ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Α.1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: (2007)

α. «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας».

β. Τάγματα εργασίας.

γ. Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.). (2006)

Μονάδες 12

Α.2. Ποια μέσα διέθεσε στην Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφυγών) η ελληνική κυβέρνηση για την αποκατάσταση των προσφυγών; (2005)

Μονάδες 12

Α.3. Ποια ήταν τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας της Άγκυρας (10 Ιουνίου 1930); (2005)

Μονάδες 10

Α.4. Με ποιους τρόπους υποκινήθηκε και μεθοδεύτηκε ο πρώτος διωγμός του 1914 εναντίον των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; (2008)

Μονάδες 16

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Β.1. Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στην αποζημίωση των Ελλήνων ανταλλάξιμων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν και στις διαδικασίες προσδιορισμού αυτής. (2010)

Μονάδες 25

Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων

Τα περιουσιακά στοιχεία που εθεωρείτο ότι επιδέχονταν αποζημίωση ήταν: α) τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά, β) τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και γ) οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων τα οποία έχασε ο ανταλλάξιμος. Ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων βρέθηκαν εκπρόθεσμοι, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής (αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία, Κωνσταντινουπολίτες) είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλουν δήλωση λόγω ασθένειας, φυλάκισης ή ανηλικιότητας (περίπτωση ορφανών). Η προκαταβολή θα δινόταν σε εκείνους που δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί, με τη διευκρίνιση ότι η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ (Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων) ή του ελληνικού κράτους δεν θα εθεωρείτο ως αποκατάσταση.

Προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της αποζημίωσης, χωρίς να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιών με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. [...] Το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Παρά την πρόσκαιρη ανακούφιση, η προσωρινή αυτή λύση δεν έκλεισε το ζήτημα. Οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν την πλήρη αποζημίωση όπως εξάλλου προέβλεπε η σύμβαση της Λωζάνης, με αποτέλεσμα το θέμα να λάβει διαστάσεις και να γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.

Για την οριστική εκτίμηση των εγκαταλειφθεισών περιουσιών συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, μία ή περισσότερες για καθεμία από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Τα ποικίλα προβλήματα που ανέκυψαν επέβαλαν αρχικά τη δημιουργία 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, και στη συνέχεια, το Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών (Εφετεία της Ανταλλαγής), 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.

Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7^ος Τόμος: Ο Μεσοπόλεμος (1922-1940), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 84-85.

Β.2. Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να παρουσιάσετε τη διάσταση προσφύγων και γηγενών, όπως αυτή εκφράστηκε στην οικονομική (μονάδες 6), πολιτική (μονάδες 4) και κοινωνική ζωή (μονάδες 15) μέχρι τη δεκαετία του 1940. (2009)

Μονάδες 25

Κείμενο

Η απομόνωση του προσφυγικού συνόλου απέναντι στην ελληνική κοινωνία αίρεται σιγά σιγά. [...] Ολόκληρος ο ντόπιος πληθυσμός που είχε πια εξοικειωθεί με το θέαμα των εκκλησιών και των θεάτρων κατειλημμένων από τις προσφυγικές ομάδες, που είδε τα σπίτια του να επιτάσσονται, που απόκτησε τη συνήθεια να ενημερώνεται καθημερινά από τον τύπο για την υπόθεση των προσφύγων, μαθαίνει τώρα να ζει και να συνεργάζεται μαζί τους στη γειτονιά, στο σχολείο, στους τόπους δουλειάς ή στο κοινοβούλιο. [...]

Μέσα στις επερχόμενες δεκαετίες […] πρόσφυγες θα κατακτήσουν όλο το φάσμα των ελεύθερων επαγγελμάτων. Πρόσφυγες θα πλημμυρίσουν τα πνευματικά κέντρα. Πρόσφυγες θα γεμίσουν τα εργοστάσια −είτε ως εργάτες είτε ως εργοδότες.

