος, εγωκεντρικά και αλαζονικά, άρχισε να θεωρεί τη φύση μέσο για την ικανοποίηση των ολοένα αυξανόμενων αναγκών του. Μεθυσμένος από την εμφανή υπεροχή του, χειραγωγείται από την εξέλιξη των διανοητικών του προϊόντων ( επιστήμη- τεχνολογία) και στο βωμό της δήθεν ανάπτυξης θυσιάζει αξίες ανυπέρβλητες, συμπεριλαμβανομένης και της φύσης. Έτσι, κατέληξε μητροκτόνος, ορφανός από μητέρα αλλά και ορφανός από ψυχική αντοχή και δύναμη, ζωντάνια και καθαρότητα.

Απάντηση σε ενδεχόμενο ερώτημα εύρεσης της συλλογιστικής πορείας που ακολουθήθηκε στο απόσπασμα:
Η συλλογιστική πορεία είναι επαγωγική. Από ειδικές διαπιστώσεις ( τη φύση μέσο για ......της φύσης) καταλήγουμε σε ένα γενικότερο συμπέρασμα ( Έτσι,.....καθαρότητα).

Οι διαφορές των συλλογισμών:
Ο παραγωγικός συλλογισμός καταλήγει σε ασφαλή συμπεράσματα
Ο επαγωγικός συλλογισμός οδηγεί σε πιθανά συμπεράσματα



























Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΕΙΘΩ

Ι.2. α) να αναγνωρίσετε τον βασικό τρόπο πειθούς που εφαρμόζεται στο καθένα από τα κείμενα και να δικαιολογήσετε τους χαρακτηρισμούς σας,

ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Το να απολαμβάνεις την τέχνη σημαίνει ότι έχεις αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες του εγκεφάλου σου, επομένως έχεις δοξάσει τη φύση σου. Συχνά υπάρχουν άνθρωποι που περνούν μια ολόκληρη ζωή χρησιμοποιώντας τον εγκέφαλό τους -τη φύση τους δηλαδή- για να κάνουν μόνο υπολογισμούς. Τι θα φάμε σήμερα, πόσο θα κερδίσουμε, πόσα αντίτυπα θα πουλήσει το βιβλίο μου, πόσο όμορφος είμαι, πόσα σπίτια έχω ... Ο εγκέφαλος περιορίζεται σε υπολογισμούς αυτού του είδους, γίνεται όργανο πρωτόγονο, άχρηστο, μέσον για να πάει ο άνθρωπος στη χώρα της δυστυχίας.
(Από συνέντευξη του διάσημου Άγγλου φυσικού Ρότζερ Πένροουζ στον Θ. Λάλα, στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 4.4.99)

ΚΕΙΜΕΝΟ Β
- Πόσο αναγκαίο είναι αυτό το “περιττό” της τέχνης στη ζωή μας; - Είναι η ανάσα μας, το οξυγόνο μας. Το μη απαραίτητο ορίζει τον άνθρωπο. Είναι η ψυχή μας, είναι η απόδειξη της πνευματικότητάς μας αυτό. Είναι αυτό που σηκώνει τον άνθρωπο όρθιο στα πόδια του.
(Από συνέντευξη του Β. Φωτόπουλου στην Β. Κοσκινιώτου στην εφημερίδα “Το Βήμα”, 7.3.99, με τίτλο “Το μη απαραίτητο ορίζει τον άνθρωπο”)

ΙΙ.Α.1.4. Να αντιστοιχίσετε τα κείμενα της στήλης Α με το είδος των τεκμηρίων που περιέχουν, όπως παρουσιάζονται στη στήλη Β. Ένα ή περισσότερα από αυτά τα κείμενα είναι πιθανό να αντιστοιχούν σε περισσότερα από ένα στοιχεία της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρειαστεί.
Α: ΚΕΙΜΕΝΑ Β: ΕΙΔΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ
α) Όπως λέει ένα λαϊκό γνωμικό, η ευφυΐα γεννιέται, δεν γίνεται. Και πώς μπορεί να το αντικρούσει κανείς, όταν σκέφτεται εκείνο τα εξαιρετικά χαρισματικό παιδί, τον Αμαντέους Μότσαρτ, το οποίο, σε ηλικία 6 ετών, το 1762, έπαιζε κλειδοκύμβαλο, βιολί και εκκλησιαστικό όργανο και είχε ήδη συνθέσει μικρά μουσικά κομμάτια; Παιδί- θαύμα ήταν και ο
Μπλεζ Πασκάλ, ο οποίος στα δέκα χρόνια του γνώριζε τέλεια
την ευκλείδεια γεωμετρία και στα 16 του εφεύρε τον
υπολογιστή.

β) Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι είπε ότι η τηλεόραση έχει τεράστια
ευθύνη στο μούδιασμα των πνευματικών και ηθικών
ικανοτήτων των σύγχρονων ανθρώπων, επειδή είναι όργανο
εξουσίας και καθαυτό εξουσία η ίδια. Επειδή δεν είναι μόνο
ένας χώρος μέσα από τον οποίο περνούν τα μηνύματα, μα και
ένα κέντρο επεξεργασίας των μηνυμάτων αυτών.

γ) Να κλείσουμε την τηλεόραση, γιατί ευθύνεται για την
κατάρρευση των ανθρώπινων σχέσεων. Σε πειράματα που
έγιναν πρόσφατα έβαλαν μια τηλεόραση μέσα στο κλουβί όπου
ζούσε μια οικογένεια πιθήκων. Ύστερα από λίγες μόνο
εβδομάδες ο πατέρας καθόταν όλο και περισσότερο μπροστά
στην οθόνη, η μητέρα άρχισε να αδιαφορεί για τα μικρά της,
ακολουθώντας το παράδειγμα του αρσενικού και τα μικρά
άρχισαν να εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης.

δ) Να κλείσουμε την τηλεόραση γιατί δεν είμαστε φτιαγμένοι
γι’ αυτήν. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να παρακολουθούμε
τόση ώρα μια πηγή παλλομένου φωτός. Είναι σαν να
καθόμαστε όλη την ημέρα με τα μάτια καρφωμένα στον ήλιο.
Προκαλεί εγκεφαλικές αλλοιώσεις και καταστρέφει τα μάτια.



Α) Αυθεντία


Β) Αλήθεια


Γ) Παράδειγμα


Δ) Δεδομένο -
αποτέλεσμα
έρευνας


Ε) Στατιστικά
στοιχεία





ΙΙ.Γ.2. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β (ένα περισσεύει.)

Α: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Β: ΤΡΟΠΟΙ
ΠΕΙΘΟΥΣ
- Όσοι βρίσκονται σ’ αυτή την αίθουσα γνωρίζουν ότι πάντοτε, με όλες μου τις δυνάμεις και με αίσθημα ευθύνης υπηρέτησα τη θέση που μου εμπιστεύθηκε η Πολιτεία.
- Αντισταθείτε. Κρατήστε ψηλά το κεφάλι. Τώρα η φωνή σας μπορεί να ακουστεί. Τέλος στη “σιωπή των αμνών”.
- Φυσικά δεν περιμένουμε από εσάς απάντηση σ’ αυτά τα
ερωτήματα, εφόσον πάντοτε είχατε ένδεια ιδεών και φτώχεια επιχειρημάτων.
- Ο Ηράκλειτος είχε διαγνώσει πως στο Σύμπαν (και στην
ανθρώπινη κοινωνία) όλα είναι και δεν είναι ενότητα, πως ο πόλεμος είναι κοινός και δίκιο είναι η έρις, κι όλα γίνονται με την έριδα και από ανάγκη Και βέβαια, ο πολιτισμός έσπευσε να επιβεβαιώσει τη ρήση του μεγάλου Εφέσιου. α) Επίκληση στο
συναίσθημα του
δέκτη
β) Επίκληση στο
ήθος του πομπού
γ) Επίκληση στην
αυθεντία
δ) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου
ε) Επίκληση στο
ήθος του δέκτη