12.9.12



ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ               Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενότητα 3
Ταξίδι στον κόσμο της φύσης

Πε ρ ι γ ρ α φ ή
Στοιχεία περιγραφής
Περιγραφή είναι η αναπαράσταση με λόγο (γραπτό ή προφορικό) χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων κ.λπ.
Βασικά χαρακτηριστικά / στοιχεία της περιγραφής:
• Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται κυρίως με το χώρο (δηλαδή τα περιγραφικά κείμενα οργανώνονται με άξονα το χώρο).
• Η περιγραφή ακολουθεί πορεία από το γενικό (γενικές εικόνες) στο ειδικό (λεπτομερειακές εικόνες).
• Το σημείο περιγραφής μπορεί να κινείται ή να είναι σταθερό, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από εκεί περιγράφει το χώρο.
• Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια, ζωντάνια και παραστατικότητα, που επιτυγχάνονται με τη χρήση πολλών επιθέτων.
• Στα περιγραφικά κείμενα κυριαρχεί ο ενεστώτας, τα εξακολουθητικά και τα βοηθητικά ρήματα (είμαι, έχω).

• Η περιγραφή μπορεί να είναι:
– υποκειμενική (π.χ. λογοτεχνικά κείμενα)
– αντικειμενική (π.χ. επιστημονικά κείμενα)

Είδη περιγραφής

χώρου / τοπίου / κτιρίου
αντικειμένου
προσώπου / ατόμου
λειτουργίας / διαδικασίας για την
κατασκευή ή τη χρήση αντικειμένου

Περιγραφικά κείμενα συναντούμε:
• σε πρακτικούς οδηγούς (π.χ. τουριστικός οδηγός)
• σε εφημερίδες
• σε περιοδικά
• σε ενημερωτικά φυλλάδια
• σε διαφημιστικά φυλλάδια
• σε έντυπα για την κατασκευή, τη λειτουργία ή τη χρήση ενός αντικειμένου (συσκευής, παιχνιδιού κ.λπ.)
• σε σχολικά εγχειρίδια
• σε καταλόγους μουσείων
• σε επίσημα έγγραφα
Α φ ή γ η σ η
Στοιχεία αφήγησης
Αφήγηση είναι η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων, πραγματικών ή φανταστικών (επινοημένων).

Βασικά χαρακτηριστικά / στοιχεία της αφήγησης:
• Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά οι καταστάσεις συν- δέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.

• Η αφήγηση οργανώνεται με βάση την εξής δομή:
Α. Πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο, το χρόνο και την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση
Β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της
Γ. Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας

• Κύριος χρόνος της αφήγησης είναι ο αόριστος, αλλά χρησιμοποιείται και ο παρατατικός και οι εξακολουθητικοί χρόνοι.
• Η γλώσσα της αφήγησης χαρακτηρίζεται από τη χρήση συνδετικών λέξεων και φράσεων που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (έπειτα, ύστερα, κατά τη διάρκεια) και την αιτιολογική σχέση μεταξύ τους (επειδή, καθώς, για το λόγο αυτό).



Επιχειρηματολογία
Επιχείρημα ονομάζεται κάθε λογικός συλλογισμός ή σειρά συλλογισμών που χρησιμοποιούμε για υποστηρίξουμε τις θέσεις μας ή για να αντικρούσουμε τις θέσεις κάποιου άλλου και να καταλήξουμε σε ένα αιτιολογημένο συμπέρασμα.

Η χρήση επιχειρημάτων βοηθάει:
• να καταλάβουμε ποιες θέσεις είναι ορθότερες ή σημαντικότερες από άλλες
• να πείσουμε τους άλλους για την ορθότητα των θέσεών μας.

Στοιχεία του επιχειρήματος και μελέτη επιχειρημάτων
Επιχειρήματα χρησιμοποιούμε σε καθημερινές συζητήσεις και διαλόγους, σε διαπραγματεύσεις, σε επίσημα κείμενα, σε άρθρα εφημερίδων, σε επιστημονικά κείμενα κ.λπ.