Η ένταξη, όπως είναι φυσικό, δεν πραγματοποιείται μέσα στην τέλεια αρμονία ούτε χωρίς αντίδραση από την πλευρά των αυτοχθόνων. Είναι επίσης φυσιολογικό, παράλληλα με τις «διαπραγματεύσεις» με τους ντόπιους, να αυξάνουν οι διαφορές απόψεων. Ο αρχικός φόβος για μια κοινωνική αναστάτωση που θα οφειλόταν στην παρουσία των χιλιάδων περιθωριακών ατόμων αφήνει τη θέση του σε ανησυχίες σχετικές με τον ανταγωνισμό στον οικονομικό και επαγγελματικό τομέα, ανησυχίες που αγγίζουν όλα τα ελληνικά κοινωνικά στρώματα. Η ντόπια αστική τάξη από τη μια μεριά συνθηκολογεί κι από την άλλη αντιστέκεται και η δυσαρέσκεια παραμένει άλλοτε σιωπηρή κι άλλοτε έκδηλη.

Η αγροτική και η εργατική τάξη βλέπουν να εμπλουτίζεται το δυναμικό τους με ικανοποίηση αλλά ταυτόχρονα και με σκεπτικισμό. Αλλά είναι βέβαιο ότι οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις, που υποβόσκουν ή εκδηλώνονται, δεν κάνουν άλλο παρά να επιβεβαιώνουν το πρώτο αληθινό βήμα της κοινωνικής ανάμιξης.

Βίκα Δ. Γκιζελή, Κοινωνικοί μετασχηματισμοί και προέλευση της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα (1920-1930),

Επικαιρότητα, Αθήνα 1984, σσ. 260-263

Καλή επιτυχία!

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. α. «Το Νοέμβριο του 1919…πριν από την υπογραφή της συνθήκης» σελ 140

β. «Οι άνδρες άνω των 45 ετών…εκτελέστηκαν» σελ 139

γ. Σελ. 155. ‘Με πρωτοβουλία της ΚΤΕ … οριστική στέγαση’.

Α.2. «Η ελληνική κυβέρνηση διέθεσε στην ΕΑΠ …Υπουργείου Προνοίας και Αντιλήψεως». σελ 155.

Α.3. «Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφτηκε … υποχρεώσεων μεταξύ των δύο χωρών». σελ. 163

Α.4. «Η εθνική αφύπνιση των Τούρκων…σε βάρος των Ελλήνων» (σελ. 138, Ο διωγμός του 1914)

Β.1. Οι ανταλλάξιμοι, σύμφωνα με τη σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών της Λοζάνης (30-1-1923) είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευαν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που εγκατέλειπαν φεύγοντας. Το έργο της εκτίμησης της αξίας των εκατέρωθεν περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν, ανέλαβε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής. Για να βοηθήσει το έργο της Ελληνικής Αντιπροσωπίας, στη Μικτή Επιτροπή συστάθηκε το 1924 η γενική διεύθυνση Ανταλλαγής πληθυσμών που υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας. Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της, ιδρύθηκαν κατά τόπους γραφεία ανταλλαγής πληθυσμών.

Το έργο της εκτίμησης των περιουσιών προχωρούσε αργά και η δυσφορία του προσφυγικού κόσμου, που βρισκόταν σε απόγνωση, μεγάλωνε. Έτσι, υιοθετήθηκε η λύση να δοθεί μια προκαταβολή μέχρι την τελική αποπληρωμή της αξίας της περιουσίας που εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία, αφού πρώτα το ελληνικό δημόσιο προέβαινε σε προσωρινή εκτίμηση της. Η Εθνική Τράπεζα ανέλαβε να πληρώσει στους ανταλλάξιμους την προκαταβολή αυτή. Για να ανακουφιστεί ο προσφυγικός πληθυσμός χωρίς ωστόσο να υπάρξει πρόσθετη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, εκδόθηκαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και έτσι καταβλήθηκε στους πρόσφυγες το 20% της αποζημίωσης σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες.

