Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ)

Ο κοινωνικός ρατσισμός, η ιδιότυπη αυτή μορφή φανατισμού, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται ν’ αντιμετωπίσει ο σημερινός άνθρωπος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αφού προσδιορίσετε την έννοια του ρατσισμού, ν’ αναφερθείτε στις αιτίες του φαινομένου αυτού και στις κοινωνικές του συνέπειες. Επίσης, να διατυπώσετε τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να ισχύουν, ώστε να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Αποδοχή του δεδομένου: μια μορφή φανατισμού είναι ο ρατσισμός απέναντι σε άτομα, ομάδες, φυλές, επαγγέλματα.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

ΟΡΙΣΜΟΣ:

Απορρίπτοντας την αρχή της ισότητας, η ιδεολογία του ρατσισμού διακρίνει και διαχωρίζει με τρόπο μεροληπτικό τους ανθρώπους, ανάλογα με το χρώμα, το φύλο, την καταγωγή, το επάγγελμά τους.

Παραδείγματα κοινωνικού ρατσισμού έχουμε πολλά, που δεν εμφανίζονται σε στενά τοπικά πλαίσια, αλλά χαρακτηρίζουν σχεδόν όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο: απέναντι στις γυναίκες, απέναντι στους νέγρους και σε ανθρώπους άλλων φυλών (Εβραίους, Ασιάτες, τσιγγάνους), απέναντι σε άτομα που μειονεκτούν πνευματικά ή σωματικά (ψυχικά ασθενείς, σωματικά ανάπηρους, φορείς του AIDS).

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:

Εκδηλώσεις ρατσισμού συναντούμε στην αρχαιότητα με το διαχωρισμό των ανθρώπων σε ελεύθερους και δούλους. Ο ρατσισμός αργότερα κυριάρχησε ως ιδεολογία και χαρακτήρισε ολόκληρες εποχές στη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπου (αποικιοκρατία – ναζιστική Γερμανία).

Σήμερα, ο ρατσισμός έρχεται να ενισχύσει το γενικότερο κλίμα των αντιθέσεων και συγκρούσεων που κυριαρχεί στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

ΑΙΤΙΑ:

1. Ένα από τα σημαντικότερα αίτια, που καλλιεργεί και θρέφει το φαινόμενο του ρατσισμού, είναι το χαμηλό πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων. Η πνευματική ρηχότητα εμποδίζει τον άνθρωπο να προσεγγίσει ηθικά και συναισθηματικά τους συνανθρώπους του μέσα από τις αρχές του ανθρωπισμού και ενισχύει την ανισότητα και την κυριαρχία του ισχυρού.

2. Οι προκαταλήψεις απέναντι σε ομάδες ανθρώπων ενισχύουν την ιδεολογία του ρατσισμού. Οι προκαταλήψεις αυτές εξαρτώνται από το πνευματικό επίπεδο των ατόμων.

3. Πολλές μορφές κοινωνικού ρατσισμού οφείλονται σε οικονομικά συμφέροντα. Γι’ αυτό το λόγο καλλιεργείται ένα κλίμα εχθρικό εναντίον ατόμων ή ομάδων, με σκοπό να επιτευχθεί ο παραγκωνισμός τους από την κοινωνική και οικονομική ζωή.

4. Στη σημερινή εποχή οι ανταγωνιστικές τάσεις χαρακτηρίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και πολύ συχνά οδηγούν στη ζήλια, στο μίσος, γεγονός που βοηθά στην υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων.

5. Η δημιουργία συμπλεγμάτων κατωτερότητας ή ανωτερότητας αποτελεί μια άλλη σημαντική αιτία ρατσισμού. Ορισμένοι άνθρωποι, προσπαθώντας να καλύψουν δικές τους ατέλειες και ελαττώματα, που οφείλονται στην ασταθή προσωπικότητά τους, υποβιβάζουν τους άλλους για να υπερυψωθούν οι ίδιοι.

6. Η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των ανθρώπων και γενικά καλλιέργειας των ανθρωπιστικών αξιών, ενισχύει τον κοινωνικό ρατσισμό.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:

1. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες που υποστήριξαν όλα τα φωτισμένα πνεύματα της ιστορίας. Με αυτόν τον τρόπο προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα.

2. Περιθωριοποιούνται άτομα και ομάδες, με αποτέλεσμα να χάνει η κοινωνία ένα ιδιαίτερα σημαντικό και πολλές φορές ικανό δυναμικό, που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη και ευημερία.

3. Επικρατεί αναξιοκρατία, κοινωνικές ανισότητες, διχόνοια, φαινόμενα που δυναμιτίζουν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας (απώλεια κοινωνικής συνοχής, ομαλότητας).

4. Ξεσπούν συγκρούσεις, εκδηλώνονται ταραχές, κυριαρχεί η βία, που «πληγώνει» την έννοια και την αξία του πολιτισμένου ανθρώπου.

5. Διευρύνεται το χάσμα μεταξύ των πλουσίων και φτωχών. Δημιουργεί άθλιες συνθήκες διαβίωσης, και οδηγεί στην ανεργία και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, ένα, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Έτσι πολλοί ωθούνται στην εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τάξεις «ισχυρών» και «αδυνάτων», «ανωτέρων» και κατωτέρων ανθρώπων.

6. Συντελεί στην εκμετάλλευση και την υποδούλωση των ανθρώπων και των λαών.

7. Δημιουργεί «χωριστή συμβίωση» (Απαρτχάιντ) των κατοίκων ενός κράτους.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:

1. Οι γονείς στο στενό περιβάλλον της οικογένειας πρέπει να διαποτίζουν τα παιδιά τους με ανθρωπιστικές αρχές. Έτσι, το άτομο από τη νεαρή ηλικία θα μαθαίνει να σέβεται το συνάνθρωπό του σαν ύπαρξη και σαν προσωπικότητα.

2. Η ανθρωπιστική παιδεία είναι δυνατό να συμβάλλει στη στενότερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτου χρώματος, φύλου, καταγωγής, επαγγέλματος. Η πνευματική καλλιέργεια θα μας απομακρύνει από το φανατισμό και τις προκαταλήψεις, βοηθώντας στο να επανατοποθετήσουμε σε σωστότερες και δικαιότερες βάσεις τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας (συνειδητοποίηση της αξίας άνθρωπος).

3. Απαιτείται η ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων, ώστε να αγωνιστούν για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, στις χώρες που υπάρχουν.

4. Θα πρέπει να υπάρξει επίσης μια δικαιότερη κοινωνική πολιτική, που δε θα κάνει καμιά διάκριση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά θα παρέχει σε όλους ίσες ευκαιρίες στον τομέα της απασχόλησης, της εφαρμογής των νόμων και γενικά σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας που καθορίζεται από τις σχέσεις κράτους – πολίτη.

5. Ευαισθητοποίηση όλων των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα πάνω σε θέματα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μειονότητες).

6. Υλική και ηθική βοήθεια στους λαούς που καταπιέζονται από το ρατσισμό.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Επιβάλλεται, κυρίως στη σημερινή εποχή, οι προσπάθειες για έναν κόσμο δικαιότερο, πιο πολιτισμένο, να είναι συνεχείς. Και για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού θα πρέπει να εργαστούμε όλοι σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Μόνο, λοιπόν, με την εξάλειψη κάθε είδους διάκρισης θα μπορέσει να παγιωθεί η ειρήνη, η συνεργασία και η γόνιμη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.

Ρατσισμός

Ο ρατσισμός είναι το δόγμα που αναπτύσσεται με σύνδεσμο συγκεκριμένα γνωρίσματα (εθνικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά κ.λπ.) προκειμένου ν΄ αναγάγει μια ομάδα (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική, ως υπέρτερη άλλων. Το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού, και αυτό που έχει δώσει την αρχική ονομασία στην λέξη (από την αγγλική race = φυλή), - λεγόμενος "ρασιαλισμός", ή εκ της ιταλικής "ράτσα" (razza) ο φυλετικός ρατσισμός.

Οι ρατσιστές πιστεύουν σε βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλών, βάσει των οποίων και προσδιορίζουν αυτές σε ανώτερες και κατώτερες. Έτσι, με την θεωρία αυτή υποστηρίζουν ότι η φυλή με συγκεκριμένα (ανώτερα) εξωτερικά ή ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά, έχει το δικαίωμα να θεωρεί εαυτόν της ανώτερη από τις άλλες.

Παλαιότερα συγγραφείς και κοινωνιολόγοι αντί του σύγχρονου όρου χρησιμοποιούσαν, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες, τον όρο ρασιαλισμός (racialism), που όλοι όμως συμφωνούν ότι πρόκειται για όρο δόγματος φυλετικής υπεροχής. Ο νεότερος όμως όρος (εκ της ιταλικής) επικράτησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, περισσότερο για λόγους προπαγάνδας. Συγκεκριμένα η Ρ. Μπένεντικτ (R. Benedict) ορίζει τον ρατσισμό ως:"...το δόγμα όπου μία εθνική ομάδα (ethnic group) έχει καταδικαστεί από τη Φύση σε κληρονομική κατωτερότητα (hereditary interiority) ενώ μια άλλη σε κληρονομική ανωτερότητα (hereditary superiority)"

Γενικά ο ρατσισμός θεωρείται κάτι περισσότερο από τη φυλετική προκατάληψη (race prejudice).Η τυπική θεωρία του σε σύγχρονες αναζητήσεις και σχετικές έρευνες, έχει τις ρίζες της στο πολυθρύλητο έργο του Ζοζέφ Αρτύρ ντε Γκομπινώ (Joseph Arthur De Gobineau): "Essai sur l' inegalite des races humaines" (Δοκίμιο επί της ανισότητας των ανθρωπίνων φυλών), που δημοσιεύτηκε το 1853 και κυριολεκτικά αποτέλεσε την θεωρητική κάλυψη και "ευλογία" των αποικιοκρατών. Ο πλέον εξέχων σύγχρονος υποστηρικτής του δόγματος αυτού κατά τον 20ο αιώνα θεωρείται ο Βρετανός δημοσιολόγος (πολιτογραφήθηκε Γερμανός το 1916), Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν (Houston Stewart Chamberlain).

Σήμερα, η λέξη ρατσισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις πράξεις μιας ομάδας ανθρώπων εναντίον μίας άλλης ομάδας. Έτσι, οι ρατσιστές υποστηρίζουν την διαφορετικότητα των φυλών. Επίσης, οι φυλετικοί ρατσιστές θεωρούν μία συγκεκριμένη ομοιογενή ομάδα ανθρώπων ως ανώτερη, π.χ. θεωρούν τους "λευκούς" ανθρώπους ανώτερους από τους "μαύρους". Ο ρατσισμός θεωρείται παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου στην ισότητα στους τομείς της εργασίας, της πολιτικής, της οικονομίας και άλλων παραγόντων της καθημερινότητας.

Από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ρατσισμού αποτελούν οι πεποιθήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος πίστευε ότι η ξανθή Άρεια φυλή (άνθρωποι που κατάγονται από τη φυλή των Αρείων) έχει δικαίωμα να κυριαρχεί στον πλανήτη, εις βάρος όλων των άλλων.

Παραδείγματα ατόμων κατά του ρατσισμού είναι ο Νέλσον Μαντέλα και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που έκαναν αγώνα κατά του ρατσισμού χωρίς την χρήση βίας.

Τέτοιες πεποιθήσεις έχουν αποδειχτεί λανθασμένες από επιστημονική και ανθρωπολογική έρευνα, η οποία αποδεικνύει πώς όλοι οι άνθρωποι έχουν τον ίδιο πρόγονο, με αποτέλεσμα να έχουν τις ίδιες νοητικές και φυσιολογικές ικανότητες.

Είδη ρατσισμού

1. Φυλετικός ρατσισμός ή Εθνικιστικός ρατσισμός (Εθνικισμός, Σωβινισμος)

2. Θρησκευτικός ρατσισμός

3. Κοινωνικός ρατσισμός

4. Ρατσισμός ανάμεσα στα είδη

5. Πνευματικός ρατσισμό

6. Πολιτισμικος ρατσισμός

Παρατηρήσεις

Όπως σημειώνει ο J Comas, :"...ο ρατσισμός διαφέρει σημαντικά της απλής παραδοχής ή επιστημονικής και αντικειμενικής μελέτης του γεγονότος της ύπαρξης των φυλών καθώς και ανθρωπίνων ομάδων με ίσως βιολογικές ανισότητες. Το επικίνδυνο σημείο του ρατσισμού είναι ότι την όποια ίσως ανισότητα τη θεωρεί απόλυτη και αμετάβλητη και ότι μια φυλή (ράτσα) είναι εγγενώς από την ιδια τη φύση της ανώτερη ή κατώτερη από μία άλλη, ανεξάρτητα των φυσικών συνθηκών περιβάλλοντος ή άλλων κοινωνικών συντελεστών ενός τέτοιου φαινομενικού αποτελέσματος".

Στην Ελλάδα υπάρχει το Εθνικό Παρατηρητήριο του Ρατσισμού & της Ξενοφοβίας HLHR-KEMO (ΕΝΩΣΗ-ΚΕΜΟ). Φορείς υλοποίησής του στο πλαίσιο του Δικτύου RAXEN είναι η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το ΚΕΜΟ (Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων)

Αντίλογος για την ξενοφοβία

* «Εμείς μόνο φοβισμένοι είμαστε, όχι ξενόφοβοι ή ρατσιστές. Και πώς να μη φοβόμαστε με όλα αυτά που μας κάνουν;»

ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ του αναγνώστη μας κ. Αχ. Τριανταφυλλίδη, που δημοσίευσα σ' αυτή τη σελίδα, με τίτλο «Πρωτιά ξενοφοβίας» (4.3), ενόχλησε πολλούς αναγνώστες, που διαμαρτυρήθηκαν (μερικοί, βίαια) για τις απόψεις του.

Θυμίζω πως ο κ. Τριανταφυλλίδης είχε δυσφορήσει, επειδή μια έρευνα του «Ευρωβαρομέτρου» κατά παραγγελία του «Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τον ρατσισμό και την ξενοφοβία», έδειχνε πως, απ' όλους τους Ευρωπαίους, οι Ελληνες έχουν την πρωτιά στην ξενοφοβία (52%). Και ο επιστολογράφος αναρωτιόταν πώς εμείς, οι άλλοτε τόσο φιλόξενοι, γίναμε μισόξενοι, σε σημείο που να δίνουμε το δικαίωμα να μας κατηγορούν ακόμα και για ρατσισμό.

Για ν' ακουστεί, λοιπόν, και η άλλη πλευρά ¬ των διαμαρτυρομένων κατά του διαμαρτυρομένου ¬ δημοσιεύω ένα από τα γράμματά τους: της κ. Αλεξάνδρας Λιώτση, από τη Φλώρινα, που είναι και το πιο νηφάλιο:

ΑΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙ πάψαμε (που δεν το πιστεύω) να είμαστε φιλόξενοι και γίναμε ξενόφοβοι, η αιτία δεν βρίσκεται ούτε στην υπεροψία ούτε στο ρατσισμό. Ποτέ οι Ελληνες δεν αισθάνθηκαν πως είναι ο περιούσιος λαός. Κάθε άλλο. Πάντα θεωρούσαμε ότι οι ξένοι είναι κάτι ανώτερο από μας, φημιζόμαστε μάλιστα για την ξενομανία μας. Ως προς τους έγχρωμους οικονομικούς μετανάστες που είναι στη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια, δεν είχαμε ούτε εμείς, ούτε αυτοί κανένα πρόβλημα. Απόδειξη, ότι είμαστε τόσο ήσυχοι, που αφήναμε τις πόρτες μας ξεκλείδωτες, όπως το συνηθίζαμε όλα τα χρόνια.

Αυτά μέχρι το 1988, αν θυμάμαι καλά, που άνοιξαν τα σύνορα και μπήκε στην πατρίδα μας αυτό το είδος των Αλβανών, που έσπειρε από τότε τον φόβο και τον τρόμο σε όλους μας. Και λέω αυτό το είδος, επειδή λέγεται, και πρέπει να είναι σωστό, ότι αυτοί που ήρθαν και κάνουν όλες αυτές τις κλοπές και τα εγκλήματα, είναι τ' αποβράσματα των αλβανικών φυλακών που τους άφησαν ελεύθερους και βγάζουν επάνω μας όλα τους τα κακά ένστικτα.

Κι όμως, όταν πρωτοήρθαν (μη ξέροντας, βέβαια, τι μας περιμένει), θελήσαμε να τους βοηθήσουμε με κάθε τρόπο. Κι επειδή συμβαίνει να ζω για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην ακριτική πόλη της Φλώρινας, ξέρω πολύ καλά πόσο αγκάλιασαν πραγματικά οι Φλωρινιώτες τους «καημένους» τους Αλβανούς, που δεινοπάθησαν στη χώρα τους απ' το δικτατορικό καθεστώς. Με την καλύτερη διάθεση, τους έδιναν τα πάντα, ρούχα, τρόφιμα, οικιακές συσκευές, ακόμα και δωμάτιο για να μείνουν. Κι αυτό δεν έγινε μόνο στη Φλώρινα, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας.

Δυστυχώς, όμως, πολύ γρήγορα έδειξαν το ποιόν τους. Στην καλοσύνη απάντησαν με αφάνταστη κακία. Το πρωτοφανές και εξωφρενικό είναι, ότι λήστεψαν και κακοποίησαν αυτούς ακριβώς που τους περιέθαλψαν. Αυτό δεν νομίζω πως είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Τα περιστατικά που περιγράφουν οι παθόντες είναι άφθονα. Ιδίως έχουν ρημάξει τα εξοχικά. Και το επίσης πρωτοφανές είναι, ότι όταν μπαίνουν στα σπίτια δεν κλέβουν μόνο, αλλά κάνουν κανιβαλίστικες πράξεις, καταστρέφουν ό,τι βρουν μπροστά τους, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, τα είδη υγιεινής (μέχρι που αφοδεύουν πάνω στα στρώματα), ξεριζώνουν τα κηπευτικά και δεν είναι λίγες οι φορές που φέρθηκαν κτηνωδώς σε ηλικιωμένους ανθρώπους, λήστεψαν, βίασαν, σκότωσαν. Αυτού του είδους οι πράξεις συμβαίνουν, όπως ξέραμε μέχρι τώρα, μόνο σε ανώμαλες καταστάσεις, όταν οι επιτιθέμενοι τυφλώνονται από μίσος.

Κι αναρωτιέται κανείς: γιατί τόση μοχθηρία, γιατί εχθρεύονται τόσο έναν φιλήσυχο λαό, που μόνο καλό τους έκανε; Μήπως είναι αυτοί οι ρατσιστές; Εμείς μόνο φοβισμένοι είμαστε, όχι ρατσιστές. Και πώς να μη φοβόμαστε με όλ' αυτά που μας κάνουν; Τώρα αποφεύγουμε και να τους αναθέσουμε κάποια δουλειά στο σπίτι ή στον κήπο, γιατί όσοι τους πήραν το χιλιομετάνοιωσαν, αφού μετά μερικές μέρες το βρήκαν λεηλατημένο και όχι μόνο μια φορά. Σε κάποιο εξοχικό εδώ, μπήκαν επτά φορές, μέχρι και τις κουρτίνες πήραν στο τέλος. Επειτα μιλάμε για ρατσισμό των Ελλήνων. Φαίνεται πως δεν τα ξέρει καλά τα πράγματα ο επιστολογράφος σας.

Το μπέρδεμα, όμως, μεταξύ ρατσισμού και φόβου το κάνουν πολλοί και πρέπει κάποτε να ξεκαθαρίσει. Ο φόβος έχει βέβαια σαν συνέπεια να μην εμπιστευόμαστε πια τους αλλοδαπούς εργάτες, έχουμε γίνει καχύποπτοι. Χάσαμε την εμπιστοσύνη μας σε όλους, παρ' όλο που οι έγχρωμοι δεν μας έχουν τόσο τρομάξει. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε πολύ και η εγχώρια εγκληματικότητα. Οπως άκουσα, όμως, απ' τον αρμόδιο υπουργό, υπάρχει μια διαφορά: Ναι μεν το ποσοστό των Ελλήνων σε αξιόποινες πράξεις γενικά είναι μεγαλύτερο, αλλά όχι σε ειδεχθή εγκλήματα. Σ' αυτά, άλλοι έχουν την πρωτιά.

Οσο για το DNA, μπορεί τα γονίδια όλων των ανθρώπων να είναι παρόμοια όσον αφορά τη βιολογική τους κατασκευή, αλλά δεν είναι βέβαια κι ο χαρακτήρας τους. Κάθε άτομο και κάθε λαός έχει τη δική του ξεχωριστή συμπεριφορά, με την οποία χαρακτηρίζεται. Κι ο αλβανικός λαός (όχι βέβαια στο σύνολό του αλλά στην πλειοψηφία του) δεν έχει τόσο καλή φήμη. Αυτό φαίνεται καθαρά, όταν πάει κανείς σ' αυτή τη χώρα. Θα κουραστεί να ψάχνει για προτερήματα. Οι κάτοικοι εδώ της Φλώρινας έχουν συχνή επαφή μαζί τους και δεν έχουν τις καλύτερες εντυπώσεις. Και δεν φταίει η καταπίεσή τους από το δικτατορικό καθεστώς. Κι άλλοι λαοί έζησαν κάτω από ανάλογα καθεστώτα αλλά δεν έχασαν τον ανθρωπισμό και την εντιμότητά τους.

Αυτά, για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, επειδή είναι πολύ εκνευριστικό, ξέρετε, για τους παθόντες να κατηγορούνται κι από πάνω για ρατσισμό.

ΤΟ ΒΗΜΑ , 27-05-2001

Είναι τα γονίδια παντοδύναμα;

ΣΤ. Ν. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ

Το Σαββατοκύριακο, μετά τα αργοπορημένα πρωτοβρόχια, ήταν εύκαιρο, και οι τρεις φίλοι έσπευσαν να το εκμεταλλευτούν. Το μεταχειρισμένο Audi έτρεχε καμαρωτό προς την Πάτρα. Ηθελαν να παρευρεθούν στην τελετή ανακηρύξεως του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου σε επίτιμο διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Πατρών και να γνωρίσουν από κοντά την ενδιαφέρουσα προσωπικότητά του.