Όταν συνθέτουμε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο, ακολουθούμε συνήθως την εξής δομή:
Α. Εισαγωγή: εκφράζουμε τη θέση μας για ένα θέμα

Β. Δεδομένα: χρησιμοποιούμε επιχειρήματα και τεκμήρια (αποδείξεις) για να στηρίξουμε τη θέση μας

Γ. Ανασκευή: αντικρούουμε αντίθετες θέσεις-επιχειρήματα

Δ. Κατάληξη: εκφράζουμε την τελική μας θέση, το συμπέρασμα ή τις προϋποθέσεις-συνθήκες που πρέπει να υπάρχουν για να ισχύσει η θέση αυτή.

Στα απλά είδη επιχειρημάτων ανήκουν:
α. τα επιχειρήματα με παραδείγματα-τεκμήρια,
π.χ. «Το περιβαλλοντικό κόστος των μεταφορών στην Αθήνα είναι υψηλότερο από παντού. Το μεταφορικό μέσο με το υψηλότερο περιβαλλοντικό κόστος είναι το πετρελαιοκίνητο ταξί· για κάθε χιλιόμετρο που διανύει ο επιβάτης του επιβαρύνεται με 0,60 ευρώ! Ακολουθούν το συμβατικό αυτοκίνητο με 0,15 ευρώ ανά επιβατοχιλιόμετρο, το πετρελαιοκίνητο λεωφορείο με 0,06 ευρώ, το βενζινοκίνητο καταλυτικό αυτοκίνητο με 0,014 ευρώ, το αυτοκίνητο υγραερίου με 0,013 ευρώ, το μετρό με 0,004 ευρώ, ενώ το τρόλεϊ έχει σχεδόν μηδενικό κόστος».
Στο παραπάνω απόσπασμα ο συγγραφέας, για να στηρίξει τη θέση του ότι το περιβαλλοντικό κόστος των μεταφορών στην Αθήνα είναι υψηλότερο από παντού, χρησιμοποιεί επιχειρήματα με παραδείγματα-τεκμήρια (παραθέτει στοιχεία για το κόστος κάθε μεταφορικού μέσου).

β. τα επιχειρήματα με αιτίες (αιτιολόγηση)
π.χ. «Είναι προτιμότερο να ενημερωνόμαστε από τις εφημερίδες, γιατί σ’ αυτές υπάρχουν πραγματικές ειδήσεις, που παρουσιάζονται με τρόπο ψύχραιμο και αντικειμενικό, ενώ παράλληλα περιέχουν αναλύσεις και κριτική των γεγονότων»
Στο παραπάνω απόσπασμα ο συγγραφέας στηρίζει τη θέση του ότι είναι προτιμότερο να ενημερωνόμαστε από τις εφημερίδες, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα με αιτίες (αιτιολόγηση).




Π ε ρ ί λ η ψ η
Περίληψη είναι η σύντομη απόδοση του περιεχομένου ενός κειμένου ή προφορικού λόγου.

Μαθαίνουμε να γράφουμε περίληψη, να συμπυκνώνουμε δηλαδή το λόγο μας κρατώντας μόνο τις αναγκαίες πληροφορίες:
• για να καλύψουμε πρακτικές ανάγκες (π.χ. σύντομες ειδήσεις στο ραδιόφωνο ή την τηλεόραση, μικρές αγγελίες, ανακοινώσεις),
• για να κατανοούμε εύκολα και γρήγορα ένα σύντομο κείμενο ή μήνυμα,
• για να έχει ο λόγος μας (προφορικός ή γραπτός) συνοχή, ακρίβεια και σαφήνεια.

