ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (με απαντήσεις)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ’ : Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Α.1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

• Ψυχρός Πόλεμος
• Δόγμα Τρούμαν [Εξετάσεις 2011]  
• Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) [Εξετάσεις 2012]  

9 μ.

Α.2.  Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε τις ακόλουθες προτάσεις (Σ/Λ):

α. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μετέχουν ως μόνιμα μέλη πέντε χώρες, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των οποίων δε μπορεί να ληφθεί απόφαση. 

β. Η «συμφωνία ποσοστών» συνήφθη στη Μόσχα το 1945 ανάμεσα στον Τσόρτσιλ και στον Στάλιν.

γ. Η διάλυση τη Σοβιετικής Ένωσης το 1991 σήμανε και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

δ. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 επικράτησε το κόμμα του «Ελληνικού Συναγερμού» υπό το στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο. [Εξετάσεις 2008]

ε. Η Ελλάδα έγινε πλήρες μέρος της ΕΟΚ την 1^η Ιανουαρίου 1981.

στ. Οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου (1959) αναγνώριζαν την ανεξαρτησία της Κύπρου, αλλά παραχωρούσαν στην τουρκική μειονότητα πολλές εξουσίες. [Εξετάσεις 2005]

6 μ.

Α.3. Ποια ήταν η εξέλιξη του Κυπριακού προβλήματος μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και έως τις ημέρες μας. [Εξετάσεις ΟΕΦΕ 2012]

14 μ.

Α.4. α) Πώς και γιατί η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα μετεξελίχθηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση; [Εξετάσεις ΟΕΦΕ 2011]

6 μ.

β) Η σημασία της συγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

6 μ.

Α.5. Καταγράψτε τις συνέπειες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. [Εξετάσεις ΟΕΦΕ 2010]

9 μ.

Β.1. Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στις διαφωνίες και τις ρυθμίσεις των συμμάχων – νικητών του Βʹ Παγκοσμίου Πολέμου από το 1945 ως το 1949 σχετικά με το μέλλον της Ανατολικής Ευρώπης (μονάδες 10) και της Γερμανίας (μονάδες 15). Μονάδες 25 [Εξετάσεις 2012]

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[Εγκαθίδρυση φιλοσοβιετικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη]

[…] Σταδιακά, σε διαφορετικά χρονικά σημεία σε κάθε χώρα της Ανατολικής Ευρώπης, οι Σοβιετικοί εγκατέστησαν φιλικές προς αυτούς κυβερνήσεις, […] σταθεροποιώντας κομμουνιστικά καθεστώτα: στη Ρουμανία τον Νοέμβριο του 1946, στην Πολωνία τον Ιανουάριο του 1947, στην Ουγγαρία τον Αύγουστο του 1947 […]. Στα τέλη του 1947, μόνον στην Τσεχοσλοβακία (όπου στις ελεύθερες εκλογές του Μαΐου 1946 το κομμουνιστικό κόμμα έλαβε το 38% των ψήφων) εξακολουθούσε να επιβιώνει κυβέρνηση με τη συμμετοχή αστικών πολιτικών δυνάμεων, και εκεί όμως κρίσιμα υπουργεία και τομείς της διοίκησης (οι ένοπλες δυνάμεις, οι δυνάμεις ασφαλείας) ελέγχονταν από τους κομμουνιστές. Ε. Χατζηβασιλείου,

Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, [Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία 5], Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 92008, σ. 84.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[Το συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου στη Γερμανία]