¬ Άνοιξε το ραδιόφωνο, Κρίτων παρακάλεσε ο Ιων. «Δηλαδή η βία δεν οφείλεται σε συγκεκριμένο γονίδιο;» ρωτούσε εκείνη τη στιγμή ο δημοσιογράφος ενός αθηναϊκού ραδιοφωνικού σταθμού τον προσκεκλημένο του, ο οποίος είπε: «Μπορεί να υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση αλλά, ξέρετε, δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι για το καθετί υπάρχει και ένα υπεύθυνο γονίδιο. Δεν ισχύει κανένας χυδαίος γενετικός ντετερμινισμός σύμφωνα με τον οποίο τα πάντα ελέγχονται από συγκεκριμένα γονίδια. Βέβαια πολλοί παρασύρονται από τα δημοσιεύματα που με πηχυαίους τίτλους προβάλλουν οι εφημερίδες ¬ γονίδιο τεμπελιάς, γονίδιο εξυπνάδας, γονίδιο παχυσαρκίας, γονίδιο βίας, γονίδιο εγκληματικότητας, γονίδιο ηθικής, γονίδιο συμπεριφοράς κ.ο.κ. ¬ και πιστεύουν ότι οποιοδήποτε εκδηλούμενο χαρακτηριστικό οφείλεται σε κάποιο γονίδιο».

¬ Κλείσε, Κρίτων, το ραδιόφωνο φώναξε ο Φίλων και εξήγησέ μας σε παρακαλώ.

¬ Αρχίζουμε λοιπόν πάλι. Και πρώτα πρώτα σας θυμίζω ότι ο φαινότυπος διαμορφώνεται από τους ποιοτικούς και τους ποσοτικούς χαρακτήρες. Οι πρώτοι ελέγχονται από ένα ή λίγα γονίδια και δεν επηρεάζονται από το περιβάλλον, όπως λ.χ. οι ομάδες αίματος, ενώ οι δεύτεροι από πολλά γονίδια και το περιβάλλον, όπως λ.χ. η ευφυΐα, στην οποία εμπλέκονται περίπου 100 γονίδια.

¬ Δηλαδή η αποδεκτή ερμηνεία της αιτιατής σχέσης ανάμεσα στα γονίδια και οποιοδήποτε προϊόν της ζωής δεν είναι μόνο η κληρονομικότητα; ρώτησε πάλι ο Φίλων.

¬ Ούτε μόνο το περιβάλλον συμπλήρωσε ο Ιων. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ γενοτύπου και περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, η σαγγιτάρια, ένα καλλωπιστικό φυτό, όταν αναπτύσσεται στο έδαφος τα φύλλα της μοιάζουν με βέλη, όταν αναπτύσσεται σε ρηχά νερά τα φύλλα της γίνονται ωοειδή και όταν είναι βυθισμένη στο νερό τα φύλλα της γίνονται στενόμακρα. Αυτή η ποικιλομορφία δεν οφείλεται σε γενετικές διαφορές αλλά σε διαφορές που προκαλούν τα διάφορα περιβάλλοντα. Αλλο παράδειγμα είναι η παχυσαρκία στον άνθρωπο. Ενα άτομο λ.χ. που έχει την κληρονομική γενετική προδιάθεση, δηλαδή αρκετούς γενετικούς πολυμορφισμούς που μπορούν να συμβάλουν στο να γίνει παχύσαρκο, μπορεί να αποτρέψει αυτό το χαρακτηριστικό με την κατάλληλη διατροφή. Αντίθετα ένα κληρονομικά λεπτό άτομο μπορεί να διατηρηθεί έτσι, εκτός και αν τρέφεται υπερβολικά ή παρουσιάζει ορμονικές διαταραχές. Δηλαδή η συνολική ποικιλότητα του κάθε ποσοτικού χαρακτηριστικού είναι το φάσμα των αντιδράσεων γενοτύπου και περιβάλλοντος, και άτομα με διαφορετική κληρονομικότητα για να παρουσιάσουν το ίδιο αποτέλεσμα πρέπει να υποστούν τη δράση διαφορετικού περιβάλλοντος.

Το παράδειγμα της παχυσαρκίας βέβαια δεν είναι το μοναδικό και οι αλληλεπιδράσεις γενοτύπου περιβάλλοντος εκτείνονται σε όλους τους ποσοτικούς χαρακτήρες της ανθρώπινης βιολογίας, ακόμη και της κοινωνικής συμπεριφοράς, όπως λ.χ. της επιθετικότητας, της βίας που ακούγαμε στο ραδιόφωνο. Ετσι δεν πρέπει να αναζητεί κανείς ένα γονίδιο για κάθε χαρακτηριστικό. Γι' αυτό δεν υπάρχει λ.χ. «γονίδιο Ρουμπινστάιν» για το καλό παίξιμο του πιάνου. Υπάρχει όμως η μουσική ευφυΐα που εξαρτάται από την επιδεξιότητα του χεριού, τη δημιουργικότητα, τη συναισθηματική εκφραστικότητα, την προσοχή, την επιμονή, τον έλεγχο της χροιάς και του ρυθμού, της φωνής, τον χρονισμό της ευκαιρίας, το παιδαγωγικό περιβάλλον, τη συναισθηματική παρότρυνση κ.ά.

Γι' αυτό η κατανόηση της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος είναι πρωταρχικής σημασίας. Γιατί έτσι θα μπορεί να υπάρξει αξιοποίηση της ποικιλότητας για την ανάπτυξη των ταλέντων και των δυνατοτήτων των ανθρώπων. Και όσον αφορά την κληρονομικότητα, η κατανόησή της κινείται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Σχετικά με το περιβάλλον πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν είναι μόνο οι άμεσες συνθήκες της ζωής αλλά οι χιλιάδες επιδράσεις που επηρεάζουν τη μορφοποίηση του σώματος και του νου σε κάθε στάδιο της ζωής.

Ηταν ήδη έξω από το Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών. Κόσμος πολύς είχε φθάσει για να δει και να ακούσει τον Πατριάρχη. Μια διεθνής προσωπικότητα τιμούσε την Πάτρα και το Πανεπιστήμιο. Οι τρεις φίλοι όμως ήξεραν ότι η διαμόρφωση της προσωπικότητάς του δεν ήταν γραμμένη μόνο στα γονίδιά του. Ηταν και το παιδαγωγικό περιβάλλον και η αντίδραση γενοτύπου - περιβάλλοντος.

Πόσο πιο ωραία, ύστερα απ' αυτή τη συζήτηση, θα παρακολουθήσουμε την ομιλία του σκέφτηκαν ο Φίλων και ο Ιων, και χώθηκαν συνειδητοποιημένοι για πολλά πράγματα στη μεγάλη αίθουσα του Κέντρου.

* Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, 

πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

«Ρατσισμός: από τη φυλή στην κουλτούρα»

[...] Ο ρατσισμός δεν είναι ένας και ενιαίος. Υπάρχουν όμως ορισμένα δομικά χαρακτηριστικά κοινά σε όλους τους ρατσισμούς. Ετσι, κάθε ρατσισμός στηρίζεται σε αρνητικά στερεότυπα, δηλαδή σε προκαταλήψεις απέναντι στις άλλες, στις ξένες φυλές. Ο ρατσιστής γνωρίζει ότι υπάρχουν διαφορές

ανάμεσα στους πολιτισμούς και τις επιμέρους κοινωνικές ομάδες. Τις διαφορές αυτές όμως τις απολυτοποιεί, τις θεωρεί αναλλοίωτες και αιώνιες. Τη δική του φυλή θεωρεί ανώτερη από όλες τις άλλες. Επιπλέον, θεωρεί ότι τα χαρακτηριστικά μιας ορισμένης ομάδας είναι ομοιογενή για όλα τα μέλη της. Δεν αναγνωρίζει, δηλαδή, ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα μέλη ακόμα και της δικής του ομάδας‐φυλής. Πρόκειται βεβαίως για πίστη και όχι για γνώση.

Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο των ομάδων οι πάντες σχηματίζουν θετικά στερεότυπα για τους δικούς τους (έσω ομάδα) και προκαταλήψεις για τους τρίτους (την έξω ομάδα). Προκαταλήψεις διαμορφώνουμε όλοι από τα πρώτα στάδια της ανατροφής μας, εφόσον δεν μπορούμε να σχηματίσουμε ταυτότητα χωρίς τη διάκριση «εμείς‐αυτοί». Αυτό συμβαίνει ανέκαθεν. Εκείνο όμως που δεν είναι αναπόφευκτο, είναι η διά παντός εμμονή και καθήλωση κάποιου στις κληρονομημένες από το κοινωνικό του περιβάλλον προκαταλήψεις. Ρατσιστής, ακριβώς, είναι εκείνος που δεν δέχεται ποτέ να υποβάλει σε κριτική συζήτηση τις προκαταλήψεις του. Ο ρατσιστής δεν είναι απλώς δύσπιστος στο ένα ή το άλλο επιχείρημα. Απορρίπτει την ίδια τη χρήση του λόγου. Αυτό συμβαίνει γιατί δίπλα στις υπαρκτές διαφορές προσαρτά ο ίδιος ορισμένες φαντασιακές διαφορές, έτσι ώστε οι πρώτες να αποτελούν άλλοθι για τις δεύτερες.

Ουσιαστικά, ο ρατσισμός δεν αποτελεί μια στάση που προέρχεται από μια πραγματική διαφορά με τους άλλους. Απεναντίας, ο ρατσισμός δημιουργεί μια αιτία προκειμένου να εκδηλωθεί. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει πραγματικά η αιτία, θα εφευρεθεί. Η πίστη στην πρόταση «οι Εβραίοι σφάζουν παιδιά Χριστιανών» ή «όλοι οι Αλβανοί είναι εγκληματίες» είναι από λογική άποψη αστήρικτη. Από ψυχολογική άποψη, όμως, εξηγείται γιατί προσφέρει άλλοθι για την εκδήλωση επιθετικότητας απέναντι στις ομάδες‐ θύματα. Η υπερβολική έξαψη, η «υπερ‐αντίδραση» με την οποία ένας ρατσιστής απορρίπτει τον άλλον, δεν έχει καμιά σχέση με την εκάστοτε πραγματική αφορμή, όποτε κι αν αυτή ποτέ δοθεί.

Φυσικά, ο ρατσισμός συγγενεύει με την ξενοφοβία και τον εθνοκεντρισμό. Πολλές φορές συνυπάρχει μαζί τους, διαμορφώνοντας μια κατάσταση συγκοινωνούντων δοχείων.

Ωστόσο, η ξενοφοβία μπορεί να μη στηρίζεται σε μια ανορθολογική πίστη στη βιολογική ανωτερότητα της φυλής, αλλά σε απλή άγνοια. Επίσης, ένας εθνικιστής μπορεί να υποτιμά τα άλλα έθνη, πλην όμως δεν είναι απαραίτητο να επιθυμεί την εξαφάνισή τους. Η ιδιαιτερότητα του ρατσιστή έγκειται στο ότι εκτός από την πίστη του στη διαφορά της δικής του ανώτερης, καλής και καθαρής φυλής επιθυμεί την εξαφάνιση των άλλων, επιθυμεί την εξαφάνιση των διαφορών (ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιεί την επιθυμία αυτή).

Επιπλέον, στις μέρες μας έχει αλλάξει και το περιεχόμενο του ρατσισμού. Σήμερα η έννοια της ράτσας έχει περιθωριοποιηθεί, μια και αποδείχθηκε το αντιεπιστημονικό του υπόβαθρο. Στο πλαίσιο των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών ο ρατσισμός εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο: αντί να διατυμπανίζει την ανωτερότητα της φυλής και την απόρριψη των άλλων, ο ρατσισμός εκφράζεται κυρίως με την απόλυτη αποδοχή των πολιτισμικών διαφορών. Η ανισότητα του ανώτερου και του κατώτερου αντικαθίσταται από την απόλυτη διάκριση ανάμεσα σε ανόμοιους και αναφομοίωτους, υποτίθεται, πολιτισμούς. Πυρήνας του ρατσισμού πλέον είναι η φοβία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Η επιδεικτική περιφρόνηση για τους κατώτερους παραχωρεί τη θέση της στην έμμονη αποφυγή της επαφής με τους άλλους. Εξαιτίας της μετατόπισης από τη «φυλή» στην «κουλτούρα» γίνεται λόγος πλέον για «νεο‐ρατσισμό».

Για την εκδήλωση ρατσιστικών συμπεριφορών απαιτείται κατάλληλο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον. Σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, διεθνών ανακατατάξεων, αυξάνουν οι ρατσιστικές συμπεριφορές εις βάρος ευπαθών κοινωνικών ομάδων (μετανάστες, πρόσφυγες, εθνικές μειονότητες, ομοφυλόφιλοι, μαύροι κ.λπ.). Οι ομάδες αυτές καθίστανται αντικείμενο ηθικού πανικού, δυσμενών διακρίσεων, καθίστανται το «κακό» αντικείμενο επί του οποίου διοχετεύονται το άγχος, ο φθόνος, η μνησικακία και η καταπιεσμένη επιθετικότητα της πλειοψηφίας. Δυσμενείς διακρίσεις όμως δεν κάνουν μόνον οι πλειοψηφίες προς τις μειοψηφίες, αλλά και οι μειοψηφίες μεταξύ τους (π.χ. Τσιγγάνοι εναντίον Αλβανών). Πρόκειται για έναν διασπαστικό ρατσισμό που διευκολύνει την κυριαρχία των ελίτ εξουσίας μέσω της τακτικής του «διαίρει και βασίλευε».

Ο κ. Ν. Δεμερτζής είναι αναπλ. καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και

ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α. Να συνταχθεί η περίληψη του άνωθεν κειμένου (90‐120 λέξεις).

Β1. «Ρατσιστής, ακριβώς, είναι εκείνος που δεν δέχεται ποτέ να υποβάλει σε κριτική συζήτηση τις προκαταλήψεις του». Να σχολιάσετε το νόημα της παραπάνω φράσης σε μία παράγραφο των 80‐100 λέξεων.

Β2. Να βρεθεί η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου «Επιπλέον, στις μέρες μας… γίνεται πλέον λόγος για “νέο‐ρατσισμό”».

Β3. α) «Φυσικά, ο ρατσισμός συγγενεύει με την ξενοφοβία και τον εθνοκεντρισμό». Να αποδώσετε το νόημα της παρούσας φράσης μετατρέποντας τη μεταφορική λειτουργία της γλώσσας σε αναφορική.

β) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις: σχηματίζουν, απορρίπτει, αστήρικτη, ανορθολογική, πυρήνας.

Γ. «Η σύγχρονη κοινωνία βρίσκεται σε παθογένεια καθώς οι τόσες κοινωνικές πληγές που έχει την καθιστούν προβληματική. Αναμφισβήτητα ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματά της είναι ο ρατσισμός». Σε ένα κείμενο που θα δημοσιευτεί στην ηλεκτρονική σελίδα του σχολείου σας καταγράφετε αίτια εμφάνισης του ρατσισμού αλλά και τις αρνητικές συνέπειές του τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. (500‐600 λέξεις)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο πραγματεύεται την έννοια του ρατσισμού στη σύγχρονη κοινωνία. Δηλώνεται λοιπόν πως βασικό χαρακτηριστικό του είναι η απόλυτη υιοθέτηση προκαταλήψεων για άτομα και λαούς με τρόπο άκριτο και φανατικό. Και αυτό γιατί οι διαφορές δεν είναι πάντοτε αντικειμενικά υπαρκτές αλλά προκατασκευασμένες ως πρόσχημα στην αναίτια επίθεση απέναντι στο διαφορετικό. Σχετικές έννοιες είναι και η ξενοφοβία με τον εθνοκεντρισμό χωρίς όμως πλήρη ταύτιση, αφού η πρώτη στηρίζεται κυρίως στην άγνοια των θυτών ενώ η δεύτερη στην υποτίμηση των άλλων εθνών χωρίς την επιθυμία καταστροφής τους. Στη σύγχρονη εποχή μάλιστα γίνεται λόγος για έναν νέο‐ ρατσισμό που δεν υποστηρίζει πια την ανωτερότητα της φυλής αλλά την πολιτιστική διαφοροποίηση ως στοιχείο απομάκρυνσης του ενός από τον άλλον. Ευνοϊκοί παράγοντες εμφάνισής του είναι το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον όπως η οικονομική δυσχέρεια που διαιρεί τα άτομα.

Β1. Ο ρατσισμός έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του την ύπαρξη στερεοτυπικών αντιλήψεων. Η κατηγοριοποίηση ατόμων, ομάδων και λαών με βάση τις ιδιαιτερότητές τους δεν είναι αποτέλεσμα κριτικής επεξεργασίας αλλά άκριτης υιοθέτησης προκατασκευασμένων απόψεων. Απόψεων που εγχαράσσονται ασυνείδητα στους δέκτες με τρόπο όμως απόλυτο και φανατικό. Συνακόλουθα ο πομπός των αντίστοιχων απόψεων δεν τις μεταφέρει απλά αλλά τις μεταδίδει και σε άλλους αρνούμενος την όποια τροποίησή τους.

Β2. Θ.π. :Επιπλέον...ρατσισμού.

Σχόλια: Σήμερα....άλλους.

Κατακλείδα: Εξαιτίας....νεο‐ρατσισμό.

Τρόπος ανάπτυξης: με αιτιολόγηση

Β3.

• Α) Η ξενοφοβία και ο εθνοκεντρισμός είναι συναφείς έννοιες με το ρατσισμό.

Β)

• σχηματίζουν=διαμορφώνουν

• απορρίπτει=αρνείται

• αστήρικτη=αβάσιμη

• ανορθολογική=άλογη

• πυρήνας=κέντρο

Γ‐ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΑΡΘΡΟ‐ΤΙΤΛΟΣ: « Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΕΛΛΟΧΕΥΕΙ».

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Γενική αναφορά στο φαινόμενο του ρατσισμού ‐ ιστορική αναδρομή σε σχέση με την εμφάνισή του και σύνδεση με την παροντική αναβίωσή του.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ

Α’ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

ΑΙΤΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ

1. Γέννημα των κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων που έχουν την οικονομική και πολιτική εξουσία. Σκοπός τους η διαιώνιση της εξουσίας τους σε κάθε τομέα (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό.

2. Διάθεση προβολής κάποιων ατόμων, το πάθος τους για εξουσία, την κυριαρχία και το συμφέρον μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις εις βάρος κάποιων άλλων, σε καταπίεση, απομόνωση και περιθωριοποίηση τους. 

3. Ο εθνικισμός και η εθνικιστική προπαγάνδα, που επιβάλλει την αντίληψη πως το έθνος στο οποίο ανήκει κάποιος είναι ανώτερο των άλλων και πως  άλλοι λαοί απειλούν να το μιάνουν, απειλούν την καθαρότητά του, φυλετική και πολιτιστική και, άρα, πρέπει να εξολοθρευτούν.

4. Έλλειψη κατάλληλης αγωγής και παιδείας και έτσι απουσία των ανάλογων ανθρωπιστικών αρχών που καλλιεργούν στον άνθρωπο κοινωνικά αισθήματα όπως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η συναδελφοσύνη, η αλληλεγγύη.

5. Διαιώνιση στερεοτύπων – ρατσιστικών αντιλήψεων από τους φορείς κοινωνικοποίησης.

Ψυχολογικά: Η τάση του ανθρώπου και κάθε λαού για διάκριση. Ο κάθε άνθρωπος και ο κάθε λαός θέλουν να γίνονται ή να φαίνονται ανώτεροι από κάποιους άλλους. Η τάση τους αυτή τους ωθεί να βρίσκουν ελαττώματα ή να υποτιμούν τους άλλους, και κυρίως εκείνους που θα μπορούσαν να τους ξεπεράσουν.

􀂉 Αίσθημα ανασφάλειας και φόβου, που προέρχονται είτε από διαπίστωση αδυναμίας ή από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.

Κοινωνικο‐οικονομικά αίτια:

Οι διακρίσεις προέρχονται από προσπάθειες από προσπάθειες ορισμένων λαών ή ανθρώπων να εκμεταλλευτούν και να έχουν κοινωνικά και οικονομικά οφέλη σε βάρος κάποιων άλλων

Εθνικιστικά αίτια:

Κάθε έθνος για να επιζήσει έχει ανάγκη από ορισμένα ιδανικά ή οράματα, που συσπειρώνουν τους ομοεθνείς και ωθούνται σε κοινό αγώνα για την πραγματοποίησή τους.

Θρησκευτικά αίτια:

Θρησκευτικός προσηλυτισμός, θρησκευτικές προλήψεις που θέλουν τους αλλοεθνείς σαν «άπιστους», «ειδωλολάτρες».

Β΄ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ

Για την κοινωνία

♦ Προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα

♦ Εμποδίζει τη συνεργασία των ατόμων και των λαών

♦ Οδηγεί στην εκμετάλλευση και υποδούλωση των ανθρώπων και λαών

♦ Καλλιεργεί πάθη, μίση ,αντεκδίκηση, φανατισμό, περιφρόνηση

♦ Συνεπαγόμενα προκαλούνται κοινωνικές αναταραχές, αιματοχυσίες εξεγέρσεις (π.χ. Νότια Αφρική)

♦ Αδικίες, κοινωνικές ανισότητες ,άθλιες συνθήκες διαβίωσης

Για το άτομο

♦ Συσκοτίζει τη σκέψη του, αφού δεν κρίνει, δεν αξιολογεί τις εισερχόμενες πληροφορίες αλλά απλά αναδιατυπώνει έτοιμες ιδέες και σκέψεις

♦ Το άτομο γίνεται φανατικό‐δογματισμένο‐μισαλλόδοξο

♦Η εγωπάθεια χαρακτηρίζει το ρατσιστή–δεν κάνει διάλογο με τους υπολοίπους/δεν κοινωνικοποιείται ομαλά

♦ Απουσία αυτοκριτικής–αυτογνωσίας

♦ Ανηθικότητα θυτών ρατσισμού‐απουσία κάθε αξιακού κώδικα που σφυρηλατεί δίκαιες προσωπικότητες

♦ Μονολιθικότητα‐μονομέρεια πνεύματος όχι διεύρυνση οριζόντων

♦ Ανάπτυξη εθνικιστικών απόψεων που βλάπτουν παρά ωφελούν την πατρίδα του

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

• Τρόποι επίλυσής του (Δεοντολογικός επίλογος).