Η προσωρινή εκτίμηση των περιουσιών έγινε με βάση τις δηλώσεις που υποβλήθηκαν στα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής. Οι αιτήσεις των δικαιούχων θα εξετάζονταν από ειδικές επιτροπές προσφύγων, συμπατριωτών των ενδιαφερομένων. Εάν θεωρούνταν ανακριβείς, προβλεπόταν αναθεώρηση τους από ένα Ανώτατο Συμβούλιο. Παρ᾿ όλα αυτά ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων - αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία, Κωνσταντινουπολίτες - δεν κατάφεραν να υποβάλουν έγκαιρα τις δηλώσεις στα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής, καθώς έφτασαν στην Ελλάδα μετά το πέρας της προθεσμίας υποβολής ενώ το ίδιο συνέβη και στις περιπτώσεις εκείνες που κάποιοι λόγω αντικειμενικών δυσχερειών (ασθένεια, φυλάκιση, ανηλικιότητας (π.χ. τα ορφανά) δεν πρόλαβαν την προθεσμία. Καθορίστηκαν επίσης τα περιουσιακά στοιχεία για τα οποία θα καταβαλλόταν αποζημίωση: Όλα τα ακίνητα των αστικών κέντρων και των αγροτικών περιοχών, όσα κινητά αγαθά δεν έγινε εφικτό να μεταφερθούν στην Ελλάδα ή δεν κατάφεραν οι πρόσφυγες να τα πουλήσουν, καθώς και οι καλλιεργημένοι αγροί με τα προϊόντα τους μαζί με τα έσοδα, που έχασαν οι ανταλλάξιμοι. Η προκαταβολή θα δινόταν σε εκείνους που μέχρι τότε δεν είχαν αποκατασταθεί ενώ διατυπωνόταν με σαφήνεια ότι η υποτυπώδης εγκατάσταση στους κρατικούς οικισμούς και στους αντίστοιχους της ΕΑΠ δεν θεωρούνταν αποκατάσταση.

Πάντως, παρά την προσπάθεια του κράτους να αντιμετωπίσει τη δικαιολογημένη δυσφορία των προσφύγων, το πρόβλημα δεν επιλύθηκε· οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν την εφαρμογή του όρου της σύμβασης της Λοζάνης για πλήρη αποζημίωση, γεγονός που, δυστυχώς, κάποιοι εκπρόσωποι του πολιτικού χώρου εκμεταλλεύτηκαν λόγω σκοπιμοτήτων.

Για την οριστική εκτίμηση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν στην Τουρκία συστάθηκαν 1114 Πρωτοβάθμιες επιτροπές εκτίμησης περισσότερες από μια για τις 934 ελληνικές χριστιανικές κοινότητες της γειτονικής χώρας. Ωστόσο, τα ποικίλα προβλήματα που εκδηλώθηκαν οδήγησαν στη συγκρότηση , 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 από τις οποίες λειτούργησαν στην Αθήνα και άλλες 21 στην επαρχία ενώ από το Μάιο του 1927 ξεκίνησαν τη λειτουργία τους 20 Εφετεία Ανταλλαγής, εκ των οποίων 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.

Με την πάροδο του χρόνου η ολοκλήρωση του έργου της εκτίμησης των περιουσιών φαινόταν όλο και πιο μακρινή. Το έργο ήταν τεράστιο και επιπλέον η διαδικασία υπονομευόταν

Από την τουρκική πλευρά.

Β.2. Το θέμα Β2 (πηγή) αναπτύσσεται ταυτόχρονα από το βιβλίο και την πηγή. Ξεκινώντας από την σελ.165 του βιβλίου  οι μαθητές έπρεπε να γράψουν για την Οικονομική ζωή συνδυάζοντάς τη με την γ΄ + ε΄ παράγραφο της πηγής. Κατόπιν έπρεπε να συνεχίσουν από το βιβλίο με την πολιτική ζωή, όπου δεν υπάρχει καμία αναφορά στην πηγή, και να τελειώσουν με το βιβλίο και την κοινωνική ζωή σε συνδυασμό με την υπόλοιπη πηγή και συγκεκριμένα τη β΄+ δ΄ παράγραφο.