Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση των προτάσεων

Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

❏ Πρόταση ονομάζεται η ομάδα λέξεων που οργανώνεται γύρω από ένα ρήμα, εκφράζει ένα μόνο νόημα και συνήθως έχει σύντομη διατύπωση.

✔ Οι προτάσεις, ως προς τη σχέση τους με τις άλλες, είναι δύο ειδών:

α. κύριες και β. ανεξάρτητες:

α. Κύρια ή ανεξάρτητη λέγεται η πρόταση που δεν εξαρτάται από καμία άλλη, μπορεί δηλαδή να σταθεί μόνη της στο λόγο, π.χ. Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα.

β. Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη ονομάζεται η πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης πρότασης και εξαρτάται από αυτή, π.χ. Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα, η οποία βρίσκεται στη βαλκανική χερσόνησο.

(Η δευτερεύουσα πρόταση η οποία βρίσκεται στη βαλκανική χερσόνησο συμπληρώνει το νόημα της κύριας Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα και δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο)

❏ Περίοδος ονομάζεται ένα τμήμα λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία και μπορεί να αποτελείται από μία ή περισσότερες προτάσεις, π.χ. Η πραγματική ιστορία της Ελλάδας είναι ο πολιτισμός της. (η περίοδος αποτελείται από μία πρόταση)

Τα παιδιά στο σχολείο καλούνται να μάθουν να ξεχωρίζουν τα κοινά στοιχεία που έχουν μεταξύ τους κουλτούρες που στην πρώτη ματιά μοιάζουν διαφορετικές, να εκτιμούν την αξία άλλων πολιτισμών εκτός από το δικό τους, να αναγνωρίζουν την ετερογένεια, και όχι την ομοιογένεια, ως βασικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών. (η περίοδος αποτελείται από επτά προτάσεις).

Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους

Σχήμα ασύνδετο: Οι προτάσεις μπαίνουν η μια κοντά στην άλλη, χωρίς σύνδεσμο.

Π.χ. Χόρευαν, πηδούσαν, τάραζαν τον κόσμο από τις φωνές.

Παρατακτική σύνδεση: Λέγεται έτσι γιατί με αυτή παρατάσσουμε, δηλαδή τοποθετούμε όμοιες προτάσεις (κύρια με κύρια ή εξαρτημένη με εξαρτημένη) τη μια δίπλα στην άλλη 

Π.χ. 

Μιλούσε/ και έγραφε./ Αν έχεις διάθεση /και αν μπορείς,/ έλα το απόγευμα.

κύρια         κύρια           εξαρτημένη          εξαρτημένη     κύρια

Παρατακτική σύνδεση έχουμε, όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με

1. τους συμπλεκτικούς συνδέσμους ( και, ούτε ,μήτε ),

2. τους διαχωριστικούς ( ή, είτε ) 

3. τους αντιθετικούς ( αλλά, μα )
4. τον επεξηγηματικό δηλαδή  

Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα.

Μπροστά από τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συνδέσμους δε βάζουμε κόμμα. 

Π.χ. Ο Θόδωρος παίζει και γελάει.

Βάζουμε κόμμα μπροστά από τους αντιθετικούς συνδέσμους, όταν αντιθέτουν προτάσεις (όταν δηλαδή υπάρχει ρήμα και πριν και μετά το σύνδεσμο) .

Διάβασα τα Μαθηματικά, αλλά δε τα κατάλαβα.

Υποτακτική σύνδεση: Λέγεται έτσι γιατί με αυτή υποτάσσουμε, δηλαδή εξαρτούμε την εξαρτημένη πρόταση από μια άλλη. Οι προτάσεις που συνδέονται είναι ανόμοιες, δηλαδή η μία είναι κύρια και η άλλη εξαρτημένη.

Π.χ. Δεν ήρθα,      γιατί ήμουν άρρωστος.

                                           κύρια                   εξαρτημένη

Κάποτε όμως μια εξαρτημένη πρόταση εξαρτάται από άλλη εξαρτημένη που συνδέεται υποτακτικά με την κύρια. 

Π.χ. Έφτασε νύχτα, γιατί ήταν πολύ αργά, όταν ξεκίνησε.

            κύρια      εξαρτημένη             εξαρτημένη

Παρατακτικοί σύνδεσμοι

συμπλεκτικοί και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ

αντιθετικοί αλλά, μα, όμως, παρά, μόνο,

                ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα,

                ενώ, μολαταύτα, εξάλλου, μολονότι

διαχωριστικοί ή, είτε

συμπερασματικοί λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως

επεξηγηματικός δηλαδή

Η στίξη στην παρατακτική σύνδεση

• Πριν από τους διαχωριστικούς συνδέσμους ή, είτε δεν μπαίνει κόμμα.

• Σχεδόν ποτέ δεν μπαίνει κόμμα πριν από το συμπλεκτικό σύνδεσμο και.

• Βάζουμε πάντα κόμμα πριν από το αλλά και.

• Συνήθως με το ωστόσο ξεκινά νέα περίοδος, γι’ αυτό τις περισσότερες φορές υπάρχει πριν από αυτό τελεία.

Οι κυριότεροι υποτακτικοί σύνδεσμοι

ειδικοί ότι, πως, που

τελικοί να, για να

χρονικοί όταν, καθώς, αφού, αφότου, ενώ,

            πριν, πριν να, προτού, ώσπου,

                ωσότου, όποτε

αιτιολογικοί γιατί, διότι, επειδή, αφού

υποθετικοί αν, εάν, άμα

αποτελεσματικοί ώστε, ώστε να, που

διστακτικοί μήπως, μη(ν)

Συνδετικές λέξεις στην υποτακτική σύνδεση

υποτακτικοί σύνδεσμοι όταν, ότι, γιατί, αν

μόρια να

συνδεσμικές φράσεις την ώρα που, κάθε φορά που, εκεί που

αναφορικές αντωνυμίες όποιος, όσος, ό,τι, ο οποίος, που

αναφορικά επιρρήματα όπου, όπως, που, όσο

ερωτηματικές αντωνυμίες ποιος, τι, πόσος

ερωτηματικά επιρρήματα πού, πώς, πότε, πόσο

Η στίξη στην υποτακτική σύνδεση

• Στην υποτακτική σύνδεση, συνήθως η δευτερεύουσα πρόταση χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, όταν δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση (χρόνο, αιτία, σκοπό, αποτέλεσμακ.λπ.)                                                                                                                                                             π.χ. Έφυγε θυμωμένος, επειδή του μίλησαν απότομα.

• Όταν μια δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο, υποκείμενο ή κατηγορούμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα                                        π.χ. Η Ασπασία είπε ότι δε θα έρθει στην εκδρομή (η δευτερεύουσα πρόταση ότι δε θα έρθει στην εκδρομή είναι αντικείμενο του ρήματος είπε της κύριας πρότασης)

Ερευνητική εργασία:

• Μια ερευνητική εργασία ξεκινά από έναν προβληματισμό για ένα θέμα που με ενδιαφέρει.

• Όταν γράφω μια ερευνητική εργασία, δεν αντιγράφω, αλλά γράφω το δικό μου κείμενο, παραπέμποντας ταυτόχρονα στις πηγές μου.

• Στο τέλος της ερευνητικής εργασίας παραθέτω με αλφαβητική σειρά τον κατάλογο με τις πηγές μου, δηλαδή τη βιβλιογραφία μου.

Λεξιλόγιο

Η επιλογή της λέξης

• Για να καταλάβω ακριβώς τι σημαίνει μια λέξη μέσα σε ένα κείμενο, πρέπει να λάβω υπόψη μου ποιος τη λέει, σε ποιον την απευθύνει, πού και πότε τη χρησιμοποιεί, σε τι είδους κείμενο περιλαμβάνεται αλλά και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιείται.

Ασκήσεις

1. Στις παρακάτω προτάσεις να βρεις το είδος της σύνταξης

(ασύνδετο σχήμα παρατακτική σύνδεση, 
υποτακτική σύνδεση).

1. Ώσπου να γίνει το φαγητό, η Μαρία διάβασε τα αγγλικά.
2. Παναγιώτης ορίστηκε σημαιοφόρος, επειδή ήταν αριστούχος.
3. Σαν άρχιζαν οι ζέστες έπεφτε η απόδοση των μαθητών.
4. Το σπίτι της θείας μου που βρίσκεται σχεδόν στην κορυφή του λόφου έχει μοναδική θέα.
5. Ήταν τόσο ωραία η εκδήλωση ώστε κανείς δεν έφευγε.
6. Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.
7. Κι επήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια
8. Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα.
9. Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει.
10. Δεν μπορούσε να πιστέψει πως ήταν αυτός ο τυχερός.
11. Οι γονείς μου δουλεύουν σκληρά για να πάρουμε σπίτι.
12. 0 αγώνας έληξε ισόπαλος' άρα κέρδισα το στοίχημα.
13. Πήγε με τα πόδια, γιατί τα λεωφορεία είχαν απεργία.
14. Μπροστά ο κύριος πίσω ο Φόρτης, δρόμο παίρνουν, δρόμο αφήνουν, φτάνουν σ' ένα κατάστημα.
15. Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπηλιό δεν τον εχώρει, τα όρη εδιασκέλιζε, βουνού κορφές επήδα,
16. Στο βίτσιμα 'πιανε πουλιά, στο πέταμα γεράκια,
17. Αν και ο γιατρός του το απαγόρευσε, κάπνιζε πολύ.
18. 0 Βασίλης θέλει να γίνει μηχανικός.
19. Στο χωριό δεν είχε κανείς ραδιόφωνο, ούτε ξέραμε τι είναι αυτό.
20. Αν και είναι έξυπνος δεν πάει καλά στα μαθήματα.

2. Να διακρίνεις τις κύριες και τις δευτερεύουσες προτάσεις.

Να βρεις τους συνδέσμους.

Να διακρίνεις πού υπάρχει παρατακτική και πού υποτακτική σύνδεση.

·         Αν και έγραψα καλά, επειδή είχα κάνει ένα λάθος, δεν πήρα άριστα.

·         Μου είπε ότι θα μας περιμένει ό,τι ώρα κι αν φτάσουμε.

·         Θα προετοιμαστούμε καλά, για να μπορέσουμε να τους νικήσουμε.

·         Πριν ξημερώσει θα ξεκινήσουμε, ώστε να φτάσουμε κατά το μεσημέρι.

·         Μας είπαν ότι πρέπει να φύγουμε, γιατί αναβλήθηκε η συναυλία.

·         Αν θέλετε μπορείτε να αγοράσετε ή να δανειστείτε ένα αυτοκίνητο.

 

3. Να αναγνωρίσετε τα είδη και τη σύνδεση των προτάσεων

•        Θα πάμε εκδρομή, αν έχει καλό καιρό

•        Πήρε το βιβλίο και το τοποθέτησε στο ράφι.

•        Θα μείνετε ή θα φύγετε;

•        Σαν είδε δίπλα της τα παιδιά της, ηρέμησε.

•        Όταν χτύπησε το τηλέφωνο, είχα τελειώσει τα μαθήματά μου.

•        Έτρεξε, έπαιξε, διασκέδασε, ευχαριστήθηκε.

•        Γνωρίζει τις συνέπειες αλλά αδιαφορεί.

•        Ο Μηνάς ξύπνησε, πλύθηκε, χτενίστηκε, έφαγε παγωτό.

•        Λυπήθηκε, επειδή δεν ήρθες.

•        Το πρόσωπό του ήταν γελαστό και τα μάτια του έλαμπαν από χαρά.

•        Σαν βαριόμουν, μάζευα κοχύλια.

•        Έκλεισα το παράθυρο, για να μην ακούω φασαρία.

•        Ύστερα του γύρισαν την πλάτη και χάθηκαν μες στο δειλινό.

•        Ο πατέρας ξύπνησε πριν να χαράξει.

•        Γνωρίζω ότι σπουδάζεις στην Αθήνα.

•        Πέρασε από το σπίτι, όποτε θέλεις.

•        Να τρέφεσαι και να γυμνάζεσαι, για να γίνεις δυνατός.

•        Αν ξεκινούσες νωρίτερα, θα προλάβαινες το τρένο.

ΘΕΩΡΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΛΑΟΥΣ

Γνωρίσματα του Έλληνα:

·         αγάπη για την πατρίδα (φιλοπατρία επιβεβαιωμένη από τους ιστορικούς αγώνες, σταθμούς στην ελληνική ιστορία).

·         αγάπη για τη Δημοκρατία.

·         αγάπη για την ελευθερία.

·         διάθεση για συνεχή μάθηση > γίνεται πλουσιότερος γνωστικά και συναισθηματικά.

·         κοινωνικότητα.

·         διάθεση για συνεργασία και αλληλοβοήθεια.

·         αίσθηση του μέτρου.

·         φιλοξενία.

·         αγάπη για την ελληνική φύση.

·         διάθεση να επιλύει τις διαφορές του με το διάλογο.

·         ζωτικότητα και ενεργητικότητα.

·         ηρωικό πνεύμα και γενναιοψυχία.

·         αισιοδοξία και ευθυμία.

·         πνεύμα προσφοράς βοήθειας και ανθρωπισμού.

Ελαττώματα:

·         ανυπομονησία.

·         δυσπιστία.

·         άκρατος εγωισμός.

·         έλλειψη οργάνωσης και προγραμματισμού > φαινόμενα γραφειοκρατίας και αναξιοκρατίας στο δημόσιο χώρο.

·         έλλειψη αυτοπεποίθησης > ξενομανία και μιμητισμός.

·         φλυαρία και κομπασμός.

·         πονηριά με τάση για απάτη.

Σχέση ελληνικού πολιτισμού με τον Ευρωπαϊκό:

·         ελληνική λογοτεχνία > αθάνατα λογοτεχνικά αριστουργήματα

Ø  συνδέει το παρελθόν με το παρόν

Ø  αποτελεί μίμηση και παράδειγμα για το μέλλον.

·         Ελλάδα: γενέτειρα επιστημών > μετέδωσε τις πνευματικές της κατακτήσεις στους ευρωπαϊκούς λαούς.

·         Ελλάδα: βασικός εμπνευστής του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.

·         Ελληνικός πολιτισμός: τοποθετεί τον άνθρωπο στο επίκεντρο όλων των δρώμενων.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΑΙΤΙΕΣ
•    Ανάπτυξη  συγκοινωνιακών  μέσων
•    Διαφήμιση
•    Προσιτές  τιμές
•    Αύξηση  ελεύθερου  χρόνου
•    Καταπιεστική  ζωή  στα  αστικά  κέντρα  οδηγεί  σε  αναζήτηση  ανάπαυλας  και  ψυχαγωγίας
•    Ενοποίηση  Ευρώπης

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΘΕΤΙΚΑ
•    Οικονομική  ανάπτυξη
•    Δημιουργούνται  αναπτυξιακά  έργα
•    Εκσυγχρονίζονται  υπηρεσίες
•    Εμφανίζονται  νέα  επαγγέλματα
•    Άνοδος  βιοτικού  επιπέδου
•    Τόνωση  κοινωνικότητας  και  βελτίωση  διακρατικών  σχέσεων
•    Ικανοποιούνται  μορφωτικές  ανάγκες (γλωσσομάθεια)
•    Ψυχική  ισορροπία  ατόμου

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΑΡΝΗΤΙΚΑ
•    Ενδιαφέρον  για  εύκολο  και  γρήγορο  χρήμα
•    Παραμελούνται  άλλοι  παραγωγικοί  τομείς
•    Θυσιάζεται  το  φυσικό  περιβάλλον
•    Εμπορευματοποιείται  η  παράδοση
•    Παραχαράσσεται  η  γλώσσα
•    Ξενομανία
•    Εγκληματικότητα

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ  ΣΩΣΤΗΣ  ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
•    Παιδεία
•    Σωστός  προγραμματισμός
•    Εκσυγχρονισμός
•    Συνέπεια  και  σοβαρότητα
•    Έμφαση  στον  ποιοτικό  και  όχι  στον  ποσοτικό  τουρισμό
•    Αγάπη  και  σεβασμός  στην  παράδοση
•    Προσοχή  στο  περιβάλλον

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ:

Η οικονομική άνεση που διαθέτει ένα αυξανόμενο ποσοστό κατοίκων του πλανήτη μας, η ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς και των μέσων ενημέρωσης είναι μερικοί από τους παράγοντες που συνεισφέρουν στην ανάδειξη του τουρισμού ως ενός από τους πιο ισχυρούς και ραγδαία αναπτυσσόμενους οικονομικούς τομείς της παγκόσμιας κοινωνίας του 21 ου αιώνα.

Η τουριστική βιομηχανία αντλεί την δύναμή της από εύθραυστες πηγές όπως το περιβάλλον, η ιστορία και ο πολιτισμός και συχνά χαρακτηρίζεται ως νόμισμα με δύο όψεις. Από τη μία, συνεισφέρει στην οικονομική άνθιση μιας περιοχής δημιουργώντας θέσεις εργασίας και εισροή συναλλάγματος ενώ από την άλλη, είναι παράγοντας περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιβαρύνσεων που συχνά εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τοπικής κοινωνίας και του τοπικού τουρισμού.

Πολλοί τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα και αλλού, έχουν ως στόχο τη συνεχή αύξηση του οικονομικού κέρδους που αποφέρει ο τουρισμός, έτσι συχνά προσανατολίζονται στην αναζήτηση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού τουριστών χρησιμοποιώντας ως μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης τον μαζικό τουρισμό. Όμως, η μεγάλη πληθυσμιακή συγκέντρωση σε περιοχές με συγκεκριμένες περιβαλλοντικές και κοινωνικές δυνατότητες δημιουργεί διαταραχές στις συνήθειες της τοπικής κοινωνίας και δυσλειτουργίες όπως: συνωστισμό, μόλυνση του περιβάλλοντος, κατασπατάληση ή καταστροφή φυσικών και πολιτιστικών πηγών και ανταγωνισμό μεταξύ τοπικού πληθυσμού και τουριστικής βιομηχανίας για την χρησιμοποίηση αγαθών πρώτης ανάγκης (νερό, καύσιμα, κ.λ.π.), έργων υποδομής (δρόμοι, νοσοκομεία, κ.λ.π.), τόπων αναψυχής (μουσεία, πάρκα, παραλίες κ.λ.π.). Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις εμποδίζουν την συνεχή και ομαλή διεξαγωγή της τουριστικής διαδικασίας αφού σύμφωνα με έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού η πλειοψηφία των τουριστών σήμερα επιθυμεί να επισκέπτεται περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού πολιτισμού.

Αρκετοί διεθνείς οργανισμοί σχετικοί με τον τουρισμό, το περιβάλλον και τον πολιτισμό (Π.Ο.Τ, UNEP , UNESCO κ.λ.π.) προτείνουν ως διέξοδο από τα παραπάνω προβλήματα, κάθε είδους τουριστική δραστηριότητα να σχεδιάζεται, να διευθύνεται και να αναπτύσσεται ώστε να είναι περιβαλλοντικά ανεκτή σε βάθος χρόνου,  να αποφέρει βιώσιμα οικονομικά οφέλη στις περιοχές που αναπτύσσεται, να είναι ηθικά και κοινωνικά σύμφωνη με τις τοπικές κοινωνίες και  να εξασφαλίζει την διατήρηση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου για τις μελλοντικές γενιές.

Τέλος, εκτός από τους εργαζόμενους στον τουρισμό και τους πολίτες των τουριστικών περιοχών είναι χρήσιμο να ενημερώνονται και να ευαισθητοποιούνται οι επισκέπτες τους. Πληροφορίες σχετικές με το περιβάλλον, τον πολιτισμό, τις τοπικές συνήθειες και τις ανάγκες του κάθε τουριστικού προορισμού, θα τους βοηθήσουν να ενταχθούν ομαλότερα στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον που πρόκειται να επισκεφθούν.

Αβδελλή Θεολογία

Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νση Α/θμιας Εκπαίδευσης Πειραιά.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.Να γράψετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 80-90λέξεις.

4 μονάδες

2.Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο για καθεμιά παράγραφο του κειμένου.                                                                  

 2,5 μονάδες

3. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνδεσης των προτάσεων στο υπογραμμισμένο τμήμα της τρίτης παραγράφου .Εντοπίστε τις συνδετικές λέξεις που δικαιολογούν την επιλογή σας.      2 μονάδες

4.Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις της πρώτης παραγράφου με σκοπό να κάνετε το ύφος πιο απλό.     

1,5 μονάδα

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε μια επιστολή σας προς τον δήμαρχο του νησιού να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η τουριστική ανάπτυξη της περιοχής σας αλλά και τα προβλήματα που προκαλούνται και πρέπει να αντιμετωπιστούν.