ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

                               ΒΙΒΛΙΟ 3. ΚΕΦΑΛΑΙΑ 71-73

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στα κεφάλαια 71-73 περιγράφονται:

􀂾 Οι ενέργειες των ολιγαρχικών μετά το πραξικόπημα και η δικαιολόγηση των πράξεων τους

􀂾 Η πρόταση για ουδετερότητα της Κέρκυρας

􀂾 Ο εξαναγκασμός του λαού για επικύρωση της πρότασης των ολιγαρχικών

􀂾 Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα

􀂾 Η αντίδραση των Αθηναίων

􀂾 Η άφιξη Λακεδαιμόνιων πρέσβεων στην Κέρκυρα και το αποτέλεσμά της

􀂾 Οι περιοχές της πόλης που κατέλαβαν οι δύο αντίπαλοι

􀂾 Η οργάνωση και η αναζήτηση συμμάχων από τις δύο παρατάξεις

Οι ενέργειες των ολιγαρχικών μετά το πραξικόπημα και η δικαιολόγηση των πράξεων τους

Οι πέντε ολιγαρχικοί και οι ομοϊδεάτες τους μετά το πραξικόπημα και τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας συγκάλεσαν τους Κερκυραίους και τους έδωσαν εξηγήσεις για τις πράξεις τους. Καθησύχασαν τους φοβισμένους δημοκρατικούς και διαβεβαίωσαν όλους τους πολίτες ότι αυτό που έκαναν ήταν το καλύτερο για την πόλη τους, αφού δεν επρόκειτο πια να υποδουλωθούν στους Αθηναίους, γιατί η δημοκρατική παράταξη έμεινε ακέφαλη και συνεπώς εξασθένησε η επιρροή των Αθηναίων στο νησί. Αναζήτησαν λοιπόν πολιτική στήριξη στη συναίνεση του λαού για τη νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών τους. Έτσι προσέδωσαν στο εγχείρημά τους μια επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας, αφού συγκάλεσαν την συνέλευση του λαού και παρουσιάστηκαν ως προστάτες και σωτήρες της πατρίδας. Με αυτό τον τρόπο πρόλαβαν πιθανές αντιδράσεις των δημοκρατικών.

Η πρόταση για ουδετερότητα της Κέρκυρας

Στη συνέχεια υπέδειξαν στους συμπολίτες τους τη στάση που έπρεπε να τηρούν απέναντι στους δύο εμπολέμους, Αθηναίους και Πελοποννησίους: να τους δέχονται ον έρχονται με ένα πλοίο, να θεωρούν όμως εχθρική ενέργεια την αποστολή περισσότερων δυνάμεων. Η πρότασή τους αυτή τονίζει ουσιαστικά την αναγκαιότητα γιο τήρηση ουδετερότητας με όρους στην εξωτερική τους πολιτική. Συνιστά τη διάλυση της επιμαχίας με τους Αθηναίους, όχι όμως και τέλεια αποκοπή των δεσμών τους με αυτούς, γιατί ήταν ισχυροί. Έτσι η Κέρκυρα θα μείνει μακριά από τις συγκρούσεις του Πελοποννησιακού πολέμου. Η πρότασή τους λοιπόν ήταν ρεαλιστική, συνετή και συμφέρουσα για την Κέρκυρα. Ωστόσο δεν αναιρεί τον αρχικό τους σκοπό, που ήταν να επιβάλουν ολιγαρχικό καθεστώς στην Κέρκυρα και σταδιακά να προσαρτήσουν το νησί στην Κόρινθο.

Ο εξαναγκασμός του λαού για επικύρωση της πρότασης των ολιγαρχικών

Ύστερα οι ολιγαρχικοί ασκώντας ψυχολογική βία και τρομοκρατία στο λαό τον ανάγκασαν να επικυρώσει την απαίτησή τους αυτή. Εκβίασαν λοιπόν τη λαϊκή βούληση, αφού η συνέλευση απλώς επικύρωσε την «ειλημμένη» απόφαση. Έτσι κατέλυσαν την ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων και νόθευσαν τη λειτουργία του δημοκρατικού αυτού θεσμού. Επέβαλαν αυθαίρετα τη δική τους θέση και αποκάλυψαν τις αυταρχικές διαθέσεις τους στην άσκηση της εξουσίας. Τέλος έδειξαν αντιφατική συμπεριφορά, αφού συγκάλεσαν την εκκλησία του δήμου, αλλά δέσμευσαν την αβίαστη έκφραση.

