Tης Miri Rubin* / The Guardian
Oι μητέρες σήμερα είναι στριμωγμένες ανάμεσα στην παραδοσιακή εικόνα της τροφού και τις προσδοκίες της αυτονομίας, που διαμορφώθηκαν από τις γυναίκες τις τελευταίες δεκαετίες. Οπως δείχνουν οι τόσο διαφορετικές μεταξύ τους ιστορίες της Τζέι Γκούντι**, της Τζούλι Μέγιερσον*** και της Μισέλ Ομπάμα, τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι μητέρες δεν είναι μόνο προσωπικά δράματα, αλλά και αντικείμενο συλλογικής περιέργειας και σαγήνευσης.
Η χριστιανική κουλτούρα δημιούργησε τις δύο πιο φορτισμένες εικόνες της μητρότητας: Τη Μαντόνα, νεαρή μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά της, και την Πιετά, τη μητέρα που θρηνεί τον γιο της. Η πίστη στον Θεό που γεννιέται από μια θνητή γυναίκα έκανε τη γέννηση και τη μητρότητα θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος. Πόλεις, όπου οι αξιοσέβαστες γυναίκες έμεναν κλεισμένες στο σπίτι για λόγους σεμνότητας –όπως η Ιουλιέτα στη Βερόνα–, επιδείκνυαν ταυτόχρονα αγάλματα της Παρθένου Μαρίας να κρατάει τον μικρό Ιησού στα γόνατά της και να του προσφέρει τον μαστό της. Μια δραστηριότητα ιδιωτική, που μάλιστα αποκαλύπτει μέρος του γυναικείου σώματος, του οποίου η σεμνότητα απαγορεύει τη θέαση, περνάει έτσι στη δημόσια σφαίρα.
Στην προσπάθειά τους να μειώσουν την παραβατικότητα στους δρόμους, δημοτικά συμβούλια σε αναγεννησιακές πόλεις τοποθετούσαν εικόνες και αγάλματα αγίων, και κυρίως της Παναγίας, σε λαϊκές γειτονιές και σε κτίρια του κέντρου, με τη σκέψη ότι, κάτω από το βλέμμα της σεπτής μητέρας, οι άντρες θα ήταν λιγότερο πιθανό να κλέβουν πορτοφόλια, να στήνουν καβγάδες, να παρενοχλούν γυναίκες και να ουρούν στους τοίχους. Κανένας βασιλιάς, αυτοκράτορας, στρατηγός ή πρόεδρος δεν έχει τόση δύναμη να μας κάνει να αναλογιστούμε τα λάθη και να διορθώσουμε τις αδυναμίες μας, όση έχουν οι μητέρες και οι γιαγιάδες μας.
Μια τέτοια γυναικεία αυθεντία ήταν το υποπροϊόν κοινωνικών διευθετήσεων, οι οποίες ήταν κατά βάση πατριαρχικές. Οι άνδρες διαχειρίζονταν την οικογενειακή περιουσία, ασχολούνταν με την πολιτική και τον πόλεμο, και επιδίδονταν σε δραστηριότητες αναψυχής μαζί με άλλους άνδρες. Τότε, όπως και τώρα, πολλές γυναίκες εργάζονταν παράλληλα με τα οικιακά τους καθήκοντα, ιδίως στις αγροτικές κοινότητες. Ομως η ανατροφή των παιδιών ήταν αποκλειστικά δική τους φροντίδα. Η οικιακή σφαίρα ανήκε στις γυναίκες. Αυτό δεν σήμαινε μόνο τη φροντίδα για τις υλικές ανάγκες της οικογένειας, αλλά και για την ηθική της συγκρότηση. Το σπίτι ήταν ο χώρος των γυναικών και των παιδιών, του οικείου και του παρηγορητικού: φαγητό, τραγούδι, προσευχή, παιχνίδι.
Εκεί όπου η εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής θεωρούνταν καθοριστική για να γίνει το παιδί άνδρας, τα αγόρια απομακρύνονταν από το σπίτι σε μικρή ηλικία για να διδαχθούν από άνδρες. Στις εμπορικές και στις πολεμικές κοινωνίες, η εκπαίδευση αποσπούσε τους εφήβους από το σπίτι, καθώς εισάγονταν στις σφαίρες της ανδρικής κοινωνικότητας. Η ζωή στον στρατό ή στις εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις ήταν έντονα ανταγωνιστική και συχνά σχετιζόταν με τη σωματική σκληραγώγηση. Οι μητέρες και οι αδελφές, οι θείες και οι γιαγιάδες στο σπίτι –είτε αυτό βρισκόταν στο μεσαιωνικό φέουδο είτε σε ινδιάνικο χωριό στην Αμερική– ταυτίζονταν για τους νεαρούς άνδρες με τη γλυκύτητα, την άνεση και την παρηγοριά, με το καθήκον τους σε εκείνες που τους είχαν διδάξει τις πρώτες τους λέξεις.
Πώς επηρεάζει η ιστορία αυτή τη ζωή μας; Ενώ μοιραζόμαστε την πολιτιστική κληρονομιά που έκανε τη μορφή της μητέρας πεμπτουσία της φροντίδας και της αυταπάρνησης, και ενώ μας συγκινεί η Πιετά του Μιχαήλ Αγγέλου ή το Αβε Μαρία του Σούμπερτ, πολλά έχουν αλλάξει. Οι μητέρες δεν κατοικούν πλέον τη φαντασία μας μόνο σαν φύλακες - άγγελοι του σπιτιού και των μυστηρίων του. Σε κοινωνίες όπου οι γυναίκες έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, τα πολιτικά δικαιώματα και την επαγγελματική σταδιοδρομία, οι μητέρες κατοικούν στις ίδιες σφαίρες με τους άρρενες συντρόφους τους και τα τέκνα τους. Αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις στη δουλειά και στον δρόμο. Οι μητέρες δεν μένουν κρυμμένες μέσα στο χωρίς ηλικία σκοτεινό πέπλο τους, ούτε εξαρτώνται μόνο από την υποστήριξη ενός αυστηρού, σκληροτράχηλου πατέρα. Αυτή η νέα μητρότητα είναι πολύχρωμη, αλλά και μπερδεμένη. Οι μητέρες ποζάρουν καμιά φορά σαν τη Μαντόνα ή την Πιετά, αλλά συνήθως γράφουν οι ίδιες το σενάριο της ζωής τους.
* Η Μίρι Ρούμπιν είναι συγγραφέας του βιβλίου «Mother of God: A History of Virgin Mary»
| Tου Παντελη Μπουκαλα Δεν είναι η πρώτη φορά στη νεοελληνική ιστορία που ένα ενδυματολογικό αξεσουάρ εκλαμβάνεται σαν σύμβολο ανταρσίας από όσους το προσθέτουν εκτάκτως στην τυπική στολή τους και σαν τεκμήριο ανομίας από όσους βλέπουν να το φορούν άλλοι και το βαθμολογούν με βάση τη δική τους κοπτοραπτική ιδεολογία. Οπως σε όλα σχεδόν τα πράγματα που ξεκινούν αυθόρμητα, και στα ενδυματολογικά το πάνω χέρι τα παίρνει κάποια στιγμή η αγορά, που, για να επιβάλει τους νόμους της ακόμα κι εκεί όπου θεωρείται παρείσακτη, επιχειρεί να αφομοιώσει ό,τι είναι ή θέλει να φαίνεται αιρετικό, επιχειρεί δηλαδή να λειάνει και να κάνει μόδα ένα όντως ή κατά φαντασίαν σημάδι ετεροδοξίας. Μήπως και το σύμβολο της ειρήνης, αλλά και της αναρχίας, δεν έχουν μεταποιηθεί σε διαφημιστική ύλη για την προώθηση ποικίλων προϊόντων; Αν έπρεπε οπωσδήποτε να προσδιορίσω ένα και μόνο ρούχο που να συμβολίζει ευκρινώς την εποχή μας, θα μιλούσα για τα πανάκριβα παντελόνια που έχουν πάνω τους κραυγαλέα σημάδια φθοράς, ξεβαψίματα και σχισίματα, δήθεν από την πολλή χρήση, ενώ στην πραγματικότητα όλα αυτά τα «ίχνη πενίας και ανεμελιάς» ετοιμάζονται επιμελώς στα εργοστάσια. Παριστάνουμε τους φτωχούς μες στην πολλή χλιδή μας και για να ξεγελάσουμε το αίσθημα κόρου που μας προκαλεί, παίζουμε το παιχνίδι της αντισυμβατικότητας και της αδιαφορίας για τον καθωσπρεπισμό αγοράζοντας ετοιματζίδικη αντισυμβατικότητα. Είναι σαν να φοράμε και στα πόδια μας κάποιας λογής πουκάμισα αδειανά. Γενικότερα, τα ρούχα είναι στοιχείο ταυτότητας, ατομικής, συλλογικής, εθνικής. Η φουστανέλα εξακολουθεί να συμβολίζει τον επαναστατημένο Ελληνα του 1821 και κατά δεύτερο λόγο τον εύζωνο του 1940, μολονότι μια εκδοχή της λερώθηκε από τους γερμανοτσολιάδες στα χρόνια της Κατοχής. Αυτό το μαγάρισμα μάλιστα, και η προκληθείσα σύγχυση, στάθηκε αιτία για ένα επεισόδιο με ήρωα τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Οπως διηγείται ο ίδιος στο κείμενό του «Εκτοτε δεν είχα πια κανένα πάρε δώσε με το κόμμα» (πρωτοδημοσιευμένο στις «Επτά Ημέρες» της «Καθημερινής», στις 2.3.1997, βλ. τώρα τον τόμο «Γραφή Κατοχής», εκδ. «Αγρα», 2008), είχε βρει τον μπελά του το 1943, όταν ένα στέλεχος της οργάνωσης του ΕΑΜ της Θεσσαλονίκης, με την οποία σχετιζόταν ο συγγραφέας, του ζήτησε «να επιμεληθεί με τους φίλους του το διάκοσμο των δρόμων» της πόλης, όπου θα παρέλαυναν οι δυνάμεις των αντιστασιακών. «Δέχτηκα και τού ’καμα μια μακέτα, αλλά άμα την είδε είπε πως έτσι που παράσταινα τον ήρωα με φουστανέλα, μπορούσε κανένας να τον πάρει και για Ταγματασφαλίτη, κι έφυγε και δεν τον ξανάδαμε». Ας πάμε ωστόσο, με όχημα την προχθεσινή εθνική επέτειο, στις πρώτες μετεπαναστατικές δεκαετίες, όταν η φουστανέλα δεν είχε καταχωνιαστεί ακόμα στα σεντούκια. Στις 10 και 11 Μαΐου 1859, λοιπόν, έμελλε να αρχίσει η επαλήθευση όσων προφήτευε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης βλέποντας να χτίζεται το Πανεπιστήμιο: «Το σπίτι ετούτο [το Πανεπιστήμιο δηλαδή] θα φάει το σπίτι εκείνο [το Παλάτι]». Τρία χρόνια μετά την αντιδυναστική εξέγερση της σπουδάζουσας νεολαίας το 1859, σύμβολο της οποίας υπήρξε ένα στοιχείο της ενδυμασίας τους, το σκιάδιο, επιτεύχθηκε η έξωση του Οθωνα. Προσημειώνοντας ότι η ίδια η ιστορία απαγορεύει την εξίσωση εποχών και συμβόλων (το σκιάδιο αποκαλύπτει πανηγυρικά, η κουκούλα ή το μαντίλι, που φοριούνται «εξ ιδεολογίας» ή απλώς για άμυνα, όταν πέφτουν βροχή τα χημικά, καλύπτουν), θυμίζω εν συντομία όσα έλαβαν χώρα το 1859, τα λεγόμενα «Σκιαδικά»: Με αφορμή την ιδέα του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, υπουργού Εξωτερικών τότε, να στηριχθεί η εγχώρια παραγωγή, οι νέοι στις κυριακάτικες εξόδους τους στο Πεδίον του Αρεως άρχισαν να εμφανίζονται φορώντας στην κεφαλή τους ένα σιφνιώτικο ψαθάκι, σκιάδιον στην καθαρεύουσα, στολισμένο με γαλανόλευκη κορδελίτσα. Με τούτη την απλή κίνηση, οι «Γαριβαλδινοί» ήθελαν να καταδείξουν την πολιτική τους αντίθεση απέναντι στους ξένους, και βέβαια απέναντι στους εν Ελλάδι ξενόφιλους ή και ξενόδουλους, τους «Αυστριακούς», που φορούσαν άσπρα ψηλά καπέλα. Οι εισαγωγείς ευρωπαϊκών καπέλων, βλέποντας ότι κινδύνευαν να χάσουν την πελατεία τους αν γενικευόταν η αντιξενική μόδα, έστειλαν υπαλλήλους τους στο Πεδίον το Αρεως, με κουρελιασμένα και βρώμικα σκιάδια στην κεφαλή τους, για να διακωμωδήσουν τον αγώνα των μαθητών και φοιτητών. Προκλητικοί οι μπιστικοί των εισαγωγέων εξερέθισαν τους σκιαδιοφόρους και η συμπλοκή δεν άργησε. Δεν άργησε επίσης να καταφτάσει η Χωροφυλακή, η οποία ξυλοφόρτωσε τους σπουδαστές και συνέλαβε τρεις. Με το κεφάλι τους αγύριστο κάτω από το σκιάδιό τους, οι ξυλοκοπηθέντες κινήθηκαν προς τα Εξάρχεια και πολιόρκησαν το αστυνομικό τμήμα της Νεάπολης, απαιτώντας να αποφυλακιστούν οι τρεις σύντροφοί τους της «Χρυσής Νεολαίας». Κατά το συνήθειό τους, οι δυνάμεις της τάξεως τους προπηλακίζουν εκ νέου και οι εξεγερμένοι υποχωρούν προς το καφενείο «Η Ωραία Ελλάς», Ερμού και Αιόλου, όπoυ ανασυγκροτούνται. Η διαδήλωσή τους, που ανέβηκε την Ερμού και στην οποία συμμετείχαν πια και «εξωφοιτητικά στοιχεία» (έτσι τα λέμε τώρα, τότε τα έλεγαν «ετερογενή»), στρέφεται κατά των Ανακτόρων. Αγριο έπεσε το ξύλο κατά των διαδηλωτών και την επομένη. Αποτέλεσμα, να καταφύγουν οι Σκιαδιστές στο Πανεπιστήμιο και να προχωρήσουν σε κατάληψή του, την πρώτη της ιστορίας του. Εκεί πολιορκούνται από τους χωροφύλακες, που τα ξημερώματα εισβάλλουν πυροβολώντας. Οι καταληψίες αμύνονται πετώντας πέτρες και ξύλα, πλην οι χωροφύλακες καταλαμβάνουν τμήμα του Πανεπιστημίου και τραυματίζουν βαριά δύο φοιτητές. Συλλαμβάνονται και παραπέμπονται περί τους σαράντα «στασιαστές», ο δε υπουργός Παιδείας κλείνει το Πανεπιστήμιο για δύο μέρες και εγκαθιστά στο εσωτερικό του στρατιωτική φρουρά τριάντα ανδρών (κάτι τέτοιο ορέγονται ίσως και τώρα οι φαιότεροι εκ των ασυλομάχων). «Η νεολαία των Αθηνών, εξαφθείσα τυχαίως εκ της υποθέσεως των διαβοήτων σκιαδίων», έγραφε ο Μεσολογγίτης Επαμεινώδας Δεληγιώργης, φλογερός αντιδυναστικός, ηγέτης της «Χρυσής Νεολαίας» και μετέπειτα πρωθυπουργός, «επέδειξεν χαρακτήρα λαμπρόν. Απέδειξε διά του ενθουσιασμού και των πράξεών της, δύο ιδίως συμπτώματα: πρώτον ότι, καίτοι μη πάσχουσα ως μη διωκομένη, αισθάνεται τα παθήματα των άλλων. Δεύτερον ότι η παλαιά γενεά, ης είναι τέκνον, αν και υπηρέτησεν και υπηρετεί το φθοροποιόν σύστημα, μολαταύτα σώζει την συναίσθησιν του κακού». Δεν θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για τη σύγχρονή μας «παλαιά γενεά», για την οποία το «κακό» είναι η ίδια η νεολαία, όταν εξεγείρεται χλευάζοντας κομματικές γραμμές και σχήματα... Γι’ αυτό και την καταδικάζει συλλήβδην σαν «κουκουλοφόρο», ακόμα κι αν διαμαρτύρεται και διεκδικεί με φανερό πρόσωπο και καθαρή φωνή. |
Tης Ελισαβετ Kοτζια / ekotzia@yahoo.gr
Oι κλιματικές αλλαγές δεν έχουν επιπτώσεις μόνον στο φυσικό περιβάλλον. Πρόκειται να επηρεάσουν αποφασιστικά και τον αριθμό των υφιστάμενων γλωσσών, καθώς θα οδηγήσουν σε εξαφάνιση πολλές κοινότητες σε περιοχές της Αρκτικής και στα νησιά του Ειρηνικού. Το ζήτημα δεν έχει μικρή σημασία. Ο αριθμός των σημερινών γλωσσών ανέρχεται σε 6.000 έως 7.000. Και οι μισές από αυτές απειλούνται ώς το 2050 με εξαφάνιση εξαιτίας πολλαπλών παραγόντων ανάμεσα στους οποίους σημαντική θέση καταλαμβάνουν και οι οικολογικές καταστροφές. Τα στοιχεία παρατίθενται, όπως μας πληροφορεί ο κριτικογράφος του ΤLS Tim Connell, στο βιβλίο «1.000 Languages. The living and lost languages» (Thames and Hudson, σελ. 288) του γλωσσολόγου Peter K. Austin της βρετανικής Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών και υπευθύνου του Ακαδημαϊκού Προγράμματος για τις υπό Εξαφάνισιν Γλώσσες. Το 96% του παγκόσμιου πληθυσμού μιλάει μόνο το 4% των υφιστάμενων γλωσσών. Και η τάση είναι μια όλο και μεγαλύτερη συρρίκνωση στο νούμερο αυτό εξαιτίας του εξαστισμού, της επέκτασης των μαζικών μέσων και των πιέσεων της παγκοσμιοποίησης. Πολλές γλώσσες έχουν ήδη χαθεί εξαιτίας μειζόνων καταστροφών, των πολέμων ή του λιμού. Κι ακόμα έχουν υπάρξει θύμα της «γλωσσικής μεταστροφής», όπου μια γλώσσα τείνει να υποκαταστήσει μια άλλη. Επιπρόσθετοι παράγοντες είναι η οικολογική καταστροφή μαζί με το γεγονός ότι υπάρχουν γλώσσες που ομιλούνται από πολύ λίγα ηλικιωμένα άτομα. Την κρισιμότητα της κατάστασης υπογραμμίζει χάρτης με τις υπό εξαφάνισιν γλώσσες, οι οποίες ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες σε κάθε ήπειρο.
Ο τόμος χωρίζεται σε εννέα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν όλες τις περιοχές του πλανήτη - κάθε ένα γραμμμένο από έναν ειδικό. Στην εισαγωγή υπογραμμίζονται οι απώλειες σε ανθρώπινη γνώση στις οποίες θα οδηγήσει η μελλοντική εξαφάνιση ορισμένων γλωσσών, καθώς υπάρχουν λέξεις που δεν έχουν το ισοδύναμό τους στη Δύση. Διότι οι γλώσσες αντικατοπτρίζουν ευθέως τον τρόπο που ζουν οι άνθρωποι. Παράδειγμα η περίπτωση της γλώσσας Εβένκι στη Λίμνη Βαϊκάλη της οποίας ολόκληρη η ζωή στρέφεται γύρω από την κτηνοτροφία του ταράνδου. Περιλαμβάνει έτσι ένα πλήθος από εξειδικευμένους όρους, όπως είναι η λέξη kostu που σημαίνει αριστερόστροφος τάρανδος στο έλκηθρο, mulikan που σημαίνει τάρανδος ανεπίδεκτος εκπαίδευσης και kokchakacha που σημαίνει τάρανδος με μια κηλίδα στη μουσούδα. Το βιβλίο δεν καλύπτει μόνο τις ομιλούμενες γλώσσες, αλλά και τις νεκρές. Περιλαμβάνει έτσι εκτενείς πληροφορίες για μια μεγάλη ποικιλία επιγραφών: τα σουμεριακά, την αρχαιότερη γνωστή γραπτή γλώσσα από το 1600 π.Χ. Τη μυστηριώδη lingua franca του Δρόμου του Μεταξιού, γλώσσα που γραφόταν σε τέσσερα διαφορετικά είδη επιγραφών ανάλογα με την θρησκεία του γράφοντος. Το γραπτό σύστημα των Ταμίλ στον 3ο αιώνα π.Χ. που προσφέρει πολλές πληροφορίες για τη συναρπαστική ανάπτυξη της γλώσσας. Δεν είναι σωστή η υπόθεση, παρατηρεί ο Tim Connell, πως οι γλώσσες που ομιλούνται από τους πρωτόγονους λαούς είναι υπανάπτυκτες. Η γλώσσα έτσι Ubykh του Βόρειου Καυκάσου περιέχει 83 σύμφωνα. Ορισμένες άλλωστε αρχαίες γλώσσες ήταν εξαιρετικά σύνθετες, όπως λόγου χάρη τα σανσκριτικά όπου τα ουσιαστικά μπορούσαν να λάβουν 21 διαφορετικές μορφές και τα ρήματα έως και 150 μορφές.
Ο κριτικογράφος θεωρεί ότι το βιβλίο θα έπρεπε να έχει μια εκτενέστερη συνοπτική εισαγωγή σε κάθε κεφάλαιο, δεδομένου των εξαιρετικά πλούσιων λεπτομερειών που περιλαμβάνει στον χειρισμό του κάθε θέματος. Και ακόμα ότι θα άξιζε να δώσει περισσότερο βάρος στις ενθαρρυντικές ιστορίες που αφορούν τη διάσωση και την αναβίωση γλωσσών τόσο διαφορετικών, όπως είναι τα ουαλικά, η γλώσσα των Μοϊκανών και οι επίσημες γλώσσες της Ισπανίας. Το γλωσσάριο επίσης στο τέλος παρέχει χρήσιμους ορισμούς σε πολλούς γλωσσολογικούς όρους, η βιβλιογραφία όμως του τόμου θα έπρεπε να είναι εκτενέστερη. Αυτές ωστόσο αποτελούν, σύμφωνα με τον Tim Connelll, επιμέρους επιφυλάξεις σε ένα ιδιαιτέρως χρήσιμο και εξαιρετικά προσεγμένο στην εμφάνισή του έργο, με ακριβείς χάρτες και καλής ποιότητας εικονογράφηση, ένα βιβλίο ελκυστικό για τον αναγνώστη και όχι απλό βιβλίο αναφοράς. Αποτελεί έτσι, καταλήγει, ένα εγχείρημα, που αποτίει φόρο τιμής στις εκατοντάδες, αν όχι στις χιλιάδες, των γλωσσολόγων, των εθνογράφων, των ανθρωπολόγων, των ιεραποστόλων, των εμπόρων και των ταξιδιωτών οι οποίοι έκαναν τον κόπο να καταγράψουν και να μαγνητοφωνήσουν τις γλώσσες που άκουγαν γύρω τους. Γιατί διαφορετικά, ο κόσμος μας θα ήταν φτωχότερος.
Είναι παγκόσμια γλώσσα η γλώσσα της τέχνης, γιατί εκφράζει τις πανανθρώπινες αγωνίες, τους κοινούς πόθους και τους κοινούς στόχους του ανθρώπου ως πλάσματος του Θεού, με το σήμα, τις προδιαγραφές και τη σφραγίδα της ουράνιας καθαρότητας και ευαισθησίας και όχι με τις φυλετικές, τις φατριαστικές και τις εθνικιστικές προσμίξεις της ανθρώπινης αδυναμίας και ματαιοπονίας.
Άλλωστε, αυτά που ενώνουν κατά βάθος τους ανθρώπους είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν κατά πλάτος. Πιο πολλά είναι τα σημεία επαφής με τους άλλους παρά τα σημεία τριβής.
Η τέχνη, λοιπόν, που δεν πρέπει και δεν μπορεί να γίνει "της κοινωνίας η μαμή", οφείλει εγκαταλείποντας τη νωχελική της αυταρέσκεια και την ελιτιστική της αυτοαπομόνωση, να εκφράσει χωρίς διχαστικές τάσεις, μικρόψυχα διλήμματα και ιδιοτελή προσχήματα, τις πανανθρώπινες ανησυχίες, αγωνίες και ευαισθησίες και να γίνει ο συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στη θεία μακαριότητα και στην ανθρώπινη ματαιότητα.
Η τέχνη, έχουν πει, είναι ο δρόμος από όπου το άτομο επιστρέφει στην ομάδα (Έρνστ Φίσερ). Είναι πολλοί οι δρόμοι και οι τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να επικοινωνήσει με τους άλλους. Στην εποχή μας όμως, εποχή μεγάλων μέσων αλλά συγκεχυμένων σκοπών, εποχή αλλοτριωμένη και αντιφατική, τραγικά παράλογη και παράλογα τραγική, οι γέφυρες επικοινωνίας των ανθρώπων έχουν στην πλειοψηφία τους στενέψει ή ναρκοθετηθεί. Συγκοινωνούμε στην καλύτερη περίπτωση με τους άλλους εξωτερικά, αλλά δεν επικοινωνούμε εσωτερικά. Η επικοινωνία μας είναι ρηχή, επιδερμική, χρησιμοθηρική, είναι η λειτουργική της επίπεδης καθημερινής συναλλαγής. Γι' αυτό και λέμε "ποτέ οι στέγες των σπιτιών δεν ήταν τόσο κοντά και οι ψυχές των ανθρώπων τόσο απόμακρα".
Ο άνθρωπος, θα μας πει ο Ρουσώ, γεννήθηκε αγνός, αλλά τον διέφθειρε ο πολιτισμός. Γι' αυτό κήρυττε την επιστροφή στη φύση, σε συνθήκες δηλαδή φυσικότερης, απλούστερης και αγνότερης ζωής· χωρίς τα προσωπεία του συμβατικού καθωσπρεπισμού, χωρίς τις αλλοτριωτικές επεμβάσεις και επιδράσεις του αμφιλεγόμενου πολιτισμού.
Ο άνθρωπος που ζει μόνος του είναι, λέει ο Αριστοτέλης, ή θεός ή θηρίο. Οι άνθρωποι του καιρού μας πιστεύοντας πως κόλαση δεν είναι τόσο η απουσία των άλλων όσο οι άλλοι, επιδιώκουν συστηματικά και κάποτε αυτοβασανιστικά την απομόνωση, επειδή φοβούνται τη μοναξιά. Προτιμούν την αριστοκρατική εξωτερική μοναξιά της αυτοαπομόνωσης, της ερημιάς, από αυτήν της πολυκοσμίας, την εσωτερική, την υπαρξιακή, αυτήν της κοινωνικής υποκρισίας.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. ΡΟΖΟΚΟΥ)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: κοινός, νωχελικός
2) Να βρείτε τη δομή της τέταρτης παραγράφου και να επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Ο άνθρωπος γεννήθηκε αγνός, αλλά τον διέφθειρε ο πολιτισμός
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις επιδράσεις που ενδεχομένως ασκεί η τέχνη στη ζωή μας.
Επιστήμη και ζωή παραπορεύονται. Η ζωή με τους αγώνες και τις αγωνίες της, με τους θεωρητικούς της προβληματισμούς και τους ηθικούς της ακροβατισμούς, με τις πρακτικές ανάγκες και τις πνευματικές της αναζητήσεις, με τους οραματισμούς και τους πειραματισμούς της, με τις καθημερινές της στιγμές και τις ηρωικές της εξάρσεις αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να καταφύγει στην επιστήμη, να ζητήσει την αρωγή και τη συνδρομή της, για να αποφύγει επικίνδυνες κακοτοπιές και να επιλύσει παντοειδή πρακτικά και θεωρητικά προβλήματα. Η επιστήμη, επομένως, έχει αποδειχθεί διαχρονικά πρόθυμη και υπάκουη θεραπαινίδα του ανθρώπου, τον βοήθησε να απομακρυνθεί από την πρωτόγονη ζωή και την ενστικτώδη βαθμίδα της και να οδηγηθεί στο επίζηλο σημείο του σημερινού του πολιτισμού. Η επιστήμη όμως είναι μέσο, δεν είναι αυτοσκοπός και η συνετή ή ασύνετη χρήση του, η «λελογισμένη» χρήση ή η αλόγιστη κατάχρηση του ευθύνεται για τις θετικές συνέπειες ή τις αρνητικές επιπτώσεις πάνω στη ζωή του ανθρώπου. Μετά τη βόμβα της Χιροσίμας και τις δίκες της Νυρεμβέργης, αυτοί οι προβληματισμοί οξύνθηκαν, οι γνώμες διχάστηκαν, οι πολέμιοι της επιστήμης ως αυτοσκοπού και οι φανατικοί αρνητές της ως μέσου διασταύρωσαν τα ξίφη τους και ο απόηχος αυτής της αντιπαράθεσης δεν έχει σιγήσει μέχρι τις μέρες μας.
Οι υποστηρικτές της άποψης «η αλήθεια για την αλήθεια», «η επιστήμη για την επιστήμη», θέλουν μια επιστήμη αυτοσκοπό, ουδέτερη, απαλλαγμένη από ιδεολογικές, πολιτικές, πρακτικές και γενικότερες βιοποριστικές βάσεις αναφοράς, μια επιστήμη δηλαδή της γυάλας ή του επιστημονικού εργαστηρίου. Σ' έναν κόσμο προβληματισμένο αλλά και προβληματικό, πολυδιασπασμένο και πολυτραυματισμένο από τον πόλεμο, αλλά και ταλαιπωρημένο ή αλλοτριωμένο από την ειρήνη, σ' έναν κόσμο και σ' έναν άνθρωπο δοκιμασμένο από την ανέχεια της πενίας και της αθλιότητας ή πορωμένο από την ατέλεια της αφθονίας και της τελειότητας, η επιστήμη δεν μπορεί να μένει απαθής και ουδέτερη· έχει χρέος να μην κωφεύει ούτε στα μηνύματα ούτε στα αιτήματα των καιρών. Έχει υποχρέωση να πάρει θέση και να βοηθήσει τον άνθρωπο τόσο στα άμεσα και βραχυπρόθεσμα προβλήματα του όσο και στους μακροπρόθεσμους προβληματισμούς και προγραμματισμούς του.
Αλλωστε, τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα και από αυτά τα δεινά τα δημιουργεί αυτή η ίδια η επιστήμη ή με την απουσία της ή με την αρνητική παρουσία της, αφού όπως ξέρουμε τόσο η αχρησία ενός καλού μέσου όσο και η κακή χρήση του οδηγούν στο ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. ΡΟΖΟΚΟΥ)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: φανατικός, ανάγκη
2) βόμβα, ξίφος: Να γράψετε προτάσεις, μία για κάθε λέξη, με τη μεταφορική τους σημασία
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Η επιστήμη είναι μέσο, δεν είναι αυτοσκοπός
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές ή θετικές επιδράσεις που ασκεί η επιστήμη στη ζωή μας.
Ο άνθρωπος είναι μιμητικό ζώο, δεν είναι μόνο ό,τι γεννιέται αλλά και ό,τι γίνεται. Πέρα από τις έμφυτες κληρονομικές καταβολές υπάρχουν και οι εξωγενείς, οι περιβαλλοντικές επιρροές, που καθορίζουν τη στάση και διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας. Έτσι σε όλες τις φάσεις της εξελικτικής μας πορείας η διαγωγή μας θα είναι συνάρτηση της καταγωγής και της αγωγής μας.
Αυτή, λοιπόν, η αγωγή δεν ασκείται μόνο άμεσα και συστηματικά μέσα στον οικογενειακό ή το σχολικό χώρο αλλά και έμμεσα μέσα στον ευρύτερο, τον κοινωνικό χώρο.
Πάντως όπου και όπως και αν ασκείται η αγωγή για να διαμορφώσει τον χαρακτήρα μας και να επηρεάσει την διαγωγή μας πρέπει να επιστρατεύσει, να υποβάλει, να προβάλει και να επιβάλει στην ψυχή των νέων κυρίως διάφορα πρότυπα.
Λέγοντας πρότυπα εννοούμε κάποια ξεχωριστά και χαρισματικά πρόσωπα, κάποια άτομα προικισμένα με φυσικές δεξιότητες ή επίκτητες ικανότητες, που εκπροσωπούν ή εκφράζουν το τέλειο, το ιδανικό για τα ανθρώπινα μέτρα στον αθλητικό, τον καλλιτεχνικό, τον πολιτικό ή τον πνευματικό και τον ηθικό χώρο. Και όπως μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, έτσι και ένα πρότυπο, που ενσαρκώνει όχι θεωρητικά και δυνητικά αλλά έμπρακτα και παραστατικά αυτό που θαυμάζουμε και επιδιώκουμε, αξίζει όσο χίλιες συμβουλές.
Γι' αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην προτυποποίηση ή την ειδωλοποίηση, που συνήθως προβάλλουν και επιβάλλουν για δικούς τους κυρίως "καταναλωτικούς" λόγους τα Μ.Μ.Ε. θα πρέπει τα πρότυπα να μην είναι ούτε φθηνά αντίτυπα ούτε κακέκτυπα των αληθινών προτύπων.
Και εδώ προβάλλει βαρύτατη η ευθύνη της πολιτείας και όλων των φορέων της αγωγής, των γονιών και των δασκάλων κυρίως που καλούνται να εμφυσήσουν και να προικοδοτήσουν την παιδική κυρίως, τη νεανική ψυχή με ισχυρά πνευματικά και ηθικά αντισώματα, ώστε αλώβητη να διαπερνά τις συμπληγάδες της αισθητικής ή της ηθικής ασχημοσύνης.
Ο νέος καθώς ταυτίζεται με το πρότυπο ή το είδωλο τους αισθάνεται πως υπερνικά την ψυχολογική του ανασφάλεια, την πνευματική του ανεπάρκεια και ζει και δρα φαντασιωτικά, έστω και ανεδαφικά, όπως το πρότυπο ή το είδωλο που θαυμάζει και υπεραγαπά. Επειδή η νεανική ψυχή ποθεί πάντα περισσότερα από όσα έχει, δεν είναι λίγες οι στιγμές, οι περιστάσεις και οι καταστάσεις που ο νέος αποφεύγει μια μίζερη, ρηχή, αφυδατωμένη και πιεστική καθημερινότητα με τα φτερά ενός ειδώλου, ενός ιδανικού προτύπου που αποτελεί γι' αυτόν το εισιτήριο ή το εφαλτήριο για το εύελπι άλμα προς την ονειρική πραγματικότητα. Το ονειρικό, το πρότυπο,το ιδανικό έχει μόνιμα και σταθερά κάθετη προοπτική, ανοδική φορά γι' αυτό κάθε φορά που ο πόθος του χιμαιρικού και η αγωνιστικότητα του εφικτού τείνουν να το πλησιάσουν, να το φτάσουν, να το αγγίξουν, να το κατακτήσουν αυτό ανεβαίνοντας ψηλότερα ξεφεύγει κάθε περίπτυξη: γιατί έχει κατεύθυνση μόνο σταθερή, όχι θέση.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. ΡΟΖΟKOY)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: προσοχή, μίζερος
2) Να μετατραπεί σε παθητική σύνταξη η παρακάτω φράση: οι περιβαλλοντικές επιρροές διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Ο άνθρωπος είναι μιμητικό ζώο
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές ή θετικές επιδράσεις που ασκούν τα πρότυπα στη ζωή των νέων.
Στα πλαίσια της σημερινής οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας που συνεχώς μεταβάλλεται με απίστευτους ρυθμούς, ο σύγχρονος άνθρωπος αδυνατεί να συλλάβει το σύνολο των συστατικών στοιχείων που συγκροτούν τη νέα ηλεκτρονική εποχή. Οικονομικά και κοινωνικά στρώματα τα οποία 'πέρασαν με επιτυχία' τις εξετάσεις μιας εποχής που χάνεται, οφείλουν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Η λέξη προσαρμογή είναι η μαγική λέξη της εποχής μας. Η έννοια της πρόσβασης αποκτά πρωτεύουσα σημασία.
Ποιοι λοιπόν δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη νέα ηλεκτρονική πραγματικότητα, προκειμένου να αποκτήσουν την πολυπόθητη πρόσβαση στη νέα εποχή της πληροφορίας;
Τα χαμηλά οικονομικά και κοινωνικά στρώματα, τα άτομα με ελλιπείς γνώσεις, δεξιότητες και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, γυναίκες, κάτοικοι αγροτικών περιοχών, άτομα μεγάλης ηλικίας, βρίσκονται στην κόκκινη-επικίνδυνη ζώνη και κινδυνεύουν με 'υποβιβασμό'. Είναι οι κοινωνικές και πληθυσμιακές ομάδες που διαθέτουν όλα τα χαρακτηριστικά προκειμένου να βρεθούν εκτός των τεχνολογικών τειχών της νέας ψηφιακής πραγματικότητας, δηλαδή στους ηττημένους της νέας εποχής.
Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος να ενεργοποιηθούν όλες οι ζωντανές κοινωνικές δυνάμεις προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι εν δυνάμει αδύναμες ομάδες του πληθυσμού να συμμετάσχουν στο νέο τεχνολογικό γίγνεσθαι. Αυτό, βεβαίως, δεν γίνεται με ευχολόγια και άψυχα κείμενα. Αντιθέτως, απαιτεί από την συντεταγμένη πολιτεία συγκεκριμένες ενέργειες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης, ενθάρρυνσης και υποστήριξης των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων.
(Απόσπασμα από κείμενο του Παναγιώτη Αναστασιάδη)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: σύγχρονος, ελλιπής
2) Να καταχωρίσετε τη σημασία των παρακάτω λέξεων ή φράσεων: πρόσβαση, κοινωνικά στρώματα
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Τα χαμηλά οικονομικά και κοινωνικά στρώματα βρίσκονται στην κόκκινη-επικίνδυνη ζώνη και κινδυνεύουν με "υποβιβασμό" Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, στο οποίο θα εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους πρέπει όλοι οι νέοι σήμερα να κατέχουν γνώσεις πληροφορικής.
Οι λέξεις κάθε φορά πέρα από το απλό νόημά τους επιφορτίζονται με τις συνθήκες, το περιβάλλον και τα πρόσωπα προς τα οποία εκφέρονται, μα πιο πολύ διαφοροποιούνται ανάλογα με τη δική μας εσωτερική διάθεση. Ο τρόπος που εκφέρουμε τα όποια λόγια μας παίζει καθοριστικό ρόλο για την πρόσληψή τους. Η μεγαλύτερη αλήθεια, αν λεχθεί με υποκρισία ή ειρωνεία, μπορεί να απωθήσει, και το μεγαλύτερο ψέμα, αν λεχθεί έξυπνα και μειλίχια, μπορεί να γίνει πιστευτό. Αυτό μας ωθεί σε μία αναγκαιότητα, να διακρίνουμε πίσω από τα λόγια τις διαθέσεις και επιπλέον φέρνει στο προσκήνιο ένα άλλο θέμα, αυτό της ειλικρίνειας. Ειλικρίνεια είναι η ταύτιση λόγων και διαθέσεων, λόγων και εσωτερικής κατάστασης, είναι η απαλλαγή από προσωπεία, η ανυπόκριτη αγάπη και ο αυθορμητισμός των συναισθημάτων. Αν όλα αυτά είναι ειλικρίνεια, τότε μάλλον '' πας άνθρωπος ψεύστης ''. Η γλώσσα αναδεικνύεται πλέον όχι μόνο σε απλό μέσο επικοινωνίας αλλά και σε μέσο κατάδειξης ήθους και ποιότητας.
Η γλώσσα, όπως και κάθε άλλο χάρισμα, πανανθρώπινο ή ατομικό, εναπόκειται στην ελευθερία μας. Με τη γλώσσα μπορούμε να επαινέσουμε ή να επιπλήξουμε, να τιμήσουμε ή να υβρίσουμε, να διδάξουμε ή να τρομοκρατήσουμε, να εκβιάσουμε ή να ζητήσουμε, να απαιτήσουμε ή να παρακαλέσουμε. Με τη γλώσσα συκοφαντούμε και με τη γλώσσα εγκωμιάζουμε, με τη γλώσσα καβγαδίζουμε και με τη γλώσσα κουβεντιάζουμε. Οι επιλογές μας θα καθορίσουν τη σχέση μας με το πρόσωπο που θα είναι κάθε φορά ο αποδέκτης των λόγων μας.
Η γλώσσα γίνεται πλέον ρυθμιστής των σχέσεων και εργαλείο επικίνδυνο στα χέρια μας. Ίσως μάλιστα και όπλο, αν στον καθημερινό αγώνα ξεπέσει σε μέσο αυτοάμυνας ή επίθεσης, επιβολής των απόψεών μας και καταδυνάστευσης των άλλων. Η γλώσσα είναι δύναμη και πολλές φορές μεγάλη. Μια δύναμη που καλούμαστε να την κάνουμε ειρηνοποιό. Οι πολεμοχαρείς διαθέσεις μας εκδηλώνονται αρχικά στον τρόπο που συνδιαλεγόμαστε.
(Απόσπασμα από κείμενο της Ευαγγελίας Βελλή)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: υποκρισία, απωθώ
2) Να γράψετε 3 ομόρριζα για κάθε λέξη: πιστευτό, επικοινωνία
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Η γλώσσα εναπόκειται στην ελευθερία μας Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές ή θετικές επιδράσεις που ασκεί η γλώσσα στις ανθρώπινες σχέσεις.
Μέσα στήν κοινωνία μας, υπάρχουν ομάδες που σκέφτονται καί ενεργούν μέ διαφορετικές αντιλήψεις απέναντι στό θέμα οικογένεια. Πώς νά μή συγκρουστούν τά μέλη τής οικογένειας, όταν τό καθένα ενεργεί μέ βάση διαμετρικά αντίθετες κατευθυντήριες γραμμές;
Η σύγχυση που έχει ο σημερινός άνθρωπος σχετικά μέ τό παραδοσιακό καί τό μοντέρνο στοιχείο, η ανεργία, το οικονομικό χάος, τό σφυροκόπημα τών ξένων προτύπων συγκλονίζουν τά θεμέλια τής ελληνικής οικογένειας. Ο υλικός ευδαιμονισμός ως πρότυπο ζωής, η <> λέξη τής μόδας καί πρότυπο ζωής, η βιντεοκασέτα στό σπίτι καί η ταυτόχρονη απόλαυση ό,τι βλέπουμε μέχρι αηδίας τό κάνουμε στή συνέχεια πράξη, δημιουργούν ρωγμές στή σύγχρονη μορφή τής οικογένειας, υπάρχει αδιέξοδο καί λύση είναι τό διαζύγιο.
Τά αλληλοσυγκρουόμενα πρότυπα ζωής δημιουργούν συγκρούσεις καί μέσα στά ίδια τά άτομα. Η καταναλωτική μανία, ο κορεσμός, η απληστία δημιουργούν τίς οικογενειακές ρωγμές. Οι αντιφατικές αντιλήψεις που συνυπάρχουν στό άμεσο περιβάλλον επιδεινώνουν τό πρόβλημα. Οι εσωτερικές αντιφάσεις καί συγκρούσεις αναπόφευκτα διοχετεύονται στή συναλλαγή μας μέ τούς άλλους καί δημιουργούν εμπλοκές στήν επικοινωνία. Οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν σκληρύνει.
Η οικογένεια δέν δικαιούται νά διαπαιδαγωγήσει τά παιδιά της, όπως αυτή θέλει ή πιστεύει. Γίνονται έρμαια στίς αντιφατικές αντιλήψεις τής εποχής μας. Η κοινωνική αυτή ρύπανση εισδύει ανησυχητικά καί στά σπίτια μας. Τό μόνο καταφύγιο που μάς μένει είναι οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στήν οικογένεια. Εκτός τής οικογένειας είναι δύσκολο, γιατί κυβερνά τό συμφέρον. Ο καθένας πλησιάζει τόν άλλον μέχρι που μπορεί νά εξυπηρετηθεί, μετά χάνεται. Η επικοινωνία μέ τούς άλλους γίνεται μέ δώρα. Η ψυχική επικοινωνία έχει ολοσχερώς εκλείψει.
(Απόσπασμα από κείμενο του Δημ. Τσέρτου)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: απόλαυση, ρύπανση
2) Να βρείτε τη δομή της τέταρτης παραγράφου και να επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται.
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Ο καθένας πλησιάζει τόν άλλον μέχρι που μπορεί νά εξυπηρετηθεί, μετά χάνεται.
Γ) Παραγωγή λόγου
Η οικογένεια ομολογουμένως διέρχεται μεγάλη κρίση στην εποχή μας. Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να προτείνετε τρόπους που, κατά τη γνώμη σας, θα συμβάλουν ενδεχομένως στη λύση του ανωτέρω προβλήματος.
Παιδεία και ζωή παραπορεύονται. Η ζωή στην ενστικτώδη της μορφή, στο απλοϊκό της φανέρωμα χρειάζεται τη συμβολή και τη συνδρομή της παιδείας, της μόρφωσης για να αναβαθμιστεί πνευματικά και ηθικά και να εξελιχθεί πολιτιστικά. Παιδεία, έχουν πει, είναι ό,τι απομένει όταν ξεχάσουμε όλα όσα μάθαμε. Είναι ο γόνιμος και νοσταλγικός απόηχος από την ηχητική πανδαισία μιας πολύχρονης και πολυεπίπεδης παιδευτικής διαδικασίας, είναι το λίγο άρωμα που πάντοτε μένει στο χέρι αυτού που ευτύχησε να κρατήσει και να προσφέρει ένα πνευματικό τριαντάφυλλο. Δημοκρατία είναι το σύστημα της διακυβέρνησης όπου ολόκληρος ο λαός με τρόπο όσο γίνεται πιό ελεύθερο, πιό άμεσο και ευθύ, κυβερνά τον εαυτό του. Τούτο σημαίνει πως η έννοια της δημοκρατίας είναι έννοια όχι στατική και παθητική, αλλά ενεργητική και δυναμική, είναι μια κατάκτηση ασυνεχής που τροφοδοτείται, συμπληρώνεται και αρτιώνεται από την πνευματική του ατόμου προικοδοσία και εμπνέεται, σταθερά από το ιδανικό της ανθρώπινης ελευθερίας.
Δημοκρατία επομένως και παιδεία είναι όροι συσχετικοί, ο ένας ενέχει και προϋποθέτει τον άλλο και η απρόσκοπτη λειτουργία τους δέ νοείται χωρίς την αμφίδρομη σχέση τους και τη δημιουργική και αρμονική αλληλεξάρτηση τους. 0 πεπαιδευμένος, ο άρτια μορφωμένος, ο πνευματικά καλλιεργημένος και ηθικά διαμορφωμένος πολίτης έχει την ικανότητα να κρίνει, να συγκρίνει να ιεραρχεί με ευθυκρισία, νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα δεν χειραγωγείται από τη δημαγωγική συνθηματολογία, δεν ποδηγετείται από τον λαϊκισμό, κωφεύει στο μαυλιστικό τραγούδι των πολιτικών σειρήνων της υποσχεσιολογίας,του άκρατου φανατισμού, του στενόψυχου μικροκομματισμού. Το δέλεαρ (τό δόλωμα) της ευνοιοκρατίας (τού φαβοριτισμού) της οικογενειοκρατίας (νεποτισμού), των πελατειακών σχέσεων, των διαπλεκόμενων συμφερόντων τον αφήνουν αδιάφορο, αφού αυτός δεν στοχεύει και δεν επενδύει σε κατακτήσεις ποσοτικές της ζωής αλλά στις ποιοτικές της διεκδικήσεις και αναβαθμίσεις, όχι στην αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, αλλά στο εισόδημα της κεφαλής και στη βελτίωση και αναβάθμιση του αποθέματος της ψυχής.
Ένα τέτοιο αδούλωτο και ανεξάρτητο πνεύμα δεν ανέχεται τις ποικιλώνυμες νοθεύσεις και τις παντοειδείς παραχαράξεις που επιχειρούν στο δημοκρατικό πολίτευμα οι διάφοροι αυταρχικοί δυνάστες ή οι περιστασιακοί επιβήτορες της εξουσίας· η πνευματική ελευθεροσύνη των μορφωμένων πολιτών, αποκρούει κάθε απόπειρα πολιτικού ακροβατισμού, τυχοδιωκτισμού (αρριβισμού) και εξαλλοσύνης και υπακούει μόνο στη σώφρονα συνθηματολογία και στην τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. ΡΟΖΟΚΟΥ)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: μόρφωση, νηφαλιότητα
2) Να βρείτε τη δομή της πρώτης παραγράφου και να επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται.
3) Να σχολιάσετε τη φράση: η έννοια της δημοκρατίας είναι έννοια όχι στατική και παθητική, αλλά ενεργητική και δυναμική
Γ) Παραγωγή λόγου
Υποθέστε ότι είστε σύμβουλοι του Υπουργείου Παιδείας. Ποια μέτρα θα προτείνατε να ληφθούν από τον Υπουργό, για να παρέχεται όσο το δυνατόν καλύτερη παιδεία στα σχολεία;
Η δεκαετία του 1990, μετά δηλαδή την ανάπτυξη της τηλεόρασης, λόγω της ελεύθερης χρήσης της, έφερε τεράστιες αλλαγές στην επικοινωνία αλλά κυρίως στην κοινωνία. Τα δελτία ειδήσεων στη μάχη της ακροαματικότητας έχουν γίνει πλέον εκπομπές σώου εισβάλλοντας συνεχώς και στα πιο προσωπικά στοιχεία της ζωής των πολιτών. Οι παρουσιαστές εξασκούν πλέον και το ρόλο του εισαγγελέα στις διάφορες υποθέσεις καταδικάζοντας ή αθωώνοντας τους υπόπτους πριν τις δικαστικές αποφάσεις.
Οι εκπομπές λόγου, πολλές από τις οποίες στημένες και ακριβοπληρωμένες από τους παρουσιαζόμενους- κυρίως σε περίοδο εκλογών - δημιουργούν πρότυπα, πολλές φορές καταστρεπτικά για τη νεολαία. Τα reality show έχει αποδειχθεί ότι είναι υπεύθυνα για πολλές αυτοκτονίες ανθρώπων που έχουν περάσει από αυτά. Έχουμε δηλαδή μεταβάλει την τηλεόραση από μέσο ενημέρωσης σε μέσο ευχαρίστησης με βάση τον πόνο του συνανθρώπου μας. Ίσως αυτό να ήταν και "αναγκαίο". Ο Διονύσης Σαββόπουλος κάποτε όταν ρωτήθηκε αν ανησυχεί για την κοινωνική εξαθλίωση των συγκεκριμένων εκπομπών απάντησε ότι αφού οι μεγαλουπόλεις έχουν χάσει το χαρακτήρα της πλατείας του χωριού που μαζεύονταν οι "κατίνες" της γειτονιάς, έπρεπε να βρεθεί ένα υποκατάστατο, και αυτό είναι τα reality show.
Είναι συχνό φαινόμενο πλέον στην Ελληνική κοινωνία η οικογένεια να έχει δύο και τρεις τηλεοράσεις στο σπίτι για να μπορεί να απολαύσει το κάθε μέλος τη δική του σαπουνόπερα Ελληνική ή Μεξικάνικη, φυσικά μεταγλωττισμένη. Έτσι, παρατηρείται ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα, αυτό της μη επικοινωνίας της οικογένειας, αφού ο καθένας έχει συνδεθεί περισσότερο με το ηλεκτρονικό κουτί παρά με τα μέλη της οικογένειας του. Ταυτόχρονα, ο τρόπος ζωής των ηρώων αυτών των τηλεοπτικών σειρών με το εύκολο χρήμα, τις μίζες, τις απάτες, τις ίντριγκες, τους έρωτες, τις εξωσυζυγικές σχέσεις, τα πανάκριβα σπίτια και αμάξια δημιουργούν νέα ήθη, σίγουρα όχι χρηστά.
Το κουτσομπολιό, τα ροζ σκάνδαλα, τα νυχτοπερπατήματα πολιτικών, τραγουδιστών και ηθοποιών ήταν ίσως η αφορμή για τη δημιουργία αυτής της τηλεοπτικής "ζούγκλας", αλλά και της δημιουργίας κουτσομπολίστικων περιοδικών. Οι παπαράτσι παραβιάζουν πλέον τη προσωπική ζωή από τη μια, αλλά και δημιουργούν ψεύτικες ιστορίες από την άλλη, καλλιεργώντας την περιέργεια των αναγνωστών τους, κυρίως γυναικών, και συνάμα αυξάνοντας τα κέρδη τους.
(Απόσπασμα από κείμενο του Αρσένιου Διαμαντίδη)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: αλλαγή, ευχαρίστηση
2) Να γράψετε 3 ομόρριζα για κάθε λέξη: χρήση, εκπομπή
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Οι εκπομπές δημιουργούν πρότυπα, πολλές φορές καταστρεπτικά για τη νεολαία
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές ή θετικές επιδράσεις που ασκούν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας σε αναγνώστες, θεατές ή ακροατές.
