Η Τέχνη Είναι Βάση Της Παιδείας
Έχει επανειλημμένα τονισθεί από κορυφαίους παιδαγωγούς, και
είναι πια διεθνώς αναγνωρισμένο ότι ο αποκλειστικά νοοκρατικός
προσανατολισμός της γενικής παιδείας αφήνει ανεξέλικτες πλευρές του αναπτυσσόμενου
ανθρώπου, όπως είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η αισθητική ευαισθησία.
Για να πληρωθεί το κενό αυτό και να έρχονται τα παιδιά σ’ επαφή
με τις αισθητικές μορφές, με τον Κόσμο των Μουσών, διάφορα κράτη εφαρμόζουν σε
μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα, ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει επισκέψεις σε μουσεία,
παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών, ανάλυση έργων της παγκόσμιας
λογοτεχνίας κ.α. Τα παιδιά όμως είναι τις περισσότερες φορές απροετοίμαστα και δεν έχουν
αναπτυγμένη την απαιτούμενη δεκτικότητα για να αφομοιώσουν αυτά τα ερεθίσματα και έτσι
όλη η προσπάθεια μένει τελικά ατελέσφορη.
Στην Ελλάδα, ψηφίστηκε το 1976 ένας νόμος που αναφέρει ότι στο
αναλυτικό πρόγραμμα των γυμνασίων θα πρέπει να περιλαμβάνονται και πολιτιστικές
εκδηλώσεις. Είχαν προβλεφτεί τα Σάββατα γι’ αυτές τις δραστηριότητες. Σήμερα, όμως, ούτε οι
εκπαιδευτικοί ούτε τα παιδιά θα ήταν διατεθειμένα να θυσιάσουν για οτιδήποτε την
καθιερωμένη πια αργία του Σαββάτου.
Έτσι, λοιπόν, το σχολείο προσφέρει μια αποκλειστικά
γνωσεολογική παιδεία. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από τη δική τους πλευρά, τροφοδοτούν
τα παιδιά με προϊόντα συχνά αμφισβητήσιμης αξίας και, το χειρότερο, τα εθίζουν, τα
καταδικάζουν, θα έλεγα, να είναι μόνο παθητικοί δέκτες, νεκρώνοντας έτσι τη φαντασία και τη
δημιουργικότητά τους και αναστέλλοντας ή πνίγοντας εντελώς κάθε πρωτοβουλία που θα
μπορούσαν ν’ αναπτύξουν.
Μόνο αν δώσουμε στο παιδί τα μέσα να αυτενεργεί, να συμμετέχει
έμπρακτα και βιωματικά σε διαδικασίες που αφορούν τον «Κόσμο των Μουσών»θα
μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα αντιστάθμισμα στη μονόπλευρη γνωσεοκρατική παιδεία
και μια βάση για μια γενικότερη ολοκληρωμένη καλλιέργεια.
Για να το πετύχουμε αυτό, θα έπρεπε από τις πρώτες τάξεις του
Δημοτικού να δώσουμε σε ό,τι έχει σχέση με τις Μούσες (μουσική, χορό, ζωγραφική, γλυπτική,
ποίηση, θέατρο) ίδια βαρύτητα με τα μαθήματα γνώσης, με πυξίδα πάντα την αυτενέργεια του
παιδιού, την καλλιέργεια της φαντασίας, της δημιουργικότητάς του. Και θα έπρεπε ακόμα να
συνεχίζεται μια τέτοια παιδεία, παράλληλα με τη γνωσεολογική, σε όλη τη μέση εκπαίδευση.
Πολλοί αναγνώστες θα σκεφτούν: «Τι ουτοπίες είναι αυτές!» Σε μια
εποχή που η τεχνολογία προχωρεί τόσο ταχύρρυθμα που κάθε χώρα έχει ανάγκη από στρατιές
επιστημόνων και τεχνοκρατών για να συμβαδίσει με τα διεθνή δεδομένα, έχουν τα παιδιά καιρό
για τέτοια περιττά πράγματα;
Απαντώ: ακριβώς επειδή η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο ιλιγγιωδώς
και τείνει να μας κατακυριεύσει και να μας αλλοτριώσει εντελώς, πρέπει να βρούμε ένα
αντίδοτο.
Άλλωστε, έχω υπόψη μου μελέτες που έγιναν τελευταία στη Δυτική
Γερμανία και την Αυστρία και που βεβαιώνουν ότι τα παιδιά δημοτικών σχολείων, στα οποία
προσφέρθηκε μια συστηματική «μουσική» παιδεία (με τη σημασία που δώσαμε στον όρο
παραπάνω) είχαν ανώτερη βαθμολογία στα τεστ αντίληψης, ικανότητας συγκέντρωσης,
ζωτικότητας και κοινωνικότητας και ακόμα παρουσίαζαν λιγότερα συμπλέγματα και νευρώσεις
από τα παιδιά των τάξεων που χρησίμευαν για παραβολή. Και το σπουδαιότερο, είχαν βρει έναν τρόπο ώστε να εκτονώσουν την έμφυτη επιθετικότητά τους,
που η σημερινή ζωή, αντί να την καταστέλλει την τροφοδοτεί, και να την μεταβάλλουν σε
δημιουργική δράση.
Ας μου επιτραπεί τελειώνοντας να φέρω ένα παράδειγμα από τη
φύση. Αν ένα αρχικά γόνιμο έδαφος δεν καλλιεργηθεί και μείνει
εκτεθειμένο σε βροχές και ανέμους, παρασύρεται το χώμα, επέρχεται διάβρωση και
δημιουργείται βράχος, όπου δύσκολα φυτρώνει κάτι πια.
Έτσι, αν αφεθεί ακαλλιέργητη η ψυχή του μικρού παιδιού, αν δεν της δοθεί η σωστή τροφή, η
τροφή που θα το κάνει ευαίσθητο στο «Ωραίο και το Αληθινό», αργότερα η ψυχή αυτή χάνει
τη δεκτικότητά της, «διαβρώνεται, καταντάει άγονη γη, εκβαρβαρώνεται».
Πολυξένη Ματέι – Ρουσσοπούλου (προσαρμοσμένο κείμενο)
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 130 περίπου λέξεις.
[Μονάδες: /25]
Β1. Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του
κειμένου: απροετοίμαστα, εξελίσσεται,
συστηματική.
[Μονάδες: /5]
Β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε διαρθρωτικές λέξεις που συμβάλλουν στη συνοχή του και
να γράψετε τι δηλώνουν.
[Μονάδες: /5]
Β3. Να εντοπίσετε στο κείμενο μια αναλογία και να την αναλύσετε
σύντομα. Σε τι αποσκοπεί η συγγραφέας με τη χρήση αναλογιών;
[Μονάδες: /10]
Β4. «Άλλωστε, έχω υπόψη μου μελέτες που έγιναν τελευταία στη Δυτική Γερμανία και την
Αυστρία και που βεβαιώνουν ότι τα παιδιά δημοτικών σχολείων, στα οποία προσφέρθηκε μια
συστηματική «μουσική» παιδεία (με τη σημασία που δώσαμε στον όρο παρακάτω) είχαν
ανώτερη βαθμολογία στα τεστ αντίληψης». Να χαρακτηρίσετε το είδος των αναφορικών
προτάσεων.
[Μονάδες: /5]
Β5. Να αναπτύξετε τη φράση «Έτσι, λοιπόν, το σχολείο προσφέρει μια αποκλειστικά
γνωσεολογική παιδεία» σε μία παράγραφο 80‐100 λέξεων.
[Μονάδες: /10]
Γ. Σε μια προφορική εισήγηση στο πνευματικό κέντρο του δήμου σας να εκθέσετε τις απόψεις
σας για την αξία της τέχνης στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και να προτείνετε τρόπους
ώστε στο σχολείο να επανακτήσουν τη σημασία τους τα μαθήματα της αισθητικής αγωγής.
(600 λέξεις) [Μονάδες/40]