Τα στάδια γραφής περίληψης
1. Διαβάζουμε τον τίτλο του κειμένου.
2. Κάνουμε προσεκτική ανάγνωση όλου του κειμένου.
3. Εντοπίζουμε το θεματικό κέντρο (θέμα, κεντρικό νόημα) του κειμένου.
4. Διαβάζουμε το κείμενο δεύτερη φορά, παρακολουθώντας τη σειρά των γεγονότων ή των ιδεών.
5. Μελετούμε κάθε παράγραφο χωριστά, για να διαπιστώσουμε τα επιμέρους θέματα που αναπτύσσονται.
6. Σημειώνουμε τις λέξεις-κλειδιά κάθε παραγράφου.
7. Γράφουμε έναν πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο, στηριζόμενοι στις λέξεις-κλειδιά.
8. Γράφουμε την περίληψη, προσέχοντας:
• να ξεκινήσουμε είτε με αναφορά στο κείμενο και το συγγραφέα είτε απευθείας
• να καταγράψουμε μόνο τις αναγκαίες πληροφορίες (θέματα, νοήματα), αναπτύσσοντάς τις αναλογικά με το αρχικό κείμενο
• να χρησιμοποιήσουμε πληροφοριακό ύφος χωρίς να σχολιάζουμε το κείμενο
• τη συνοχή του κειμένου μας και την ομαλή ροή των πληροφοριών, χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις και φράσεις
• να εφαρμόζουμε τους γλωσσικούς κανόνες (ορθογραφία, στίξη, σύνταξη, λεξιλόγιο)
• να τηρήσουμε το όριο των λέξεων που έχει δοθεί.


ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Κείμενο α:
Δύο ώρες πάνω από το Αιγαίο
Η θάλασσα ήταν γαλήνια και λαμποκοπούσε από τ’ αναρίθμητα διαμάντια των ακτίνων του ήλιου. Μικρές ψαρόβαρκες μ’ άσπρα πανιά την αυλάκωναν σ’ όλες τις κατευθύνσεις. Βλέπαμε μικρά ξερονήσια ψημένα απ’ τον ήλιο κι αριστερά μας έναν ωραίο κόλπο με χαμηλές βουνοσειρές. Ανάμεσα σ’ αυτές και στα ξερονήσια σχηματιζόταν ένας θαλάσσιος διάδρομος, μια γλαυκή λεωφόρος όπου διασταυρώνονταν μικρά καΐκια. Το χρώμα της θάλασσας ήταν ονειρικά γαλανό· γαλανό, όπως όταν την κοιτάζει κανένας από το φεγγίτη ενός βυθισμένου υποβρυχίου. Κοντά στις ακρογιαλιές άσπριζαν κάτω από την επιφάνεια των νερών οι ξέρες. Βρισκόμαστε στο σουνιακό ακρωτήριο. Τα στρογγυλά πεύκα του φαίνονταν μικροσκοπικά σαν τα δεντρα των παιδικών παιχνιδιών, μερικές τέντες κατασκηνώσεων έδιναν την εντύπωση πεταλίδων και οι διασκορπισμένες εδώ κι εκεί επαύλεις έκαναν μικρούς άσπρους κύβους μέσα στην πρασινάδα. Δεξιά μας βλέπαμε τώρα τον αρχαίο ναό του Ποσειδώνος, που στεφανώνει το ακρωτήριο, σαν ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο ισοπεδωμένου εδάφους, που στο μέσο του οι άσπρες κολόνες ήταν παραταγμένες σαν στρατιωτάκια. Ο υπέροχος αυτός εξώστης, πάνω στο Αιγαίο, όπου ο Πλάτων ευχαριστιότανε να πηγαίνει με τους μαθητές του, φαινόταν, από το ύψος από το οποίο τον ατενίζαμε, κάτι το εντελώς πλατυσμένο και ασήμαντο. Αντίθετα, ό,τι είχε μαγευτική γραφικότητα ήταν οι διάφορες γλώσσες γης που εισχωρούσαν στη θάλασσα ίσαμε το Λαύριο, που απλωνόταν στο βάθος του ορίζοντα μαυρισμένο απ’ την καπνιά των ανθρακωρυχείων του...
Κώστας Ουράνης, Ταξίδια: Ελλάδα
Κείμενο β:
Αγριόγιδο
Είναι είδος εξειδικευμένο στη ζωή των βουνών –όπως και η γίδα– με την οποία δεν έχει καμία συγγένεια. Το μακρύ χειμερινό τρίχωμα, τα δυνατά πόδια που καταλήγουν σε δύο ευκίνητες χηλές, η εξαιρετικά μεγάλη καρδιά (μεγαλύτερη από την ανθρώπινη!), είναι όλα προσαρμογές στο μεγάλο υψόμετρο. Ξεχωρίζει εύκολα από τα όμοια με γάντζους κέρατα και από τις σκούρες γραμμώσεις στο άσπρο μέτωπο, που σχηματίζουν ένα μοναδικό για κάθε άτομο σχέδιο και βοηθούν τα αγριόγιδα να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Το καλοκαίρι είναι εύκολο να συναντήσει κανείς, ανάμεσα στις αλπικές κορυφές του Ολύμπου, κοπάδια 3-15 θηλυκών και νεαρών. Τα αρσενικά κυκλοφορούν μόνα και σφυρίζουν όταν αντιληφθούν κίνδυνο. Συνήθως, συναντάμε αγριόγιδα κοντά σε γκρεμούς, όχι γιατί δεν μπορούν να ζήσουν σε ένα ομαλό βουνό, αλλά επειδή βρίσκουν στους γκρεμούς καταφύγιο από τους θηρευτές. Για τα αγριόγιδα του Ολύμπου, ο άνθρωπος είναι πολύ πιο επικίνδυνος από το λύκο, το φυσικό εξολοθρευτή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Όλυμπο ζουν μόλις 100 περίπου αυστηρά προστατευόμενα αγριόγιδα, ενώ στις Άλπεις υπάρχουν 380.000 αγριόγιδα που θεωρούνται νόμιμα θηράματα και κυνηγιούνται με μέτρο.
Θεσσαλονίκη: Μια οικοτουριστική αφετηρία,
Οικοτουρισμός στην Ελλάδα
Κείμενο 3:
Οι δολοφόνοι του πλανήτη
Ήταν όλοι τους εκεί: 2.200 αντιπρόσωποι από 200 χώρες του πλανήτη, πλήθος ηχηρών ονομάτων της επιστήμης και εκατοντάδες μέλη οικολογικών οργανώσεων, σε ένα χολιγουντιανό χάπενινγκ για τη σωτηρία της Γης από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Όλος ο παγκόσμιος θίασος επί σκηνής στο Κιότο (Ιαπωνία). Οι καλοί (υπάρχουν και τέτοιοι), οι κακοί (οι περισσότεροι) της παράστασης να απαγγέλλουν τους ρόλους τους και γκεστ σταρ ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, μεγαλύτερου παραγωγού ρυπογόνων ουσιών, στο ρόλο του πράσινου ιππότη-προστάτη της Οικολογίας, να προσπαθεί να πείσει τους θεατές της παράστασης ότι οι ΗΠΑ δεν είναι με τους κακούς.
Β. Μουλόπουλος, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ
Περιγραφή
Είδη, στοιχεία και λεξιλόγιο περιγραφής
1. Α. Μελετήστε το κείμενο α. Ο συγγραφέας δίνει την εντύπωση ότι μένει ακίνητος σε ένα σημείο και από εκεί περιγράφει ή κινείται στο χώρο; Ποια πορεία ακολουθεί η περιγραφή του;
Β. Μπορείτε να καταλάβετε σε τι είδους όχημα βρίσκεται ο συγγραφέας;

2. Α. «Η θάλασσα ήταν γαλήνια... στην πρασινάδα» (κείμ. α): Να αντικαταστήσετε όσα επίθετα και ρήματα του αποσπάσματος μπορείτε με άλλα που έχουν αντίθετη σημασία.
Β. Αφού ξαναδιαβάσετε το κείμενο στη νέα εκδοχή του, σημειώστε τι παρατηρείτε ως προς το νόημά του.

3. Να καταγράψετε τα επίθετα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του κειμένου β για να περιγράψει το αγριόγιδο.