Ποιον ευνοούσε και ποιον έβλαπτε το ψήφισμα;

Το ψήφισμα αυτό έθιγε το οικονομικό συμφέροντα των Αθηναίων, γιατί η επιμαχία με την Κέρκυρα τους απέδιδε κέρδη. Έπληττε επίσης το πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντά τους, αφού αποδυνάμωνε την επιρροή τους στην Κέρκυρα και ματαίωνε την πλήρη ένταξη του νησιού στην αθηναϊκή συμμαχία. Αντίθετα ευνοούσε τους Λακεδαιμόνιους, καθώς κάθε μείωση της αθηναϊκής ισχύος ήταν προς όφελός τους. Φυσικά εξυπηρετούσε και το συμφέροντα των Κερκυραίων ολιγαρχικών, επειδή εδραιώνονταν στην εξουσία.

 Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα

Αφού εκβίασαν το λαό, αμέσως έστειλαν πρέσβεις στους Αθηναίους με διπλό επιδιωκόμενο σκοπό:

α. να εξηγήσουν σ’ αυτούς ότι οι τρέχουσες εξελίξεις στην Κέρκυρα και η απόφαση για

αυστηρή ουδετερότητα του νησιού συνέφερε και στους ίδιους.

β. να πείσουν τους ομοϊδεάτες του Πειθία, που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, να μην προβούν σε εχθρικές κατά της πόλης τους ενέργειες, γιατί τότε θα εκδηλωνόταν αντεκδίκηση των Αθηναίων εναντίον των Κερκυραίων.

Η αποστολή των πρέσβεων στην Αθήνα ήταν ευφυής διπλωματικός ελιγμός για τους εξής λόγους:

α. Οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί επιδίωκαν να κρατήσουν τους Αθηναίους μακριά και να

αποτρέψουν κάθε αντίδραση και επέμβασή τους στα πράγματα του νησιού· γι’ αυτό παρουσίασαν τις πολιτικές εξελίξεις της πόλης τους σαν εσωτερική τους υπόθεση και σαν προσωπικό τους ζήτημα, που ωστόσο συνέφερε και εκείνους.

β. Παράλληλα προσπαθούσαν να πείσουν τους Κερκυραίους δημοκρατικούς φυγάδες να μην υποδαυλίσουν την αντίδραση των Αθηναίων και από κοινού ανατρέψουν τη νέα κατάσταση των πραγμάτων, που διαμόρφωσε ήδη το πραξικόπημά τους. Και φαίνεται ότι μερικούς τους έπεισαν διεγείροντας τα αισθήματα φιλοπατρίας, ίσως πάλι με εκβιασμούς και απειλές, με υποσχέσεις και δωροδοκίες.

Έτσι οι πραξικοπηματίες πίστευαν ότι δε διατρέχουν τον κίνδυνο να ανατραπούν, εδραιώνονταν στην εξουσία αποδυναμώνοντας τους ολιγαρχικούς και ταυτόχρονα διατηρούσαν τις προσδοκίες τους να προσαρτήσουν το νησί στην Κόρινθο.

Η αντίδραση των Αθηναίων

Όταν έφτασαν στην Αθήνα οι πρέσβεις των ολιγαρχικών, η αντίδραση των Αθηναίων υπήρξε άμεση και δυναμική: τους συνέλαβαν ως υποκινητές της στάσης και τους μετέφεραν στην Αίγινα για ασφάλεια. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, ήταν βέβαια αντίθετη με τους τότε κανόνες του «διεθνούς δικαίου» δικαιολογείται όμως ύστερα από την κατάλυση της έννομης τάξης στην Κέρκυρα, αφού δεν εκπροσωπούσαν τη νόμιμη κυβέρνηση αλλά πραξικοπηματίες. Εξάλλου και οι ίδιοι έδειξαν ανάρμοστη συμπεριφορά και παραβίασαν τους καθιερωμένους άγραφους κανόνες της φιλοξενίας ασκώντας προπαγάνδα στους φυγάδες. Όσους μάλιστα από αυτούς οι πρέσβεις έπεισαν, τους μετέφεραν οι Αθηναίοι επίσης στην Κέρκυρα. Προφανώς οι αρχές της Αθήνας δεν ικανοποιήθηκαν ούτε από τις εξελίξεις στην Κέρκυρα ούτε από τις εξηγήσεις και τη στάση των πρέσβεων. Έτσι απέτυχε ο διπλωματικός ελιγμός των Κερκυραίων ολιγαρχικών.

Η άφιξη Λακεδαιμονίων πρέσβεων στην Κέρκυρα και το αποτέλεσμά της

Ενώ οι Αθηναίοι συνελάμβαναν τους απεσταλμένους στην πόλη, τους πρέσβεις των Κερκυραίων ολιγαρχικών, όπως και όσους δημοκρατικούς Κερκυραίους φυγάδες αυτοί έπεισαν, και τους μετέφεραν στην Αίγινα, κατέφθασε στην Κέρκυρα ένα κορινθιακό πλοίο με Λακεδαιμόνιους πρέσβεις. Η άφιξη αυτών σηματοδοτεί την ανάμειξη της Σπάρτης στα γεγονότα της Κέρκυρας, τη γενίκευση και την κλιμάκωση του εμφυλίου. Οι ολιγαρχικοί βρήκαν την υποστήριξη και την ευκαιρία που περίμεναν. Έτσι αμέσως άφησαν τα προσχήματα, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στους δημοκρατικούς και τους νίκησαν. Προφανώς η δεύτερη αυτή αποστολή των Λακεδαιμόνιων πρέσβεων είναι η δραστική απάντηση της Σπάρτης στις προηγούμενες ενέργειες των Αθηναίων. Οι Λακεδαιμόνιοι δείχνουν την παρουσία τους στις πολιτικές εξελίξεις της Κέρκυρας, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και επιδιώκουν την εδραίωση του ολιγαρχικού καθεστώτος στο νησί προς όφελος και των ομοϊδεατών της πόλης και των ίδιων. Η παρέμβασή τους στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι ανοιχτή και απροκάλυπτη, υποθάλπει τις αυθαιρεσίες και προμηνύει δραματικές εξελίξεις.

Οι περιοχές της πόλης που κατέλαβαν οι δύο αντίπαλοι

Έτσι οι δημοκρατικοί μετά την ήττα τους ανασυντάχτηκαν και κατέλαβαν την ακρόπολη, τα ψηλά μέρη της πόλης και το Υλλαϊκό λιμάνι, ενώ οι ολιγαρχικοί την αγορά, τα χαμηλά μέρη και το λιμάνι του Αλκίνου. Οι Κερκυραίοι λοιπόν διχάζονται και το χάσμα που τους χωρίζει διευρύνεται. Οι δύο αντιμαχόμενες πολιτικές παρατάξεις οργανώνονται καλύτερα και κλιμακώνουν τη δράση τους. Όλη αυτή η έντονη κινητικότητά τους μαρτυρεί την όξυνση των παθών, την εκδικητική διάθεση και τη μανία για την επικράτηση.

Η οργάνωση και η αναζήτηση συμμάχων από τις δύο παρατάξεις

Οι αντίπαλοι συναισθάνονταν ότι ήταν σχεδόν ισοδύναμοι και ότι η έκβαση της αναμέτρησης φαινόταν αμφίρροπη. Για να ενισχύσουν λοιπόν τη θέση τους προσκάλεσαν για βοήθεια τους δούλους, που τότε ξεπερνούσαν το μισό πληθυσμό (40.000) των κατοίκων της Κέρκυρας (70000), δίνοντας την υπόσχεση ότι θα τους ελευθερώσουν. Το κίνητρο αυτό ήταν πολύ δελεαστικό, αφού ήταν άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης για την τάξη αυτή. Έτσι σε όποια πολιτική παράταξη θα εντάσσονταν, αυτή θα νικούσε. Οι περισσότεροι από αυτούς συντάχτηκαν με το μέρος των δημοκρατικών για τους εξής λόγους:

α. Ιδεολογικά και κοινωνικά ένιωθαν πιο κοντά στους δημοκρατικούς, αφού οι ολιγαρχικοί πίεζαν και τους δύο.

β. Από την εμπειρία τους θεωρούσαν τους δημοκρατικούς πιο αξιόπιστους και φιλάνθρωπους, γιατί αι άλλοι ήταν άπληστοι και αυταρχικοί.

γ. Ίσως διέβλεπαν ότι η έκβαση του εμφυλίου θα ήταν θετική για τους δημοκρατικούς· έτσι και οι ίδιοι προσδοκούσαν ότι θα αλλάξει η ζωή τους προς το καλύτερο.

Τότε οι ολιγαρχικοί, επειδή διαπίστωσαν ότι υστερούσαν, κάλεσαν για βοήθειά τους

οχτακόσιους μισθοφόρους από την Ήπειρο, για να εξισωθούν αριθμητικά με τους αντιπάλους τους. Άλλωστε είχαν την οικονομική δυνατότητα να τους στρατολογήσουν. Η κινητοποίηση για τον προσεταιρισμό των δούλων με την υπόσχεση της ελευθερίας - φαινόμενο ασυνήθιστο - και η πρόσληψη μισθοφόρων πιστοποιούν την απεγνωσμένη προσπάθεια των δύο παρατάξεων για επικράτηση, την ένταση της αντιπαράθεσης, την ανασφάλεια και την αγωνία τους για τη νίκη. Όλα ωστόσο προμηνύουν σφοδρή σύγκρουση.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

1. Να παρουσιάσετε τις ενέργειες των ολιγαρχικών, να τις αιτιολογήσετε και να τις χαρακτηρίσετε.

2. Τι σήμαινε η πρόταση για ουδετερότητα της Κέρκυρας απέναντι στους Αθηναίους και στους Λακεδαιμονίους;

3. Ποιον ευνοούσε και ποιον έβλαπτε το ψήφισμα της ουδετερότητας; Ποιος ο σκοπός των ολιγαρχικών;

4. Ποια διπλή αποστολή ανέλαβαν οι πρέσβεις που έστειλαν οι ολιγαρχικοί στην Αθήνα; Γιατί δεν έστειλαν πρέσβεις και στη Σπάρτη;

5. Γιατί οι Αθηναίοι συνέλαβαν τους Κερκυραίους πρέσβεις; Να δικαιολογήσετε και να χαρακτηρίσετε τη σύλληψή τους.

6. Τι σήμαινε η άφιξη των Λακεδαιμονίων πρέσβεων στη Κέρκυρα; Πώς την αντιμετώπισαν οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της άφιξής τους;

7. Ποιες περιοχές της πόλης κατέλαβαν οι δύο αντίπαλοι; Τι προοικονομεί το γεγονός αυτό;

8. Γιατί οι αντίπαλοι επιζητούσαν τον προσεταιρισμό των δούλων; Γιατί οι περισσότεροι δούλοι πήγαν με το μέρος των δημοκρατικών;

9. Από ποιους χρησιμοποιήθηκαν οι μισθοφόροι και γιατί;

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ – ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να γράψετε ομόρριζα στα νέα ελληνικά των παρακάτω λέξεων: δράσαντες, ξυγκαλέσαντες, εἶπον, δουλωθεῖεν, δέχεσθαι, ἡσυχάζοντας, ἡγεῖσθαι, ἠνάγκασαν, πέμπουσι, πεπραγμένων, διδάξοντας, ξυνέφερε, πείσοντας

2. Να βρείτε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω: φυγή, προσέλευση, σύλληψη, κατάθεση, σχέδιο, νίκη, άφιξη, συλλογή, κατοικία, πομπός

[πηγή: Εκπαιδευτήρια Καίσαρη]