[…] Για τη Γερμανία που ακόμα αντιστεκόταν, η απόφαση των τριών ήταν η χωρίς όρους παράδοση. Στην κατεχόμενη Γερμανία κυριαρχία θα ασκούσαν οι δυνάμεις κατοχής των τριών μεγάλων νικητών με όργανο το Συμβούλιο Ελέγχου. Οι αποφάσεις του συμβουλίου έπρεπε να λειτουργούν με ομοφωνία, διαφορετικά κάθε ζώνη επιρροής θα λειτουργούσε με τις δικές της αποφάσεις. Ο Ρούζβελτ θεώρησε σκόπιμο να ανατεθεί και μια ζώνη επιρροής στους Γάλλους. Ο Στάλιν αντέδρασε στην πρόταση αυτή, διότι δεν ήθελε ακόμα ένα μέλος στο Συμβούλιο Ελέγχου, όμως μπροστά στην επιμονή των δύο άλλων και επειδή είχε εξασφαλίσει τον έλεγχο της Πολωνίας, αποφάσισε να υποχωρήσει.

Θ. Βερέμης, Εφημ. Η Καθημερινή, Κυριακή 10 Ιουλίου 2011, σ. 26.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

[Διενέξεις των Συμμάχων για το μέλλον της Γερμανίας]

Το κύριο αντικείμενο της διένεξης των Σοβιετικών με τους Δυτικούς έμοιαζε να είναι η Γερμανία […]. Από τις αρχές του 1946 οι απόψεις των πρώην συμμάχων για το θέμα εμφανίζονται διαμετρικά αντίθετες. Η ΕΣΣΔ, που είχε υποστεί τα πάνδεινα από τη γερμανική εισβολή και φοβόταν μήπως οι Αμερικανοί αξιοποιήσουν τη στρατιωτική υπεροχή που τους πρόσφερε η αποκλειστική κατοχή ατομικών όπλων με σκοπό να διαλύσουν το «προλεταριακό κράτος» (κάτι που κανένας δεν σκεφτόταν σοβαρά στις Ηνωμένες Πολιτείες), επιδόθηκε συστηματικά στη διάλυση των εργοστασίων της ζώνης που έλεγχε, για να ενισχύσει τη δική της οικονομική ανόρθωση και να πετύχει τη μακρόχρονη εξασθένηση του παλιού της εχθρού. Απεναντίας οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί, που πίστευαν ότι μια Γερμανία φτωχή, δυσαρεστημένη και απογυμνωμένη από ηγετικά στελέχη θα πιανόταν πιο εύκολα στο δόκανο του κομμουνισμού, έδωσαν γρήγορα τέλος στην πολιτική της αποβιομηχάνισης και των αντιναζιστικών εκκαθαρίσεων.

S. Berstein και P. Milza, Ιστορία της Ευρώπης, τ. 3: Διάσπαση και Ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919 έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1997, σ. 175-176.

Β.2. Αντλώντας στοιχεία από τα ακόλουθα παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να καταγράψετε:

α) τις εγγενείς αδυναμίες του Καταστατικού Χάρτη τη Κοινωνίας των Εθνών

13 μ

β) και τις βασικές αρχές στις οποίες στηρίχτηκε ο καταστατικός χάρτης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. [Εξετάσεις ΟΕΦΕ 2010]

12 μ

Κείμενο Α΄

Με την κήρυξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, έγινε φανερό ότι η Κοινωνία των Εθνών είχε αποτύχει τον κύριο στόχο της, τη διατήρηση της ειρήνης. Η Κοινωνία των Εθνών δεν είχε δική της στρατιωτική δύναμη και εξαρτιόταν από τις εισφορές των μελών της. Τα μέλη της δεν ήταν πρόθυμα να επιβάλουν οικονομικές ή στρατιωτικές κυρώσεις. Το ηθικό της κύρος ήταν ανεπαρκές.

Αρκετές Μεγάλες 5υνάμεις δεν πρόσφεραν στήριξη στην Κοινωνία των Εθνών: η κρίσιμης σημασίας ένταξη των Ηνωμένων Πολιτειών δεν έγινε ποτέ. Η Γερμανία υπήρξε μέλος μόνο για επτά χρόνια από το 1926, ενώ η ΕΣΣ5 για μόλις πέντε χρόνια (από το 1934). Η Ιαπωνία και η Ιταλία αποσύρθηκαν τη δεκαετία του ’30. Στη συνέχεια, η Κοινωνία των Εθνών εξαρτιόταν κυρίως από τη Βρετανία και τη Γαλλία, που δικαιολογημένα δίσταζαν να αναλάβουν δυναμική δράση. Για τις κυβερνήσεις, που είχαν συνηθίσει να διατηρούν την ανεξαρτησία τους, ήταν πραγματικά δύσκολο να συνεργαστούν στο νέο αυτό οργανισμό.

(Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης των Ηνωμένων Εθνών, www.unric.org)

Κείμενο Β΄

Κύριοι σκοποί του (Οργανισμού) είναι η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων μεταξύ των εθνών, βασισμένων στην ισότητα και την αυτοδιάθεση των λαών, η διεθνής συνεργασία για την επίλυση διεθνών προβλημάτων οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και ανθρωπιστικής φύσεως, καθώς και για την ανάπτυξη και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για οποιονδήποτε άνθρωπο. Το 1990 ο ΟΗΕ περιλάμβανε 160 κράτη μέλη.

…..

Οι ιδρυτές του ΟΗΕ προσπάθησαν να αποσυνδέσουν το νέο οργανισμό από την αποτυχημένη Κοινωνία των Εθνών και, πράγματι, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ του συμφώνου της ΚΤΕ και του χάρτη του ΟΗΕ. Οπωσδήποτε όμως οι συντάκτες του Χάρτη έλαβαν υπόψη τους τη συσσωρευμένη εμπειρία από την ΚΤΕ.

(Ελένη Ξυπολίτου, «ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών)», Παγκόσμια Ιστορία Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 24. Εκδοτική Αθηνών 1992. σ.139-140.)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:

• Ψυχρός Πόλεμος     σχολικό βιβλίο: σελ.140 «Το νέο διεθνές σύστημα ... Πόλεμος.».

• Δόγμα Τρούμαν [Εξετάσεις 2011]  

σχολικό βιβλίο: σελ.143 «Ο Αμερικανός ... Η.Π.Α.».

• Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) [Εξετάσεις 2012]  

σχολικό βιβλίο σελ. 162 : «Μετά από μια περίοδο … να ενισχύσει την οικονομία».

Α.2. 1-Σ/2-Λ/3-Σ/4-Σ/5-Σ/6-Σ

Α.3. Σχολικό βιβλίο, σ. 164-165, το ομώνυμο κεφάλαιο: «το Κυπριακό μετά την τουρκική εισβολή», ως εισαγωγή στην απάντηση μπορεί να χρησιμοποιηθούν λίγες προηγούμενες σειρές: «στις 15 Ιουλίου 1974... Κυπρίους». (σ. 164)

Α.4. α) Εισαγωγικά στοιχεία από τη σύσταση των ευρωπαϊκών κοινοτήτων, αναλυτικά ό, τι καταγράφεται από «το 1954 απέτυχε... πολιτική ενότητα», σελ. 155. β) κεφ. «Η ευρωπαϊκή Ένωση», σελ. 156.

Α.5. Σχολικό Βιβλίο, σελ. 145, «Ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε το καλοκαίρι … επουλωθούν».

Β.1. Απόσπασμα σχολικού βιβλίου σελ.142-143 «Όταν το 1945 … Ανατολικό Βερολίνο».

Από το παράθεμα :

Κείμενο Α

Σχετικά με την Ανατολική Ευρώπη.

Σταδιακά σε διαφορετικά χρονικά σημεία σε κάθε χώρα της Ανατολικής Ευρώπης οι Σοβιετικοί εγκατέστησαν φιλικές κυβερνήσεις προς αυτούς σε χώρες όπως :

 Ρουμανία (Νοε 1946)

 Πολωνία (Ιαν 1947)

 Ουγγαρία (Αυγ 1947)

 Τσεχοσλοβακία (Τέλη 1947)

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Τσεχοσλοβακία το κομμουνιστικό κόμμα έλαβε το 38% των ψήφων. Υπήρχε κυβέρνηση με τη συμμετοχή και άλλων πολιτικών δυνάμεων, κύρια αστικών.

Από το σχολικό βιβλίο σχετικά με τη Γερμανία σελ. 136-137 «Το εδαφικό καθεστώς … στην Ε.Σ.Σ.Δ.».

Με βάση το Κείμενο Β όσον αφορά τη Γερμανία:

1. άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας που ακόμη αντιστεκόταν

2. την κυριαρχία της κατεχόμενης Γερμανίας θα ασκούσαν οι δυνάμεις των τριών μεγάλων νικητών υπό ένα όργανο το Συμβούλιο Ελέγχου των τριών Δυνάμεων

3. οι αποφάσεις του συμβουλίου έπρεπε να λειτουργούν ομόφωνα ή κάθε ζώνη να λειτουργεί με τις δικές της αποφάσεις

4. κύρια διαφωνία Ρούσβελτ – Στάλιν σχετικά με την παραχώρηση ζώνης επιρροής στους Γάλλους. Τελικά θα υποχωρήσει, αφού έχει εξασφαλίσει τον έλεγχο της Πολωνίας.

Κείμενο Γ

Όσον αφορά το μέλλον της Γερμανίας :

1. κύριο αντικείμενο της διένεξης Σοβιετικών με όλους τους Δυτικούς, η Γερμανία.

2. εκφράζονται διαμετρικά αντίθετες απόψεις ήδη από το 1946.

3. η Ε.Σ.Σ.Δ. φοβόταν την αξιοποίηση της στρατιωτικής υπεροχής των Αμερικανών (βλ. ατομικά όπλα με σκοπό να διαλύσουν το κομουνιστικό κράτος /«προλεταριακό κράτος»).

4. έτσι η Ε.Σ.Σ.Δ. επιδόθηκε συστηματικά στη διάλυση των υποδομών της Γερμανίας στη ζώνη που έλεγχε με στόχο να ενισχύσει τη δική της οικονομική ανόρθωση.

5. απεναντίας οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί στηρίζουν τη Γερμανία, διότι πίστευαν ότι μια Γερμανία φτωχή και δυσαρεστημένη θα ευνοούσε την εγκαθίδρυση κομμουνιστικού καθεστώτος. Έτσι γρήγορα έδωσαν τέλος στην πολιτική της αποβιομηχάνισης της Γερμανίας (βλ. στόχος της Ε.Σ.Σ.Δ.) και των εκκαθαρίσεων των ναζί.

Β.2.  α) (Για την απάντηση εκτός από τα παραθέματα έχουν χρησιμοποιηθεί τα στοιχεία του σχολ. Βιβλίου σ. 86,104-105.)

Στις συνθήκες ειρήνης του πρώτου παγκοσμίου πολέμου προβλέφθηκαν εγγυήσεις για τις μειονότητες, αντίθετες προς την αρχή της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας. Η κατάσταση οδήγησε σε προστριβές και συγκρούσεις ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι ηττημένοι άρχισαν να ξεφεύγουν από τον έλεγχο της Γαλλίας και της Βρετανίας. Έτσι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την πολιτική της αναθεώρησης των συνθηκών, που προωθήθηκε από χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, δηλαδή χώρες δυσαρεστημένες από το εδαφικό καθεστώς, το οποίο είχε προσδιοριστεί από τις συνθήκες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Εξάλλου η αποτελεσματικότητα της ναζιστικής προπαγάνδας στη Γερμανία επέδρασε καταλυτικά στην κατάρρευση της Κοινωνίας των Εθνών, καθώς το σύστημα της συλλογικής ασφάλειας που προοριζόταν να εγγυηθεί τη διασφάλιση της ειρήνης αποδείχθηκε ανίσχυρο να αναχαιτίσει τις εκβιαστικές πρωτοβουλίες των ισχυρών αυταρχικών δυνάμεων στην ευρύτερη έκταση του πλανήτη.

Η ΚΤΕ μη έχοντας αυτόνομη στρατιωτική και οικονομική δύναμη, καθώς δηλαδή εξαρτιόταν από τις ενισχύσεις των μελών της σε αυτά τα επίπεδα, πράγμα που τονίζεται από το πρώτο παράθεμα, δεν μπορούσε να επιβληθεί. Το στοιχείο αυτό έπληττε δραματικά το κύρος της και προδίκαζε την αναποτελεσματικότητά της. Σύμφωνα με το κείμενο, που προαναφέρθηκε, η αναποτελεσματικότητα επιβεβαιώθηκε από τη στάση των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στην Κοινωνία των Εθνών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της πηγής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δεν εντάχθηκαν ποτέ, η Γερμανία συμμετείχε για επτά μόλις χρόνια από το 1926, η Σοβιετική Ένωση μόνο για πέντε χρόνια από το 1934, η Ιταλία και η Ιαπωνία αποχώρησαν κατά τη δεκαετία του ’30. Έτσι απέμειναν μόνο η Γαλλία και η Βρετανία, που δεν έδειξαν διάθεση δυναμικής παρέμβασης. Εξάλλου γενικότερα η διακρατική συνεργασία δεν ήταν εύκολη υπόθεση για την εποχή αυτή.

Το αμέσως επόμενο αποτέλεσμα, που δεν μπόρεσε να αποτραπεί από την Κοινωνία των Εθνών, ήταν η κήρυξη του β’ παγκοσμίου πολέμου.

β) (Για την απάντηση εκτός από τα παραθέματα έχουν χρησιμοποιηθεί τα στοιχεία του σχολ. Βιβλίου σ. 141-142)

Για τους λαούς που είχαν πληγεί από το β’ παγκόσμιο πόλεμο ήταν άμεση η ανάγκη αποτελεσματικότερης διασφάλισης της ειρήνης, της τάξης και της δικαιοσύνης. Έτσι τον Απρίλιο – Ιούνιο του 1945 συγκλήθηκε η ιδρυτική διάσκεψη του νέου Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στον Άγιο Φραγκίσκο των Η.Π.Α. με συμμετοχή 50 χωρών που πολέμησαν εναντίον του Άξονα. Ανάμεσα τους ήταν και η Ελλάδα.

Ο Ο.Η.Ε. αποτελούσε μια απόπειρα συγκρότησης ενός συστήματος συλλογικής ασφάλειας. Ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ αποτελεί υποχρεωτικό διεθνές δίκαιο και βασίζεται στην αρχή της κυρίαρχης ισότητας μεταξύ των κρατών. Απαγορεύει τη χρήση βίας, με εξαίρεση την περίπτωση της αυτοάμυνας.

Σύμφωνα με το παράθεμα αναλυτικότερα οι σκοποί του ΟΗΕ είναι η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης, η σύναψη φιλικών δεσμών των εθνών, που θα πρέπει να σέβονται την αυτοδιάθεση και την ισότητα. Προβλέπεται επίσης η συνεργασία για την επίλυση παγκόσμιων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και ανθρωπιστικών προβλημάτων. Κατοχυρώνεται ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για κάθε άνθρωπο του πλανήτη.

Η σχέση των σκοπών του ΟΗΕ και της ΚΤΕ είναι προφανής, καθώς και η συγγένεια του συμφώνου της πρώτης και του καταστατικού χάρτη της δεύτερης, ενώ η οργάνωση του ΟΗΕ αξιοποίησε την πολύτιμη εμπειρία της ΚΤΕ, χωρίς όμως να αποφευχθούν και οι δυσκολίες στη διαχείριση ευαίσθητων θεμάτων, όπως συνέβη με το Κυπριακό. Να ληφθεί υπόψη εξάλλου ότι σήμερα στον ΟΗΕ συνεργάζονται 160 κράτη, όπως αναφέρεται στο σχετικό παράθεμα.