Αφήγηση
Στοιχεία και είδη αφήγησης – Λεξιλόγιο αφηγηματικών κειμένων
1. Να καταγράψετε τα ρήματα που χρησιμοποιεί στην αφήγηση του κειμένου γ ο συγγραφέας και να τα γράψετε στο τρίτο ενικό πρόσωπο του αορίστου.
2. Στο κείμενο γ ο συγγραφέας χρησιμοποιεί για τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ τις λέξεις πράσινος ιππότης-προστάτης της Οικολογίας. Το εννοεί ή θέλει να πει κάτι άλλο; Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του κειμένου;

Επιχειρηματολογία
Στοιχεία του επιχειρήματος και μελέτη επιχειρημάτων
Περίληψη
1. Υποθέστε ότι είστε ο συγγραφέας του κειμένου γ και προσπαθείτε να πείσετε τους αναγνώστες σας ότι οι ΗΠΑ «είναι με τους κακούς» χρησιμοποιώντας ένα επιχείρημα από το κείμενο γ.
2. Να γράψετε έναν άλλο τίτλο για καθένα από τα κείμενα α, β, γ.








Θεωρία θεμάτων

ΦΥΣΗ

Θετικά:
  • μας ηρεμεί
  • μας χαλαρώνει
  • μας ψυχαγωγεί (ταξίδια, εκδρομές, συναντήσεις)
  • μας διδάσκει την τελειότητα και την αρμονία
  • μας παρέχει τα βασικά είδη διατροφής και επιβίωσης (αέρας, νερό, τροφή)

Σήμερα (αρνητικά):

Ο άνθρωπος:
  • την καταστρέφει συστηματικά
  • δεν κατανοεί τη σημασία και τη σπουδαιότητά της για την επιβίωσή του·         





τα ζώα οδηγούνται σε σταδιακή εξαφάνιση

  επιπτώσεις στην  υγεία


· ρυπαίνεται ο αέρας, το νερό, οι θάλασσες και οι ακτές                                                                       
·         το περιβάλλον στις πόλεις είναι αποπνικτικό
από τα καυσαέρια                                                                      
·         τρύπα του όζοντος                                                            

φαινόμενο θερμοκηπίου
                                                                                                      
  • αρρώστιες
  • θάνατοι      
  • κακή υγεία
  • βία & επιθετικότητα
  • άγχος, στρες

Τρόποι αντιμετώπισης:

άνθρωπος:
  • να κατανοήσει τη σημασία της φύσης για τον ίδιο
  • να αποκτήσει παιδεία
  • να ενημερωθεί και να κινητοποιηθεί
  • να αναλαμβάνει τις ευθύνες του
  • να μην αδιαφορεί και να περιμένει από τους άλλους να δραστηριοποιηθούν

κοινωνία:
  • η οικογένεια να διδάσκει ορθά πρότυπα στα παιδιά της και να μην αδιαφορεί για τη ρύπανση του περιβάλλοντος
  • το σχολείο να ενημερώνει και να δραστηριοποιεί τους μαθητές
  • τα ΜΜΕ να ενημερώνουν και να κινητοποιούν τους πολίτες σχετικά με τη μόλυνση και την καταστροφή της φύσης
  • η πολιτεία να λάβει αυστηρά μέτρα απέναντι σε όσους καταστρέφουν τη φύση
  • οι χώρες να συνεργαστούν μεταξύ τους για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

ΤΑΞΙΔΙΑ

Θετικά:
  • μας ηρεμούν.
  • μας ψυχαγωγούν.
  • μας χαλαρώνουν και μας ξεκουράζουν από το φόρτο και την καθημερινότητα.
  • γνωρίζουμε καινούργια μέρη, μαθαίνουμε τον πολιτισμό άλλων λαών.
  • γνωρίζουμε πολιτιστικά μνημεία και ερχόμαστε σε επαφή με την ιστορία, είτε τη δική μας είτε άλλων λαών.
  • γνωρίζουμε καλύτερα τη χώρα μας.
  • δημιουργούμε φιλίες και γνωρίζουμε τη νοοτροπία των ατόμων άλλων τόπων και χωρών.

Γιατί σήμερα τα άτομα δεν ταξιδεύουν συχνά;

  • έλλειψη ελεύθερου χρόνου.
  • γονείς: πολλές ώρες εργασίας.
  • παιδιά: πολλές δραστηριότητες (σχολείο, φροντιστήριο κ.α.).
  • ανεργία: οικονομικές δυσκολίες.
  • κούραση από τις πολλές υποχρεώσεις.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου