Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
1. Το αγροτικό ζήτημα
□ Ο αγροτικός τομέας
■ κυριαρχούσε παραγωγικά και κοινωνικά ως το 19ο αιώνα
■ υπέστη πιέσεις από τις ραγδαίες οικονομικές εξελίξεις στο σύγχρονο κόσμο
■ η κυριαρχία του άρχισε σταδιακά να υποχωρεί λόγω βιομηχανικής επανάστασης σε ορισμένες περιοχές ( : «δυτικός κόσμος»)
■ στις περιοχές αυτές συγκαταλέγεται η Ευρώπη,
■ ενώ η Ελλάδα κινείται με «μεσογειακούς» ρυθμούς
□ Η κατοχή γης
■ δεν ήταν πια πηγή εξουσίας και κοινωνικού -ταξικού- κύρους =>
■ => άνοιξε ο δρόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση, δηλαδή :
■ την κατάργηση των μεγάλων ιδιοκτησιών
■ την κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, επειδή αυτές ανταποκρίνονταν στις νέες συνθήκες (παραγωγικές και κοινωνικές)
Πριν τη διεύρυνση του ελληνικού κράτους
■ το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν γνώρισε μεγάλες εντάσεις (όπως σε Ευρώπη & Βαλκάνια), επειδή
έγινε προοδευτική διανομή εδαφών και προέκυψε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες
δεν αποτελούσαν πρόβλημα τα λίγα τσιφλίκια στην Αττική και την Εύβοια
Μετά τη διεύρυνση του ελληνικού κράτους (1864 : Επτάνησα, 1881 : Άρτα, Θεσσαλία)
■ ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας, καθώς οι πλούσιοι Έλληνες του εξωτερικού :
αγόρασαν τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας
διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων
άσκησαν πιέσεις (πολιτικές και κοινωνικές) για να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή σιταριού
επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο σιτάρι από τη Ρωσία,
καθορισμός υψηλών τιμών
πρόκληση μέχρι και τεχνητών ελλείψεων
■ οι πρακτικές αυτές
^ δημιούργησαν εντάσεις
^ οδήγησαν στην ψήφιση νόμων (1907),
οι οποίοι επέτρεπαν στην κυβέρνηση
* να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες
* και να τις διανέμει σε ακτήμονες
π αλλά η εφαρμογή τους ήταν δύσκολη υπόθεση => προκλήθηκαν τριβές => συγκρούσεις (Κιλελέρ 1910)
^ Μέχρι το 1913 (τέλος Βαλκανικών πολέμων) οι εξελίξεις προχώρησαν αργά.
Μετά το 1913
■ το ζήτημα έγινε πιο περίπλοκο
■ γιατί στα όρια της χώρας υπήρχαν και μουσουλμάνοι μεγαλογαιοκτήμονες.
□ Κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και την περίοδο του «εθνικού διχασμού», και
συγκεκριμένα το 1917,
■ η κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης,
■ ο στόχος ήταν διπλός :
^ η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις καινούριες περιοχές
^ η αποκατάσταση των προσφύγων
^ και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο.
□ Στα χρόνια αμέσως μετά τον πόλεμο
■ η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή
■ επειδή η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος
■ η αναδιανομή έφτασε
^ στο 85% στη Μακεδονία
^ στο 68% στη Θεσσαλία
στο 40% στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης
Μετά από λίγα χρόνια (1922 ..)
■ η αγροτική μεταρρύθμιση
^ ολοκληρώθηκε (λόγω προσφυγικού προβλήματος)
^ οδήγησε τη χώρα σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας
■ η νέα κατάσταση δημιούργησε καινούρια προβλήματα καθώς οι μικροκαλλιεργητές :
^ δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή
^ έπεφταν συχνά θύματα των εμπόρων
■ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων προωθήθηκε η ίδρυση:
^ της Αγροτικής Τράπεζας
^ οργανισμών παρέμβασης
^ παραγωγικών συνεταιρισμών
■ Αποτέλεσμα :
^ το αγροτικό πρόβλημα απέκτησε νέο περιεχόμενο
^ αποφεύχθηκαν οι εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λπ.)
Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια
Φιλόλογος
1. Το αγροτικό ζήτημα
□ Ο αγροτικός τομέας
■ κυριαρχούσε παραγωγικά και κοινωνικά ως το 19ο αιώνα
■ υπέστη πιέσεις από τις ραγδαίες οικονομικές εξελίξεις στο σύγχρονο κόσμο
■ η κυριαρχία του άρχισε σταδιακά να υποχωρεί λόγω βιομηχανικής επανάστασης σε ορισμένες περιοχές ( : «δυτικός κόσμος»)
■ στις περιοχές αυτές συγκαταλέγεται η Ευρώπη,
■ ενώ η Ελλάδα κινείται με «μεσογειακούς» ρυθμούς
□ Η κατοχή γης
■ δεν ήταν πια πηγή εξουσίας και κοινωνικού -ταξικού- κύρους =>
■ => άνοιξε ο δρόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση, δηλαδή :
■ την κατάργηση των μεγάλων ιδιοκτησιών
■ την κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, επειδή αυτές ανταποκρίνονταν στις νέες συνθήκες (παραγωγικές και κοινωνικές)
Πριν τη διεύρυνση του ελληνικού κράτους
■ το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν γνώρισε μεγάλες εντάσεις (όπως σε Ευρώπη & Βαλκάνια), επειδή
έγινε προοδευτική διανομή εδαφών και προέκυψε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες
δεν αποτελούσαν πρόβλημα τα λίγα τσιφλίκια στην Αττική και την Εύβοια
Μετά τη διεύρυνση του ελληνικού κράτους (1864 : Επτάνησα, 1881 : Άρτα, Θεσσαλία)
■ ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας, καθώς οι πλούσιοι Έλληνες του εξωτερικού :
αγόρασαν τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας
διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων
άσκησαν πιέσεις (πολιτικές και κοινωνικές) για να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή σιταριού
επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο σιτάρι από τη Ρωσία,
καθορισμός υψηλών τιμών
πρόκληση μέχρι και τεχνητών ελλείψεων
■ οι πρακτικές αυτές
^ δημιούργησαν εντάσεις
^ οδήγησαν στην ψήφιση νόμων (1907),
οι οποίοι επέτρεπαν στην κυβέρνηση
* να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες
* και να τις διανέμει σε ακτήμονες
π αλλά η εφαρμογή τους ήταν δύσκολη υπόθεση => προκλήθηκαν τριβές => συγκρούσεις (Κιλελέρ 1910)
^ Μέχρι το 1913 (τέλος Βαλκανικών πολέμων) οι εξελίξεις προχώρησαν αργά.
Μετά το 1913
■ το ζήτημα έγινε πιο περίπλοκο
■ γιατί στα όρια της χώρας υπήρχαν και μουσουλμάνοι μεγαλογαιοκτήμονες.
□ Κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και την περίοδο του «εθνικού διχασμού», και
συγκεκριμένα το 1917,
■ η κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης,
■ ο στόχος ήταν διπλός :
^ η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις καινούριες περιοχές
^ η αποκατάσταση των προσφύγων
^ και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο.
□ Στα χρόνια αμέσως μετά τον πόλεμο
■ η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή
■ επειδή η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος
■ η αναδιανομή έφτασε
^ στο 85% στη Μακεδονία
^ στο 68% στη Θεσσαλία
στο 40% στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης
Μετά από λίγα χρόνια (1922 ..)
■ η αγροτική μεταρρύθμιση
^ ολοκληρώθηκε (λόγω προσφυγικού προβλήματος)
^ οδήγησε τη χώρα σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας
■ η νέα κατάσταση δημιούργησε καινούρια προβλήματα καθώς οι μικροκαλλιεργητές :
^ δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή
^ έπεφταν συχνά θύματα των εμπόρων
■ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων προωθήθηκε η ίδρυση:
^ της Αγροτικής Τράπεζας
^ οργανισμών παρέμβασης
^ παραγωγικών συνεταιρισμών
■ Αποτέλεσμα :
^ το αγροτικό πρόβλημα απέκτησε νέο περιεχόμενο
^ αποφεύχθηκαν οι εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λπ.)
Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια
Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου