Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ
(κριτήρια αξιολόγησης)

ΚΕΙΜΕΝΑ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε ένα πρόσφατο οικογενειακό τραπέζι, όπου- κλασικά- κάποιος μεγαλύτερος συγκρούστηκε με κάποιον μικρότερο για θέματα που αφορούσαν τόσο την ιστορία τού τότε, όσο και την τεχνολογία τού τώρα.

Σε κάθε οικογενειακό τραπέζι λοιπόν μπορούμε αν όχι όλοι, τουλάχιστον οι περισσότεροι να καταλάβουμε εμπράκτως τι θα πει χάσμα γενεών, χωρίς λεξιλογικούς όρους και αυστηρές λέξεις.

Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα. Τα πράγματα είναι πλέον διαφορετικά από ό, τι ήταν κάποτε. Οι μεγαλύτεροι είναι πλέον πιο ανεκτικοί με τις μικρότερες ηλικίες, προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και στα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα. Έτσι, κείνη η απόσταση ανάμεσα στις ηλικίες που ονομάζεται χάσμα γενεών φαντάζει όλο και πιο μικρή. 

Δε παύει όμως να υπάρχει. Και όταν υπάρχει αποτελεί πρόβλημα της κοινωνίας που απαιτεί αντιμετώπιση και επίλυση.

Οι νεότεροι, έχοντας γεννηθεί και αναπτυχθεί σε μια εποχή που διαφέρει έντονα από εκείνη των γονέων ή των παππούδων τους, καθώς έρχονται σε επικοινωνία μαζί τους και φτάνουν σε αντίπαλες απόψεις, διακρίνουν σε μεγάλο βαθμό τη διαφορά αυτή. Επομένως, τους δημιουργείται το αίσθημα ότι ζουν σε ένα άφιλο περιβάλλον, όπου δεν υπάρχει κατανόηση και σεβασμός των προβλημάτων και των απόψεών τους. Βλέπουν την κοινωνία που τους παρέδωσαν οι μεγαλύτεροι γεμάτη υποκρισία και αναξιοκρατία. Μια κοινωνία που δεν τους παρέχει τρόπους να εξωτερικεύσουν το «εγώ» τους, τις διαφορετικές τους εφηβικές ανησυχίες.

Οι μεγαλύτεροι με τη σειρά τους, οι πιο «ώριμοι» (όπως θέλουν οι περισσότεροι να χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους), αντιμετωπίζουν τους νεότερους ως πλάσματα αδιάφορα για τα κοινά, χωρίς σεβασμό απέναντι στα δικά τους ιδανικά και τις δικές τους αξίες. Ω ς πλάσματα που εγκαταλείπουν τη θρησκεία και τις αξίες που αυτή πρεσβεύει.

Οι αντίπαλες αυτές απόψεις οδηγούν όπως είναι φυσικό σε κενό επικοινωνίας, σε αμοιβαία αντιπαλότητα και καχυποψία και σε μια διαρκή μάχη απόψεων και ιδανικών.

Ουσιαστικά, ο λόγος αυτής της συνεχούς καχυποψίας και αντιπαλότητας συνδέεται με τη μεγάλη διαφορά της ηλικίας. Όταν η εποχή αλλάζει και εξελίσσεται, είναι φυσικό και οι νεότερες γενιές που αναπτύσσονται να αποκτούν διαφορετικά ιδανικά και προτεραιότητες που συμβαδίζουν με τις ανάγκες της εποχής, αλλά και της κοινωνίας.

Εκείνο που πρέπει να κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν και οι μεν, αλλά και οι δε, είναι η διαφορετικότητα. Γιατί, κάθε γενιά διαθέτει τα δικά της χαρακτηριστικά, τις δικές της βλέψεις για το μέλλον, το δικό της όραμα. Υπάρχει ανάγκη προσέγγισης των γενεών και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω αμοιβαίας κατανόησης και συμβιβασμών. Η ρίψη ευθυνών από τον έναν στον άλλον και η επικράτηση εγωιστικών τάσεων δεν αποφέρουν τίποτε, παρά μόνο επιδείνωση της κατάστασης. Ο διάλογος και η υποχωρητική στάση αποτελούν σχεδόν πάντα το μέσο για τη γεφύρωση οποιασδήποτε ασυμφωνίας, οποιασδήποτε διαφοράς.

Τόσο όμως οι μεγαλύτεροι, όσο και οι μικρότεροι είναι αναγκαίο να παρέχουν, με όποιο μέσο διαθέτουν και με όποιον τρόπο μπορούν, βοήθεια ο ένας στον άλλον. Οι μεγαλύτεροι να τους μεταβιβάζουν μια υγιή παιδεία και οι νεότεροι να τους εξοικειώνουν με ό, τι νέο καταπιάνονται.

Κάθε χάσμα στην κοινωνία αποτελεί πρόβλημα και η κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει ομαλά, μόνο, ενωμένη. Είναι επιτακτική, λοιπόν, η ανάγκη γεφύρωσης του όποιου χάσματος και όλοι πρέπει να συνεισφέρουμε.

Την επόμενη φορά που θα συγκρουστούν οι απόψεις σου με εκείνες κάποιου διαφορετικής ηλικίας, πριν τον κατηγορήσεις και του επιρρίψεις τις ανάλογες «ευθύνες» επανάφερε στη μνήμη σου τις λέξεις: διαφορετικότητα, σεβασμός, κατανόηση.

Μαρία Μακράκη, Frapress.gr Youth Cultural Community,06-01-2017.

Παρατηρήσεις

1η Δραστηριότητα

Α.1. Λαμβάνοντας υπόψη την ακόλουθη φράση: «Εκείνο που πρέπει κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν και οι μεν, αλλά και οι δε, είναι η διαφορετικότητα», να αποδώσετε το νόημά της σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων, αξιοποιώντας τις λέξεις που σας δίνονται παρακάτω (σε οποιοδήποτε τύπο, αριθμό, πτώση): γεφύρωση, συζήτηση, κατανόηση, επικοινωνία, διάλογος.

Μονάδες 10

Α.2. Σε καθεμία από τις προτάσεις που ακολουθούν, να δώσετε το χαρακτηρισμό «ΣΩΣΤΟ» ή «ΛΑΘΟΣ» ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αντίστοιχες προτάσεις του κειμένου.

α. Το χάσμα γενεών σήμερα είναι το ίδιο ακριβώς με αυτό των προηγούμενων χρόνων.

β. Οι ενήλικες ανταποκρίνονται θετικά στα τεχνολογικά δεδομένα.

γ. Οι νέοι αισθάνονται την έλλειψη κατανόησης από τους μεγαλύτερους.

δ. Οι νέοι θεωρούν ότι υπάρχει αναξιοκρατία.

ε. Οι μεγαλύτεροι θεωρούν ότι οι νέοι δεν έχουν ιδανικά και ηθικές αξίες.

Μονάδες 5

2η Δραστηριότητα

Α.3. Να επιλέξετε τον τρόπο ανάπτυξης της 9ης παραγράφου «Εκείνο που πρέπει… διαφοράς» και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

α. αναλογία

β. αιτιολόγηση

γ. παραδείγματα

Μονάδες 5

Α.4. Αφού λάβετε υπόψη τη σημασία που έχουν οι παρακάτω φράσεις στο κείμενο, να σημειώσετε στο τετράδιό σας σε ποιες από αυτές η γλώσσα λειτουργεί δηλωτικά και σε ποιες συνυποδηλωτικά.

α. Διαφορά ηλικίας.

β. Χάσμα γενεών.

γ. Κενό επικοινωνίας.

δ. Βλέψεις για το μέλλον.

ε. Υγιής παιδεία.

Μονάδες 5

Α.5. Να αντιστοιχίσετε καθεμία λέξη της Στήλης Α με τη συνώνυμή της στη Στήλη Β και να σχηματίσετε μία πρόταση με καθεμία από τις λέξεις της στήλης Α. (Μπορείτε να μεταβάλετε την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο αντίστοιχα.)

ΣΤΗΛΗ Α	ΣΤΗΛΗ Β
1. βλέψεις	α. εναντίωση
2. απόσταση	β. υποχωρητικοί
3. αντιπαλότητα	γ. εκφράσουν
4. εξωτερικεύσουν	δ. προσδοκίες
5. ανεκτικοί	ε. χάσμα

3η Δραστηριότητα

Α.6. Στο πνευματικό κέντρο του Δήμου σας πραγματοποιείται εκδήλωση με θέμα «Η διάσταση ανάμεσα στους νεότερους και τους παλαιότερους». Έχετε κληθεί ως εκπρόσωπος του σχολείου σας να απευθύνετε σύντομη ομιλία (200 λέξεις) για τα αίτια της έλλειψης επικοινωνίας μεταξύ των δύο γενεών.

Μονάδες 20

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό σημείωμα

Η Αλεξάνδρα Μητσιάμη , φιλόλογος, είναι βραβευμένη με το Κρατικό Βραβείο Εφηβικής –Νεανικής Λογοτεχνίας 2015.

Κεντρικοί ήρωες του αποσπάσματος που σας δίνεται είναι μία κόρη έφηβη και μία μάνα, μέσα σε μία καθημερινότητα όπου ζουν άλλοτε μονιασμένες και άλλοτε αντιμέτωπες. Το θέμα βάσει του οποίου εξελίσσεται το μυθιστόρημα είναι η σχέση ανάμεσά τους.

Να με αντέχεις

Ποτέ δεν μου αρέσουν οι προετοιμασίες για τη βραδινή έξοδο. Κρατούν πολύ κι έχουν αμφίβολα αποτελέσματα. Πολλές φορές είναι σαν να πρέπει να φορέσω ένα κοστούμι που μέσα του θα αρέσω στους άλλους αλλά, όταν τελικά κοιταχτώ στον καθρέφτη, δεν θα αρέσω στον εαυτό μου. Γι’ αυτό κάνω τα ελάχιστα. Κυρίως προσπαθώ εδώ και ώρα να τακτοποιήσω τη φράντζα μου, που μάλλον πρέπει να παραδεχτώ ότι δεν ήταν από την αρχή η σωστή επιλογή. Χρησιμοποιώ μασιά και μετά πιστολάκι με βούρτσα για καλύτερα αποτελέσματα. Η μαμά μου λέει ότι στο τέλος θα τα καταστρέψω τα μαλλιά μου. Κι εγώ δεν θέλω να έχει δίκιο και φωνάζω: «Πότε έφτιαξες εσύ τη φράντζα σου για να ξέρεις, μαμά;».

Ετοιμάζομαι να βγω. Είναι Παρασκευή βράδυ κι έχω σε μισή ώρα ραντεβού. Κανονικά έπρεπε να βιάζομαι. Δεν είναι ωραίο να σε περιμένουν οι φίλες σου, ειδικά όταν είσαι ύποπτη για πιθανές καθυστερήσεις. Αλλά το μολύβι των ματιών είναι μικρό και θέλει ξύσιμο και δεν βρίσκω το άρωμα της μαμάς που, συνήθως, είναι μέσα στο ντουλαπάκι. Βλέπω, όμως, το βραχιόλι της που έψαχνα. Δανείζομαι διάφορα χωρίς να ρωτάω. Έτσι κι αλλιώς εκείνη φοράει ελάχιστα και βγαίνει σπάνια για να χρειάζεται πιο πολλά.

Βέβαια ξέρω τι θα πει πάλι μόλις δει το μοβ κραγιόν και τα μαύρα ρούχα μου: «Το πένθος της εφηβείας» και θα με εκνευρίσει αφάνταστα. Κι εμένα δεν μ’ αρέσουν οι χρωματικές επιλογές της, αλλά δεν κάνω σχόλια.

Σήμερα θα πάμε Υδρόγειο. Έχει ένα live με νεανικά συγκροτήματα. Παίζουν διάφοροι γνωστοί και φίλοι: οι Narrow minded ειδικά και ο Αλέξης ειδικότερα. Εννοείται, ροκ μουσική στο όρθιο με συνοδεία αλκοόλ και μπόλικου καπνού. Όμως, εγώ δεν πίνω ιδιαίτερα και δεν καπνίζω καθόλου, γι’ αυτό σε τέτοιους χώρους δυσκολεύομαι.

Οι περισσότεροι από τους άλλους καπνίζουν και όχι μόνο στα live. Η Ρόζα μάλιστα καπνίζει και πίσω από το σχολείο, στη γωνιά που έχουν μετατρέψει σε καπνιστήριο οι μεγαλύτεροι της τρίτης. Εγώ δεν θα μπορούσα ούτε να το διανοηθώ. Να τραβάω τζούρες με το στομάχι μου κόμπο μην περάσει ο Εγγαστρίμυθος στην εφημερία του και με πιάσει στα πράσα. Θα κατέβαζε το κεφάλι και σαν να μου ζητούσε συγγνώμη, με το γνωστό υποτακτικό του ύφος, θα μου έλεγε «Λυπάμαι, δεσποινίς, αλλά ξέρετε...» και θα με πήγαινε στη Λύκαινα. Κι αυτή αντιδράει πάντα σαν να έχεις κάνει ένα πραγματικό έγκλημα, όταν παρουσιάζεσαι στο γραφείο της.

Και ποιος αντέχει μετά την κατήχησή της σε μεγαφωνική σύνδεση, έτσι που όλοι, καθηγητές και συμμαθητές, να μαθαίνουν τις λεπτομέρειες του παραστρατήματός σου μεγεθυμένες από τις δικές της υπερβολές; Και ποιος αντέχει την ώρα που θα σηκώσει το τηλέφωνο και σαν εισαγγελέας την πιο κρίσιμη στιγμή της αγόρευσης θα τσιρίξει: «Κυρία Πετροπούλου, ξέρετε ότι σήμερα πιάσαμε την κόρη σας να καπνίζει;».

Καημένη μαμά, όχι, δεν θα σ’ το έκανα ποτέ αυτό το κακό: να γίνω η αιτία να σε σηκώσει η βάρβαρη φωνή της από την ευγενική σου μετάφραση. Να σε βγάλει η εξουσιαστική τσιρίδα της από τον κόσμο των μυθιστορημάτων που τόσο αγαπάς.

Ούτε και τώρα θέλω να σε φέρω σε δύσκολη θέση. Γι’ αυτό δε θα περιμένω να βγεις από την τουαλέτα. «Γεια σου, μανούλα» φωνάζω δυνατά «θα τα πούμε στην επιστροφή» και κλείνω την τελευταία σου ερώτηση, «Τι ώρα θα γυρίσεις;», πίσω από την εξώπορτα.

Καλύτερα να μη με δεις. Θα θεωρήσεις πάλι υπερβολικό το βάψιμό μου και θα αισθανθείς άσχημα. Θ’ ανησυχήσεις για την κόρη σου και για τις dark προτιμήσεις της, που τελευταία πληθαίνουν. Θα φοβηθείς μην είμαι πιο προκλητική απ’ ό, τι πρέπει και θα σκεφτείς αν δικαιολογείται η εμπιστοσύνη σου.

Άλλωστε, αν σε περιμένω, θα ξεπεράσω κατά πολύ το ακαδημαϊκό τέταρτο στο ραντεβού μου.

Παρατηρήσεις

1η Δραστηριότητα

Β.1. α Σε καθεμία από τις προτάσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «ΣΩΣΤΟ» ή «ΛΑΘΟΣ» ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι.

α. Στην ηρωίδα δεν αρέσουν οι δραστηριότητες οργάνωσης της βραδινής εξόδου.

β. Η έφηβη δεν επιθυμεί να προβεί σε παραβατική συμπεριφορά, μόνο λόγω φόβου.

γ. Η κοπέλα απομακρύνεται από το σπίτι βιαστικά πριν έρθει αντιμέτωπη με το κριτικό βλέμμα της μητέρας της.

Μονάδες 5

β Στο απόσπασμα που σας δόθηκε ποια είναι η στάση της κόρης απέναντι στη μάνα; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Μονάδες 10

2η Δραστηριότητα

Β.2.

α. Στην αφήγηση κυριαρχεί το α΄ ενικό πρόσωπο. Ποιος είναι ο ρόλος του;

Μονάδες 5

β. Στην αφήγηση κυριαρχεί ο ενεστώτας. Τι εξυπηρετεί η επιλογή αυτή;

Μονάδες 5

Β.3. Να εντοπίσετε 2 σημεία του κειμένου που αποδίδουν ειρωνεία και να αναδείξετε τη σημασία της.

Μονάδες 5

3η Δραστηριότητα

Β.4. Ποιο είναι το μυστικό για μία υγιή σχέση γονέα και εφήβου; Ποια συμβουλή θα δίνατε στην ηρωίδα για το ζήτημα αυτό; Να γράψετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 100 -150 λέξεων.

Μονάδες 20

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1η Δραστηριότητα

Α.1 Στη σημερινή εποχή είναι απαραίτητο να αντιληφθούμε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη γεφύρωσης του χάσματος των γενεών. Συγκεκριμένα, και οι δύο πλευρές πρέπει να δείχνουν διάθεση για συζήτηση και κατανόηση στα προβλήματα των άλλων. Για να γίνει βέβαια αυτό επιβάλλεται η διαρκής επικοινωνία ανάμεσά τους. Έτσι, μέσω του διαλόγου θα μπορέσει η κάθε γενιά να αντιληφθεί τις σκέψεις της άλλης και θα περιοριστούν τα προβλήματα.

Α.2. α. ΛΑΘΟΣ (έτσι εκείνη… μικρή) Παράγραφος 2η.

β. ΣΩΣΤΟ (προσαρμόζονται … επιτεύγματα) Παράγραφος 2η.

γ. ΣΩΣΤΟ ( όπου δεν … απόψεών τους) Παράγραφος 3η.

δ. ΣΩΣΤΟ ( βλέπουν …αναξιοκρατία) Παράγραφος 3η.

ε. ΣΩΣΤΟ (χωρίς σεβασμό … αξίες) Παράγραφος 4η.

2η Δραστηριότητα

Α.3. Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση.

Στη Θεματική περίοδο (εκείνο … διαφορετικότητα) διατυπώνεται ένα ερώτημα σχετικά με την αναγκαιότητα συνειδητοποίησης της διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα σε νέους και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Στις Λεπτομέρειες/Σχόλια (Γιατί … διαφοράς) η άποψη αιτιολογείται με βάση συγκεκριμένα στοιχεία.

Ενδεικτική λέξη :Γιατί

Α.4. α. Δηλωτικά

β. Συνυποδηλωτικά

γ. Συνυποδηλωτικά

δ. Συνυποδηλωτικά

ε. Συνυποδηλωτικά

Α5. 1δ, 2ε, 3α, 4γ, 5β.

α. Οι νέοι πρέπει να έχουν υψηλές βλέψεις για το μέλλον τους.

β. Η απόσταση που χωρίζει την παλαιά από τη νέα γενιά μπορεί να γεφυρωθεί.

γ. Η αντιπαλότητα των νέων με το κατεστημένο θεωρείται φυσιολογικό φαινόμενο.

δ. Οι γονείς οφείλουν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, στο πλαίσιο του ουσιαστικού ενδιαφέροντος για τα παιδιά τους.

ε. Οι πραγματικά μορφωμένοι άνθρωποι είναι ανεκτικοί απέναντι στη διαφορετικότητα.

3η Δραστηριότητα

Α.6. Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητοί συμμαθητές,

- Η νέα γενιά ζει τη ζωή της σε νέα φάση του ιστορικού χρόνου και είναι φυσικό να ενεργεί και να αισθάνεται διαφορετικά από την προγενέστερη. Από τη φύση τους οι νέοι είναι ορμητικοί, απόλυτοι, ανήσυχοι και απαιτητικοί. Επιθυμούν να δημιουργήσουν καινούριο κόσμο. Ο ενήλικος, όμως, είναι συχνά μεγάλος νοσταλγός του παρελθόντος, απρόθυμος να ζει με νέες αντιλήψεις και τρόπους συμπεριφοράς που τον ενοχλούν και μερικές φορές τον εξοργίζουν.

- Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής επιφορτίζουν την καθημερινότητα με πολλαπλές υποχρεώσεις, πίεση και άγχος. Τα μέλη της οικογένειας απομακρύνονται από το σπίτι, που κάποτε ήταν εστία. Δεν αφιερώνεται χρόνος για επικοινωνία και δεν υπάρχει και η διάθεση για αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς.

- Οι ραγδαίες πολιτισμικές διαφοροποιήσεις στον τρόπο ζωής, βρίσκουν ανέτοιμους τους γονείς για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που απασχολούν τα παιδιά τους και εύκολα συγκρούονται μαζί τους. Οι μορφές της ζωής αλλάζουν με μεγάλη ταχύτητα, ώστε ακόμη και μέσα στην ίδια γενιά να εμφανίζονται βασικές διαφοροποιήσεις.

- Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, ο πλουραλισμός πληροφοριών, που διοχετεύονται από τα μέσα πληροφόρησης, έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του νέου. Η αδυναμία των παλαιότερων να αφομοιώσουν τις αλματώδεις εξελίξεις, η δημιουργία, εξαιτίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, μιας παγκόσμιας κοινότητας ιδεών που μοιράζονται οι νέοι με τους συνομηλίκους τους, επηρεάζουν καταλυτικά τις μεταξύ των γενεών σχέσεις.

- Ο νέος αμφισβητεί έντονα το κατεστημένο, λόγω των ιδιαίτερα αυξημένων προβλημάτων που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Οι νέοι, καθώς μεγαλώνουν, ανακαλύπτουν πως οι μεγάλοι τούς παρουσιάζουν έναν κόσμο που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Νιώθουν, λοιπόν, απογοήτευση που την ακολουθεί η οργή και η αποδοκιμασία.

Σας ευχαριστώ

για την προσοχή σας.

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1η Δραστηριότητα

Β.1.α.

α. Σωστό

β. Λάθος

γ. Σωστό

β. Η σχέση μητέρας και κόρης είναι μία σχέση με διαχρονική θεματική. Η έφηβη ηρωίδα βλέπει τον κόσμο από διαφορετική γωνία. Θεωρεί ότι η μητέρα της αδυνατεί να την καταλάβει. Ασφυκτιά και αγανακτεί. Θέλει να αποδείξει ότι τα καταφέρνει μόνη της. Επιθυμεί να επαναστατήσει απέναντι σε καθετί αντισυμβατικό που εκπροσωπεί η παλαιά γενιά. Παρ’ όλα αυτά, κατανοεί τις διαφορετικές αντιλήψεις των ενηλίκων και συμβιβάζεται στο όνομα της γονεϊκής αγάπης.

2η Δραστηριότητα

Β.2.α. Το α΄ ενικό πρόσωπο προσδίδει ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Προβάλλεται η προσωπική θέση της ηρωίδας με ευδιάκριτα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Χρωματίζεται το ύφος με εξομολογητική διάθεση.

β. Ο ενεστώτας είναι ο χρόνος που δηλώνει μία πράξη που γίνεται στο παρόν. Με τη χρήση του παρουσιάζεται η δράση της ηρωίδας, τα συναισθήματα, οι σκέψεις της. Το περιεχόμενο του ρήματος παρουσιάζεται ως υφιστάμενο, εξελισσόμενο στο παρόν. Τελικά, ο ενεστώτας που κυριαρχεί κάνει την ιστορία να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, με την εγγύτητα και την αμεσότητα του παρόντος.

Β.3. Σημεία ειρωνείας :

α. «Πότε έφτιαξες εσύ τη φράντζα σου για να ξέρεις μαμά;».

β. «Το πένθος της έφηβης».

γ. «Και ποιος αντέχει την ώρα… καπνίζει» .

Ειρωνεία είναι μία δήλωση που υπονομεύεται από το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται. Η ηρωίδα με τη χρήση της σαρκάζει, αποδοκιμάζει έμμεσα πρόσωπα, αντιτίθεται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές τους.

3η Δραστηριότητα

Β.4.

- Το πρώτο βήμα για την προσέγγιση οφείλουν να το κάνουν οι ώριμοι, καθώς έχουν ήδη περάσει από το στάδιο της νεότητας και είναι σε θέση να δείξουν κατανόηση και διαλλακτικότητα. Οφείλουν να αποβάλουν την υπερβολική συντηρητικότητα, να μετριάσουν τη συνήθειά τους να διδάσκουν και συνεχώς να συμβουλεύουν τους νέους και να την αντικαταστήσουν με το παράδειγμά τους. Συγκεκριμένα, να πάψουν να είναι αδιάλλακτοι και περιφρονητές των νέων, να κατανοήσουν τα προβλήματά τους και την ιδιαιτερότητα της ηλικίας τους.

- Όπως και οι νέοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν το πείσμα και με σεβασμό να προσεγγίσουν τη μεγαλύτερη γενιά και να παραδειγματιστούν από την στάση και τις συμβουλές της.

- Νέοι και μεγαλύτεροι να εγκαταλείψουν τις ανταγωνιστικές τάσεις για επικράτηση, να υιοθετήσουν την άποψη πως το καλύτερο μέσο επίλυσης των διαφορών είναι ο διάλογος, η αλληλοκατανόηση, ο αλληλοσεβασμός, η αμοιβαία αναγνώριση των δικαιωμάτων.

- Επιβάλλεται και οι δύο πλευρές να κατανοήσουν πως, για να υπάρξει ανάπτυξη και πρόοδος, πρέπει να συνδυαστεί το παρελθόν με το παρόν. Απαιτείται επομένως, αμοιβαία εμπιστοσύνη, διάλογος μεταξύ των δύο γενεών και καλή θέληση.

[Θέματα ΟΕΦΕ 2019]

ΚΕΙΜΕΝΟ

Χάσµα Γενεών

* Το κείµενο και οι ασκήσεις (εκτός απ’ όσες σηµειώνονται µε αστερίσκο) προέρχονται από τα

διαγωνίσµατα 4612, 4613 και 4615 της Τράπεζας Θεµάτων. [από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ]

Ένα από τα προβλήµατα που απειλεί τον πολιτισµό µας είναι η διαφαινόµενη έχθρα µεταξύ των γενεών. Η στάση σηµαντικού µέρους των νέων απέναντι στους βιολογικούς τους φορείς είναι στάση, όχι απλώς κριτική, αλλά υπεροψίας και απόρριψης. Θυµίζει την εχθρική αντίδραση, που έχει, αδικαιολόγητα µερικές φορές, µια πολιτισµική εθνότητα εναντίον µιας άλλης, ξένης εθνότητας. Ιδιαίτερα η νεολαία που επαναστατεί, επιδιώκει να κρατηθεί, όσο µπορεί, πιο µακριά από τη γενιά των γονιών της. Όχι απλώς αγνοώντας την παραδοσιακή συµπεριφορά της, αλλά παρατηρώντας προσεκτικά όλες τις λεπτοµέρειές της και κάνοντας ακριβώς το αντίθετο.

Ασφαλώς, η νεολαία έχει λόγους να πολεµά τις διάφορες παθογένειες της κοινωνίας, γιατί πράγµατι αυτές υπάρχουν. Μάλιστα, όσο διάστηµα αυτός ο «πόλεµος» θα διενεργείται πολιτικά, σε σηµείο που να µη χάνεται η ικανότητα του διαλόγου, η νεολαία θα συµβάλλει στην αναγέννηση της κοινωνίας. Είναι ανάγκη, όµως, να διδαχτεί στο σχολείο και στη ζωή ότι είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να καταργήσουµε µε τρόπο αυθαίρετο στοιχεία του πολιτισµού µας, χωρίς να γνωρίζουµε τις επιπτώσεις τους στην πορεία της κοινωνίας µας. Άλλωστε, η επιλογή των διατηρητέων γνώσεων και στάσεων είναι αποτέλεσµα πολύχρονης δοκιµασίας.

Από την άλλη πλευρά, οι µεγαλύτεροι πρέπει να προβληµατιστούν και να πείσουν! Ποιον; Τη νεολαία. Μια νεολαία που τα µέλη της δεν ενθουσιάζονται πάντα από το σχολείο, που ανάγουν µερικές φορές την παρέα σε κέντρο της ζωής τους και που κάποτε φυλακίζονται σε ευτελείς φοβίες και κοινοτοπίες. Είναι, αλήθεια, δύσκολο εµείς οι µεγαλύτεροι να πείσουµε τους νέους ότι η ανάπτυξη του πολιτισµού µας δηµιούργησε αξίες αναντικατάστατες και αξιοσέβαστες. Πρέπει, όµως, να πείσουµε τους νέους ότι µόνο, όταν σέβεσαι την ιστορική διαδροµή της κοινωνίας σου, τους θεσµούς, τις αρχές της δηµοκρατίας, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις σου και, ότι µόνο όταν υπεύθυνα και γόνιµα αµφισβητείς, µπορείς να ελπίζεις και να αισιοδοξείς. Πρέπει, λοιπόν, εµείς οι

µεγαλύτεροι να δώσουµε το παράδειγµα, γιατί το µήνυµα για το µέλλον το µεταφέρει η νεολαία.

Χρήστος Μασσαλάς, www.makthes.gr, 03-10-2009 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

(επιλέξτε µία άσκηση από κάθε θέµα)

ΘΕΜΑ Α1. (µονάδες 15)

[α]* Ποια είναι, σύµφωνα µε τον αρθρογράφο, η στάση των νέων απέναντι στους µεγαλύτερους και ποιες οι συνέπειές της; (60 έως 80 λέξεις)

[β] Γιατί, σύµφωνα µε την άποψη του συγγραφέα, υπάρχει «έχθρα µεταξύ των γενεών»; (60 έως 80 λέξεις)

[γ] Ποιες είναι οι προτροπές του συγγραφέα προς τη νεολαία και ποιες προς τους µεγαλύτερους; (60 έως 80 λέξεις)

ΘΕΜΑ Α2. (µονάδες 10)

[α] Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο σε καθεµία από τις παραγράφους του κειµένου.

[β] Ποια είναι τα δοµικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου («Από την άλλη... νεολαία») του κειµένου; 

[γ]* Να εντοπίσετε τις λέξεις µε τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στο εσωτερικό της β’ παραγράφου («Ασφαλώς ... δοκιµασίας») του κειµένου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. 

ΘΕΜΑ Β1. (µονάδες 15)

[α] «Μόνο όταν υπεύθυνα και γόνιµα αµφισβητείς, µπορείς να ελπίζεις και να αισιοδοξείς»: Χρησιµοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δηµιουργήσετε µια παράγραφο 40 έως 50 λέξεων.

[β] Να δηµιουργήσετε από µία πρόταση µε καθεµιά συνώνυµη λέξη ή ισοδύναµη φράση των λέξεων µε έντονη γραφή, µε βάση τη σηµασία τους στο κείµενο: «επιδιώκει», «συµβάλλει», «ανάγκη», «γνωρίζουµε», «πρέπει».

[γ] Να δηµιουργήσετε από µία πρόταση µε κάθε αντώνυµο των παρακάτω υπογραµµισµένων λέξεων του κειµένου: «χάνεται», «γνωρίζουµε», «πολύχρονης», «φυλακίζονται», «υπεύθυνα».

ΘΕΜΑ Β2. (µονάδες 10)

[α] Να επισηµάνετε στο κείµενο δύο παραδείγµατα µεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

[β] Για ποιους λόγους ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο («Από την άλλη ... νεολαία) του κειµένου χρησιµοποιεί α’ πληθυντικό και β’ ενικό πρόσωπο;

[γ]* Να εντοπίσετε την παροµοίωση της α’ παραγράφου του κειµένου, να καταγράψετε το αναφορικό και το δεικτικό µέρος της και να ερµηνεύσετε τη χρήση της.

ΘΕΜΑ Γ. (µονάδες 50)

[α]* Σε µια ηµερίδα που διοργανώνει ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεµόνων του σχολείου µε θέµα «∆ιάλογος δύο γενεών» εκθέτετε τις απόψεις σας ως εκπρόσωποι των συµµαθητών σας. Στην παρέµβασή σας (περίπου 450 λέξεις σε γραπτό λόγο) αναλύετε τους λόγους που προκαλούν τη διάσταση απόψεων και συµπεριφορών µεταξύ της γενιάς σου και των µεγαλύτερων και προτείνετε τρόπους προσέγγισης των δύο γενεών.

[β]* Σε µια ηµερίδα που διοργανώνει ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεµόνων του σχολείου µε θέµα «∆ιάλογος δύο γενεών» εκθέτετε τις απόψεις σας ως εκπρόσωποι των συµµαθητών σας. Στην παρέµβασή σας (περίπου 450 λέξεις σε γραπτό λόγο), αναλύετε τη στάση των σηµερινών νέων απέναντι στις κατεστηµένες αντιλήψεις της κοινωνίας των µεγάλων και προτείνετε τρόπους, ώστε η αµφισβήτηση της νέας γενιάς να είναι γόνιµη και εποικοδοµητική. 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α1. 

[α]* Η στάση των νέων απέναντι στους μεγαλύτερους είναι, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, εχθρική. Οι νέοι, δηλαδή όχι μόνο αγνοούν και κρίνουν τη συμπεριφορά των ενηλίκων, αλλά την απορρίπτουν, ορισμένες φορές μάλιστα επιθετικά. Η στάση αυτή, όσο δε διακόπτει τον διάλογο μεταξύ των γενεών, μπορεί να λειτουργήσει ανανεωτικά για την κοινωνική και πολιτική ζωή. Μπορεί, ωστόσο, να προκαλέσει και προβλήματα, εάν άκριτα και «βίαια» καταργηθούν παραδοσιακά στοιχεία του πολιτισμού μιας κοινωνίας που δεν έχουν χάσει την αξία τους στον σύγχρονο κόσμο. 

[β] Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, για την έχθρα ανάμεσα στις γενιές ευθύνονται και οι νέοι και οι μεγαλύτεροι. Από τη μία πλευρά, οι νέοι θεωρούν υπεύθυνους τους μεγαλύτερους για όλες τις παθογένειες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής και «φυσιολογικά» απορρίπτουν αυτούς και τις συμπεριφορές τους. Από την άλλη, οι μεγαλύτεροι δεν κατάφεραν να πείσουν τη νέα γενιά πως ο κόσμος που δημιούργησαν είναι αξιόλογος και πολλές από τις αξίες του αναντικατάστατες. 

[γ] Ο συγγραφέας του κειμένου προτρέπει τους νέους και τους μεγαλύτερους να συμβάλουν από κοινού στη γεφύρωση του χάσματος που τους χωρίζει. Από τη μια, συμβουλεύει τους νέους να κατανοήσουν πως η «βίαιη» ρήξη με το παρελθόν θα προκαλέσει στεβλώσεις και μόνο η γόνιμη αμφισβήτηση μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την κοινωνική και πολιτική ζωή. Από την άλλη, προτρέπει τους μεγαλύτερους να κάνουν διάλογο με τη νέα γενιά, προσπαθώντας να την πείσουν πως πολλές από τις παραδοσιακές αξίες του πολιτισμού μας είναι πράγματι αναντικατάστες. 

ΘΕΜΑ Α2. 

[α] §1 («Ένα από τα προβλήματα ... ακριβώς το αντίθετο»): Η εχθρότητα των νέων απέναντι στους μεγαλύτερους. 

§2 («Ασφαλώς, η νεολαία ... πολύχρονης  δοκιμασίας»): Προτροπή προς τους νέους. 

§3 («Από την άλλη πλευρά, ... η νεολαία»): Προτροπή προς τους μεγαλύτερους. 

[β] Δομικά στοιχεία γ’ παραγράφου: 

1) Θεματική πρόταση: «Από την άλλη πλευρά ... και να πείσουν!». 

2) Λεπτομέρειες: «Ποιον ... και να αισιοδοξείς». 

3) Κατακλείδα: «Πρέπει ... η νεολαία». 

[γ]* Η συνοχή στο εσωτερικό της β’ παραγράφου επιτυγχάνεται με τις διαρθρωτικές λέξεις «Μάλιστα», «όμως» και «Άλλωστε» με τη χρήση των οποίων δηλώνονται οι νοηματικές σχέσεις της επιβεβαίωσης – έμφασης, της αντίθεσης και της σύζευξης – προσθήκης αντίστοιχα. 

ΘΕΜΑ Β1. 

[α] «Μόνο όταν υπεύθυνα και γόνιμα αμφισβητείς, μπορείς να ελπίζεις και να αισιοδοξείς». Διότι η άγονη αμφισβήτηση και η ρήξη με το παρελθόν στερεί από τον σύγχρονο πολιτισμό την πείρα που συσσωρεύτηκε στη διάρκεια των αιώνων και, περιορίζει, επομένως, την ικανότητά του αφενός να εμπνέεται από αυτό, αφετέρου να αποφεύγει την επανάληψη των λαθών που έγιναν σε αυτό. Άρα, η πρόοδος ενός πολιτισμού προϋποθέτει την κριτική αποτίμηση και όχι την ισοπέδωση της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

[β] Ό,τι επιζήτησε (= επιδιώκει) στη ζωή του το πέτυχε. Ο τουρισμός συνεισφέρει (= συμβάλλει) σημαντικά στον κρατικό προϋπολογισμό. Είναι επιβεβλημένο (= ανάγκη) να αγωνιστούμε για την προάσπιση των δικαιωμάτων μας. Ο λαός που δεν ξέρει (= γνωρίζουμε) το παρελθόν του είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει. Επιβάλλεται (= πρέπει) να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των γενεών. 

[γ] Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι δύσκολο να ανακαλύψει (≠ χάνεται) το πραγματικό νόημα της ζωής. Η νέα γενιά αγνοεί (≠ γνωρίζουμε) την πολιτιστική κληρονομιά του λαού μας. Ο βραχυχρόνιος (≠ πολύχρονης) δανεισμός επιβαρύνει το εξωτερικό χρέος της χώρας. Η παιδεία απελευθερώνει (≠ φυλακίζονται) τον άνθρωπο από τα δεσμά της προκατάληψης. Το αλκοόλ δεν πρέπει να καταναλώνεται ανεύθυνα (≠ υπεύθυνα). 

ΘΕΜΑ Β2. 

[α] Δύο παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο είναι: «όσο διάστημα αυτός ο πόλεμος θα διενεργείται πολιτικά», «φυλακίζονται σε ευτελείς φοβίες και κοινοτοπίες». Με τη χρήση αυτή του λόγου δηλώνεται εμφατικά η ένταση του χάσματος των γενεών και οι επιπτώσεις των αδυναμιών της εκπαίδευσης για τους νέους κι έτσι αυξάνεται η πειστικότητα των επιχειρημάτων του συγγραφέα. 

[β] Με το α’ πληθυντικό πρόσωπο (π.χ. «να πείσουμε τους νέους») δηλώνεται η συλλογική ευθύνη των μεγαλύτερων για τη γεφύρωση του χάσματος των γενεών, ενώ με το β’ ενικό (π.χ. «μπορείς να ελπίζεις») ο λόγος αποκτά αμεσότητα και συμβουλευτικό χαρακτήρα. 

[γ]* Αναφορικό μέρος: «Θυμίζει την εχθρική αντίδραση ... ξένης εθνότητας». Δεικτικό μέρος: «Η στάση σημαντικού μέρους ... και απόρριψης». Με την παρομοίωση ο λόγος αποκτά αμεσότητα και ζωντάνια και τα νοήματα γίνονται ευκολότερα αντιληπτά από τον αναγνώστη. 

ΘΕΜΑ Γ. [α]* Προσφώνηση: Αξιότιμοι γονείς και κηδεμόνες, αγαπητοί καθηγητές, φίλοι συμμαθητές, κυρίες και κύριοι. 

1 η παράγραφος (πρόλογος): 1) Παρουσίαση της περίστασης επικοινωνίας (ημερίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων με θέμα «διάλογος δύο γενεών» στην οποία παρεμβαίνει ο εκπρόσωπος των μαθητών). 2) Αναφορά στον σκοπό: Η έκφραση των απόψεων της νέας γενιάς για τη σχέσης της με τους μεγαλύτερους. 

2 η παράγραφος (μεταβατική): 

1) Επιβεβαίωση δεδομένου (διάσταση απόψεων και συμπεριφορών μεταξύ των δύο επάλληλων γενεών): διαφορές στον τρόπο ζωής (γλώσσα, ενδυμασία, διασκέδαση κτλ.), τις αξίες, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις πολιτικές απόψεις κτλ. 

2) 1η Αποδεικτέα Θέση: Η διάσταση των γενεών οφείλεται σε υποκειμενικούς και αντικειμενικούς παράγοντες. 

3 η παράγραφος (Ζητούμενο 1 – Α’): Υποκειμενικοί παράγοντες 

1) Βιολογικοί: οι νέοι βρίσκονται σε περίοδο έντονων βιολογικών αλλαγών → συσσώρευση ενέργειας → τάση για αλλαγή ≠ οι ενήλικοι βρίσκονται σε περίοδο βιολογικής σταθερότητας ή παρακμής → ανάγκη για σταθερότητα, δυσπιστία απέναντι σε κάθε αλλαγή που ταράζει την ηρεμία. 2) Προσωπικότητα: οι νέοι διαθέτουν ελάχιστες εμπειρίες ζωής → πίστη στο απόλυτο, αγνότητα, συναισθηματισμός, αυθορμητισμός, αισιοδοξία κτλ. ≠ οι ενήλικοι διαθέτουν πείρα → σκεπτικισμός, κυνισμός, υπολογισμός, διστακτικότητα, απαισιοδοξία κτλ. 

4 η παράγραφος (Ζητούμενο 1 – Β’): Αντικειμενικοί παράγοντες 

1) Συνθήκες ζωής: στερήσεις και αυταρχισμός για τους ενηλίκους στη δική τους εφηβική ηλικία ≠ ασφάλεια και ανέσεις για τους σημερινούς νέους → αδυναμία των ενηλίκων να κατανοήσουν τα προβλήματα της σημερινής νέας γενιάς. 

2) Ανεξαρτησία των νέων: καλά ενημερωμένη και ανεξάρτητη νεολαία → άρνηση να αποδεχτεί την αυθεντία των μεγάλων και αμφισβήτηση των αντιλήψεών της. 

5 η παράγραφος (μεταβατική): 

1) Συμπέρασμα: είναι λογική και αναμενόμενη η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ νέων και μεγαλύτερων. 

2) 2η Αποδεικτέα Θέση: η επικοινωνία μπορεί να αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό με αμοιβαίες υποχωρήσεις. 

6 η παράγραφος (Ζητούμενο 2 – Α’): Η ευθύνη των μεγαλύτερων 

1) Προσπάθεια κατανόηση της νέας γενιάς και των προβλημάτων της, διάθεση ειλικρινούς διαλόγου και συνεννόησης. 

2) Δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των νέων: ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων → ωριμότητα και υπευθυνότητα των νέων. 

3) Συμμετοχικοί θεσμοί για τη νέα γενιά → μετατροπή της άρνησης σε συνεργασία. 

7 η παράγραφος (Ζητούμενο 2 – Β’): Η ευθύνη των νέων 

1) Κατανόηση της ιστορικότητας του χάσματος των γενεών → ήπια αμφισβήτηση των μεγαλύτερων. 2) Γόνιμη αμφισβήτηση: γνώση των προβλημάτων και αντιπρόταση λύσεων. 

8 η παράγραφος (επίλογος): 

1) Συμπέρασμα: η διάσταση των γενεών θα υπάρχει όσο υπάρχουν νέοι και ενήλικες. 

2) Αναφορά στον σκοπό: η γεφύρωση του χάσματος προϋποθέτει καλή πίστη και αμοιβαία κατανόηση ειδικά όμως από τους πιο έμπειρους ενηλίκους. 

 Επιφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας. 

[β]* Προσφώνηση: Αξιότιμοι γονείς και κηδεμόνες, αγαπητοί καθηγητές, φίλοι συμμαθητές, κυρίες και κύριοι. 1 η παράγραφος (πρόλογος): 

1) Παρουσίαση της περίστασης επικοινωνίας (ημερίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων με θέμα «διάλογος δύο γενεών» στην οποία παρεμβαίνει ο εκπρόσωπος των μαθητών). 

2) Αναφορά στον σκοπό: Η έκφραση των απόψεων της νέας γενιάς για την αμφισβήτηση των νέων. 

2 η παράγραφος (μεταβατική): 

1) Επιβεβαίωση δεδομένου (κατεστημένες αντιλήψεις της κοινωνίας των μεγάλων): τα στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί και αναπαράγονται «εθιμικά» για την ηθική, τον τρόπο ζωής, τις ανθρώπινες σχέσεις, την πολιτική κτλ. 

2) 1η Αποδεικτέα Θέση: οι σημερινοί νέοι επηρεάζονται από τις συνθήκες που επικρατούν στον σύγχρονο κόσμο (ανάπτυξη της τεχνολογίας, φτώχεια, παγκοσμιοποίηση κτλ.) και διαμορφώνουν ανάλογα τη στάση τους απέναντι στην κοινωνία των μεγάλων. 

3 η παράγραφος (Ζητούμενο 1 – Α’): Αδιαφορία – συμβιβασμός 

1) Στάση: α. Αδιαφορία για τις κοινές υποθέσεις και ιδιώτευση. β. Αναπαραγωγή των κυρίαρχων κοινωνικών προτύπων (ατομικισμός, υπερκατανάλωση, αμοραλισμός κτλ.). 

2) Αίτιο: Παγκόσμια κυριαρχία της μαζικής κουλτούρας και των καταναλωτικών προτύπων της. 

4η παράγραφος (Ζητούμενο 1 – Β’): Άγονη αμφισβήτηση 

1) Στάση: α. Αντικοινωνικές και αποκλίνουσες συμπεριφορές (π.χ. χουλιγκανισμός, τοξικομανία). β. Στράτευση σε εξτρεμιστικές οργανώσεις (π.χ. ρατσιστικές) που μάχονται τους δημοκρατικούς θεσμούς. γ. Μηδενισμός και άρνηση αξιοποίησης της εμπειρίας των μεγάλων. 

2) Αίτιο: Κρίση των ιδεολογιών, απογοήτευση από την αποτυχία των κοινωνικών αγώνων της νεολαίας και την ενσωμάτωση των εκπροσώπων της στο σύστημα. 

5η παράγραφος (Ζητούμενο 1 – Γ’): Γόνιμη αμφισβήτηση  

1) Στάση: Άρνηση των προτύπων της μαζικής κουλτούρας και προσπάθεια νομοθέτησης νέων αξιών. 2) Αίτιο: Έμφυτη τάση για ανανέωση, προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης από την κοινωνία των μεγάλων. 

6η παράγραφος (μεταβατική): 

1) Συμπέρασμα: η σημερινή νέα γενιά παρουσιάζει ανόμοιες συμπεριφορές απέναντι στις καθιερωμένες αξίες του κοινωνικού συνόλου. 

2) 2η Αποδεικτέα Θέση: η στάση αμφισβήτησης των νέων, για να είναι κοινωνικά ωφέλιμη, πρέπει να στοχεύει όχι μόνο στο γκρέμισμα του παλιού, αλλά και στο χτίσιμο του καινούργιου. 

7η παράγραφος (Ζητούμενο 2 – Α’): Ευθύνη της κοινωνίας 

1) Δημοκρατική διαπαιδαγώγηση από τους φορείς αγωγής → δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης ανάμεσα στις γενιές, διάπλαση ώριμων και υπεύθυνων νέων. 

2) Ευκαιρίες συμμετοχής στη νέα γενιά → γόνιμος διάλογος μεταξύ των γενεών, απομόνωση των ακραίων συμπεριφορών. 

8η παράγραφος (Ζητούμενο 2 – Β’): Ευθύνη των νέων 

1) Αξιοποίηση της πείρας του παρελθόντος: το «καινούργιο», που δε βασίζεται στις στέρεες βάσεις που δημιουργούν οι κατακτήσεις των «παλιών», μένει μετέωρο και χάνει γρήγορα τον προσανατολισμό του. 

2) Αισιοδοξία: ο κόσμος αλλάζει μόνο από αυτούς που έχουν τη διάθεση και τη θέληση να τον αλλάξουν. 

9η παράγραφος (επίλογος): 

1) Συμπέρασμα: η σημερινή νεολαία, όπως οι νέοι όλων των εποχών, αντιμετωπίζουν με ανανεωτική διάθεση την κοινωνία των μεγάλων. 

2) Αναφορά στον σκοπό: χρειάζεται όραμα και αγωνιστική διάθεση από τους νέους, για να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια που ορθώνει στην αλλαγή η κοινωνία των μεγάλων. Επιφώνηση: 

Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των δύο γενεών

Πρώτος ο Πλάτων στις επιστολές του και κατόπιν ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του μας παρουσιάζουν την ψυχοσύνθεση των νέων και τις σημαντικές διαφορές τους με τους ενηλίκους. Ωστόσο, το φαινόμενο του «χάσματος των γενεών» πήρε διαστάσεις τελευταία, ιδιαίτερα υστέρα από την πρόοδο της ψυχολογίας και τα νέα κοινωνικά πολιτικά δεδομένα (δημοκρατικό πολίτευμα, ατομικά δικαιώματα, συμμετοχή των νέων στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι κτλ.). Εάν θα θέλαμε, λοιπόν να εξειδικεύσουμε την αιτία αυτής της διάστασης, εύκολα θα καταλήγαμε στη βασική διαφορά στάσεως και συμπεριφοράς των ενηλίκων και των νέων, που οφείλεται όχι τόσο σε αίτια βιολογικά όσο σε ψυχολογικά και κοινωνικά. Οι πρώτοι, κυρίως από παιδαγωγική ανεπάρκεια, προσπαθούν να επιβάλλουν στους νέους τις αρχές, τις αντιλήψεις και τις «δοκιμασμένες αξίες» τους ή παρουσιάζονται ως αυθεντίες και αλάνθαστοι οδηγοί τους.

Το χάσμα γίνεται μάλιστα αγεφύρωτο, όταν ασκούν συγχρόνως και καταπίεση ή ηθική και ψυχολογική βία. Οι έφηβοι εξάλλου, αποφασισμένοι να βαδίσουν καινούριους δρόμους, αντιδρούν σ' αυτήν την «καταπίεση του κατεστημένου» και η αντίδραση τους εκδηλώνεται ποικιλότροπα· άλλοτε,
παίρνει τη μορφή απλής ανυπακοής, άλλοτε δυναμικής διαμαρτυρίας, άλλοτε επαναστατικής έκρηξης και άλλοτε ακόμη εκδηλώνεται με τη μορφή εκκεντρικής και αλλόκοτης συμπεριφοράς. Στην τελευταία περίπτωση οι ποικιλόμορφες αντιδράσεις των νέων εκτείνονται από τη ναρκομανία και την αλητεία έως το φανατισμό και την προσχώρηση σε ακραίες ιδεολογίες ή αντικοινωνικά σχήματα. [...]

Το σπουδαίο και αξιοπαρατήρητο σ' αυτήν τη διάσταση είναι η μετατόπιση των ευθυνών τόσο των ενηλίκων όσο και των εφήβων. Αν δηλαδή «τα παιδιά πάρουν τον κακό δρόμο», φταίνε τα ίδια και οι «επαναστατικές» τους αντιλήψεις, όπως υποστηρίζουν οι πρώτοι. Αντίθετα, οι νέοι ρίχνουν την ευθύνη για την αποτυχία τους εξ ολοκλήρου στους γονείς και στους ενηλίκους για άστοχες παρεμβάσεις και τις προκαταλήψεις τους.

Με δεδομένη λοιπόν την ύπαρξη του προβλήματος, καθώς και της βασικής αιτίας που το προκαλεί, επιβάλλεται η (αναζήτηση τρόπων για την προσέγγιση των ηλικιών. Πρώτ’ απ' όλα βασικό στοιχείο προσέγγισης πρέπει ν' αποτελέσει η ειλικρίνεια και η ευθύτητα. Ο εύκολος δρόμος της ψευτιάς αντί να γεφυρώσει θα διευρύνει το χάσμα. Και πρέπει να ομολογηθεί με παρρησία ότι είναι τεράστιες οι ευθύνες των μεγάλων για το κατάντημα του σημερινού κόσμου, καθώς και για τη διεύρυνση του χάσματος των γενεών. Η προσπάθεια για τη συγκάλυψη αυτών των ευθυνών δε θα φέρει αποτέλεσμα, όπως δε θα φέρουν αποτέλεσμα και τα καλοπιάσματα ή οι υποχωρήσεις- τη γλυκανάλατη και γλοιώδη συμπεριφορά την απεχθάνονται οι νέοι ή τη χλευάζουν. […]

Συνακόλουθη βάση προσέγγισης πρέπει ν' αποτελέσει και ο ρεαλισμός. Είναι ανάγκη να μάθουν απερίφραστα οι νέοι πως τα προβλήματα του κόσμου δε θα εκλείψουν ούτε και θα υπάρξει γενιά χωρίς προβλήματα. Αυτό βέβαια δε συνδέεται με κάποια απαισιόδοξη διάθεση και στάση, αλλά με την αντίληψη ότι η πορεία του ανθρώπου για τη δημιουργία του πολιτισμού περνάει μέσα από αγώνες και θυσίες. Και σ' αυτούς τους αγώνες η ειλικρινής συμπαράσταση των μεγάλων δεν μπορεί παρά να είναι ευεργετική. Ιδιαίτερα σ' αυτό το σημείο η ειλικρινής συμπαράσταση στα προβλήματα της παιδείας, της εκλογής επαγγέλματος και της επαγγελματικής αποκατάστασης θα διαλύσει πολλές
προκαταλήψεις και θα φέρει πιο κοντά τους νέους και τους μεγάλους.

Θεμελιώδης στάση των ενηλίκων απέναντι στους εφήβους είναι και η διαβεβαίωση τους πως τους έχουν εμπιστοσύνη. Είναι αυτό ένα σκαλοπάτι για μεγαλύτερη υπευθυνότητα των νέων, αλλά και για συνεργασία. Και η συνεργασία πρέπει να είναι ήρεμη, πολιτισμένη και δημοκρατική. Έχει μεγάλη δόση αλήθειας η κατηγορία που διατυπώνουν οι νέοι πως οι μεγάλοι θέλουν να μιλούν πάντα από θέση ισχύος και με διάθεση να τους κάνουν το δάσκαλο. Η στάση αυτή δε γίνεται δεκτή από τους σημερινούς νέους που επιζητούν περισσότερη συνεργασία και λιγότερη αυθεντία. […].

Πολλοί ενήλικοι, συνήθως γονείς, νομίζουν ότι θα κερδίσουν τη συμπάθεια των εφήβων και θα γεφυρώσουν το χάσμα εκδηλώνοντας την αγάπη τους -τυπική ή ουσιαστική- με την υπερπροστασία που δείχνουν στους νέους. Η συμπεριφορά αυτή είναι λαθεμένη, γιατί αναστέλλει ή υπονομεύει τις πρωτοβουλίες, την ευθύνη και τη δημιουργική προσπάθεια των νέων. Επειδή μάλιστα εκδηλώνεται συνήθως με απαγορεύσεις ή υπενθύμιση γονικών ευεργεσιών, έχει ολέθρια αποτελέσματα είτε στον ψυχικό σύνδεσμο των γονιών με τα παιδιά είτε στην ψυχική ωρίμανση των εφήβων.

Χ. Ρώμας, περιοδικό «Προεκτάσεις στην εκπαίδευση»

(διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ
Α. (Μονάδες 20)
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο. (100-120 λέξεις)

(μονάδες 20)

Β. (Μονάδες 30)
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις επόμενες προτάσεις με την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
α) Τα αίτια της διάστασης απόψεων είναι βιολογικά.
β) Η ειλικρινής προσέγγιση θα βελτιώσει την επικοινωνία μεταξύ νέων και μεγαλυτέρων.
γ) Η υπερπροστασία θα βοηθήσει τους γονείς να έρθουν πιο κοντά με τα παιδιά τους.
δ) Οι μεγαλύτερες γενιές δεν έχουν προσφέρει τίποτα στην πρόοδο.

(μονάδες 5)

Β2. Να βρείτε: α. τη δομή, β. και τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου «Το σπουδαίο … προκαταλήψεις τους» γ. στην συνέχεια να τον αιτιολογήσετε.

(μονάδες 10)

Β3. Να δώσετε δύο παραδείγματα κυριολεκτικής και τρία παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο.

(μονάδες 5)

Β4. Να βρείτε συνώνυμες λέξεις για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ψυχοσύνθεση, ανεπάρκεια, διάσταση, στάση, αναστέλλει.

(μονάδες 5)

Β5. «Ιδιαίτερα σ' αυτό το σημείο η ειλικρινής συμπαράσταση στα προβλήματα της παιδείας, της εκλογής επαγγέλματος και της επαγγελματικής αποκατάστασης θα διαλύσει πολλές προκαταλήψεις», να μετατραπεί η σύνταξη της πρότασης στην αντίθετη.

(μονάδες 5)

Γ. (Μονάδες 50)
Γ. Σε άρθρο που πρόκειται να δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στις μορφές εκδήλωσης του χάσματος των γενεών στη σύγχρονη εποχή καθώς και στους πιθανούς τρόπους σύγκλισης (350 – 400 λέξεις).

(μονάδες 50)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Το κείμενο πραγματεύεται τη γεφύρωση του χάσματος των γενεών. Πρώτος ο Πλάτωνας και κατόπιν ο Αριστοτέλης έκαναν λόγο για το ζήτημα. Σήμερα το χάσμα μεταξύ των γενεών έχει διευρυνθεί εξαιτίας κυρίως ψυχολογικών και κοινωνικών λόγων. Οι μεγαλύτεροι προσπαθούν να επιβάλουν τις απόψεις τους με καταπιεστικό τρόπο, ενώ οι νέοι αντιδρούν με διάφορους τρόπους. Αξιοσημείωτο είναι ότι και οι δύο πλευρές ρίχνουν τις ευθύνες ο ένας στον άλλο δυσκολεύοντας περαιτέρω την κατάσταση. Για να αμβλυνθεί το χάσμα απαιτείται ειλικρίνεια και ευθύτητα, κυρίως από την πλευρά των μεγαλύτερων, καθώς και ανάληψη ευθυνών. Επίσης, η αποφυγή συγκάλυψης των προβλημάτων, αλλά η από κοινού αντιμετώπιση θα φέρει πιο κοντά τις δυο γενιές, καθώς και η αμοιβαία εμπιστοσύνη και διάθεση για συνεργασία. Συμπερασματικά, η αποφυγή της υπερπροστασίας θα συμβάλει στη γεφύρωση του χάσματος.

Β1. α - Λ, β - Σ, γ - Λ, δ - Λ.

Β2.
α. Θεματική Πρόταση: «Το σπουδαίο και αξιοπαρατήρητο σ' αυτήν τη διάσταση
είναι η μετατόπιση των ευθυνών τόσο των ενηλίκων όσο και των εφήβων».
Λεπτομέρειες: «Αν δηλαδή … προκαταλήψεις τους».
Κατακλείδα: Παραλείπεται.

β. Ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι η σύγκριση – αντίθεση

γ. Στην θεματική πρόταση της παραγράφου αντιτίθενται οι θέσεις για την ευθύνη των ενηλίκων και των εφήβων. Στις λεπτομέρειες της παραγράφου παρουσιάζονται οι απόψεις για την μετατόπιση ευθυνών των δύο αντιτιθέμενων μελών: «φταίνε τα ίδια και οι «επαναστατικές» τους αντιλήψεις, όπως υποστηρίζουν οι πρώτοι - οι νέοι ρίχνουν την ευθύνη για την αποτυχία τους εξ ολοκλήρου στους γονείς και στους ενηλίκους». Γίνεται επίσης χρήση της λέξης αντίθετα.

Β3. Παραδείγματα κυριολεκτικής: ατομικά δικαιώματα, δημιουργία του πολιτισμού.
Παραδείγματα μεταφορικής: «τα παιδιά πάρουν τον κακό δρόμο», να βαδίσουν καινούριους δρόμους, ένα σκαλοπάτι για μεγαλύτερη υπευθυ νότητα των νέων.

Β4.
ψυχοσύνθεση: προσωπικότητα.
ανεπάρκεια: έλλειψη.
διάσταση: διαφωνία.
στάση: θέση.
αναστέλλει: σταματά.

Β5. «Ιδιαίτερα σ' αυτό το σημείο η ειλικρινής συμπαράσταση στα προ βλήματα της παιδείας, της εκλογής επαγγέλματος και της επαγγελματικής αποκατάστασης θα διαλύσει πολλές προκαταλήψεις», ενεργητική σύνταξη.
Μετατροπή σε παθητική: Ιδιαίτερα σ' αυτό το σημείο οι πολλές προκαταλήψεις θα διαλυθούν από την ειλικρινή συμπαράσταση στα προβλήματα της παιδείας, της εκλογής επαγγέλματος και της επαγγελματικής αποκατάστασης.

Γ. Παραγωγή λόγου
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ζητείται άρθρο άρα είναι απαραίτητος ο τίτλος: «Το χάσμα των γενεών»

Ενδεικτικός Πρόλογος
Η διάσταση ανάμεσα στις δύο γενιές θεωρείται αποτέλεσμα της κοινωνικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και έως ένα σημείο είναι φυσιολογική κατάσταση, αφού οι άνθρωποι διαφορετικής ηλικίας, συνήθως, αποξενώνονται πνευματικά ή/και συναισθηματικά. Οι μορφές εκδήλωσής του είναι ποικίλλες, πολλοί, όμως, είναι και οι τρόποι αντιμετώπισής του.

Α’ Ζητούμενο
Μορφές εκδήλωσης του φαινομένου
Είναι ποικίλες και ανάλογες με τις εποχές και τις κοινωνίες.
• Οι δυο γενιές αδυνατούν να έχουν μια ελάχιστη βάση επικοινωνίας.
• Κάθε πλευρά είναι επικριτική και απορριπτική προς την άλλη.
• Μεμονωμένα περιστατικά γενικεύονται και θεωρούνται χαρακτηριστικά όλης της γενιάς.

Οι μεγάλοι κατηγορούν τους νέους ότι:
• δεν έχουν το στοιχειώδη σεβασμό προς τους μεγάλους
• έχουν υπερβολικές και παράλογες απαιτήσεις
• διακρίνονται από γενική αδιαφορία και παθητικότητα
• απομακρύνονται από την παράδοση και τη θρησκεία
• καταστρέφουν τη γλώσσα, χρησιμοποιώντας αποσπασματικό λεξιλόγιο και ξενικές λέξεις
• γκρεμίζουν βασικές ηθικές αρχές, αξίες και ιδανικά
• υιοθετούν ξενόφερτα πρότυπα και είδωλα (ένδυση, μουσική, συμπεριφορά)
• συγκροτούν ομάδες αναρχικές, περιθωριοποιούνται, και γενικότερα έχουν πνεύμα διάλυσης και καταστροφής.

Οι νέοι κατηγορούν τους μεγάλους ότι:
• είναι αυταρχικοί και συντηρητικοί, εγωιστές και μονολιθικοί
• εξιδανικεύουν ένα αμαρτωλό παρελθόν, που βαραίνουν δυο παγκόσμιοι πόλεμοι και δεκάδες τοπικοί
• είναι υποκριτές, φιλοπόλεμοι, άδικοι, αντιδημοκρατικοί
• τα έργα είναι ανακόλουθα των λόγων τους.

Β’ Ζητούμενο
Τρόποι αντιμετώπισης
Οι μεγάλοι είναι αναγκαίο να:
1. Εγκαταλείψουν τον άκαμπτο συντηρητισμό, το στείρο διδακτισμό και την ηθικολογία.
2. Διαλέγονται με τους νέους, δείχνοντας διάθεση για ειλικρινή συνεργασία.
3. Κατανοήσουν πως ο υπερπροστατευτισμός αναστέλλει την υπευθυνότητα των νέων και προκαλεί συνήθως έντονες αντιδράσεις.
4. Αποδεικνύουν έμπρακτα πως έχουν εμπιστοσύνη στους νέους και να τους παροτρύνουν να αναλάβουν ευθύνες και πρωτοβουλίες, ώστε να δοκιμαστούν σ' όλους τους τομείς της ζωής.
5. Προγραμματίσουν την έγκαιρη αποχώρηση τους από την εργασία, ώστε να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας για τους νέους.
6. Κερδίσουν την εμπιστοσύνη των νέων με την ειλικρίνεια, την ευθύτητα και τη συνέπεια λόγων και έργων. Η συγκάλυψη και η προσπάθεια ωραιοποίησης γεννούν την απέχθεια και το χλευασμό από τους νέους.
7. Κατανοήσουν τα προβλήματα των νέων και την ιδιαιτερότητα της ηλικίας τους, αποδεχόμενοι ότι κάθε εποχή έχει τη δική της κοσμοθεωρία και ηθική.
8. Αποβάλουν τις προκαταλήψεις, το φανατισμό και το πείσμα.
9. Να κάνουν την αυτοκριτική τους, να παραδεχτούν τα λάθη τους και να αναδειχθούν σε πρότυπα με τη ζωή και τα έργα τους.

Οι νέοι οφείλουν να:
1. Σέβονται τους ώριμους, να αποδέχονται τα επιτεύγματα, την πείρα και τη σοφία τους.
2. Να τιμούν τους αγώνες των μεγάλων και να κατανοούν την αδυναμία τους για γρήγορη προσαρμογή στην αλλαγή των καταστάσεων, παίρνοντας υπόψη τις συνθήκες στις οποίες εκείνοι διαμορφώθηκαν.
3. Μη διακρίνονται από στείρα και άγονη αμφισβήτηση αλλά από καλόπιστη διάθεση και πνεύμα συνεργασίας.
4. Συνειδητοποιήσουν ότι κανείς δεν είναι τέλειος και ότι η πείρα και η συμπαράσταση των μεγάλων είναι απαραίτητη και ευεργετική.
5. Αποβάλουν την παθητικότητα, την αδιαφορία και την τάση για καλοπέραση, γιατί η πρόοδος και η εξέλιξη επιτυγχάνονται με αγώνες και θυσίες
6. Μην είναι κυνικοί, μηδενιστές και εύπιστοι, αλλά ειλικρινείς, σοβαροί, υπεύθυνοι, εργατικοί, ανιδιοτελείς και με μέτρο ορθολογιστές.
7. Κατανοήσουν ότι ο σεβασμός από τους άλλους και τα δικαιώματα δεν παρέχονται αλλά κατακτώνται με την προσωπική προσπάθεια και τη συνέπεια στις υποχρεώσεις.

Ενδεικτικός Επίλογος
Χρειάζεται προσπάθεια και επιμονή και από τις δύο ηλικίες προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα γενεών. Με αυτόν τον τρόπο οι διαπροσωπικές σχέσεις θα ομαλοποιηθούν και θα κυριαρχήσει ο διάλογος, η κατανόηση, η συνεργασία και ο διάλογος. Οι ωφέλειες θα είναι πολλές τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για το σύνολο της κοινωνίας.