ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Δημοκρατία και λαϊκισμός

Έχω συνείδηση τα επικίνδυνα διφορούμενα που εμπεριέχει η χρήση του όρου «λαϊκισμός». Όμως αυτά τα διφορούμενα ανήκουν στην ίδια τη φύση της πολιτικής, η οποία δεν θα μπορούσε να τα παρακάμψει, από τη στιγμή που εγκαταλείπει την αφαιρετική θεώρηση για να λάβει υπόψη της τις πραγματικές δυνάμεις σε μια καθορισμένη συγκυρία. Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο η συγκρότηση μιας  λαϊκής δύναμης, που είναι ανύπαρκτη σήμερα, αλλά το πώς θα την προικίσουμε με τα ηθικά, θεσμικά και θεωρητικά μέσα που θα της επιτρέψουν να αντισταθεί στις εκτροπές που η ίδια εν δυνάμει εμπεριέχει, αντλώντας παράλληλα διδάγματα από ένα παρελθόν συχνά τραγικό.

 Ορισμένοι επιμένουν στην ανάγκη μιας πρωτοβουλίας των «πολιτών» σαν αντίστιξη και αντιστάθμισμα των κυβερνητικών ενεργειών: αναφέρονται συνεπώς σε μια «πολιτικότητα» (civisme)  και όχι σε έναν «λαϊκισμό» (populisme).
Εγώ ο ίδιος στο παρελθόν είχα συνηγορήσει υπέρ της επέκτασης της κατηγορίας και των δεσμεύσεων της υπηκοότητας και της ιδιότητας του πολίτη σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Καθόλου δεν παραιτούμαι από αυτήν την ιδέα, αλλά πιστεύω ότι, ακόμη κι αν την επεκτείνουμε πέρα από την παραδοσιακή σημασία της, η έννοια αυτή δεν αρκεί για να προεικάσει τη δύναμη που έχουμε ανάγκη.

Ο κυρίαρχος λόγος –όπως έχει επισημάνει ο Ερνέστο Λακλάου –στιγματίζει αρνητικά την έννοια του «λαϊκισμού» εξαιτίας ενός εσώτερου «φόβου έναντι των μαζών» και της παρέμβασής τους στο πολιτικό πεδίο, που θεωρείται ότι διαταράσσει τη λειτουργία των συνταγματικών κανόνων και εκθέτει σε κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατία. Και, αν πάμε κάπως βαθύτερα, εξαιτίας της απειλής που πλανάται ότι μ’ αυτό τον τρόπο γίνεται πιο δύσκολη η αποδοχή και η εφαρμογή της όποιας αντιλαϊκής πολιτικής.

Αυτό που ο κυρίαρχος λόγος ονομάζει «λαϊκισμό», στηριγμένος σε παραδείγματα που αναφέρονται σε δημαγωγικά ή δικτατορικά καθεστώτα, είναι στην πραγματικότητα αυτό το συμπλήρωμα ή καλύτερα το πλεόνασμα δημοκρατίας, που παρέχει η συμμετοχή, η διαμαρτυρία, η διεκδίκηση των κινητοποιημένων –με αυθόρμητο ή οργανωμένο τρόπο – μαζών, χωρίς το οποίο η δημοκρατία γίνεται κενός λόγος ή φενάκη. Είναι η αποκρυστάλλωση του δήμου και του πλήθους, έκφραση των οποίων αποσκοπεί να γίνει η δημοκρατία: όχι σε αντίθεση με τη λειτουργία των αντιπροσωπευτικών και κοινοβουλευτικών θεσμών, τη διάκριση των εξουσιών, την εγγύηση των ατομικών δικαιωμάτων, αλλά ως προσθήκη.

Τις τελευταίες εβδομάδες είδαμε τα αποτελέσματα της κραυγαλέας απουσίας μιας συμμετοχής αυτού του είδους, ενός τέτοιου αντίβαρου: κανείς δεν μπόρεσε να αμφισβητήσει πραγματικά την πολιτική που προτάθηκε, έγινε αποδεκτή ή επιβλήθηκε από τις κυβερνήσεις, τις κοινοτικές αρχές ή διεθνείς οργανισμούς, η οποία είχε να μεταφέρει στους λαούς το βάρος του χρέους που οφείλεται στην αναρχία των αγορών, ή στην άφρονη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.

Η κρίση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Μερικές σκέψεις για την τρέχουσα ευρωπαϊκή κρίση, του Ετιέν Μπαλιμπάρ.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να συνταχθεί η περίληψη του παραπάνω άρθρου σε 80 λέξεις.

25 μ.

2. Πότε το πολίτευμα της δημοκρατίας ευνοεί την εμφάνιση του λαϊκισμού, κατά τον συγγραφέα;

10 μ.

3. «Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο η συγκρότηση μιας  λαϊκής δύναμης, που είναι ανύπαρκτη σήμερα, αλλά το πώς θα την προικίσουμε με τα ηθικά, θεσμικά και θεωρητικά μέσα που θα της επιτρέψουν να αντισταθεί στις εκτροπές που η ίδια εν δυνάμει εμπεριέχει»: να αναλυθεί το περιεχόμενο της παραπάνω πρότασης σε δύο παραγράφους, συνολικής έκτασης 100 λέξεων.

10 μ.

4. Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου.

4 μ.

5. Να εντοπίσετε τον τρόπο πειθούς της τρίτης παραγράφου και να αναλύσετε τον τρόπο με τον οποίο αυτή αναπτύσσεται.

5 μ.

6. Να εντοπιστεί και να αναλυθεί η συλλογιστική πορεία της πρώτης παραγράφου του κειμένου.

5 μ.

7. Να αντικατασταθούν οι επιτονισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα.

6 μ.

8. Το φαινόμενο του λαϊκισμού απειλεί το πολίτευμα της δημοκρατίας και θέτει σε κίνδυνο τη συνοχή της κοινωνίας. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο 400-500 λέξεων, να αναλύσετε την παραπάνω άποψη και να προτείνετε τρόπους με τους οποίους οι σημερινοί νέοι μπορούν να αντισταθούν στο φαινόμενο αυτό.

40 μ.

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

Φιλόλογος