ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΛΥΚΕΙΟΥ

1. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις: γλωσσική συγχώνευση, διαμόρφωση, επίδραση, ξενισμός.

Η ελληνική γλώσσα, στη μακραίωνη ιστορία της, δέχτηκε πολλές ……………………………, ποτέ όμως δεν έχασε, έστω και στο ελάχιστο, την αυθεντικότητά της. Η αστικοποίηση της ζωής, στην ελληνική πραγματικότητα, οδήγησε στη ……………………………….. των διαφόρων ιδιωμάτων, που συνεχίζουν, βέβαια, ακόμη να υπάρχουν .  Προσέτι, στις μέρες μας, σημαίνοντα ρόλο στη ……………………………………………… της σημερινής, καθομιλουμένης γλώσσας παίζουν τα ΜΜΕ, που αποτελούν, όμως, μαζί με το τουρισμό έναν από  τους αρνητικούς παράγοντες του ……………………………….. .

2. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω λέξεις με τη σημασία τους:

διαμόρφωση, συμμόρφωση, παραμόρφωση, αναμόρφωση

α. η υπακοή, ο φρονηματισμός, η προσαρμογή σε μια κατάσταση.

β. η διάπλαση, ο σχηματισμός, η απόκτηση μορφής και σχήματος.

γ. η πρόσδοση νέας μορφής, νέου σχήματος.

δ. η μεταβολή της μορφής προς το χειρότερο.

3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που ακολουθούν (μία περισσεύει):

εξαπάτηση, λαϊκότητα, διατήρηση, διαβάθμιση,

διαφοροποίηση, έκφραση, διάκριση, δικαίωση, υποβάθμιση.

«Η λαϊκότητα είναι λοιπόν, η ……………………………….. του λαού και η ανύψωσή του σε καθοριστικό παράγοντα της ιστορίας του. Ο λαϊκισμός, αντίθετα, αποτελεί …………………………….. του λαού, πολιτιστική …………………………… του, υποκατάσταση του στον ιστορικό του ρόλο και …………………….. και ………………………… του στο περιθώριο των εξελίξεων.  Η …………………………… αναδείχνει τις γνήσιες αξίες του λαού και δεν είναι καθόλου αντίθετη  με την αξιολογική ……………………….. και την εκφραστική διαφοροποίηση. Αντίθετα ο λαϊκισμός ισοπεδώνει την έκφραση προς τα κάτω και εχθρεύεται κάθε ………………………. είναι κάλπικος και νοθευτής του λαϊκού πνεύματος»

Ι.Ε. Μανωλιδάκη, από τον ημερήσιο τύπο.

4.  Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις: παραπληροφόρηση, αλλοτρίωση, προπαγανδιστική διαδικασία.

α. Η διαφήμιση συχνά ισοδυναμεί με …………………………, όταν προβάλλει τις θετικές ιδιότητες, ενώ αποσιωπά τις αρνητικές.

β. Η πολιτική, κυρίως, διαφήμιση, όταν παραβιάζει κάθε αρχή δεοντολογίας, εκφυλίζεται σε ………………………….. .

γ. Η διαφήμιση καλλιεργεί πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να ταυτίζει την αξία του με το σχήμα είμαι=ό,τι έχω και ό,τι καταναλώνω. Οδηγεί επομένως στην ……………………………… .

5. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω λέξεις με τη σημασία τους:

ψευδαίσθηση, σύγχυση, ματαιοδοξία,

ματαιολογία, εσωστρέφεια, αυτοσυγκέντρωση

α. η κατεύθυνση των διαφερόντων και συγκινήσεων ενός ατόμου προς τον εσωτερικό του κόσμο.

β. η διαδικασία ενδοσκόπησης και συγκέντρωσης των νοητικών δυνάμεων ενός ατόμου.

γ. η διαταραχή της αίσθησης που χαρακτηρίζεται από αντιλήψεις, φαντασιώσεις, χωρίς εξωτερικό αίτιο ή αντικείμενο.

δ. συσκοτισμός διάνοιας που ελαφρύνει ή αίρει τον καταλογισμό.

ε. έπαρση για μικρά ή ασήμαντα, κενοδοξία.

στ. ανόητη ομιλία, κενολογία.

6. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου με τις λέξεις: κοσμοπολιτισμός, εθνικισμός, εθνισμός, τοπικισμός (μια λέξη περισσεύει):

Σε μια εποχή, όπως η σημερινή, κατά την οποία τα πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά ζητήματα έχουν λάβει έναν οικουμενικό χαρακτήρα, ο …………………………… θεωρείται παρωχημένος και εξωπραγματικός. Αντίθετα, ο ……………………………. πρέπει να διέπει τη συμπεριφορά των ανθρώπων,  αφού ιδιαίτερα ο ……………………. μπορεί να οδηγήσει σε προστριβές και συγκρούσεις και να αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα.

7. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω λέξεις με τη σημασία τους:

δίσημος, αμφίσημος, πολύσημος, πολυσήμαντος

α. αυτός που έχει δύο σημασίες.

β. αυτός που έχει πολλές σημασίες, που μπορεί να εκληφθεί με διαφορετικούς τρόπους.

γ. η διφορούμενη σημασία μιας λέξης.

δ. αυτός που έχει πολλές σημασίες.

παραδοξότητα, εκτροπή, λογοκρισία, υπέρβαση

α. η απομάκρυνση από την αρχική πορεία ή την ορθή κατεύθυνση.

β. ο κατασταλτικός έλεγχος που ασκεί μια εξουσία στα μέσα ενημέρωσης.

γ. η ενέργεια που ξεπερνά τα επιτρεπόμενα όρια

δ. η γνώμη που είναι διαφορετική από αυτή της κοινής γνώμης, η απροσδόκητη, η ασυνήθιστη.

κατάπτωση, σύμπτωση, επίπτωση, μορφώνω,

διαμορφώνω, επιμορφώνω, συμμορφώνω, παραμορφώνω

α. το αρνητικό συνήθως αποτέλεσμα σε κάτι.

β. η παρακμή, η εμφάνιση εκφυλιστικών φαινομένων.

γ. η σύγχρονη εκδήλωση ή καταγραφή δύο ή περισσοτέρων ανεξάρτητων μεταξύ τους γεγονότων ή καταστάσεων.

δ. καθορίζω τη φύση ή τη μορφή πράγματος ή προσώπου.

ε. κάνω κάποιον να πειθαρχήσει, να συμπεριφέρεται σωστά.

στ. δίνω σε κάποιον μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια.

ζ. αλλοιώνω προς το χειρότερο τα χαρακτηριστικά ή την εμφάνιση σε κάποιον ή κάτι.

η. παρέχω σε κάποιον επιπρόσθετες γνώσεις επιστημονικής ή επαγγελματικής κατάρτισης.

8. Αντιστοιχίστε τις λέξεις της στήλης Α με εκείνες της στήλης Β.

ανέλιξη

επανάσταση

αφορισμός

επίδραση

επινόηση

εξειδίκευση

συμμετοχή

επιβολή

διαβουκόληση

συμβολή

μέθεξη

εφεύρεση

συνεισφορά

κατάρτιση

χειραγώγηση

διακήρυξη

μεταρρύθμιση

επήρεια

πρόοδος

καταναγκασμός

9. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τις παρακάτω λέξεις: πληροφόρηση, υπερπληροφόρηση, παραπληροφόρηση, αποπληροφόρηση, πληροφορία (μια λέξη περισσεύει).

α. Τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα ελέγχουν αρνητικά τον τύπο και φιλτράρουν το περιεχόμενο κάθε είδησης: η ………………………….. του πολίτη διευκολύνει την παραμονή τους στην εξουσία.

β. Ο σημερινός άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να αφομοιώσει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών και μάλιστα ανομοιογενών. Η ……………………… λοιπόν, τείνει να γίνει ισοδύναμη με την …………………………, αφού η σκέψη του αδυνατεί να ιεραρχήσει και να αξιολογήσει κάθε ……………………. .

10. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω λέξεις με τη σημασία τους:

ιδεολογία, ιδεοληψία, ιδεολόγημα

α. ιδέα ή άποψη που επινοείται, για να υποστηρίξει θέσεις ή ενέργειες κάποιου.

β. το σύνολο των πεποιθήσεων ενός ατόμου.

γ. νοσηρή κατάσταση που εκδηλώνεται με την επίμονη εμφάνιση ιδεών στη συνείδηση.

πρόληψη, πρόσληψη, σύλληψη, ανάληψη, μετάληψη

α. η διαδικασία απόκτησης και εγγραφής νέων παραστάσεων στη συνείδηση κάποιου με βάση τις υπάρχουσες σε αυτόν.

β. η λήψη μέτρων για την παρεμπόδιση κάποιου δυσάρεστου φαινομένου.

γ. η μετοχή των πιστών στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

δ. η επινόηση, το να καταλάβει ή να δημιουργήσει κανείς κάτι με τη σκέψη ή τη φαντασία του.

ε. η ενσώματη άνοδος του Χριστού στους ουρανούς, σαράντα μέρες μετά την ανάστασή του.

πολιτιστικός, πολιτικός, πολιτισμικός, πολιτειακός, εμπειρογνώμων, εμπειροτέχνης

α. αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα.

β. αυτός που σχετίζεται με τον πολιτισμό.

γ. αυτός που σχετίζεται με τον πολίτη ή την πολιτική.

δ. αυτός που προάγει την πνευματική ανάπτυξη.

ε. ο εμπειρικός τεχνίτης που στηρίζεται περισσότερο στην πρακτική πείρα και λιγότερο στη θεωρητική γνώση.

στ. ο έμπειρός, ο ειδικός σε ορισμένα θέματα για τα οποία μπορεί να γνωμοδοτήσει με εγκυρότητα.

11. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τις παρακάτω λέξεις: άγονος, εποικοδομητικός, υποκειμενικός, αντικειμενικός, ατέρμονος, διεξοδικός.

α. Όταν επιτυγχάνεται η ουσιαστική επικοινωνία των συνομιλητών, τότε ο διάλογος είναι …………………………. .

β. Το δημοκρατικό κλίμα αποτελεί τη θεμελιώδη ……………………… προϋπόθεση του διαλόγου.

γ. Χωρίς τη διάθεση υποχώρησης των ομιλητών ο διάλογος γίνεται ………………………….. .

δ. Το ήθος των ομιλητών, ως …………………… προϋπόθεση μπορεί να επινοήσει ή να ακυρώσει το διάλογο.

12. Να επιλέξετε τη σωστή σημασία της λέξης (μία είναι η σωστή απάντηση):

1. ειρμός                                 η ειρωνεία                                                     

                                                η ανύψωση βάρους

                                                η λογική σύνδεση, η συνέχεια

                                                η φυλάκιση

2. αψιθυμικός                         αυτός που θερμαίνει .                                              

                                                αυτός που «ανάβει εύκολα».

                                                αυτός που χάνει την ψυχή του.

                                                αυτός που ξεχνά γρήγορα.

3. σχοινοτενής                       δεμένος με σχοινιά.                                      

                                                ο μακροσκελής.

                                                ο τεντωμένος.

                                                ο αναλυτικός.

13. Να συμπληρώσετε τα κενά με μια από τις παρακάτω λέξεις (μία περισσεύει):

διαφοροποίηση, ματαιοδοξία, έκφραση, αμφίεση,

υφή, επιτήδευση, αυτοπεποίθηση

Η εξωτερική εμφάνιση αντικατοπτρίζει την ……………………… της προσωπικότητας του ατόμου. Μια εξεζητημένη …………………….. φανερώνει ………………………. και ………………………….. . Μερικοί μάλιστα, νεόπλουτοι επιλέγουν την ενδυματολογική τους ………………….. με στόχο να επιδειχτεί η κοινωνική ……………………………. .

14. Να συμπληρώσετε τα κενά με μια από τις παρακάτω λέξεις (δύο περισσεύουν):

καταδυνάστευση, αλλοτρίωση, ιδιαιτερότητα,

ματαιοδοξία, προσκόλληση, αισθητική

Η στάση ορισμένων ατόμων απέναντι στη μόδα φανερώνει την επιθυμία να ικανοποιήσουν απλώς τη …………………………….. τους. Αυτή η άκριτη ………………………… συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση ………………………….. αφού τα άτομο αντιλαμβάνεται την αξία του με κριτήριο τον εντυπωσιασμό της εξωτερικής εμφάνισης. Οι περισσότεροι εξάλλου από αυτούς δε λαμβάνουν υπόψη τους καθόλου την ……………………….. της σωματικής τους διάπλασης.

15. Να επιλέξετε τη σωστή σημασία της λέξης (μία είναι η σωστή απάντηση):

1. διαχρονικός                        αυτός που αλλάζει στο χρόνο                                 

                                                αυτός που πέρασαν τα χρόνια του.

                                                αυτός που δε χάνει την αξία του στο χρόνο.

                                                αυτός που γίνεται πολύχρονος.

2. προλετάριος                       περιθωριακός .                                  

                                                επαναστάτης.

                                                φτωχός.

                                                προβληματικός.

3. αποκλίνω                            παίρνω πλάγια θέση.                                   

                                                έχω αντίθετη φορά.

                                                υιοθετώ κοινή πορεία.

εκτρέπομαι από την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά.

16. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις και να σχηματίσετε φράσεις που να αναδεικνύουν τη σημασία των λέξεων της α στήλης:

καταστολή                 περιορισμός

αναστολή                   κατάπαυση, κατάπνιξη

διαστολή                    αναβολή

περιστολή                  διάκριση ή αύξηση

17. Να συμπληρώσετε τα κενά με μια από τις παρακάτω λέξεις:

αξιοπρέπεια, ευπρέπεια, καταστολή, επανένταξη, κατάρτιση.

Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στα αποκαλούμενα σωφρονιστικά ιδρύματα προσβάλλουν την ……………………….. του ατόμου. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως μεταξύ των άλλων και η ……………………………. των σωφρονιστικών υπαλλήλων συνιστά καθοριστικό παράγοντα δημιουργίας ανθρώπινων όρων. Για παράδειγμα η ………………………… μιας διαμαρτυρίας που τη διακρίνει ……………………………. προκαλεί στον κρατούμενο αρνητικά συναισθήματα και δυσχεραίνει την ομαλή ………………………….. .

18. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις με τη σημασία τους:

αλληλεγγύη, συμπόνια, ανιδιοτέλεια,

αλτρουισμός, αυτοπεποίθηση, αυτοκυριαρχία

α. η συναίσθηση του ξένου πόνου.

β. η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας.

γ. η κυριαρχία στον ίδιο τον εαυτό μας.

δ. η ανυστερόβουλη φροντίδα για το καλό των άλλων.

ε. η έλλειψη συμφέροντος.

στ. ο στενός δεσμός που ενώνει τα άτομα ενός συνόλου, η συμπαράσταση στις δύσκολες στιγμές.

αισθητός, αισθητηριακός, αισθητικός,

αισθησιακός, αισθαντικός, αισθηματικός

α. αυτός που σχετίζεται με τα αισθητήρια όργανα.

β. αυτός που χαρακτηρίζεται από λεπτότητα και ευαισθησία στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνει τα συναισθήματα του.

γ. αυτός που γίνεται αντιληπτός μέσω των αισθήσεων.

δ. αυτός που σχετίζεται με τα αισθήματα και χαρακτηρίζεται από ευαισθησία, τρυφερότητα, συγκινησιακή φόρτιση.

ε. αυτός που διεγείρει τις αισθήσεις, προκαλώντας ευχάριστα συναισθήματα.

στ. αυτός που σχετίζεται με τις αισθήσεις και την αντίληψη διαμέσου αυτών.

πλανεύω, στρεβλώνω, δελεάζω,

τέρπω, τρέπω, στρέφω

α. παρασύρω με ελκυστικά μέσα.

β. προκαλώ εσφαλμένη εντύπωση για κάτι, προξενώ ψευδαισθήσεις ή παραισθήσεις.

γ. μεταβάλλω τη φύση, τη μορφή κάποιου προς το χειρότερο.

δ. μεταβάλλω τη στάση ή τη συμπεριφορά.

ε. προκαλώ ευχαρίστηση.

στ. στρέφω κάτι ώστε να αλλάξει στάση ή κατεύθυνση.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. επιδράσεις - γλωσσική συγχώνευση – διαμόρφωση – ξενισμός.

2. διαμόρφωση (β) – συμμόρφωση (α) – παραμόρφωση (δ) – αναμόρφωση (γ).

3. δικαίωση – εξαπάτηση – υποβάθμιση – διατήρησή – λαϊκότητα – διάκριση – διαφοροποίηση.

4. παραπληροφόρηση – προπαγανδιστική διαδικασία – αλλοτρίωση.

5. ψευδαίσθηση (γ) – σύγχυση (δ) – ματαιοδοξία (ε) – ματαιολογία (στ) – εσωστρέφεια (α) – αυτοσυγκέντρωση (β).

6. τοπικισμός – κοσμοπολιτισμός – εθνικισμός.

7. δίσημος (α) – αμφίσημος (γ) – πολύσημος (β) – πολυσήμαντος (δ).

    παραδοξότητα (δ) – εκτροπή (α) – λογοκρισία (β) – υπέρβαση (γ).

    κατάπτωση (β) – σύμπτωση (γ) – επίπτωση (α) – μορφώνω (στ) – διαμορφώνω (δ) –     επιμορφώνω (η) – συμμορφώνω (ε) – παραμορφώνω (ζ).

8. ανέλιξη-πρόοδος / επανάσταση-μεταρρύθμιση / αφορισμός-διακήρυξη / επίδραση-επήρεια / επινόηση-εφεύρεση / εξειδίκευση-κατάρτιση / συμμετοχή-μέθεξη / επιβολή-καταναγκασμός / διαβουκόληση-χειραγώγηση / συμβολή-συνεισφορά.

9. παραπληροφόρηση – υπερπληροφόρηση –αποπληροφόρηση – πληροφορία.

10. ιδεολογία (β) – ιδεοληψία (γ) – ιδεολόγημα (α).

     πρόληψη (β) – πρόσληψη (α) – σύλληψη (δ) – ανάληψη (ε) – μετάληψη (γ).

     πολιτιστικός (δ) – πολιτικός (γ) – πολιτισμικός (β) – πολιτειακός (α) – εμπειρογνώμων (στ) – εμπειροτέχνης (ε).

11. εποικοδομητικός – αντικειμενική – άγονος – υποκειμενική.

12. 1 (γ) – 2 (β) – 3 (β).

13. υφή – αμφίεση – ματαιοδοξία – επιτήδευση – έκφραση – διαφοροποίηση.

14. ματαιοδοξία – προσκόλληση – αλλοτρίωση – ιδιαιτερότητα.

15. 1 (γ) – 2 (γ) – 3 (δ).

16. καταστολή – κατάπαυση, κατάπνιξη / αναστολή-αναβολή / διαστολή-διάκριση / περιστολή-περιορισμός

καταστολή εγκλημάτων / ποινή με δυνατότητα αναστολής / διαστολή της επιφάνειας / περιστολή δημοσίων δαπανών.

17. αξιοπρέπεια-κατάρτιση-καταστολή-ευπρέπεια-επανένταξη.

18. αλληλεγγύη (στ) – συμπόνια (α) – ανιδιοτέλεια (ε) – αλτρουισμός (δ) – αυτοπεποίθηση (β) – αυτοκυριαρχία (γ).

αισθητός (γ) – αισθητηριακός (α) – αισθητικός (στ) – αισθησιακός (ε) – αισθαντικός (β) – αισθηματικός (δ).

πλανεύω (β) – στρεβλώνω (γ) – δελεάζω (α) – τέρπω (ε) – τρέπω (στ) – στρέφω (δ).

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

Φιλόλογος