Έχουν πει πώς όποιος διακατέχεται από το πάθος της φιλαργυρίας δεν αφήνει μέσα του περιθώρια για άλλα πάθη. Η αλήθεια είναι πώς η αλόγιστη υποχώρηση σ΄ένα πάθος, μας καθιστά ευπειθείς και ευάλωτους (υποχείριους) σε όλα σχεδόν τα πάθη. Όπως το προσβεβλημένο από μια αρρώστια σώμα δύσκολα αντιστέκεται στις επιθέσεις άλλων ασθενειών, έτσι και η ηθική νοσούσα ψυχή, αποκαμωμένη και αποδυναμωμένη όπως είναι, αδυνατεί να προτάξει ή να ανατινάξει μια αποτελεσματική άμυνα στις ποικιλότροπες και ποικιλόμορφες επιθέσεις της κακοήθους ανηθικότητας και της ευήθους αηθικότητας.
Ο πλούτος, βέβαια, ο σύμμετρος με τα μέτρα της μετριοφροσύνης και της μετριοπάθειάς μας, που αντιμετωπίζεται ως χρήμα, ως δαπάνημα, και όχι ως κτήμα, ως απόκτημα, ως μέσον και όχι ως αυτοσκοπός, ως δούλος και όχι ως αφέντης δεν είναι κακός.
Όταν όμως αποτιμάται και χρησιμοποιείται ως αυτοσκοπός που στοχεύει στον αυτοευτελισμό μας, στην εσωτερική μας άλωση, αλλοίωση και αλλοτρίωση, και όταν επιχειρεί να παραδώσει την ψυχή μας σιδηροδέσμια (αλυσοδεμένη) στον Μεφιστοφελή του επιδερμικού ευδαιμονισμού, του πνευματικού ξεπεσμού και του ηθικού διασυρμού, είναι σίγουρα κακός. Και επειδή <>, έχουμε χρέος, για να αποτρέψουμε τις ψυχικές μας παραμορφώσεις, να κλείσουμε τις διόδους στις οβιδιακές μεταμορφώσεις του κακού, να ασφαλίσουμε την κερκόπορτα της ψυχής μας, να ισχυροποιήσουμε τα ηθικά μας χρωματοσώματα και έτσι η ψυχή μας, πολύχρωμη και πολυδύναμη, θα δίνει αξιόμαχα τις ποικιλώνυμες μάχες της - θα βάλλεται, θα προσβάλλεται και θα διαβάλλεται, αλλά στο τέλος θα επιβάλλεται.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. ΡΟΖΟΚΟΥ)
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: φιλαργυρία, ευπειθής
2) Να μετατραπεί σε παθητική σύνταξη η παρακάτω φράση: η ψυχή μας θα δίνει αξιόμαχα τις ποικιλώνυμες μάχες της
3) Να σχολιάσετε τη φράση: έχουμε χρέος να ισχυροποιήσουμε τα ηθικά μας χρωματοσώματα
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές ή θετικές επιδράσεις που ασκεί ο πλούτος στη ζωή των ανθρώπω
Ρατσισμός
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν χαρακτηρίζεται για την ικανότητά του να ανταποκρίνεται σταθερά, με τρόπο πειστικό και αποτελεσματικό, στις συνθήκες που διαμορφώνει κάθε φορά το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η αλλαγή της σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού, ως αποτέλεσμα της ταχείας εισροής ξένων μεταναστών, δοκίμασε τις αντοχές του ελληνικού σχολείου και επανέφερε με δραματικό τρόπο το ζήτημα της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Ενθυμούμεθα τα πρώτα χρόνια της έλευσης των οικονομικών μεταναστών στον τόπο μας, όταν έρχονταν οι μαμάδες, δυο - δυο, τρεις - τρεις, να γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο κρατώντας τα σφιχτά απ’ το χέρι. Γυναίκες κουρασμένες, φοβισμένες, ανήσυχες. Παιδιά με μάτια ορθάνοιχτα, με φανερά τα σημάδια της ανέχειας και της ταλαιπωρίας. Έραβαν τις λέξεις, αγγλικές, ελληνικές, να συνεννοηθούν, να δείξουν τα λιγοστά χαρτιά τους, να γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο.
Οι δάσκαλοι, αμήχανοι, ανέτοιμοι, αφημένοι στη σύγχυση των προκαταλήψεων, έψαχναν κι αυτοί να βρουν γλώσσα επικοινωνίας. Όταν πια ξεκινούσαν τα μαθήματα, οι τάξεις παρουσίαζαν μία εικόνα μεγάλης ανομοιογένειας. Γρήγορα οι αλλοδαποί μαθητές μας κατέλαβαν τα πίσω θρανία της τάξης.
Η σχολική πραγματικότητα, όπως είχε πλέον διαμορφωθεί, ανησύχησε βαθιά - όχι πάντα αδικαιολόγητα - τους γονείς των Ελλήνων μαθητών μας, που έβλεπαν το σχολείο να υποβαθμίζεται. Πολλοί πήραν τα παιδιά τους από το σχολείο αναζητώντας ένα άλλο σχολικό περιβάλλον, απαλλαγμένο από την παρουσία των αλλοδαπών μαθητών. Όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα, στράφηκαν στην ιδιωτική εκπαίδευση και η στροφή αυτή πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις. Με λύπη διαπιστώσαμε πως το σχολείο μας έχει χάσει ένα αξιόλογο μέρος του μαθητικού του δυναμικού και οδηγείτο σε ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση.
Κάθε δάσκαλος είχε πλέον δύο δρόμους για να διαλέξει: είτε να ενστερνιστεί τις ξενόφοβες αντιλήψεις που πρόβαλλαν σταθερά εκείνη την εποχή ορισμένα Μ.Μ.Ε. είτε να δώσει τον αγώνα προκειμένου να στηρίξει μαθησιακά και συναισθηματικά τα παιδιά της τάξης του. Όσοι, εν επί γνώσει ή ανεπίγνωστα, ακολούθησαν τον πρώτο δρόμο, γρήγορα έθεσαν τους αλλοδαπούς μαθητές στο περιθώριο της τάξης. Αποθαρρυμένα τα παιδιά από την κακή τους επίδοση στα μαθήματα και τη μικρή τους αποδοχή στην τάξη, εμφάνισαν χαμηλό αυτοσυναίσθημα, ανασφάλεια και εσωστρέφεια. Η δυσκολία τους να προσαρμοστούν στο κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον, τα έκανε να συμπεριφέρονται επιθετικά και να προτιμούν τη συσπείρωσή τους σε ομάδες ανάλογα με τη χώρα προέλευσης. Σε κάθε περίπτωση, η απόσταση που τα χώριζε από το δάσκαλο και τους συμμαθητές του ολοένα μεγάλωνε.
Υπήρχαν όμως και οι άλλοι, οι δάσκαλοι εκείνοι που τη σκέψη και την πράξη τους καθόριζε το πνεύμα της αποδοχής και του σεβασμού στο ανθρώπινο πρόσωπο. Καθησύχασαν όσους γονείς ανησυχούσαν, δοκίμασαν ομαδοσυνεργατικές μεθόδους διδασκαλίας, ευνόησαν τη συμμετοχή των αλλοδαπών μαθητών στις δραστηριότητες της τάξης, νοιάστηκαν για την κάλυψη των συναισθηματικών, συχνά και των υλικών τους αναγκών. Μέσα σε δύσκολες συνθήκες, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό ώστε να συγκλίνουν οι προσδοκίες και οι διαθέσεις των μελών της τάξης. Δεν δίστασαν, όποτε οι συνθήκες το απαιτούσαν, να υπερβούν το ρόλο τους, όπως αυτός είναι παραδοσιακά γνωστός και προδιαγεγραμμένος.
Οι σχέσεις που παρουσίαζαν τα μικρότερα προβλήματα ήταν εκείνες μεταξύ των μαθητών. Θαυμάσιες φιλίες γεννήθηκαν στα προαύλια των σχολείων ανάμεσα σε Έλληνες και αλλοδαπούς μαθητές, ιδίως όταν απουσίαζαν άστοχες ή επικίνδυνες παρεμβάσεις γονέων και εκπαιδευτικών
(Απόσπασμα από κείμενο του Γρηγορίου Ιωάννου )
Περιοδικό Το Εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα, Δεκέμβριος 2004
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: πειστικός, αλλαγή
2) Να μετατραπεί σε παθητική σύνταξη η παρακάτω φράση: οι αλλοδαποί μαθητές κατέλαβαν τα πίσω θρανία της τάξης
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Η σχολική πραγματικότητα, όπως είχε πλέον διαμορφωθεί, ανησύχησε βαθιά - όχι πάντα αδικαιολόγητα - τους γονείς των Ελλήνων μαθητών μας, που έβλεπαν το σχολείο να υποβαθμίζεται.
Γ) Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές επιδράσεις που ασκεί ο ρατσισμός στη ζωή των ανθρώπων .
Η Γένοβα καί τό Κιότο είναι δύο σταθμοί που ξεσκέπασαν τελικά τά δύο πρόσωπα τής παγκοσμιοποίησης. Η φωτεινή της πλευρά είναι αυτή που εμπεριέχει τήν έννοια τής ελευθερίας, τής ελεύθερης διακίνησης ατόμων, ιδεών, προϊόντων, τής ελεύθερης ανάπτυξης τής προσωπικότητας τών ανθρώπων σέ ολόκληρο των πλανήτη. Εμπεριέχει τήν έννοια τού σεβασμού στίς πολιτισμικές ιδιαιτερότητες τών λαών, τών κοινωνικών συνόλων, τόν σεβασμό στή βούληση τών λαών γιά τίς θρησκείες καί τίς λατρευτικές τους καταγραφές.
'Ισως νά μή μάς είναι κατανοητά ήθη καί έθιμα, πολλές φορές αντίθετα μέ τά δικά μας, όμως ο σεβασμός μας καί η αγάπη στόν συνάνθρωπο, τού δίνει τό δικαίωμα νά αποφασίσει μέσα από κοινωνικές διεργασίες που τού ταιριάζουν, νά αλλάξει ή νά διατηρήσει όσα ξενίζουν ή όσα είναι σέ αντίθεση μέ τό μοντέλο τού Δυτικού πολιτισμού "μας". Τό φωτεινό πρόσωπο τής παγκοσμιοποίησης αναγνωρίζει τό δικαίωμα τών λαών νά επιλέγουν καί εκμεταλλεύεται πρός τή θετική κατεύθυνση τήν ανάπτυξη τής τεχνολογίας, τό άνοιγμα τής διεθνούς επικοινωνίας, που όπως είπε ο Σονκιάο, μάς βοήθησε νά αντιληφθούμε ότι "είμαστε όλοι επιβάτες στό ίδιο πλοίο".
Τό άλλο, τό σκληρό πρόσωπο είναι αυτό που επιβάλλει ετσιθελικά τήν μεγαλύτερη καταστροφή τής στιβάδας τού όζοντος από τά χημικά τών πολυεθνικών συμφερόντων. Ισοπεδώνει ήθη καί έθιμα βίαια, γιά νά δημιουργήσει ομοειδή ανθρωποειδή καταναλωτικά όντα, τά οποία δέν θά εκφράζονται παρά μόνο μέσα από ελάχιστες λέξεις καί μέσα από μηχανές προηγμένης τεχνολογίας. Η έκφραση μετουσιώνεται πλέον στήν επίδειξη κατοχής ύλης καί τεχνολογικών μέσων. Μοιράζει ναρκωτικά γιά νά ναρκώνει συνειδήσεις, συγκεντρώνει κέρδη τά οποία επενδύει σέ παραγωγή προϊόντων που χρειάζονται μαζικές αγορές. " Φακελώνει" τίς αντιδράσεις μας καί τή ζωή τού καθενός μας, ώστε νά τίς ελέγχει. Δημιουργεί σύγχυση, κτυπώντας μας σέ τραπέζι μπιλιάρδου, χτυπάει αλλού γιά νά πετύχει κάτι άλλο.
Η αύξηση τού οργανωμένου εγκλήματος είναι αποτέλεσμα τής παγκοσμιοποίησης τής έννοιας τού εύκολου κέρδους καί τής συγκέντρωσης πλούτου μέ όποιο τροπο, μέ κάθε μέσο. Μέσα στά πλαίσια αυτής τής παγκοσμιοποίησης άς ετοιμασθούμε νά ενταχθούμε στό σύνολο τών ανθρωποειδών, που θά ξυπνούν τό πρωί σέ κάποιο δωμάτιο πολυτελείας μέσα στό χώρο τής πολυεθνικής που δουλεύουν, θά μεταφέρονται στό διπλανό χώρο τού γυμναστηρίου γιά νά γυμνασθούν, στό διπλανό χώρο ιατρείου γιά τόν έλεγχο τής φυσικής τους κατάστασης, στό διπλανό χώρο γιά τό πρόγευμα μέ θέα τά συγκεντρωτικά αποτελέσματα τών ημερησίων κερδών, θά εγκαθίστανται στό γραφείο τους μέχρι τό απόγευμα, θά παρακολουθούν εσώκλειστοι σινεμά στή διπλανή αίθουσα γιά νά μή χάνουν χρόνο στίς μετακινήσεις καί θά παράγουν, θά παράγουν, θά παράγουν κέρδη. 'Οσοι αντέξουν.... Οι άλλοι, αυτοί που δέν θά αντέχουν... στόν Καιάδα, στό ποτό, τά ναρκωτικά. Στήν ανέχεια, στήν αυτοκτονική αντίδραση.
Αυτή η όψη τής παγκοσμιοποίησης έχει ξεχάσει τό ανθρώπινο χάδι, τό ανθρώπινο δάκρυ, τήν ανθρώπινη ανάγκη νά ακουμπάς, νά πιστεύεις, νά ελπίζεις, νά αισθάνεσαι τόν Θεό, όπως καί άν τόν ονομάζεις, τόν Θεό τής ψυχής σου.
Περιοδικό Πρόσβαση
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: ανάπτυξη, δικαίωμα
2) Να γράψετε 3 ομόρριζα για κάθε λέξη: καταστροφή, τεχνολογία
3) Να σχολιάσετε τη φράση: τό άνοιγμα τής διεθνούς επικοινωνίας μάς βοήθησε νά αντιληφθούμε ότι "είμαστε όλοι επιβάτες στό ίδιο πλοίο"
Γ) Παραγωγή λόγου
Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αιτίες που, κατά την άποψή σας, προξενούν το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.
Δεοντολογία
Ας αφήσουμε για λίγο στην άκρη και τα κομπλιμέντα του στιλ «Ο λαός ξέρει, ο λαός έχει κρίση, ο λαός έχει συνείδηση». Ας τα αφήσουμε για εκείνους που βγάζουν το ψωμί τους κολακεύοντάς μας, κι ας παραδεχτούμε το προφανές: Ο λαός μας δεν θέλει να ξέρει, έχει κακή κρίση και βρώμικη συνείδηση. Δίνει αξία στα ανάξια και ταπεινώνει αυτά που αξίζουν. Πουλά την ψήφο του- το μέλλον των παιδιών του- σε μπλε, πράσινες και κόκκινες αφίσες και αντιδρά στην διαπλοκή μόνο εάν δεν έχει κάτι να κερδίσει ο ίδιος απ’ αυτήν. Καταδικάζει το ρουσφέτι, όχι από την ανάγκη του να υπηρετήσει την αξιοκρατία, μα επειδή δεν τον εξυπηρέτησε τη στιγμή που το χρειαζόταν. Κατηγορεί την αντιδεοντολογική δημοσιογραφία, μα δίνει υψηλά νούμερα τηλεθέασης σε καθετί αντιδεοντολογικό. Απεχθάνεται τα πουλημένα Μέσα, επειδή ο ίδιος χάνει την αξιοπρέπειά του τσάμπα! Αγανακτεί με τον κακό πολιτικό, μα δεν του καίγεται καρφί για τον κακό πολίτη που έδωσε βήμα στον κακό πολιτικό!
Μα, τελικά για όλα φταίει ο πολίτης; ΝΑΙ. Για όλα τούτα που βλέπουμε, και για όσα δυστυχώς θα έρθουν, δεν φταίνε μόνο οι ανίκανοι λειτουργοί, αλλά κυρίως εμείς που τους βάλαμε να λειτουργήσουν. Ο κλέφτης, ως κλέφτης, θα κλέψει, και ο ψεύτης ως τέτοιος, θα πει ψέματα, χωρίς να μπορούν να κατηγορηθούν για τίποτε άλλο παρά για τα ελαττώματά τους. Ο πολίτης όμως που ανεβάζει κλέφτες και ψεύτες και τους δίνει τη δύναμη να ελέγχουν τη ζωή του, δεν έχει το δικαίωμα να γκρινιάζει κάθε φορά που η επιλογές του τον ατιμάζουν. Γι’ αυτό, ακόμα κι αν συρθούν δικαστές και ιερείς στα δικαστήρια ( είναι μια αρχή κι αυτή) ακόμα κι αν χάσουν τις δουλειές τους κάποιοι δημοσιογράφοι και τη βουλευτική τους καρέκλα κάποιοι πολιτικοί, ακόμα κι αν βρεθεί ο εγκέφαλος της διαφθοράς που μας ταλανίζει, το πρόβλημα δεν θα λυθεί: Θα έρθουν άλλοι βέβηλοι ιερείς και δικαστές, άλλοι πουλημένοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι, θα δημιουργηθούν νέες συνθήκες διαφθοράς και καινούργια βρωμιά.
Όσο δεν αλλάζουμε εγώ κι εσύ φίλε, όσο οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά (στο νέο αίμα) την ιδέα της «λούφας» και οι εκπαιδευτικοί την τακτική της αρπαχτής, όσο ο καθένας από εμάς νοιάζεται για το δίκαιο μέχρι να βολευτεί, και τρέμει να μην ξεβολευφτεί, όσο υπάρχουν οπαδοί, θαυμαστές ακόλουθοι και φανατισμένοι φίλοι ή εχθροί, η σήψη θα συνεχίζεται. Ας μιλήσουμε έξω απ’ τα δόντια: Η διαφθορά στην Ελλάδα είναι οι Έλληνες που ξέχασαν πώς είναι να είσαι Έλληνας. Εάν αποφασίσουμε να ξαναθυμηθούμε τον τίτλο τιμής που κληροδότησαν οι παππούδες μας, τότε ίσως τα παιδιά μας απολαύσουν την Ελλάδα της προόδου και της αξιοπρέπειας.
(Απόσπασμα από κείμενο της Μάρως Σιδέρη.
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: αξία, ελάττωμα
2) Να γράψετε 3 ομόρριζα για κάθε λέξη: σύρω, δικαστής
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Εάν αποφασίσουμε να ξαναθυμηθούμε τον τίτλο τιμής που κληροδότησαν οι παππούδες μας, τότε ίσως τα παιδιά μας απολαύσουν την Ελλάδα της προόδου και της αξιοπρέπειας.
Γ) Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τους λόγους που, κατά την άποψή σας, οδηγούν τον άνθρωπο σε αντιδεοντολογική συμπεριφορά.
Ελευθερία
Οι άνθρωποι είναι σκλάβοι του χρόνου, της γεωγραφίας και του περιβάλλοντός τους, της γενετικής κληρονομικότητάς τους, της ιδιοσυγκρασίας, του κλίματος, των περιστάσεων μέσα στις οποίες ζουν. Τελικά είναι σκλάβοι στα απρόβλεπτα ρεύματα της ζωής και στο αναπόφευκτο τέλος της. Όσο περισσότερο ζουν οι άνθρωποι και όσο περισσότερο απομακρύνονται από την παιδική ηλικία, τόσο καθαρότερα βλέπουν πόσο περικυκλωμένοι είναι από όλες τις πλευρές. Φυσικά, μέσα στα πλαίσια αυτών των ορίων, μέσα στο στενό κομμάτι γης και χρόνου που τους έχει παραχωρηθεί, είναι κάπως ελεύθεροι. Όσο όμως το πνεύμα του ανθρώπου γίνεται βαθύτερο και πιο ευαίσθητο, τόσο καθαρότερα βλέπει πως η ελευθερία του είναι περιορισμένη και ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Η θλίψη και η νοσταλγία του για μια γνήσια ελευθερία γίνεται όλο και βαθύτερη. «Ζώντας διαρκώς στο σκοτάδι και στην πάλη, ω! πόσο σκοτεινό είναι το σκοτάδι, πόσο σφικτή η πάλη», έγραψε κάποιος ποιητής για να περιγράψει τη ζωή του ανθρώπου. Τη βαθιά αλήθεια αυτών των λέξεων την καταλαβαίνουν όλοι εκτός από τους πιο χυδαίους και άξεστους, που ζουν για τη στιγμή και διασκεδάζουν με φτηνές ιστορίες πάθους.
Όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός, η τέχνη και η ποίηση, διαπερνάται από μια θλίψη, η οποία φαίνεται πως είναι το πιο ανθρώπινο και αυθεντικό συναίσθημα, αυτή δε η θλίψη αφορά ακριβώς το αίσθημα φυλάκισης και περιορισμού της ζωής, τη θνητότητα και την ευπάθεια του κάθε πράγματος σ’ αυτόν τον κόσμο. Μόνο στην παιδική ηλικία το αγνοούμε, και γι’ αυτό ακόμη και η πιο στερημένη παιδική ηλικία φαίνεται να είναι ένα συνεχές πανηγύρι. Το παιδί βλέπει τη ζωή ελαφρόκαρδα και χαρούμενα, σαν ένα ανοιχτό παράθυρο σε ένα υπέροχο ανοιξιάτικο πρωινό, γεμάτο από απεριόριστες δυνατότητες. Ο άνθρωπος ενηλικιώνεται όταν συρρικνώνεται αυτό το εσωτερικό πνεύμα εορτασμού, και στη θέση του αναπτύσσεται η αντίληψη πως η ζωή μοιάζει με φυλακή. Ξαφνικά εισέρχεται η θλίψη. Άσχετα δε από το πόσο προσπαθεί να αναισθητοποιήσει αυτή τη θλίψη, αν είναι τίμιος με τον εαυτό του, ποτέ δε θα μπορέσει να την εξαλείψει.
Απόσπασμα από το πολύ καλό και προτεινόμενο βιβλίο του Αλέξανδρου Σμέμαν
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (80 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: θλίψη, γνήσιος
2) Να μετατραπεί σε ενεργητική σύνταξη η παρακάτω φράση: Όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός διαπερνάται από μια θλίψη
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Όσο όμως το πνεύμα του ανθρώπου γίνεται βαθύτερο και πιο ευαίσθητο, τόσο καθαρότερα βλέπει πως η ελευθερία του είναι περιορισμένη και ότι στην πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση
Γ) Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τους λόγους για τους οποίους η απεριόριστη ελευθερία μπορεί να αποβεί επιζήμια για την κοινωνία.
Καταναλωτισμός
Ο σημερινός άνθρωπος βρίσκεται κάτω από ψυχολογική πίεση,την οποία προκαλεί με χίλιους τρόπους και από χίλια κανάλια το προβαλλόμενο όραμα της καταναλωτικής "ευτυχίας". Το αδιάκοπο κυνήγι του φευγαλέου αυτού οράματος -μιας τελείωσης μέσα από την απόκτηση υλικών αγαθών και την κατανάλωση-δημιουργεί ποικίλα κοινωνικά προβλήματα με ανυπολόγιστες πολλές φορές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις. Τα κοινωνικά προβλήματα που προωθεί η "κοινωνία της αφθονίας" είναι κατ' εξοχήν αντιπνευματικά, διότι συνδέουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοεπιβεβαίωση του ανθρώπου με την ικανότητα του να καταναλώνει και να επιδεικνύει αυτήν για την κατανάλωση υλικών αγαθών. Κάθε μέσο για την απόκτηση της δυνατότητας αυτής γίνεται "θεμιτό", από τη στιγμή που κοινωνικά αναγνωρίζεται και "καταξιώνεται".
Ειδικότερα, η χυδαία ευδαιμονιστική αντίληψη της ζωής λειτουργεί αποδυναμωτικά και αφήνει, ιδιαίτερα το νέο άνθρωπο, ανέτοιμο να αντιπαλαίσει σε κάθε κατάσταση με την οποία δεν έχει εξοικειωθεί. Από το άλλο μέρος συντείνει σε μια αγωγή, η οποία συγχέει τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία και την ελευθεριότητα και κάνει τους νέους ανθρώπους ανίκανους και για τα στοιχειώδη ακόμη αυτοπειθαρχία, ενώ παράλληλα δεν τους μαθαίνει το στοιχειώδη νόμο της ζωής, που αναφέρεται στο δικαίωμα να παίρνεις, αλλά και στην υποχρέωση να δίδεις στον άλλον, το συγκεκριμένο άνθρωπο και την ολότητα.
Επιπλέον ο πολύτιμος χρόνος της πεπερασμένης ζωής φορτίζεται με το άγχος, όχι πάντοτε της επιβίωσης, αλλά με την αγωνία για την απόκτηση υπερπληθώρας αγαθών συχνά περιττών ή και αχρήστων. Παρασύρεται ο άνθρωπος στο παιχνίδι της "αφθονίας" και εισέρχεται στο χορό της σπατάλης, όταν ακόμη δεν έχει ανταπεξέλθει στις βασικές ανάγκες της ζωής.
Αλήθεια, έχει ποτέ σκεφθεί μέχρι ποιου σημείου έχει παύσει ο σημερινός άνθρωπος να ελέγχει τη ζωή του και να τη διαμορφώνει ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες και κυρίως με τις βαθύτερες εφέσεις της αθάνατης ψυχής του ; Είναι γεγονός ότι ανύπαρκτες ανάγκες κατευθύνουν τη ζωή του και τον μεταβάλλουν όλο και περισσότερο σε καταναλωτική μηχανή.
Γι' αυτό και η ορθολογιστική χρησιμοποίηση των επιτεύξεων της τεχνολογίας μπορούσε να συντελέσει, ώστε να μένει στον άνθρωπο περισσότερο ελεύθερος χρόνος και καλύτερη διάθεση για να ασχοληθεί με κάτι. ουσιαστικότερο: την πνευματική ζωή, ως στροφή προς το θεό, αλλά και προς τον συνάνθρωπο.
Συμβαίνει όμως το αντίθετο. Από τη στιγμή που χωρίς να το αντιλαμβάνεται υποδουλώνεται στα υλικά αγαθά και αντί να τον υπηρετούν τα υπηρετεί και υπάρχει για αυτά, η ζωή του φτωχαίνει. Καταντά να ζει με το άγχος της αποκτήσεως πραγμάτων, τα οποία γίνονται κύριος στόχος της ζωής του.
Το πιο "μοντέρνο" θεωρείται ότι είναι και το καλύτερο και χίλια δυο παλιά και ωραία πράγματα τα παραγκωνίζει και τα πετά, επειδή δεν ταιριάζουν στις τυποποιημένες αξιώσεις, τις οποίες "σερβίρει" η μαζική βιομηχανική παραγωγή.
Απόσπασμα από κείμενο του ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΥ Ν. ΛΥΡΑΚΗ τ. Ιεροκήρυκα Ι. Αρχ. Αθηνών.
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: αφθονία, χυδαία
2) Να βρείτε τη δομή της πρώτης παραγράφου και να επισημάνετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται.
3) Να σχολιάσετε τη φράση: Κάθε μέσο για την απόκτηση της δυνατότητας αυτής γίνεται "θεμιτό", από τη στιγμή που κοινωνικά αναγνωρίζεται και "καταξιώνεται".
Γ) Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τις αρνητικές επιδράσεις που ασκεί ο καταναλωτισμός στη ζωή των ανθρώπων.
"H πιο σημαντική συνεισφορά του σχολείου είναι, προσαρμοσμένο και ανταποκρινόμενο στα αιτήματα των καιρών, όχι απλά να εξοπλίζει τα παιδιά με γνώσεις, όσο με κατάλληλους μηχανισμούς αποκωδικοποίησης, οργάνωσης και ερμηνείας των πληροφοριών". Oι γνώστες των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων, Tρεις Ιεράρχες, απέδειξαν την ανάγκη του διφυούς χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Παροχή γνώσεων, αλλά και δυνατότητος δημιουργίας γνώμης είναι η διδασκαλία τους. Αυτή είναι η πρόκληση και για το σύγχρονο σχολείο.
Στην εποχή της οπτικοακουστικής πληροφοριακής πλημμυρίδας και της πληροφορικής, ο άνθρωπος δεν μπορεί και δεν πρέπει να μένει απληροφόρητος. Επειδή η πληροφορία είναι γνώση και η γνώση είναι δύναμη, οι καλά πληροφορημένοι άνθρωποι είναι οι δυναμικοί πολίτες του καιρού μας, που μπορούν να ζουν και να πολιτεύονται με σύνεση και ευθυκρισία και να ευδοκιμούν σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και παρουσίας. Επειδή η συμπεριφορά, η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας, η διαγωγή του κάθε ανθρώπου είναι συνάρτηση της καταγωγής και της αγωγής του, οι σύγχρονοι άνθρωποι για να μην καταστούν αμέτοχοι των πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων του καιρού τους, για να μη χαρακτηριστούν αποσυνάγωγοι, δε θα πρέπει να παραμείνουν ανάγωγοι.
Η αγωγή όμως, στις μέρες μας τουλάχιστον, δεν ασκείται μονοπωλιακά και αποτελεσματικά στους σχολικούς μόνο χώρους, αλλά και στον ευρύτερο πλέον κοινωνικό χώρο, ιδιαίτερα μετά την εξάπλωση και την κυριαρχία του ηλεκτρονικού τύπου. Βασικό, επομένως, μέλημα της παιδευτικής διαδικασίας του σχολείου όλων των βαθμίδων, είναι, πρέπει να είναι εφόσον δε θέλει να κωφεύει στα αιτήματα και στα μηνύματα των καιρών, εφόσον δε θέλει να μένει αναχρονιστικό και ανεπίκαιρο και εφόσον θέλει να συντονίσει το βηματισμό του με το ρυθμό των σύγχρονων επιστημονικών και πολιτισμικών εξελίξεων, να μην παρέχει μόνο γνώσεις έτοιμες, ξηρές, τυποποιημένες, εγκεφαλικές, πρέπει πρώτιστα να αναπτύξει τη γνωστική ικανότητα των μαθητών, για να μπορούν μέσα και έξω από το σχολείο να αξιολογούν το πληροφοριακό υλικό, να το αποκωδικοποιούν, να το ιεραρχούν, να το κατανοούν, να το αφομοιώνουν ή να το απορρίπτουν.
Μια κινέζικη παροιμία λέει: "Αν προσφέρεις σε κάποιον ψάρια, θα φάει μια φορά, αν τον μάθεις να ψαρεύει, θα τρώει σε όλη του τη ζωή". Και αυτός πρέπει να είναι ο στόχος του σύγχρονου σχολείου. να μετατρέψει δηλαδή τους μαθητές σε αλιείς γνώσεων, να μετατρέψει τις έμφυτες ή επίκτητες μαθησιακές δυνατότητες, σε γνωστικές ικανότητες, να μορφώσει το νου του, να διαμορφώσει την ψυχή του, να ηθικοποιήσει τη βούλησή του, να καταξιώσει πολύτροπα και πολυδύναμα την παρουσία του πάνω στη γη.
(Απόσπασμα από κείμενο του Γ. POZOKOY, Φιλολόγου Kαθηγητού.
Α) Να γραφεί η περίληψη του ανωτέρω κειμένου (90 λέξεις)
Β) ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε λέξη: ανάγκη, σύγχρονος
2) Να καταχωρίσετε τη σημασία των παρακάτω λέξεων ή φράσεων: επίκτητος, μέλημα
3) Να σχολιάσετε τη φράση: "Αν προσφέρεις σε κάποιον ψάρια, θα φάει μια φορά, αν τον μάθεις να ψαρεύει, θα τρώει σε όλη του τη ζωή".
Γ) Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα, για να επισημάνετε τους λόγους για τους οποίους το σχολείο πρέπει να καλλιεργεί το κριτικό πνεύμα του μαθητή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου