ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η εποχή του Διαφωτισμού

Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17^ο και τον 18^ο αι.

Οικονομικές μεταβολές

Στη διάρκεια του 18^ου αιώνα στην Ευρώπη σημειώθηκαν:

·      θεαματική αύξηση του πληθυσμού.

·      μεταβολές στην αγροτική οικονομία (αγροτική επανάσταση).

·      ανάπτυξη του εμπορίου (Ευρώπη à Αφρική à Αμερική à Ευρώπη = τριγωνικό εμπόριο) και συσσώρευση κεφαλαίων.

·      μεταβολές στην παραγωγική διαδικασία à εκβιομηχάνιση (α΄ φάση βιομηχανικής επανάστασης: 1750 – 1780 στη Μ. Βρετανία)

 Κοινωνικές μεταβολές

·         Αριστοκράτες: προσπαθούν να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους.

·         Αστική τάξη: ενισχύει διαρκώς τη θέση της.

·         Αγρότες και ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα: ζουν σε άθλιες συνθήκες.

Πολιτική κατάσταση

·         Ευρώπη: απόλυτη μοναρχία.

·         Μ. Βρετανία: πολιτικά δικαιώματα για τις οικονομικά ισχυρές τάξεις ως αποτέλεσμα της ένδοξης επανάστασης του 1688.

Πνευματικές εξελίξεις

Πρόοδος των φυσικών επιστημών – Πρωτοπόροι:

·      Φράνσις Μπέικον: κάθε επιστημονική θέση πρέπει να επαληθεύεται με πείραμα.

·      Ρενέ Ντεκάρτ: η συστηματική αμφιβολία οδηγεί στην αληθινή γνώση.

·      Τζον Λοκ: Οι άνθρωποι έχουν απαραβίαστα φυσικά δικαιώματα.

·      Ισαάκ Νεύτων: νόμος της παγκόσμιας έλξης - το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους.

Το κίνημα του Διαφωτισμού

Θεμελιακές θέσεις των διαφωτιστών:

·      απόρριψη κάθε αυθεντίας

·      κριτική υφιστάμενης γνώσης

·      αποδοχή λογικής για την ερμηνεία του κόσμου (ορθολογισμός)

·      πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει συνεχώς

Χρόνος και χώρος εκδήλωσης - Εκπρόσωποι του Διαφωτισμού:

·      τέλη 17^ου αι. / Αγγλία / Νεύτων – Λοκ

·      18^ος αι. / Γαλλία / Βολτέρος – Ρουσό – Ντιντερό – Μοντεσκιέ

·      18^ος – 19^ος αι. / Υπόλοιπη Ευρώπη / Καντ – Κοραής

·      18^ος – 19^ος αι. / Υπόλοιπος κόσμος / Φραγκλίνος

Διαφωτισμός και πολιτική:

Επίδραση του Διαφωτισμού σε:

• αμερικανική (1774) και γαλλική (1789) επανάσταση
• φωτισμένη δεσποτεία
• σύγχρονες δημοκρατίες.

Βασικές θέσεις του Διαφωτισμού στην πολιτική:

·      Φυσικά δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας, ισότητας, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης)

·      Κοινωνικό συμβόλαιο / Τζον Λοκ

·      Γενική βούληση / Ρουσό

·      Διάκριση των εξουσιών / Μοντεσκιέ / διακριτοί φορείς εξουσίας:

Ê Εκτελεστική εξουσία = η κυβέρνηση

Ê Νομοθετική εξουσία = η βουλή

Ê Δικαστική εξουσία = οι δικαστές

Διαφωτισμός και θρησκεία:

·      Ντεϊσμός: θρησκευτικό δόγμα που πρέσβευε ότι ο θεός έπλασε τον κόσμο, αλλά δεν παρεμβαίνει στη λειτουργία του.

·      Αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία.

·      Ανεξιθρησκία.

Διαφωτισμός και εκπαίδευση:

Ρουσό / «Αιμίλιος» / κατάργηση της αυθεντίας του δασκάλου à προσωπική αναζήτηση του διδασκόμενου.

Διαφωτισμός και οικονομία

·      Φυσιοκρατία / Κεναί / φυσική λειτουργία της οικονομίας 

·      Οικονομικός φιλελευθερισμός / Άνταμ Σμιθ / το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομική ζωή.

Η Εγκυκλοπαίδεια

Συλλογικό έργο 33 τόμων, με πρωτεργάτες τους Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ, που συνοψίζει τις ιδέες του Διαφωτισμού.

Η διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού

Οι διαφωτιστικές ιδέες διαδόθηκαν αρχικά στα ανώτερα μορφωμένα κοινωνικά στρώματα και μέσα από εκλαϊκευτικά βιβλία έγιναν γνωστές και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. 

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Η αμερικανική επανάσταση

Οι αγγλικές αποικίες στην Αμερική

Η δημιουργία των πρώτων αποικιών

Οι 13 αγγλικές αποικίες στη βόρεια Αμερική δημιουργήθηκαν από το 1607 έως το 1732.

Η προέλευση των πρώτων αποίκων

·      Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί και Σουηδοί.

·      Αποικίες του βορρά: 1.000.000 κατ.> 40.000 μαύροι σκλάβοι.

·      Αποικίες του νότου: 750.000 κατ. > 300.000 μαύροι σκλάβοι.

Η αποικιακή κρίση και η αμερικανική επανάσταση

Αίτια της αμερικανικής επανάστασης:

·      Η δυσφορία των αποικιών για την κηδεμονία της Αγγλίας.

·      Η απαγόρευση εκμετάλλευσης των νέων εδαφών από τους αποίκους.

·      Η επιβολή νέων φόρων από την Αγγλία.

·      Η απόφαση των αποίκων να σταματήσουν να αγοράζουν αγγλικά προϊόντα.

·      Η καταστροφή αγγλικών φορτίων τσαγιού από τους αποίκους στη Βοστόνη.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας:

·      Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας

·      Αδιαλλαξία του Βασιλιά της Αγγλίας à ένοπλη σύγκρουση

·      Μάχη του Λέξινγκτον

·      Γένεση της αμερικανικής εθνικής συνείδησης.

·      Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας: 4 Ιουλίου 1776 / Τζέφερσον - Φραγκλίνος.

Η νίκη των αποίκων στον πόλεμο της ανεξαρτησίας:

Σύναψη συμμαχιών με ευρωπαϊκές δυνάμεις à ήττα των Άγγλων στο Γιορκτάουν.

Ανεξαρτησία και νέο κράτος

Η οργάνωση του νέου κράτους:

Συνθήκη των Βερσαλιών (1783): αναγνώριση των ΗΠΑ ως ανεξάρτητο κράτος.

Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787): βασίστηκε στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών.

Δομή των ΗΠΑ à κεντρική κυβέρνηση: οικονομία, άμυνα, εξωτερική πολιτική.

                          à πολιτείες: αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, αστυνόμευση.

Νομοθετική εξουσία: Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων.

Εκτελεστική εξουσία: Πρόεδρος εκλεγμένος από σώμα εκλεκτόρων.

Δικαστική εξουσία: ανεξάρτητη και αιρετή.

                                            ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Η έκρηξη και η εξέλιξη της γαλλικής επανάστασης (1789-1794)

Η οργάνωση της γαλλικής κοινωνίας κατά τον 18^ο αιώνα:

Κριτήρια ταξικής διαφοροποίησης:

·      η καταγωγή

·      τα προνόμια.                                                                       

Τρεις τάξεις:                                                                                          παλαιό

·      ευγενείς (1,5%)    είχαν προνόμια και δεν φορολογούνταν      καθεστώς

·      κλήρος (0,5%)                                                                                              

·      τρίτη τάξη (98%) / πλήρωναν το σύνολο των φόρων

 

  Προκάλεσε δυσαρέσκεια και δυσφορία στις τάξεις που δεν είχαν προνόμια.

Η  πρώτη φάση της επανάστασης, Μάιος 1789 - Αύγουστος 1792

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάληψη της Βαστίλης

·      Σύγκλιση της συνέλευσης των γενικών τάξεων (Μάιος 1789). 

·      Απαίτηση της τρίτης τάξης για μεταρρυθμίσεις à Απάντηση του βασιλιά με νέους φόρους.

·      Αυτοανακήρυξη της τρίτης τάξης σε Εθνοσυνέλευση.

·      Όρκος του σφαιριστηρίου από τους αντιπροσώπους της τρίτης τάξης για τη σύνταξη συντάγματος (20 Ιουνίου 1789).

·      Αυτοανακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης σε Συντακτική (Ιούλιος 1789).

·      Προσπάθεια διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης από τον βασιλιά à εξέγερση των πολιτών και κατάληψη της Βαστίλης (14 Ιουλίου 1789).

Οι ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση των προνομίων

·      Ψήφιση της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (Αύγουστος 1789).

Τα πολιτικά ρεύματα της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Δεξιά: δεν επιθυμούσε περαιτέρω μεταβολές του παλαιού καθεστώτος.

·      Κέντρο: αποδοχή της μοναρχίας με συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών.

·      Αριστερά: με όραμα ένα πολίτευμα αμερικανικού τύπου.

Φορείς διάδοσης των ιδεών της επανάστασης:

·      Οι λέσχες (Ιακωβίνοι, Κορδελιέροι), που κινητοποιούσαν πολλούς πολίτες.

·      Οι εφημερίδες, που πολλαπλασιάστηκαν και διέδιδαν τις πολιτικές απόψεις.

Βασικά σημεία του πρώτου συντάγματος της Γαλλίας (1791), που εγκαθίδρυσε το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας:

·      Το έθνος αναδεικνύεται κυρίαρχο.

·      Η Νομοθετική Συνέλευση (Βουλή) ορίστηκε ως νομοθετικό σώμα.

·      Ο βασιλιάς θα ασκούσε την εκτελεστική εξουσία μαζί με έξι υπουργούς.

·      Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.

·      Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους.

Περαιτέρω ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης:

·      Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου à έκδοση χαρτονομίσματος.

·      Μεταβολή των κληρικών σε κρατικούς λειτουργούς.                                       

·      Κατάργηση των συντεχνιών.

 

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από το βασιλιά ούτε από την εκκλησία.

Οι ενέργειες της Νομοθετικής συνέλευσης (1791) και των Γιρονδίνων:

·      Κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας και της Πρωσίας à πρώτες αποτυχίες à κατάληψη των ανακτόρων του Κεραμεικού από το λαό (Αύγουστος 1792).

·      Παύση του βασιλιά και ανάθεση της εξουσίας σε συμβούλιο υπό τον Δαντόν.

·      Αναγνώριση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας.

·      Δήμευση των περιουσιών των αριστοκρατών, που διέφυγαν στο εξωτερικό.

·      Διαχωρισμός την εκκλησία από το κράτος.

·      Κήρυξη της πατρίδας σε κίνδυνο.

·      Νίκη των Γάλλων στο Βαλμί και διάσωση της επανάστασης.

Η δεύτερη φάση της γαλλικής επανάστασης (Σεπτέμβριος 1792 – Ιούλιος 1794)

Οι ενέργειες της Συμβατικής συνέλευσης:

·      Κατάργηση της μοναρχίας.

·      Εγκαθίδρυση του πολιτεύματος της αβασίλευτης δημοκρατίας.

·      Υιοθέτηση νέου ημερολογίου.

·      Καταδίκη του βασιλιά σε θάνατο.

·      Συνέχιση του πολέμου.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Συμβατική (τέλη 1792 – αρχές 1793):

·      Η συσπείρωση πολλών χωρών εναντίον της Γαλλίας                  Ανατροπή των

·      Η εκδήλωση αντεπαναστατικών εξεγέρσεων στο εσωτερικό      Γιρονδίνων από

·      Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης                                 τους Ορεινούς

Οι ενέργειες της επαναστατικής κυβέρνησης των Ορεινών με ηγέτη το Ροβεσπιέρο:

·      Έγκριση του συντάγματος του έτους 1.

·      Αναδιοργάνωση του στρατού για την αντιμετώπιση των αντεπαναστατικών κινήσεων.

·      Εκτελέσεις υπόπτων για αντεπαναστατική δράση (περίοδος της Τρομοκρατίας).

·      Κατάργηση της χριστιανικής θρησκείας και θέσπιση της λατρείας του Ανώτατου Όντος.

·      Υιοθέτηση νέων ονομάτων για τους μήνες.

                                                          

   Η συμβατική αποφάσισε να εκτελέσει το Ροβεσπιέρο μαζί με 20 συνεργάτες του.                                                                                                                                                

                                                         ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Η τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης

και η εποχή του Ναπολέοντα (1795-1815)

Η τρίτη και τελευταία φάση της γαλλικής επανάστασης, 1794 – 1799

Επικράτηση των μετριοπαθών Θερμιδοριανών, οι οποίοι:

·      ελέγχουν τη Συμβατική

·      ψηφίζουν νέο σύνταγμα (1795)

·      αναθέτουν την εκτελεστική εξουσία στο Διευθυντήριο.

Η εποχή του Ναπολέοντα,1799 -1815

Η αναρρίχησή του στην εξουσία:

·      Στα τέλη του 1799, ο Ναπολέων Βοναπάρτης καταλαμβάνει την εξουσία με τη συγκατάθεση του Διευθυντηρίου.

·      Ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε Πρώτος Ύπατος το 1799 και τελικά Αυτοκράτορας το 1804, με τη στήριξη της αστικής τάξης.

Οι μεταρρυθμίσεις του:

·      Στη διοίκηση

·      Στην εκπαίδευση       με στόχο τον έλεγχο και την αποτελεσματικότερη

·      Στην οικονομία          λειτουργία της κρατικής μηχανής    

Το σημαντικότερο έργο του:

·      Η θέσπιση το 1804 ενός νέου νομικού κώδικα, του Ναπολεόντειου κώδικα.

Η εξωτερική πολιτική του Ναπολέοντα:

·      Αντιμετώπισε όλες τις σημαντικές ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής.

·      Έθεσε υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

·      Δημιούργησε βασίλεια – δορυφόρους της Γαλλίας στην Ευρώπη.

·      Εφάρμοσε από το 1806 τον ηπειρωτικό αποκλεισμό σε βάρος της Αγγλίας.

Η γαλλική παρουσία στις ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπισε την αντίδραση:

·      των ευγενών και του ανώτερου κλήρου

·      των λαϊκών στρωμάτων.

Η μάχη του Βατερλό το 1815 σήμανε το τέλος της κυριαρχίας του Ναπολέοντα.

Γαλλική επανάσταση και εποχή του Ναπολέοντα: μια αποτίμηση

·      Η αστική τάξη κατέλαβε την εξουσία.

·      Τα συμφέροντά της προωθήθηκαν με μεταρρυθμίσεις.

·      Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα.

·      Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην Ευρώπη.

·      Αναπτύχθηκε η ιδέα της σύμπτωσης των ορίων έθνους και κράτους.

·      Η εκκλησία διαχωρίστηκε από το κράτος.

·      Τα προνόμια καταργήθηκαν.

·      Ο λαός αναδείχτηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

·      Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που επηρέασαν την παγκόσμια ιστορία.

Το Συνέδριο της Βιέννης

Τα θέματα του Συνεδρίου της Βιέννης (1814-15):

·      η επαναχάραξη των συνόρων.

·      η ανασυγκρότηση της απολυταρχίας.

·      η καταστολή των επαναστατικών ιδεών.

Η Ιερή Συμμαχία και η Παλινόρθωση (1815-1830):

·      Στα τέλη του 1815 ιδρύεται η Ιερή Συμμαχία, η οποία απαρτίζεται από τα προπύργια της απολυταρχίας, τη  Ρωσία, την Αυστρία και την Πρωσία.

·      Όλοι σχεδόν οι εκθρονισμένοι ηγεμόνες επανήλθαν στους θρόνους τους. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε Παλινόρθωση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι.

Οικονομικοί  και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

Συγκυρίες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:

·      Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση των πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά.

·      Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι (1797-1815),που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

Αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες:

·      Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.

·      Ελληνικές πόλεις αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.

·      Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

Η στάση της εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση:

• Η ορθόδοξη εκκλησία εναντιωνόταν στις ιδέες του διαφωτισμού.
• Ορισμένοι, όμως, κληρικοί υιοθέτησαν τις διαφωτιστικές αντιλήψεις.

Οι Φαναριώτες

·      Ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι.

·      Ήταν μορφωμένοι και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση.

·      Τον 18^ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Οι προεστοί

·      Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους.

·      Είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες

·      Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

·      Ενδιαφέρονταν για τη διάδοση των νεoτερικών ιδεών.

Οι κλέφτες

·      Ήταν αγρότες που κατέφευγαν στα βουνά.

·       Επιδίδονταν αδιακρίτως στη ληστεία.

·      Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν από θαυμασμό ή φόβο.

·      Υμνήθηκαν στα δημοτικά τραγούδια ως πρότυπα ανυπότακτης στάσης.

Οι αρματολοί

·      Ήταν ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

Οι αγρότες

·      Ξεπερνούσαν το 80 % του πληθυσμού.

·      Καλλιεργούσαν κρατικά ή ιδιωτικά κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους.

·      Η ζωή τους ήταν δύσκολη.

Οι απασχολούμενοι στο εμπόριο και τη ναυτιλία

·      Αυξάνονταν με τη συνεχή ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

·      Το 1770 οργανώθηκε με ρωσική υποκίνηση επανάσταση, τα λεγόμενα «ορλοφικά», στην Πελοπόννησο.

·      Ο Λάμπρος Κατσώνης, απεσταλμένος και αυτός της Ρωσίας, προσπάθησε να οδηγήσει σε εξέγερση τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.

·      Οι Σουλιώτες συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων από το 1789   έως το 1804.                                             

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός

Ορισμός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού:

Ο νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό – ιδεολογικό κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας. Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού (Σμύρνη, Γιάννενα, Χίος).

Κύριες ιδέες των Ελλήνων διαφωτιστών:

·      Συνέδεσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τον αγώνα για ελευθερία.

·      Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να θεμελιωθεί στις φυσικές επιστήμες και να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα.

Η αντίδραση των συντηρητικών λογίων στις ιδέες του διαφωτισμού:

·      Απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες.

·      Συνέδεαν την εκπαίδευση με τη θρησκευτική παράδοση και την αρχαΐζουσα γλώσσα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού:

Ο Ρήγας Φερραίος:

·      Πρότεινε τη δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα αντικαθιστούσε την οθωμανική αυτοκρατορία.

·      Το έργο του Νέα Πολιτική Διοίκηση ήταν έντονα επηρεασμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης και ειδικά από τη ριζοσπαστική της φάση.

·      Πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

Ο Αδαμάντιος Κοραής:

·      Θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν.

·      Στη γλώσσα ακολούθησε τη λεγόμενη «μέση» οδό: μια ελληνική που δε θα ήταν ούτε αρχαΐζουσα ούτε δημοτική.

Άλλοι σημαντικοί διαφωτιστές ήταν: Ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ο Ι. Μοισιόδακας, ο Δ. Καταρτζής, ο Κ. Κούμας και ο Θ. Καΐρης.

                                                          ΕΝΟΤΗΤΑ 6

              Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκοί λαοί αμφισβήτησαν τις αποφάσεις του συνεδρίου της Βιέννης (1815) διατυπώνοντας πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις.

Πολιτικές διεκδικήσεις

·      Σύνταγμα

·      Κοινοβουλευτικοί θεσμοί

·      Αναγνώριση ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων.

Σχηματίστηκαν τρία πολιτικά ρεύματα:

·      Οι μετριοπαθείς φιλελεύθεροι (μεγαλοαστοί, φιλελεύθεροι ευγενείς): ήθελαν συνταγματική μοναρχία με εκλογικό δικαίωμα εξαρτημένο από την περιουσία.

·      Οι ριζοσπάστες δημοκρατικοί (μικροαστοί, διανοούμενοι): ήθελαν αβασίλευτη δημοκρατία με πολιτικά δικαιώματα για όλους.

·      Οι σοσιαλιστές (διανοούμενοι, εργάτες): ήθελαν κοινωνική και πολιτική ισότητα.

Εθνικές διεκδικήσεις

Η συνειδητοποίηση της ιδέας του έθνους είχε ως αποτέλεσμα εθνικές διεκδικήσεις, καθώς πληθυσμοί με εθνική συνείδηση δεν διέθεταν κράτος, επειδή:

·      ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες (Αυστριακή, Οθωμανική).

·      ζούσαν διάσπαρτοι σε διάφορα κράτη (γερμανικό, ιταλικό, πολωνικό έθνος).

Αρχή των εθνοτήτων = η επιδίωξη να συγκεντρωθούν όλοι οι ομοεθνείς σε ένα κράτος ( έθνος = κράτος).

Η αρχή των εθνοτήτων πηγάζει από δύο πηγές:

·      τη γαλλική επανάσταση

·      την αντίδραση στη γαλλική κυριαρχία ειδικά στο γερμανικό χώρο.

Κατά τους Γερμανούς φιλοσόφους η έννοια του έθνους βασίζεται σε τρία στοιχεία:

·      την ιστορία

·      τη γλώσσα

·      τη θρησκεία. 

Επαναστατικά κύματα που προκάλεσαν οι πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις:

·      του 1820-1821

·      του 1830

·      του 1848

Οι επαναστάσεις των ετών 1820-1821

·      Η επανάσταση στην Ισπανία (1820).                 Οι επαναστάσεις αυτές        

·      Οι επαναστάσεις στην Ιταλία (1820-1821)        καταπνίγηκαν από την Ιερή

·      Η επανάσταση στην Ελλάδα (1821).                  Συμμαχία, με εξαίρεση την

                                                                                    Ελληνική που είχε αίσιο τέλος.

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες

Η ίδρυση και η ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

Ορισμός της Φιλικής Εταιρείας:

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που σκοπό είχε να προετοιμάσει την επανάσταση των Ελλήνων. Δημιουργήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 με πρωτεργάτες τους Ν. Σκουφά, Αθ. Τσακάλωφ, Εμμ. Ξάνθο, Π. Αναγνωστόπουλο.

Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε:

·      Η διασπορά του ελληνισμού σε μεγάλο γεωγραφικό χώρο.

·      Η ανάγκη διατήρησης μεγάλης μυστικότητας.

·      Η υπερνίκηση των δισταγμών.

·      Η κινητοποίηση ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.

Οι ευνοϊκές προϋποθέσεις για το έργο της:

·      Τα εσωτερικά προβλήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

·      Η διάδοση των ιδεών της γαλλικής επανάστασης μεταξύ των Ελλήνων.

·      Η ωρίμανση του αιτήματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Στοιχεία  οργάνωσής της:

·      Δοκιμασία.

·      Ένταξη και όρκος πίστης.

·      Προβλεπόμενη τιμωρία για τους παραβάτες ο θάνατος.

·      Χρήση ψευδώνυμων και επικοινωνία με κρυπτογραφικό αλφάβητο.

Η ηγεσία της:

Παρέμενε μυστική και ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του ρωσικού στρατού, ο οποίος ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αόρατης Αρχής.

Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις Ηγεμονίες

Λόγοι για τους οποίους η επανάσταση ξεκίνησε από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες:

·      Δεν υπήρχε εκεί οθωμανικός στρατός.

·      Η περιοχή ήταν κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία.

·      Θα μπορούσαν να βοηθήσουν την επανάσταση διάφοροι Βαλκάνιοι ηγέτες.

Η έναρξη της επανάστασης:

Ο Υψηλάντης κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας στις 24 Φεβρ. 1821.

Τα προβλήματα που αντιμετώπισε το κίνημα του Υψηλάντη:

·      Οι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν βοήθησαν.

·      Ο Τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση.

·      Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αναγκάστηκε να αφορίσει τους επαναστάτες.

·      Ο τοπικός ηγέτης Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και εκτελέστηκε.

Το τέλος της επανάστασης στις Ηγεμονίες:

Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι ο Υψηλάντης συνελήφθη στην Αυστρία, κα η επανάσταση απέτυχε. 

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827)

Η ευνοϊκή συγκυρία

·      Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.

·      Ο οθωμανικός στρατός δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός.

·      Υπήρχαν πολλοί Φιλικοί που προετοίμαζαν κι ανέμεναν τον ξεσηκωμό.

·      Υπήρχαν ένοπλα σώματα Ελλήνων.

·      Υπήρχαν ελληνικά εμπορικά σκάφη εφοδιασμένα με κανόνια.

·      Υπήρχαν πολλοί Έλληνες που διέθεταν σημαντική πολεμική εμπειρία.

·      Το ορεινό έδαφος διευκόλυνε τον κλεφτοπόλεμο.

Επαναστατικές εστίες

Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη, Αιγαίο, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Κύπρος και Μ. Ασία.

Η καταστολή της επανάστασης ήταν άμεση:

·      σε περιοχές που ήταν πεδινές,

·      σε περιοχές όπου ήταν εύκολο να φτάσει ο οθωμανικός στρατός.

Η επανάσταση εδραιώθηκε σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και νησιά του Αιγαίου.

Οι πρωταγωνιστές

Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος, Μπότσαρης, Κανάρης, Μιαούλης,  Μπουμπουλίνα και Μαυρογένους.

Η φάση των επιτυχιών (1821-1824)

Ελληνικές επιτυχίες:

·      Ο περιορισμός των Τούρκων στα τοπικά φρούρια και η κατάληψη σημαντικών πόλεων της Πελοποννήσου.

·      Η παρεμπόδιση τουρκικών στρατευμάτων σε διάφορα σημεία της Στερεάς Ελλάδας από οπλαρχηγούς, όπως ο Ανδρούτσος και ο Αθ. Διάκος.

·      Η άλωση της Τριπολιτσάς με επικεφαλής τον Θ. Κολοκοτρώνη.

·      Η παρεμπόδιση του τουρκικού στόλου από τις ελληνικές δυνάμεις.

Οι αντιδράσεις των Τούρκων:

·      Τα αντίποινα σε βάρος αμάχων σε Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θράκη κ.ά..

·      Ο απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγόριος Ε΄.

·      Η κατάληψη της Χίου και η σφαγή του ελληνικού πληθυσμού της.

·      Η συμμαχία του σουλτάνου με τον ηγεμόνα της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλι.

·      Η καταστολή της επανάστασης στην Κρήτη.

·      Η καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών.

Η φάση της κάμψης (1825-1827)

·      Αποβίβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

·      Ανακατάληψη μεγάλου μέρους της Πελοποννήσου.

·      Εκδήλωση εμφυλίου πολέμου μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών.

·      Η πολιορκία και η ηρωική έξοδος στο Μεσολόγγι.

·      Ο θάνατος του Γ. Καραϊσκάκη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους

Μορφές πολιτικής οργάνωσης με τοπικό χαρακτήρα

Η πολιτική οργάνωση ήταν αναγκαία:

·      για τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων,

·      για την οργάνωση των περιοχών που απελευθερώνονταν,

·      για τη διαχείριση των «εθνικών γαιών» ή «εθνικών κτημάτων».

Οι τοπικοί οργανισμοί:

Οι τοπικοί οργανισμοί ήταν ένα είδος τοπικών κυβερνήσεων, που ελέγχονταν κυρίως από τους προεστούς, τους Φαναριώτες και τους ιεράρχες.

Οι πιο σημαντικοί τοπικοί οργανισμοί ήταν:

·      Η Πελοποννησιακή Γερουσία / προεστοί.

·      Η Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος / Αλ. Μαυροκορδάτος.

·      Ο Άρειος Πάγος / ανατολική Στερεά / Θ. Νέγρης.

Οι πολιτικές διαμάχες:

Στο πλαίσιο του αγώνα για τη διαχείριση της εξουσίας αναπτύχθηκαν δύο κοινωνικοπολιτικές ομάδες: à οι οπλαρχηγοί και οι Φιλικοί

                                              à οι προεστοί, οι αρχιερείς και οι Φαναριώτες

Η Α΄ Εθνοσυνέλευση

Επίδαυρος /  Δεκέμβριος του 1821 -  Ιανουάριος του 1822:

·      Διακήρυξε ότι η επανάσταση ήταν εθνική και όχι κοινωνικοανατρεπτική.

·      Όρισε ως διοίκηση της επανάστασης δύο σώματα:

α) το Εκτελεστικό (πενταμελής κυβέρνηση με πρόεδρο τον Αλ. Μαυροκορδάτο).

β) το Βουλευτικό (είχε 70 μέλη και πρόεδρο τον Δ. Υψηλάντη).

·      Ψήφισε το πρώτο ελληνικό σύνταγμα, το σύνταγμα της Επιδαύρου.

Το σύνταγμα της Επιδαύρου:

·      Ήταν έντονα επηρεασμένο από τα συντάγματα της γαλλικής επανάστασης.

·      Διακήρυττε την ελληνική ανεξαρτησία

·      Θέσπιζε ως πολίτευμα την αβασίλευτη δημοκρατία.

Η Β’ Εθνοσυνέλευση

Άστρος της Κυνουρίας / Μάρτιος - Απρίλιος του 1823:

·           Ενέκρινε μια τροποποιημένη εκδοχή του συντάγματος της Επιδαύρου.

·           Κατάργησε όλους τους τοπικούς οργανισμούς.

·           Κατάργησε το αξίωμα του αρχιστράτηγου (το έφερε ο Θ. Κολοκοτρώνης).

·           Όρισε πρόεδρος του εκτελεστικού τον Μαυρομιχάλη και του Βουλευτικού τον Μαυροκορδάτο.

Ο εμφύλιος πόλεμος

Οι αιτίες της εμφύλιας διαμάχης:

·           Οι αντιθέσεις ανάμεσα στους Έλληνες για τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας (πρόκριτοι, ιεράρχες, Φαναριώτες – οπλαρχηγοί, Φιλικοί).

·           Οι τοπικιστικές αντιθέσεις

·           Οι διαφωνίες για τη διαχείριση των χρημάτων από το δάνειο που είχε συναφθεί στην Αγγλία

·           Οι προσωπικές αντιπαλότητες και φιλοδοξίες

Πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου (φθινόπωρο 1823 – καλοκαίρι 1824):

Συγκρούστηκαν δύο παρατάξεις με επικεφαλής το Θ. Κολοκοτρώνη (αντιπρόεδρος του Εκτελεστικού) και τον Αλ. Μαυροκορδάτο (πρόεδρος του Βουλευτικού) à Οι πιο ισχυροί πρόκριτοι της Πελοποννήσου και της Ύδρας υποστήριξαν τον Μαυροκορδάτο και ο Κολοκοτρώνης υποχώρησε.

Δεύτερη φάση του εμφυλίου πολέμου (Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825):

Ο Μαυροκορδάτος και οι Υδραίοι συμμάχησαν με τον Ι. Κωλέττη που επηρέαζε  οπλαρχηγούς της Στερεάς Ελλάδας και απέκλεισαν τους Πελοποννήσιους από την εξουσία à Τους ανάγκασαν να συνθηκολογήσουν και φυλάκισαν τον Κολοκοτρώνη και τον Ανδρούτσο.

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση:

Τροιζήνα  / Άνοιξη του 1827:

·           Εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδας για επτά χρόνια τον Ι. Καποδίστρια.

·           Ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο διαπνεόταν από φιλελεύθερες αντιλήψεις και ήταν το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10

Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη

Ελληνική επανάσταση και ευρωπαϊκή διπλωματία (1821-1830)

Η αρνητική διεθνής συγκυρία:

·      Στόχος των ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν η διαμόρφωση μιας ισορροπίας δυνάμεων, ενός status quo, που θα απέτρεπε στο μέλλον τις συγκρούσεις.

·      Η Ευρώπη βίωνε την Παλινόρθωση.

·      Η ελληνική επανάσταση ήταν μια συνιστώσα του ανατολικού ζητήματος.

Οι διπλωματικές εξελίξεις κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821-1830:

·      1821-1822: καταδίκη της ελληνικής επανάστασης από τον τσάρο και επικράτηση του δόγματος της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

·      1823: στροφή στην ευρωπαϊκή διπλωματία από τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών Τζόρτζ Κάνιγκ, που αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη.

·      1824: αντίδραση της Ρωσίας με την πρόταση του σχεδίου των τριών τμημάτων, το οποίο απορρίφθηκε και από το σουλτάνο και από τους Έλληνες.

·      1824-1825: σύναψη από τους επαναστάτες δύο δανείων με αγγλικές τράπεζες.

·      1825: υπογραφή από τους Έλληνες της πράξης προστασίας από τους Άγγλους.

·      1826: απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων να λύσουν το ελληνικό ζήτημα.

·      1827: υπογραφή από Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία της ιουλιανής συνθήκης του Λονδίνου και ένοπλη επέμβασή τους, στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, όπου οι στόλοι των τριών Δυνάμεων σύντριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

·      1828-1829: ήττα του σουλτάνου στο ρωσοτουρκικό πόλεμο.

·      1829: απόδοχή από τον σουλτάνο των αποφάσεων των Δυνάμεων με τη συνθήκη της Αδριανούπολης.

·      1830: υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου, με την οποία οι Δυνάμεις αποφάσισαν την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και επέλεξαν ως ηγεμόνα του τον Λεοπόλδο του Σαξ-Κόμπουργκ, αλλά ο ίδιος δεν αποδέχτηκε την εκλογή του.

Το κίνημα του φιλελληνισμού

Ορισμός:

Ο φιλελληνισμός ήταν ένα κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες και στρεφόταν εναντίον τόσο της οθωμανικής απολυταρχίας, όσο και της Ιερής συμμαχίας.

Αιτίες ανάπτυξης του φιλελληνισμού:

·      ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός της γαλλική επανάστασης,

·      ο θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό,

·      ο αποτροπιασμός για τις βιαιότητες των Τούρκων,

·      η συγκίνηση από τις ελληνικές επιτυχίες.

Η προσφορά του φιλελληνισμού:

·      οικονομική ενίσχυση,

·      ηθική συμπαράσταση,

·      προσωπική συμμετοχή φιλελλήνων στον Αγώνα.

πηγη:  http://www.2gymanli.gr/index.php/lessonsmaterial/20-historygkaliosis/47-historyg.html